Επιλέγοντας μια αναγνώστρια.

Επιλέγοντας μια αναγνώστρια. Facebook Twitter
Ted Kooser
0

Ο Ted Kooser είναι Αμερικανός ποιητής (γεν. 1939). To 2005 βραβεύτηκε με το Pulitzer και αναγορεύτηκε σε εθνικό ποιητή των ΗΠΑ για τα έτη  2004-2006 (US Poet Laureate). Άργησε, ωστόσο, να γνωρίσει την καταξίωση. Η ποίηση του είναι λιτή και περιεκτική, η γλώσσα του πολύ απλή και τα θέματά του εστιάζονται στην ομορφιά της καθημερινής ζωής και της φύσης, τα ταπεινά αντικείμενα, όπως τα μεταμορφώνει ο χρόνος, τη νοσταλγία για κάποιους χαμένους ρυθμούς και σε όψεις από τις αγροτικές Μεσοδυτικές Πολιτείες, όπου και έζησε όλη του τη ζωή.

Ήταν ο εμπνευστής για την πραγματοποίηση ενός φιλόδοξου εγχειρήματος για την προώθηση της ποίησης σε ανθρώπους που πιθανόν δε θα διάβαζαν ποτέ ποίηση. Η εβδομαδιαία στήλη American Life in Poetry από το 2005 διαχέεται σε εφημερίδες και on-line εκδόσεις σε όλη την Αμερική και παρουσιάζει ένα σύντομο ποίημα –κάθε φορά άλλου ποιητή– πάνω σε πολύ καθημερινά θέματα, με δικιά του εισαγωγή.

Η ιδέα ακούγεται άκρως δελεαστική. Μια αγρότισσα από την Οκλαχόμα, που το μόνο που φαντάζεται όταν ακούει ποίηση είναι βαρύγδουπες ασάφειες, μπορεί τελικά να την κερδίσεις –και είναι ανεκτίμητο αυτό– ακόμα και αν χρειαστεί να επιστρατεύσεις ένα ποίημα για μια γυναίκα που ταΐζει κοτόπουλα στη Νεμπράσκα.

Προς την ίδια κατεύθυνση έχει δηλώσει κι ο ίδιος: «Θα ήθελα να δείξω στους απλούς ανθρώπους, μέσης εκπαίδευσης ή με μερικά μόνο χρόνια στην ανώτερη, ότι μπορούν να καταλάβουν τα ποιήματα. Δεν πρέπει να τα φοβούνται ή να αισθάνονται ότι θα εξαπατηθούν από αυτά».

Αλλά η πολύ απλή ποίηση καμιά φορά έχει και βάθος απροσμέτρητο. Το στοίχημα είναι πάντα πώς να εμβαθύνεις, χωρίς αυτό να σου στοιχίζει σε επιτήδευση.

Αν και πολυβραβευμένος και ποιητής σπάνιας έντασης και αμεσότητας, κάποια συλλογή δικιά του δεν έχει κυκλοφορήσει στα ελληνικά.

Στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Κουκούτσι» (Χειμώνας – Άνοιξη 20011/12) δημοσιεύονται ποιήματά του σε μετάφραση Κώστα Λιννού.

Ένα από αυτά ξεχωρίζει, γιατί μπορεί να κερδίσει ταυτόχρονα και τον αθώο αλλά και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη:

ΕΠΙΛΕΓΟΝΤΑΣ ΜΙΑ ΑΝΑΓΝΩΣΤΡΙΑ

[SELECTING A READER]

Πρώτα, θα την ήθελα να είναι όμορφη,

και να περπατά προσεχτικά πάνω στην ποίησή μου

στην πιο μοναχική στιγμή ενός απογεύματος,

τα μαλλιά της ακόμα υγρά στον λαιμό

απ' το λούσιμο. Θα φορούσε

ένα αδιάβροχο, ένα παλιό αδιάβροχο, λερωμένο

απ' το να μην έχει αρκετά χρήματα για το καθαριστήριο.

