Η χρονική επιλογή για την πρώτη από μια σειρά διαδηλώσεων κατά των τουριστών στη πόλη του Μεξικού δεν ήταν τυχαία, καθώς έγινε στις 4 Ιουλίου, την Ημέρα Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ.
Διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν στο Πάρκο Μεξικού, στην περιοχή Κοντέσα για να διαμαρτυρηθούν για διάφορα προβλήματα. Οι περισσότεροι εξέφραζαν θυμό για τις υπέρογκες αυξήσεις ενοικίων, τις ανεξέλεγκτες βραχυχρόνιες μισθώσεις και τη συνεχή εισροή Αμερικανών και Ευρωπαίων στις μοντέρνες γειτονιές όπως η Κοντέσα, η Ρόμα και η Λα Χουαρέζ, που ωθούν τους κατοίκους με μακροχρόνια παρουσία να αποχωρούν.
Στην Κοντέσα μόνο, οι εκτιμήσεις λένε ότι περίπου ένα στα πέντε διαμερίσματα είναι πλέον βραχυχρόνια μίσθωση ή τουριστικό κατάλυμα. Άλλοι ανέφεραν πιο απλές αλλαγές, όπως μενού εστιατορίων στα αγγλικά ή πιο ήπιες πικάντικες σάλτσες στα τακό για να ευχαριστήσουν τους αλλοδαπούς με ευαίσθητο ουρανίσκο.
Ωστόσο, καθώς η αρχικά ειρηνική διαμαρτυρία κινήθηκε μέσα στις εξευγενισμένες γειτονιές, έγινε βίαιη. Διαδηλωτές επιτέθηκαν σε καφετέριες και καταστήματα μπουτίκ που απευθύνονται σε τουρίστες, έσπασαν παράθυρα, εκφοβίζοντας πελάτες, κάνοντας γκράφιτι και φωνάζοντας «Fuera Gringo!», που σημαίνει «Έξω οι ξένοι».
Την επόμενη μέρα στην καθημερινή συνέντευξη Τύπου της, η Πρόεδρος Κλαούντια Σέινμπαουμ καταδίκασε τη βία ως «ξενοφοβική». Ανεξάρτητα από το πόσο δίκαιο είναι το αίτημα, όπως στην περίπτωση του «εξευγενισμού», η απαίτηση δεν μπορεί να είναι απλώς το 'Φύγετε!' προς άτομα άλλων εθνικοτήτων μέσα στη χώρα μας», δήλωσε.
Πέρα από τους διαδηλωτές και τους ταραξίες, το κίνητρο των περισσοτέρων που βρέθηκαν στην πορεία ήταν ιστορίες σαν αυτή της Έρικα Αγκουϊλάρ. Έπειτα από πάνω από 45 χρόνια που η οικογένειά της νοίκιαζε το ίδιο διαμέρισμα στην Πόλη του Μεξικού, η αρχή του τέλους ήρθε με ένα χτύπημα στην πόρτα το 2017. Μόνιμοι κάτοικοι του κτιρίου Prim, ένα αρχιτεκτονικό στολίδι της δεκαετίας του 1920 στην περιοχή Λα Χουαρέζ, δέχτηκαν επίσκεψη από αξιωματούχους που είχαν στα χέρια τους έγγραφα έξωσης.
Μεξικό: Μαζικές εξώσεις εξαιτίας των βραχυχρόνιων μισθώσεων
Η Έρικα, η μεγαλύτερη κόρη, θυμάται τα σοκαριστικά νέα: «Πέρασαν από κάθε διαμέρισμα και μας είπαν ότι έχουμε μέχρι το τέλος του μήνα να εκκενώσουμε, γιατί οι συμβάσεις μας δεν θα ανανεωθούν. Μπορείτε να φανταστείτε την έκφραση της μητέρας μου», προσθέτει με φωνή που σπάει για μια στιγμή. «Έμενε εδώ από το 1977».
Οι ιδιοκτήτες πουλούσαν το κτίριο σε εταιρεία ακινήτων. Ωστόσο, πρόσφεραν στους κατοίκους μια τελευταία, αν και μη ρεαλιστική, πρόταση.
«Μας είπαν ότι αν μπορούσαμε να μαζέψουμε 53 εκατομμύρια πέσος (2,9 εκατ. δολάρια ΗΠΑ) σε δύο εβδομάδες, θα μπορούσαμε να κρατήσουμε το κτίριο», θυμάται πικρία. «Είναι μια τεράστια περιουσία. Τότε τα νέα διαμερίσματα κόστιζαν γύρω στο ένα με 1,5 εκατ. πέσος (50.000 έως 80.000 δολάρια).»
