ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΤΩΡΑ

Η Καρένινα του Τολστόι και οι Καρένινες των αναγνωστών― καθένας φαντάζεται κάτι άλλο

Η Καρένινα του Τολστόι και οι Καρένινες των αναγνωστών― καθένας φαντάζεται κάτι άλλο Facebook Twitter
Η Άννα Καρένινα του Aleksei Mikhailovich Kolesov, 1885, στο Εθνικό Μουσείο της Βαρσοβίας/ Η Βίβιαν Λι ως Καρένινα στον κινηματογράφο/ Η Κίρα Νάιτλι
2

Τι πραγματικά 'βλέπουμε', όταν διαβάζουμε ένα βιβλίο; Πώς φανταζόμαστε τους ήρωες του; Πώς πιστεύουμε ότι θα έμοιαζαν, αν είχαν σάρκα και οστά; Πώς να ήταν πραγματικά η Άννα Καρένινα, για παράδειγμα; Φτιάχνουμε εικόνες, βάσει των αφηγήσεων και των περιγραφών του εκάστοτε συγγραφέα. Όμως, το εντυπωσιακό είναι ότι ακόμη και αν έχουμε μία λεπτομερέστατη περιγραφή του προσώπου και της φιγούρας ενός λογοτεχνικού χαρακτήρα, ο καθένας από τα εκατομμύρια των αναγνωστών ανά τον κόσμο θα πλάσει με τη φαντασία του κάτι διαφορετικό. 

Αυτό ακριβώς ήταν και το σκεπτικό του βιβλίου "What We See When We Read" ("Vintage Books") του Peter Mendelsund, το οποίο κυκλοφόρησε στις 5 Αυγούστου και ήδη έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις, τόσο επειδή όλοι κατά καιρούς έχουμε κάνει αυτή τη σκέψη, αλλά και λόγω της ιδιαίτερης εικονογράφησης του, που επιτρέπει στον αναγνώστη, μέσα από σκίτσα και οπτικά παιχνίδια να προβληματιστεί, αλλά και να διασκεδάσει με το πως δισεκατομμύρια ζευγάρια μάτια μπορούν να διαβάζουν το ίδιο πράγμα, αλλά να το οπτικοποιούν διαφορετικά..!

Η Καρένινα του Τολστόι και οι Καρένινες των αναγνωστών― καθένας φαντάζεται κάτι άλλο Facebook Twitter
Έμοιαζε κάπως έτσι η Άννα Καρένινα; Ένα νέο, πολύ ενδιαφέρον βιβλίο ισχυρίζεται ότι τα σκίτσα που φτιάχνoυμε με την φαντασία μας για τους λογοτεχνικούς ήρωες είναι χειρότερα κι από αυτά της αστυνομίας...

Και φυσικά αυτό είναι το σημείο εκκίνησης μεγάλων απογοητεύσεων: αναγνώστες ενός βιβλίου που στη συνέχεια μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο ή την τηλεόραση, σπανίως μένουν ικανοποιημένοι από την επιλογή των ηθοποιών που καλούνταν να ενσαρκώσουν τους λογοτεχνικούς πρωταγωνιστές του εκάστοτε πονήματος. "Δεν τον / -την είχα φανταστεί έτσι", είναι η ατάκα που ανεβαίνει αυθόρμητα στα χείλη μας και δεν έχει να κάνει με το αν είμαστε δύσκολοι ή απαιτητικοί θεατές, αλλά με το ότι είμαστε πιστοί, αφοσιωμένοι και γεμάτοι φαντασία αναγνώστες. Ας γυρίσουμε, όμως, στο παράδειγμα με την τραγική ηρωίδα του Τολστόι κι ας δούμε για λίγο πώς βλέπει τα πράγματα και ο Mendelsund (σ.σ.: τα βλέπει πολύ ωραία εικονογραφημένα, η αλήθεια είναι).

Η Καρένινα του Τολστόι και οι Καρένινες των αναγνωστών― καθένας φαντάζεται κάτι άλλο Facebook Twitter
Ο Peter Mendelsund


"Αν σας ζητούσα να μου περιγράψετε την Άννα Καρένινα, τι θα μου λέγατε; Πιθανώς θα αναφερόσασταν στην ομορφιά σας. Αν είχατε διαβάσει προσεκτικά την περιγραφή του συγγραφέα, θα εστιάζατε στις πυκνές βλεφαρίδες της, στο βάρος της ή στο ανεπαίσθητο χνούδι πάνω από τα χείλη της (ναι - υπάρχει!). O Matthew Arnold είχε σημειώσει κάποτε λεπτομέρειες για τους ώμους της Καρένινα, την πυκνότητα των μαλλιών της και τα μισόκλειστα μάτια της. Αλλά πώς πραγματικά θα έμοιαζε η Καρένινα αν υπήρχε; Μπορεί να νιώθετε πραγματικά εξοικειωμένοι με έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα, σαν πραγματικά να τον γνωρίζετε, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορείτε να τον απεικονίσετε. Τόσο συγκεκριμένο και τόσο συγκεχυμένο συνάμα", γράφει ο Mendelsund μεταξύ άλλων και σε ένα απόσπασμα της προδημοσίευσης του βιβλίου του.  Και συνεχίζει με την ίδια χαριτωμένα εκνευριστική ενάργεια και ακρίβεια: 

 

