Το ηλεκτρικό πατίνι δεν θα φαινόταν περίεργο να είναι παρκαρισμένο έξω από μια πολυκατοικία (όπου έμενε ο Ιγκόρ Κιρίλοφ) στη Μόσχα, όπου τα ηλεκτρονικά δίκυκλα αποτελούν συνηθισμένο μέσο μεταφοράς για πολλούς από τους 13 εκατ. κατοίκους της ρωσικής πρωτεύουσας. Αλλά αυτό το πατίνι - βασικό στοιχείο μιας περίπλοκης και θανατηφόρας επιχείρησης - έφερε κάτι άλλο αντί για αναβάτη: έναν εκρηκτικό μηχανισμό με 100 έως 300 γραμμάρια TNT, σύμφωνα με τους Ρώσους ερευνητές.
Η βόμβα είχε τοποθετηθεί κοντά στο κτήριο στη Ryazansky Prospekt της Μόσχας από έναν μυστικό πράκτορα υπό τις εντολές της θρασύτατης κρατικής υπηρεσίας ασφαλείας της Ουκρανίας, της SBU, δήλωσαν άνθρωποι που γνωρίζουν την επίθεση. Μια κρυφή κάμερα κατέγραψε αυτό που ακολούθησε. Η βόμβα πυροδοτήθηκε πριν από τα ξημερώματα καθώς ο αντιστράτηγος Ιγκόρ Κιρίλοφ, επικεφαλής των Δυνάμεων Άμυνας κατά Ραδιενεργών, Χημικών και Βιολογικών απειλών, της Ρωσίας, έβγαινε από το κτήριο μαζί με τον συνεργάτη του. Από την έκρηξη σκοτώθηκαν και οι δύο άνδρες.
Η δολοφονία σηματοδότησε το τελευταίο χτύπημα σε έναν κλιμακούμενο πόλεμο σκιών μεταξύ Κιέβου και Μόσχας, που διεξάγεται από τις τεράστιες και ισχυρές κρατικές υπηρεσίες πληροφοριών τους, και οι δύο διάδοχοι των υπηρεσιών κατασκοπείας της Σοβιετικής Ένωσης, με την SBU να είναι άμεσος απόγονος της KGB.
Επιχειρώντας πίσω από τις εχθρικές γραμμές, οι υπηρεσίες αυτές έχουν στοχοποιήσει στρατιωτικούς αξιωματούχους και πολιτικούς, έχουν σαμποτάρει ενεργειακές υποδομές και σιδηροδρομικά συστήματα και έχουν χρησιμοποιήσει τακτικές υβριδικού πολέμου, συμπεριλαμβανομένων κυβερνοεπιθέσεων και εκστρατειών παραπληροφόρησης, για να σπείρουν το χάος εντός των συνόρων της άλλης πλευράς. Από την ουκρανική πλευρά, η συχνά αμφιλεγόμενη SBU, την οποία οι ΗΠΑ και άλλοι σύμμαχοι παροτρύνουν εδώ και καιρό το Κίεβο να μεταρρυθμίσει, έχει υποκινηθεί από τον εσωτερικό ανταγωνισμό με τη στρατιωτική διεύθυνση πληροφοριών, γνωστή ως GUR. Έχει γίνει αυτό που ένας αξιωματούχος των μυστικών υπηρεσιών που συμμετέχει στον σχεδιασμό των επιχειρήσεων αποκάλεσε δύναμη «εκκαθάρισης Ρώσων».
Ένας αξιωματούχος της SBU επιβεβαίωσε ότι η υπηρεσία του ήταν υπεύθυνη για τον θάνατο του Κιρίλοφ, χαρακτηρίζοντάς τον «εγκληματία πολέμου», ο οποίος «έδωσε εντολή να χρησιμοποιηθούν απαγορευμένα χημικά όπλα εναντίον του ουκρανικού στρατού». Προειδοποίησε: «Η SBU είναι σε μεγάλο βαθμό επικεντρωμένη στο εσωτερικό της χώρας, αλλά από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία το 2014 δραστηριοποιείται στην κατεχόμενη από το Κρεμλίνο Ουκρανία και στο εσωτερικό της Ρωσίας». Από την πλήρους κλίμακας εισβολή της Μόσχας το 2022, έχει επιτεθεί στη γέφυρα της Κριμαίας της Ρωσίας και έχει καταστρέψει μεγάλο μέρος του στόλου της Μαύρης Θάλασσας με ναυτικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Ο αξιωματούχος των μυστικών υπηρεσιών σημείωσε αρκετές δολοφονίες φιλορώσων αυτονομιστών ηγετών στις ελεγχόμενες από τη Μόσχα περιοχές του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ μεταξύ 2014 και 2021 που πραγματοποιήθηκαν από πράκτορες του Κιέβου.