Σήμερα, το παλιό της σπίτι καλύπτεται από μουσαμά και σκαλωσιές, καθώς μια ομάδα κατασκευαστών το μετατρέπει σε πολυτελή διαμερίσματα ενός, δύο και τριών υπνοδωματίων για βραχυχρόνιες και μεσοπρόθεσμες μισθώσεις, όπως αναφέρει η ιστοσελίδα της εταιρείας. «Δεν είναι κατασκευή για ανθρώπους σαν εμένα», σχολιάζει με η Έρικα, σχεδιάστρια εφημερίδας. «Είναι για βραχυχρόνιες μισθώσεις σε δολάρια. Στην πραγματικότητα, πριν μας αναγκάσουν να φύγουμε, είχαμε αρχίσει ήδη να βλέπουμε ενοίκια σε δολάρια σε μερικά κτίρια εδώ.»
Η Έρικα και η οικογένειά της πλέον ζουν τόσο έξω από το κέντρο της πόλης, που βρίσκονται επίσημα στη γειτονική πολιτεία, σχεδόν δύο ώρες μακριά με τα μέσα μεταφοράς. Σύμφωαν με τον ακτιβιστή Σέρχιο Γκονζάλες «αντιμετωπίζουμε αυτό που ονομάζουμε αστική πόλεμο. Αντικείμενο της διαμάχης είναι το ίδιο το έδαφος — ποιος έχει και ποιος δεν έχει δικαιώματα σε αυτό»΄.
Οι περισσότεροι κάτοικοι που εκδιώχθηκαν από τη γειτονιά του δεν μπόρεσαν να παραμείνουν στην πόλη, λέει. «Έχουν χάσει δικαιώματα που προστατεύονται από το σύνταγμα της πόλης. Το πρώτο διαμέρισμα που νοίκιασα εδώ κόστιζε περίπου 4.000 πέσος το μήνα το 2007», εξηγεί ο Σέρχιο. «Σήμερα, το ίδιο διαμέρισμα κοστίζει πάνω από 40.000. Είναι σκάνδαλο. Καθαρή κερδοσκοπία.»
Μεξικό: Το σχέδιο για την ρύθμιση των ενοικίων άργησε
Μπροστά στη διογκούμενη οργή, η δήμαρχος της πόλης του Μεξικού, Κλάρα Μπρουγάδα, παρουσίασε ένα σχέδιο 14 σημείων με στόχο τη ρύθμιση των ενοικίων, την προστασία των κατοίκων και την κατασκευή νέων κοινωνικών κατοικιών με προσιτές τιμές. Όμως για τον Σέρχιο και χιλιάδες σαν και αυτόν, το σχέδιο ήρθε πολύ αργά. Πιστεύει ότι η διοίκηση πρέπει να κάνει περισσότερα για να αντιμετωπίσει τον «εξευγενισμό» στη ρίζα του.
«Έχουμε μια τοπική και ομοσπονδιακή κυβέρνηση που συνεχίζει να προωθεί ένα νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο που δεν έχει αλλάξει», λέει ο Σέρχιο. «Όσο και αν έχουν αυξήσει το κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας για τους ανθρώπους — που προσωπικά θεωρώ πολύ καλό — αυτό δεν έχει αλλάξει το οικονομικό παράδειγμα με το οποίο κυβερνούν.» Χαρακτηρίζει τα μέτρα της δημάρχου «ανακουφιστικά» και «σαν να κλείνεις την πόρτα του αχυρώνα αφού ο αχυρώνας έχει ήδη αδειάσει».
Οι επικριτές της Κλαούντια Σέινμπαουμ λένε ότι απέτυχε να αντιμετωπίσει ουσιαστικά το πρόβλημα όταν ήταν δήμαρχος της πρωτεύουσας και, στην πραγματικότητα, ενθάρρυνε ξένους να εγκατασταθούν στην πόλη του Μεξικού υπογράφοντας συμφωνία συνεργασίας με την Airbnb για την τόνωση του τουρισμού και της ψηφιακής νομαδικότητας το 2022.