Θα βγάλει τα γυαλιά της, κι εκεί

στο βιβλιοπωλείο, θα ξεφυλλίζει

τα ποιήματά μου .κατόπιν θα βάλει το βιβλίο

πίσω στο ράφι του. Θα πει στον εαυτό της:

«Μ' ένα τέτοιο ποσό χρημάτων, μπορώ να στείλω

το αδιάβροχό μου στο καθαριστήριο». Και θα το στείλει.

Το ποίημα, σε πρώτη επαφή, μου φέρνει στο νου αστραπιαία μια ανάμνηση από τα σχολικά χρόνια.  Ένα σχολικό βιβλίο στο πάτωμα, σαν αντιστήριγμα σ' ένα θρανίο που έχει χάσει το κέντρο βάρους του και γέρνει. Ο καθηγητής που το παρατηρεί ρωτάει το δράστη-μαθητή: «Για πες μας λοιπόν τι θα έλεγε ο συγγραφέας αν έβλεπε το βιβλίο, που κόπιασε για να γράψει, στο πάτωμα να έχει αυτή τη χρήση»; Το ποίημα του Κούζερ μετά από χρόνια μου έδωσε την απάντηση. Ο συγγραφέας, αν ήταν μπροστά στη σκηνή και έφερε άξια τον τίτλο του συγγραφέα, θα συνέχαιρε τον ευφάνταστο μαθητή και θα κατσάδιαζε τον αστοιχείωτο καθηγητή.

Αυτό το σύμπλεγμα καθημερινότητας και γραφής, που ακολουθεί καταϊδρωμένη την πρώτη, δίνει αφορμή για σκέψεις.

Ξαφνιάζουν τα ερωτήματα που παραμονεύουν πίσω από ένα τόσο σύντομο και απέριττο ποίημα. Ποιος είναι ο ιδανικός αναγνώστης; Ποια είναι η εικόνα που έχουν οι ποιητές για τους αναγνώστες; Ποιος ο ρόλος της ποίησης; Ποια η σχέση του καθημερινού βίου με την ποίηση; Γιατί να αγοράζει κανείς ποίηση; Γιατί να μη σου προσφερθεί με άλλο τρόπο; Αυτοσαρκαστικό και για την ίδια του τη φύση ακόμα, μας κλείνει το μάτι.

Κάθε ποίημα είναι ένα γράμμα που περιμένει να παραδοθεί στον παραλήπτη. Αν δεν παραδοθεί στον σωστό, επιστρέφεται ανέπαφο στον κάτοχο. Ο Κούζερ δεν κάνει τίποτα άλλο από το να φωτογραφίζει την ακριβή διεύθυνση του παραλήπτη, όπου επιθυμεί να αποσταλεί το ποίημά του. Αν πρέπει να λάβει ένα μόνο άτομο το γράμμα –την ποίησή του, δηλαδή– ας είναι αυτό.

Και ποιο είναι αυτό το πρόσωπο; Μια ολοζώντανη, σαν να τη βλέπεις μπροστά σου, αναγνώστρια: όμορφη, το μαλλί ακόμα νωπό από το λούσιμο, το αδιάβροχο λερωμένο. Λες και ο Κούζερ επικοινωνεί με τον αναγνώστη του, που όσο πιο ζωντανός είναι, τόσο επιβεβαιώνει το ποίημα. Τίποτα το αφηρημένο –όλα συγκεκριμένα: η ώρα, ο τόπος, το πρόσωπο, ο λεκές, το ποσό. Δεν φαίνεται να φτάνει προμελετημένα ως τη συλλογή του, ωστόσο, βυθίζεται προσεχτικά σ' αυτήν αλλά επιλέγει τελικά να μην αγοράσει το βιβλίο. Γιατί; Γιατί πήρε ό, τι είχε να πάρει από αυτήν, μας λέει ο Κούζερ. Και αντί γι' αυτό προτιμά να στείλει το αδιάβροχο στο καθαριστήριο.

