Το υπερθέαμα της εξέγερσης: Πώς ορισμένα media στέκονται στις φλόγες κι όχι στην αιτία που τις προκάλεσε

OTAN ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ για μαζικές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας όπως αυτές που συγκλονίζουν την Αμερική μετά τον φόνο του Τζορτζ Φλόιντ, και για τα κοινωνικά κινήματα πίσω από αυτές, η κοινή γνώμη διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από αυτά που διαβάζει και βλέπει ο κόσμος στα media, γεγονός που προσφέρει απεριόριστες δυνατότητες στους δημοσιογράφους να καθοδηγήσουν το αφήγημα μιας διαδήλωσης.

Μπορούν να επικεντρώνονται στην αναστάτωση που προκαλούν τέτοιες εκδηλώσεις ή να απηχούν στο ρεπορτάζ τους τις δηλώσεις των πολιτικών που χαρακτηρίζουν τους διαδηλωτές «κακοποιά στοιχεία». Μπορούν όμως επίσης να υπενθυμίζουν στο κοινό ότι στην καρδιά των διαδηλώσεων βρίσκεται ο άδικος φόνος ενός ακόμα μαύρου ατόμου. Αυτό απαιτεί να μετατεθεί η έμφαση από τις υλικές καταστροφές στα ζητήματα της ατιμώρητης αστυνομικής βίας και στις επιπτώσεις και τα συντρίμμια που αφήνει πίσω του ο ρατσισμός στις ποικίλες μορφές του.

Είναι σαφές ότι ο ρόλος των δημοσιογράφων είναι κρίσιμος και αναγκαίος για την πρόοδο, την εξέλιξη και τη νομιμοποίηση των κινημάτων. Έχει γίνει σαφές επίσης ότι οι διαδηλώσεις κατά του ρατσισμού ενάντια στον μαύρο πληθυσμό και οι διαδηλώσεις υπέρ των δικαιωμάτων των αυτοχθόνων, κατά κανόνα λαμβάνουν την λιγότερη νομιμοποίηση από άλλες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας στον τρόπο με τον οποίο γίνεται η κάλυψή τους από τα μέσα, με πολλές από αυτές να παρουσιάζονται κυρίως ως απειλητικές και βίαιες.

Έχουν περάσει δεκαετίες από την σημαντική έρευνα των καθηγητών Δημοσιογραφίας και Μ.Μ.Ε. James Hertog και Douglas McLeod, στην οποία επισήμαναν τον τρόπο με τον οποίο η κάλυψη των διαδηλώσεων από τα μέσα συμβάλλει στην ενίσχυση του status quo, φαινόμενο το οποίο αποκαλείται «το παράδειγμα της διαμαρτυρίας» ("protest paradigm"). Σύμφωνα με τη μελέτη τους, το αφήγημα των media τείνει να δίνει έμφαση στον δραματικό χαρακτήρα των διαδηλώσεων και στην αναστάτωση που προκαλούν και όχι στα αιτήματα, τις καταγγελίες και την ατζέντα των διαδηλωτών. Τέτοιου είδους αφηγήματα υποβαθμίζουν το νόημα των διαδηλώσεων και υπονομεύουν την στήριξή τους από το κοινό.

Πριν από τρία χρόνια, θελήσαμε να δούμε πώς λειτουργεί αυτό το θεωρητικό μοντέλο στην σύγχρονη περίσταση, αναλύοντας την δημοσιογραφική κάλυψη των ποικίλων και μεγάλης κλίμακας διαδηλώσεων που έγιναν κατά την πρώτη χρονιά της Προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ. Σε σχέση με άλλες διαδηλώσεις που είχαν να κάνουν με την μετανάστευση, το φύλο, την υγεία και το περιβάλλον ή άλλα ζητήματα, η κάλυψη των διαδηλώσεων ενάντια στον ρατσισμό κατά των μαύρων περιείχε σαφώς εντονότερα στοιχεία «εξέγερσης», «σύγκρουσης», «θεάματος» και πολύ μικρότερο βαθμό «συζήτησης» (σχετικά με τα αιτήματα των διαδηλωτών) και εν τέλει, νομιμοποίησης.

Το γεγονός ότι κάποιες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας εμφανίζονται στα μέσα λιγότερο νομιμοποιημένες από άλλες, συμβάλλει σ΄ αυτό που αποκαλούμε «ιεραρχία του κοινωνικού αγώνα», κατά την οποία κάποιες ομάδες υποστήριξης κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων (advocacy groups) προβάλλονται περισσότερο από άλλες. Οι δημοσιογράφοι ενισχύουν αυτή την ιεραρχία όταν αποφεύγουν να παρουσιάσουν την ατζέντα των λιγότερο καθιερωμένων κινημάτων διαμαρτυρίας – όπως στην περίπτωση του κινήματος Black Live Matters – και όταν αναγκάζονται να καταφύγουν αποκλειστικά σε επίσημες αρχές και πηγές για την πληροφόρησή τους.

Είναι γεγονός ότι οι δημοσιογράφοι ελάχιστη προσοχή αφιερώνουν σε διαδηλώσεις που δεν παρουσιάζουν δραματικό ή αντισυμβατικό χαρακτήρα. Οι οργανωτές των διαδηλώσεων το γνωρίζουν αυτό και με τη σειρά τους βρίσκουν τρόπους για να προσελκύουν το ενδιαφέρον των media και κατ' επέκταση, του κοινού. Όταν κερδηθεί αυτή η προσοχή όμως, οι δημοσιογράφοι συχνά καλύπτουν τα επιφανειακά, εντυπωσιακά ή βίαια στοιχεία μιας διαδήλωσης (στοιχεία που ενδεχομένως οδηγούν στην απονομιμοποίησή της), εστιάζοντας στις τακτικές των διαδηλωτών και στην αναστάτωση που προκαλείται και αποκλείοντας την συζήτηση γύρω από την ουσία ενός κοινωνικού κινήματος.

Από το άρθρο "Riot or resistance? The way the media frames the unrest in Minneapolis will shape the public's view of protest" της Danielle Kilgo, καθηγήτριας δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Nieman Lab, το site του δημοσιογραφικού ιδρύματος Nieman που συνεργάζεται με το Πανεπιστήμιο του Harvard