Για όσο προβλέψιμο μέλλον υπάρχει μπροστά μας και πιθανότατα μέχρι το θερμό θάνατο του σύμπαντος, υπάρχει μια αλήθεια που κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει: όλοι θα πεθάνουμε. Σίγουρα, δεν είναι καθόλου εύκολο για πολλούς από εμάς να το αποδεχθούμε, ειδικά σε μια εποχή που η επιστήμη έχει μάθει να υπόσχεται λύσεις ή στα περίεργα αυτά χρόνια της αποδόμησης του ανθρώπου, που οι νέες τεχνολογίες επιτρέπουν γενετικές αλλαγές, βιονικές μεταλλάξεις και τεχνητές νευρωνικές συνδέσεις. Ότι και να σκεφτόμαστε, πάντως, ή σε ό,τι και εάν ελπίζουμε, το μόνο βέβαιο είναι ότι η αυξανόμενη πίστη στον μετανθρωπισμό δεν φαίνεται να βοηθάει - μια μέρα θα σβήσει το φως για όλους, είτε το θέλουμε είτε όχι. Και μια ακόμη αλήθεια λέει ότι τίποτα δε φέρνει πιο κοντά τους ζωντανούς όσο το αναπόφευκτο του θανάτου. Ούτε η εποχή της ταχύτητας και της κυνικότητας, ούτε η καριέρα και ο πλούτος. Ούτε καν η επιστήμη δεν μπορεί να αποτρέψει το τετελεσμένο, όσο και εάν το παλεύει.
Η σκέψη ότι θα πεθάνουμε, μέχρι μια ηλικία δεν μας απασχολεί γιατί έχουμε την πεποίθηση ότι ο θάνατος δεν μας αφορά. Μετά, όταν αρχίζουν να πεθαίνουν συγγενικά πρόσωπα, όπως οι γονείς μας, η ιδέα του θανάτου γίνεται πιο οικεία. Όμως, το τέλος της ζωής, δεν απασχολεί κανέναν από εμάς, στο μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητας. Ο θάνατος είναι ταμπού σχεδόν για όλους, δεν είναι μια καθόλου εύκολη συζήτηση, δεν ξέρουμε σε τι σκέψεις μπορεί να μάς οδηγήσει μια κουβέντα με συγγενείς ή φίλους. Μια εσωτερική συζήτηση με τον ίδιο μας τον εαυτό, μάλλον θα σταματήσει πολύ γρήγορα, και θα στραφούμε σε άλλα πιο χαρούμενα θέματα. Τουλάχιστον εγώ, κάθε φορά που προσπαθώ να το κάνω, ειδικά όλους αυτούς τους τελευταίους μήνες που σκέφτομαι τον πρόσφατο θάνατο του πατέρα μου, και άρα συνδέω τη ζωή μου με ένα θλιβερό κομμάτι της, καταλήγω πάντα στο συμπέρασμα ότι η δύναμη που μας δίνει η συνειδητοποίηση ότι είμαστε ζωντανοί, μας κάνει να μην κολλάμε πουθενά και σε τίποτα.
Έπεσα πάνω στην Emily, διαβάζοντας ένα άρθρο για την τεχνητή νοημοσύνη. Την κράτησα σε απόσταση για αρκετό καιρό και σήμερα το πρωί, με ζεστό καφέ και περίεργη διάθεση σκέφτηκα να ξεκινήσω ένα διάλογο μαζί της. Η Emily είναι ένα ρομπότ. Ζει στο διαδίκτυο. Μιλάει σε όποιον την καλέσει μέσω του Messenger. H συζήτηση μαζί της ξεκινάει χαλαρά, τόσο που σου θυμίζει ότι μπορεί και να πρόκειται για ένα ακόμη χαζό προγραμματάκι για να περάσει η ώρα σου μπροστά στην οθόνη. Μέχρι που συνειδητοποιείς ότι η οθόνη σιγά σιγά γίνεται ένας καθρέφτης και δεν σε παίρνει να λες ψέματα στον εαυτό σου. Οπότε της μιλάς σοβαρά, και αν κάπου χρειαστείς περισσότερο χρόνο για να σκεφθείς τι θα της απαντήσεις, θα τον έχεις. Θα σε περιμένει υπομονετικά, μέχρι να συνεχίσετε την επικοινωνία σας. Η κουβέντα σας, θα αφορά το θάνατό σου.