Η πιο δυνατή ιδέα του ποιήματος, λοιπόν, είναι αυτή: Στην αναγνώστρια του ο Κούζερ βλέπει μια προβολή του πως θα έπρεπε να είναι η Ποίηση. Έχει ως μόνη επιδίωξη την Ομορφιά, (όμορφη) απαιτεί συμμετοχή (προσεχτικά), καίρια (στην πιο μοναχική στιγμή ενός απογεύματος), παραμένει φρέσκια και νοτισμένη (λούσιμο), με μη ακαδημαϊκή-διανοουμενίστικη προσέγγιση (θα βγάλει τα γυαλιά της),  χωρίς να είναι όμως νεόκοπη και ακηλίδωτη (λερωμένο), δεν είναι στην υπηρεσία καμιάς υλικής αναγκαιότητας (απ' το να μην έχει αρκετά χρήματα), με μία λέξη προσιτή.

Αλλά αυτό που κάνει πάνω απ' όλα είναι να αποτίνει φόρο τιμής στην ποίηση της καθημερινότητας, που κι ο ίδιος μια ζωή υπηρετεί και που η μεταγραφή της πάντα θα υπολείπεται από την ίδια. Και όπως έχει πει: «Θέλω να δείξω στους ανθρώπους πόσο ενδιαφέρων μπορεί να είναι ο συνηθισμένος κόσμος, αν δώσει κανείς προσοχή».

Ο ιδανικός αναγνώστης είναι, έτσι κι αλλιώς, ο αθώος και ανυποψίαστος. Αυτός που το ποίημα τον καταλαμβάνει εξ απήνης, παίρνει ό, τι πιο ζωτικό έχει να πάρει από αυτό, χωρίς να γίνεται κτήμα του, αλλά απλώς το όχημα για να ικανοποιήσει μια βασική ανάγκη που ως τότε δεν εκπληρώνεται. Δεν μπορεί να μη παρατηρήσει κανείς πως, ενώ το κορίτσι εξακολουθεί να μην έχει τα χρήματα για το καθαριστήριο, δεν αποφασίζει να το στείλει παρά μόνο όταν συναντά το βιβλίο και μπαίνει στη διαδικασία να σκεφτεί να το αγοράσει. Έτσι η ανάγνωση θα πρέπει να είναι το μέσο και όχι ο σκοπός, λέει ο Κούζερ. Σκόπιμα έχει κάτι το ευτελές σαν αξία. Σκόπιμα είναι το ακριβές αντίτιμο για τον καθαρισμό του αδιάβροχου, που θα μπορούσε να είναι και η ψυχή και ό, τι μπορεί από αυτήν να αποκαθάρει και να καθαγιάσει η ποίηση.

Μία από τις συλλογές του (Πρωινοί Χειμερινοί περίπατοι: 100 Κάρτες προς τον Τζιμ Χάρισον) μοιάζει με εφαρμογή αυτής της ερμηνείας. Το 1999 ο Κούζερ αρρώστησε από καρκίνο και εγκατέλειψε προσωρινά το γράψιμο. Η πανηγυρική επιστροφή του στην ποίηση και στη ζωή σηματοδοτήθηκε με μια σειρά από ποιήματα –ένα για κάθε μέρα–  που έστελνε με καρτ-ποστάλ σε φίλο του συγγραφέα. Σαν να αποδεικνύει έτσι τι ζωογόνα συγκοινωνούντα δοχεία είναι αυτά τα δύο.

Όπως ο πιο πρόσφορος αναγνώστης θα είναι πάντα ο ανυποψίαστος, γιατί τον υποψιασμένο έτσι κι αλλιώς τον έχεις κερδίσει, έτσι και ο ιδανικός ποιητής είναι ο όσο γίνεται μη συνειδητοποιημένος ποιητής, αυτός που γράφει με τον τρόπο που αναπνέει, που δεν χειρίζεται την ποίηση σαν ένα τρόπαιο.