Ένας άλλος αξιωματούχος των μυστικών υπηρεσιών, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας, δήλωσε ότι οι ίδιοι οι πράκτορες της SBU έχουν δράσει εντός των ρωσικών συνόρων, αλλά έχει επίσης στρατολογήσει Ρώσους κατά του Κρεμλίνου για τη διενέργεια σαμποτάζ και ακόμη και δολοφονιών. Η FSB δήλωσε την Τετάρτη ότι συνέλαβε έναν Ουζμπέκο ύποπτο για τη δολοφονία του Κιρίλοφ. Η SBU έχει γίνει ένα κρίσιμο εργαλείο για το Κίεβο καθώς μάχεται με τη Ρωσία σε πολλαπλά μέτωπα. Η Ρωσία έχει δυσκολευτεί να αντιμετωπίσει τις προσπάθειές της, δήλωσε ο Αντρέι Σολντάτοφ, ανώτερος συνεργάτης στο Κέντρο Ανάλυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής. «Η FSB [η κύρια υπηρεσία ασφαλείας της Ρωσίας] είναι πολύ καλή στη διερεύνηση του τι έχει ήδη συμβεί, αλλά όχι πολύ καλή στη συλλογή πληροφοριών για το τι έρχεται. Είναι ένα διαφορετικό σύνολο δεξιοτήτων», είπε. «Για αυτό, η υπηρεσία θα πρέπει να είναι μια πολύ καλή υπηρεσία συλλογής πληροφοριών, που σημαίνει ότι υπάρχει εμπιστοσύνη, καλή ανταλλαγή πληροφοριών - κάτι που δεν βλέπεις μεταξύ των ρωσικών υπηρεσιών». Ο Βαλεντίν Ναλιβαϊτσένκο, βουλευτής που διετέλεσε δύο φορές επικεφαλής της SBU, δήλωσε ότι η κατασκοπευτική υπηρεσία έχει «συλλέξει πολλές πληροφορίες και δεδομένα αντικατασκοπείας» για τη στρατιωτική ηγεσία και τις μυστικές υπηρεσίες της Ρωσίας. Έχει βρει τρόπους να τοποθετεί χαφιέδες, να σπάει τις επικοινωνίες μέσα στο εχθρικό έδαφος και να εντοπίζει τρωτά σημεία στο δίκτυο πληροφοριών της Μόσχας.
Η αποτελεσματικότητα της SBU οφείλεται εν μέρει στο τεράστιο μέγεθός της, το οποίο είναι ειρωνικά αποτέλεσμα της σοβιετικής κληρονομιάς της. Όταν η Ουκρανία απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1991, η SBU κληρονόμησε πολλές από τις δομές, τους πόρους και τις αρμοδιότητες της KGB και δεν μειώθηκε. Με περισσότερους από 30.000 υπαλλήλους και ακόμη περισσότερους μυστικούς πράκτορες, η SBU είναι σχεδόν τόσο μεγάλη όσο το FBI με τους 35.000 πράκτορες. Είναι πάνω από επτά φορές μεγαλύτερη από την υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας MI5 του Ηνωμένου Βασιλείου και πάνω από τέσσερις φορές μεγαλύτερη από τη Μοσάντ του Ισραήλ. «Ένα από τα βασικά καθήκοντα της Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ουκρανίας, ιδίως σε καιρό πολέμου, είναι η αντιμετώπιση των ειδικών υπηρεσιών του εχθρού», δήλωσε ο Βασίλ Μάλίουκ, επικεφαλής της SBU, σε προηγουμένως αδημοσίευτες απαντήσεις σε ερωτήσεις που απέστειλαν οι Financial Times νωρίτερα φέτος. Ο Μάλιουκ αρνήθηκε να σχολιάσει άμεσα τις επιχειρήσεις στο εσωτερικό της Ρωσίας. Είπε όμως ότι: «Η θέση της υπηρεσίας ασφαλείας είναι σαφής και ξεκάθαρη: κάθε έγκλημα του επιτιθέμενου πρέπει να τιμωρείται».
Η SBU σπάνια διεκδικεί ρητά δημόσια τα εύσημα για τις δολοφονίες. Τον Αύγουστο του 2022, η υπηρεσία τοποθέτησε βόμβα σε αυτοκίνητο που ανήκε στον Ρώσο υπερεθνικιστή ιδεολόγο Αλεξάντερ Ντούγκιν, στενό σύμμαχο του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και υποστηρικτή του πολέμου στην Ουκρανία. Αλλά ο Ντούγκιν δεν οδηγούσε - η κόρη του Ντάρια Ντούγκινα βρισκόταν πίσω από το τιμόνι και σκοτώθηκε όταν η βόμβα εξερράγη. Το έργο της SBU είναι συχνά αμφιλεγόμενο. Έχει πραγματοποιήσει μια σκηνοθετημένη δολοφονία ενός αντιφρονούντα Ρώσου δημοσιογράφου στο Κίεβο για να αποκαλύψει δήθεν μια ομάδα εκτελεστών που είχε προσλάβει η Μόσχα για να αποσταθεροποιήσει την Ουκρανία - έχει εμπλακεί σε παρακολουθήσεις ερευνητών δημοσιογράφων και ακτιβιστών που αναφέρονται σε υποτιθέμενη διαφθορά στους κόλπους της - και έχει αντιμετωπίσει πολλαπλά σκάνδαλα υπεξαίρεσης.