Η Έρικα επιρρίπτει ευθύνες σε διάφορους για την έξωση της οικογένειάς της, όπως τους προηγούμενους ιδιοκτήτες που πούλησαν το κτίριο σε εταιρεία ανάπτυξης ακινήτων, την δημοτική αρχή που δεν προστάτευσε τους μόνιμους κατοίκους, ακόμη και τους ίδιους τους ενοικιαστές που δεν αντέδρασαν νωρίτερα.Ωστόσο, δεν κατηγορεί ιδιαίτερα τους ξένους που έχουν κατακλύσει το Μεξικό, ειδικά μετά την πανδημία του κορονοϊού. «Αν είχα τα μέσα να ζήσω καλύτερα αλλού, πιθανότατα θα το έκανα κι εγώ», λέει, «και ο τουρισμός υπήρξε καλός για το Μεξικό, είναι πηγή εισοδήματος.»
Μεξικό: «Οι ξένοι δεν πληρώνουν φόρους και αδιαφορούν για τα έθιμα»
Πολλοί όμως κατηγορούν τους Αμερικανούς και Ευρωπαίους που ήρθαν στην χώρα τους. Τους κατηγορούν ότι αδιαφορούν για τα μεξικανικά έθιμα, ότι δεν μαθαίνουν ισπανικά και, σε πολλές περιπτώσεις, ότι δεν πληρώνουν φόρους. Το κύμα εύπορων Αμερικανών που μετακινείται νότια θυμώνει ορισμένους, ιδιαίτερα ως επειδή έρχεται σε αντίθεση με τη σκληρή μεταχείριση των Μεξικανών και άλλων μεταναστών από την κυβέρνηση Τραμπ. Η μετανάστευση είναι πρόβλημα όταν πηγαίνεις από νότο προς βορρά, αλλά φέρεται να είναι αποδεκτή όταν κινείσαι αντίστροφα, ισχυρίζονται οι ακτιβιστές.
Στον χώρο της διαμαρτυρίας της 4ης Ιουλίου, στο πάρκο Μεξικού, τα γκραφίτι με το σύνθημα «Έξω οι ξένοι» έχουν σβηστεί, και τα πρωινά μαθήματα πυγμαχίας και σάλσας συνεχίζονται απρόσκοπτα, συχνά στα αγγλικά παρά στα ισπανικά. «Είναι ήσυχα, μπορείς να περπατήσεις παντού, και το πάρκο φυσικά προσελκύει κόσμο. Είναι ήρεμα. Το απολαμβάνουμε πολύ», λέει ο Ρίτσαρντ Άλσομπρουκς από το Πόρτλαντ του Όρεγκον που επισκέφτηκε για διακοπές την Πόλη του Μεξικού με τη σύζυγό του.
Καθώς περπατούν στην πρωτεύουσα, παραδέχονται ότι σκέφτονται να εγκατασταθούν εδώ κάποια μέρα. «Προφανώς δεν θέλουμε να συμβάλουμε στον εξευγενισμό», λέει η σύζυγος του, αναγνωρίζοντας το μέγεθος του προβλήματος. Ο Ρίτσαρντ, που εργάζεται σε μεγάλη αμερικανική εταιρεία αθλητικών ειδών, λέει ότι «το κόστος ζωής στην Αμερική είναι πολύ υψηλό» και συχνά βασίζεται στην ιδέα ότι πρέπει να δουλεύεις μέχρι τα 70 σου.
Και οι δύο πιστεύουν ότι είναι δυνατό να μετακομίσει κανείς με τον σωστό τρόπο. «Αν σέβεσαι όσους ζουν γύρω σου και προσπαθείς να είσαι μέρος της κοινότητας, αυτό έχει μεγαλύτερη αξία από το να προσπαθείς να κάνεις το μέρος δικό σου», λέει ο Ρίτσαρντ. «Ακριβώς», συμφωνεί η Αλέξις. «Μάθε τη γλώσσα. Πλήρωσε τους φόρους σου!»
Ωστόσο, η ταχύτητα των αλλαγών στην πόλη του Μεξικού τα τελευταία δέκα χρόνια έχει αφήσει θύματα. Η οικογενειακή ζωή της Έρικα ανατράπηκε μέσα σε λίγους μήνες, και η μητέρας της πάλεψε με την κατάθλιψη. «Πάνω απ’ όλα μου λείπει ο κόσμος, η κοινότητα. Πλέον δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου οικογένειες ή παιδιά εδώ.»
Οι περισσότερες μικρές επιχειρήσεις έχουν εξαφανιστεί, αντικατασταθεί από μοντέρνα καφέ και ακριβά εστιατόρια. «Νομίζω ότι η ψυχή της Λα Χουαρέζ έχει πεθάνει λίγο.Είναι σαν να ζούσες σε ένα δάσος, τα δέντρα ξεριζώνονται σιγά-σιγά και ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι ζεις σε μια έρημο.»
Με πληροφορίες από BBC