Αν επέλεγα έναν μόνο ποιητή δεν θα ήταν άλλος από αυτόν για τον οποίο μου μίλησε κάποτε ένας σερβιτόρος σε παλιό καφενείο της Αλεξάνδρας, όπου και σύχναζε. Έγραφε πυρετικά σε ό, τι χαρτί έβρισκε μπροστά του, μετά τα τσαλάκωνε και του τα έδινε να τα πετάξει. Δεν ήταν άλλος, φυσικά, από τον Νίκο Καρούζο. Η ποίηση, όταν απαλλάσσεται από κάθε κατασκευασμένο περίβλημα, όταν δεν είναι αυτοσκοπός, –έστω και αν απαιτεί την αυτοπυρπόλησή της– επιστρέφει στην ουσία της.

Η ποίηση μπορεί να είναι ολοζώντανη και πάλλουσα και όχι ένα κουφάρι απολιθωμένου ζώου, όπως θα την ήθελαν κάποιοι. Σπαρταριστή και όχι πολυκαιρισμένη. Χυμώδης και όχι αποστεωμένη. Ζέουσα και όχι αποστειρωμένη. Μα πάνω απ' όλα να επικοινωνεί, να αλληλεπιδρά. Δυναμική και όχι στατική.

Το ποίημα με βάζει σε πειρασμό να αντιστρέψω, σαν ένα παιχνίδι, το ερώτημα: Αν επιλέγαμε έναν ποιητή; Έτσι γίνεται ακόμα πιο σαφές ότι ο Κούζερ ουσιαστικά μιλάει για την ίδια την ποίηση και όχι απλώς για μια πιθανή αναγνώστρια του. Και θα συμφωνούσε θαρρώ και ο ίδιος ο ποιητής όταν «στην πιο μοναχική στιγμή ενός απογεύματος», σ' ένα βιβλιοπωλείο, έπεσα πάνω στο ποίημα, που η μετάφραση έφερε ως σε μένα, και έτσι γίνεται αφορμή για μια ζωντανή αλληλεπίδραση, τέτοια που περιγράφει και το ίδιο:

ΕΠΙΛΕΓΟΝΤΑΣ ΕΝΑΝ ΠΟΙΗΤΗ

Πρώτα, θα τον ήθελα να είναι όμορφος,

και να χαράζει την ποίησή του σαν να τοποθετεί νάρκες,

πάνω στην πιο πολύβουη ώρα του μεσημεριού.

στάλες από ιδρώτα στο μέτωπό του,

από τη βιάση να προλάβει τις δουλειές. Θα κρατούσε

ένα αδιάβροχο, ένα παλιό αδιάβροχο, λερωμένο

που αποφάσισε μια μέρα μετά από αναβολές να πάει στο καθαριστήριο.

Θα βγάλει τα γυαλιά του, κι εκεί

στον πάγκο του καθαριστηρίου

πάνω στην απόδειξη θα γράψει ένα ποίημα .κατόπιν

θα βάλει την απόδειξη στην τσέπη του. Θα πει στον εαυτό του:

«Το αδιάβροχο επιτέλους καθάρισε. Τώρα μπορώ να το φορέσω».

Και δεν θα το φορέσει ποτέ.

Γιατί θα ήταν απλώς η αφορμή για να γράψει το ποίημα όπως και το ποίημα είναι η απλώς η αφορμή για την κοπέλα να στείλει το αδιάβροχο στο καθαριστήριο...