"Οι περισσότεροι συγγραφείς - συνειδητά ή χωρίς να το επιδιώκουν - δημιουργούν τους φανταστικούς ήρωες των βιβλίων τους κυρίως μέσα από περιγραφές της συμπεριφοράς και των συνηθειών τους, παρά περιγράφοντας τη φυσική τους κατάσταση, τα χαρακτηριστικά του προσώπου και της σιλουέτας τους. Ακόμη κι αν ένας συγγραφέας υπερέχει σ' αυτού του είδους τις περιγραφές, στο τέλος οι αναγνώστες μένουμε με την διψασμένη προσμονή για λεπτομέρειες: περιγράφονται κάποια σημεία του σώματος, κάποιες τυχαίες λεπτομέρειες, αλλά οι συγγραφείς δεν μπορούν να μας πουν τα πάντα. Μένουμε εμείς να συμπληρώνουμε τα κενά. Να παραμερίζουμε τις σκιές, να λουστράρουμε και αναγκαστικώς να παραλείπουμε. Τι γνωρίζουμε για το πώς ήταν η Καρένινα; Τα μαλλιά της, το βάρος της - αλλά ας μη γελιόμαστε, αυτές είναι μόνο γενικές όψεις και δεν μπορούν να αναπαραστήσουν την πραγματική εικόνα του προσώπου αυτής της γυναίκας. Η αλήθεια είναι ότι ως αναγνώστες αδυνατούμε να γνωρίζουμε πώς ακριβώς ήταν η Καρένινα - τα σκίτσα που φτιάχνει η φαντασία μας για κάθε λογοτεχνικό ήρωα είναι χειρότερα κι από εκείνα των σκιτσογράφων της αστυνομίας".

 

Η Καρένινα του Τολστόι και οι Καρένινες των αναγνωστών― καθένας φαντάζεται κάτι άλλο Facebook Twitter

 

Στο ίδιο βιβλίο περιέχονται συζητήσεις του Mendelsund με αναγνώστες - φανατικούς διάφορων πασίγνωστων έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας, που καλούνται να περιγράψουν τον αγαπημένο τους ήρωα, τον οποίο ισχυρίζονται ότι ξέρουν και 'βλέπουν' τόσο καλά σα να καθόταν στο ίδιο δωμάτιο μ' εκείνους, αλλά όταν η κουβέντα γίνεται... δύσκολη (όταν τους ρωτά ο συγγραφέας αν ο ήρωας τους έχει αφέλειες ή μεγάλη μύτη), κομπιάζουν. Επίσης, υπάρχουν μερικές εξαιρετικές εικονογραφήσεις σημείων του σώματος για τα οποία επέμειναν στις περιγραφές τους μεγάλοι συγγραφείς, τα... αυτιά του Καρένιν για παράδειγμα και άλλα ενδιαφέροντα. 

 

Για την ιστορία, o Mendelsund, εκτός από παθιασμένος αναγνώστης, όπως δηλώνει, είναι και ο εμπνευσμένος art director του εκδοτικού ομίλου "Alfred A. Knopf", που φημίζεται όχι μόνο για τους σοβαρούς τίτλους του, αλλά και για τα καλαίσθητα εξώφυλλα των βιβλίων του. Η δουλειά του θεωρείται αναγνωρίσιμη με την πρώτη ματιά, ένα είδος καλλιτεχνικής υπογραφής, που ακόμη κι αν λείπει, είναι εκεί. Ίσως γι' αυτό και σ' αυτή τη συγγραφική του απόπειρα η εικόνα έχει τον πρώτο λόγο και κυρίως το παιχνίδι εικόνας - πραγματικότητας - φαντασίας: τι βλέπουμε, τι στ' αλήθεια υπάρχει, τι φανταζόμαστε ότι 'είδαμε' ή για την ακρίβεια διαβάσαμε...   

 

 

2

ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΤΩΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Νέα βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος του χρόνου, και κάποιες επανεκδόσεις

Fall Preview 2025 / 13 βιβλία που περιμένουμε ως το τέλος της χρονιάς

Ο πάντα επίκαιρος Καβάφης, νέα, σύγχρονα και παλιότερα ονόματα της λογοτεχνικής σκηνής και κάποιες ξεχωριστές επανεκδόσεις που δικαίως θα διεκδικήσουν χώρο στη βιβλιοθήκη όλων, βιβλιόφιλων και μη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Εμανουέλ Καρέρ «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα»

Το πίσω ράφι / Ένα επτασφράγιστο μυστικό που προκάλεσε αμηχανία και πάταγο

Προκλητικός, ωμός, συχνά σοκαριστικός, ο Εμανουέλ Καρέρ εξερευνά στο «Ένα ρωσικό μυθιστόρημα» το οικογενειακό του παρελθόν, φέρνοντας σε δύσκολη θέση ακόμα και τα πιο κοντινά του πρόσωπα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Αναγνώσεις / Ζυμώνοντας ψωμί και ταριχεύοντας έναν νεκρό στην αρχαία Αίγυπτο

Πώς ήταν η ζωή στην αρχαία Αίγυπτο; Ένας Αμερικανός αρχαιολόγος περιγράφει το 24ωρο των ανθρώπων κάθε ιδιότητας και κοινωνικής τάξης στις Θήβες της αρχαίας Αιγύπτου μέσα από ιστορίες που θα μπορούσαν να είναι αληθινές.
THE LIFO TEAM