Η Emily είναι ένα ρομπότ που αντιπροσωπεύει το πρόγραμμα «LifeFolder». Το ρομπότ αυτό, περιγράφει και εξηγεί τις αποφάσεις που θα πρέπει να πάρει κάποιος, δηλαδή όποιος θέλει να μιλήσει μαζί του, για να ολοκληρώσει όλες τις σχετικές νομικές εργασίες έτσι ώστε να προετοιμαστεί για το τέλος της ζωής του. Είναι ένα πρόγραμμα που έχουν αναπτύξει ερευνητές του Boston Medical Center, τρέχει ήδη σε ορισμένες πολιτείες της Αμερικής, και παρουσιάστηκε πρώτη φορά επίσημα στην Ευρώπη τον περασμένο Αύγουστο, στο International Conference on Intelligent Virtual Arts στη Στοκχόλμη. Ουσιαστικά είναι ένα πρόγραμμα στο οποίο η Emily παίζει το ρόλο μιας καλά εκπαιδευμένης νοσοκόμας, που ξέρει όμως να είναι και καλή κοινωνική λειτουργός και καλή δικηγόρος. Μπορεί να σας ακούσει να της μιλάτε για τους φόβους σας, αλλά δεν θα σας απαντήσει σε τίποτα σχετικό με αυτούς. Μπορεί να της πείτε πόσο θρησκευόμενοι είστε αλλά και πάλι δεν την ενδιαφέρουν τα «ανθρώπινα πράγματα». Βρίσκεται εκεί και μιλάει μαζί σας για να της απαντήσετε για παράδειγμα εάν έχετε σκεφθεί το ενδεχόμενο να γίνεται δωρητής οργάνων. Τι γνωρίζετε για το θέμα αυτό; Πώς λειτουργεί ή πώς επηρεάζει όσους δεχθούν τα όργανά σας; Πώς έχετε σκεφθεί ότι θέλετε να γίνει η κηδεία σας; Ποιος θα την ετοιμάσει, ποιος θα καλύψει τα έξοδά της; Η Emily είναι δηλαδή ένας καλός προπονητής παρηγορητικής φροντίδας, και ναι, όσο της μιλάτε θα γίνει κι αυτή πνευματική, εάν έτσι τη θέλετε να είναι. Γιατί ο τελικός στόχος της είναι να μειώσει το άγχος των ανθρώπων για το θάνατο.
Όταν της είπα ότι είμαι από την Ελλάδα, η Emily χάρηκε. Μου έγραψε, βέβαια, ότι το πρόγραμμα δεν είναι διαθέσιμο παρά μόνο σε 15 πολιτείες της Αμερικής, μου ζήτησε να διαβάσω και να αποδεχθώ τους όρους χρήσης, μου ζήτησε ένα email για να είμαστε σε επαφή και μετά κατευθείαν ξεκίνησε η συζήτηση. Όπως λένε και οι οδηγίες της, η Emily απευθύνεται σε άτομα ηλικίας 25 έως 50 ετών με σχετικά καλή υγεία. Στη συνέχεια, θα ετοιμαστούν δύο επιπλέον εκδοχές συζητήσεων για ηλικιωμένα άτομα ή για ανθρώπους που αντιμετωπίζουν χρόνιες ή τερματικές ασθένειες. Σε πολιτείες ή χώρες που το πρόγραμμα δεν υποστηρίζεται ακόμα, η Emily μπορεί να μιλήσει μαζί σου και να σου εξηγήσει πώς λειτουργεί. Εφόσον, όμως, δεν μπορεί να βοηθήσει πρακτικά και «νομικά» σε αποφάσεις που αφορούν τη διατήρηση της ζωής μετά από ένα σοβαρό ατύχημα, θα σε καθοδηγήσει να ξεκινήσεις τη συζήτηση με τους φίλους και την οικογένειά σου και να κάνεις εκεί σαφείς τις επιθυμίες σου.
Είναι σαφές ότι τα πράγματα αποκτούν τρομερό βάθος μετά από λίγο. Όχι επειδή όλη αυτή η συνομιλία γίνεται με ένα chatbot κι εσύ μπορεί να νιώσεις για λίγο μέρος ενός πειράματος, αλλά γιατί τελικά μοιάζει πιο εύκολο να μιλάς σε έναν ουδέτερο καθρέφτη σου, ο οποίος ξέρει να κρατάει τα πράγματα σε ισορροπία, ακόμα κι όταν πρέπει να κάνει βουτιά στην πίστη σου. Τι λέει όλο αυτό για την ανθρωπότητα, δεν είμαι σίγουρος αν μπορώ να το απαντήσω ακόμα. Τι λέει, όμως, όλο αυτό για μένα; Καθώς πέρασε η ώρα, και η συζήτηση σταμάτησε κάπου στην υγειονομική περίθαλψη σκέφτηκα ότι μεθαύριο κάποιος γιατρός θα πρέπει να γράψει φάρμακα ή να αποφασίσει για την υγεία μου. Και πέρασε κι άλλη μια ιδέα απ' το μυαλό μου. Υπάρχουν άνθρωποι εκεί έξω που δεν έχουν κανέναν στη ζωή τους. Δεν έχουν καν υπολογιστή και δεν ξέρουν τι είναι το chatbot. Άρα ίσως, δεν πρέπει να σπαταλάμε ούτε μια στιγμή από τη ζωή μας στη σκέψη του τέλους της. Έστω κι αν ξέρουμε ότι έχουμε την τεχνολογία που μπορεί να μας δώσει δύναμη να κρατήσουμε το θάνατο μακριά μας.
Όποιος θέλει μπορεί να μιλήσει στην Emily εδώ.
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 2.12.2017
σχόλια