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Βιβλίο / Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Η Γαλλίδα συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας γεφυρώνει, με τη μυθιστορηματοποίηση της μνήμης, τη μεγάλη λογοτεχνία, από τον Μαρσέλ Προυστ μέχρι τον σύγχρονό μας Εντουάρ Λουί. Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1940.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
ΕΠΕΞΕΡΓ. Παύλος Μεθενίτης «Αμανίτα μουσκάρια»

Το πίσω ράφι / Όταν μια ολόκληρη διμοιρία ανταρτών ξεκληρίστηκε από παραισθησιογόνα μανιτάρια

Στηριγμένο σε πραγματικά γεγονότα, το μυθιστόρημα «Αμανίτα μουσκάρια» του Παύλου Μεθενίτη εξερευνά το ζήτημα των ουσιών ως καταφύγιο αλλά και ως καταστροφή, και μας παρασύρει σ’ ένα ταξίδι ποτισμένο από την ελληνική πραγματικότητα, παραμονές της οικονομικής κρίσης.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Βιβλίο / Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Σε ένα νησί που μετρά λιγότερους από 300 μόνιμους κατοίκους, ένα παλιό καραβόσπιτο μεταμορφώθηκε σε ένα καταφύγιο πολιτισμού γεμάτο βιβλία, μουσικές και μικρούς θησαυρούς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μαρκ Τουέιν, «Οι περιπέτειες του Χακ Φιν»

Το πίσω ράφι / Το μυθιστόρημα του Μαρκ Τουέιν που έθαψαν οι κριτικοί και το αποθέωσε ο Χέμινγουεϊ

Στις «Περιπέτειες του Χακ Φιν» ο Μαρκ Τουέιν έπλασε τον πιο ελεύθερο ήρωα της αμερικανικής λογοτεχνίας, που αρνήθηκε τους κανόνες της κοινωνίας του και ένωσε την τύχη του με έναν σκλάβο δραπέτη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί την ζωή χωρίς αυτόν

Βιβλίο / Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί τη ζωή χωρίς αυτόν

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Βασιλεύς των Βασιλέων», όπως αποκαλούσε τον εαυτό του ο Ρεζά Παχλαβί, εστιάζει στις διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ που «αποδέχτηκαν πρόθυμα τις φαντασιώσεις του, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τη χώρα του».
THE LIFO TEAM
Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Βιβλίο / Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Σταρ Ελλάς στα νιάτα της, διακρίθηκε ως ηθοποιός, θιασάρχης, ραδιοφωνική παραγωγός, δοκιμάστηκε επίσης στη συγγραφή έχοντας κυκλοφορήσει μέχρι τώρα επτά βιβλία μαζί με το πρόσφατο «Η τρίτη άνοιξη» (εκδ. Επίμετρο), που έδωσε και το έναυσμα γι’ αυτήν τη συνέντευξη.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Οι Αθηναίοι / O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Ο 81χρονος δημοσιογράφος και συγγραφέας που για δεκαετίες διηύθηνε τις πολιτιστικές σελίδες της Ελευθεροτυπίας, αφηγείται τη συναρπαστική καριέρα του στη LiFO
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Βιβλίο / Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Η σπουδαία μεταφράστρια, που έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της δουλειάς της στον Μαρσέλ Προυστ, μας ξεναγεί στον πολύπλοκο κόσμο του και εκφράζει τον θυμό της για την πανταχού παρούσα απάτη της εποχής μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Βιβλίο / Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Ο Συνταγματάρχης και ο Βασιλιάς» εξερευνά τη συναρπαστική ζωή ενός ακούραστου κομπιναδόρου που προσπαθούσε απεγνωσμένα να ανακαλύψει εκ νέου τον εαυτό του.
THE LIFO TEAM
Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Βιβλίο / Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Πότε ακριβώς χάθηκε ο πόλεμος για τον Άξονα; Ποια ήταν η πιο σημαντική μάχη του πολέμου; Πόσο «συμμέτοχος» ήταν ο Γερμανικός λαός στο ολοκαύτωμα; Σ’ αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει μια νέα ογκώδης έκδοση με τίτλο «Η συνολική ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου».
THE LIFO TEAM
Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Βιβλίο / Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Είναι νωρίς να πούμε πως αυτά τα ηχητικά λογοτεχνικά αρχεία μπορούν να αντικαταστήσουν το βιβλίο. Είναι όμως μια υπέροχη λύση για όσους θέλουν να διαβάσουν αλλά δεν έχουν χρόνο ή έχουν μπλοκάρει με το κανονικό διάβασμα.
ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