«[Η SBU] ασκεί τεράστια δύναμη - κάποιοι θα έλεγαν υπερβολική δύναμη», δήλωσε ένας δυτικός διπλωμάτης στους FT. Ο διπλωμάτης είπε ότι η υπηρεσία για χρόνια είχε αποδειχθεί σε μεγάλο βαθμό απρόσβλητη σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις, παρά τις προτροπές του μεγαλύτερου υποστηρικτή της Ουκρανίας, των ΗΠΑ, άλλων μελών της G7 και των χωρών της ΕΕ. Αλλά εν μέσω του πολέμου με τη Ρωσία, αυτά τα δυτικά έθνη έχουν παραμερίσει κάποια παράπονα και έχουν ενισχύσει τους δεσμούς και την ανταλλαγή πληροφοριών. Η υπηρεσία έχει αναπτύξει ιδιαίτερα στενούς δεσμούς με τη CIA, η οποία έχει επενδύσει εκατομμύρια δολάρια σε εκπαιδευτικά προγράμματα για Ουκρανούς πράκτορες. "Αυτό που ξεκινήσαμε το 2014 τώρα λειτουργεί", δήλωσε ο Ναλιβαϊτσένκο για τη συνεργασία της με τις δυτικές υπηρεσίες.
Η SBU έχει διανύσει πολύ δρόμο από τα τέλη Φεβρουαρίου του 2014, όταν καταστράφηκε από τον πρώην πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς μετά την επανάσταση Euromaidan. Πριν φύγει, ο Γιανουκόβιτς διέταξε επιδρομή στην υπηρεσία, με τους πράκτορές του να κλέβουν κρίσιμα κρατικά μυστικά και να καίνε ό,τι δεν μπορούσαν να πάρουν με αυτοκίνητο και ελικόπτερο. Η SBU, που ήδη πάλευε με προβλήματα εμπιστοσύνης, υπέστη σημαντικές αποστασίες την άνοιξη και το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάς, καθώς η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία και κατέλαβε τον έλεγχο πόλεων στην ανατολική Ουκρανία. Ως νέα διευθύντρια της SBU εκείνη την εποχή, ο Ναλιβαϊτσένκο κληρονόμησε μια κατακερματισμένη υπηρεσία γεμάτη κατασκόπους πιστούς στο Κρεμλίνο. Χιλιάδες πράκτορες ήταν ύποπτοι για συνεργασία. Ακολούθησε εκκαθάριση, με τις αρχές να συλλαμβάνουν δεκάδες δικούς τους κατασκόπους και να ξεκινούν έρευνες για προδοσία. «Ξεκινήσαμε από το μηδέν, από τους καμένους φακέλους επιχειρήσεων στην αυλή της SBU», δήλωσε. Ο Ναλιβαϊτσένκο δήλωσε ότι το Κίεβο έφερε νεότερους, πατριώτες πράκτορες των οποίων η πίστη ήταν στο έδαφος εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων της Ουκρανίας του 1991.
Από τότε που ξεκίνησε η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας πριν από σχεδόν τρία χρόνια, δεν έχει περάσει σχεδόν κανένας μήνας χωρίς πρωτοσέλιδο για την εξόντωση Ρώσου αξιωματούχου που εμπλέκεται στην πολεμική της προσπάθεια από πράκτορες της SBU. Τον περασμένο μήνα, η SBU διεκδίκησε τα εύσημα για τη δολοφονία του Βαλέρι Τρανκόφσκι, αρχηγού του επιτελείου της 41ης Ταξιαρχίας Πυραύλων του στόλου της Μαύρης Θάλασσας του ρωσικού πολεμικού ναυτικού, σε βομβιστική επίθεση με αυτοκίνητο στην κατεχόμενη Κριμαία. Αλλά υπάρχουν φορές που τα εύσημα δίνονται στην αδελφή της υπηρεσία, τη διεύθυνση στρατιωτικών πληροφοριών που είναι γνωστή ως GUR. Υπό την εποπτεία του αινιγματικού επικεφαλής της Κιρίλο Μπουντάνοφ, η μονάδα έχει επίσης πραγματοποιήσει μυστικές επιχειρήσεις και δολοφονίες πολύ πέρα από τις γραμμές του εχθρού. Οι δύο υπηρεσίες ανταγωνίζονται για τα δικαιώματα καυχησιολογίας, προσπαθώντας η μία να ξεπεράσει την άλλη δολοφονώντας ανώτερους αξιωματούχους ή χτυπώντας μεγαλύτερους στρατιωτικούς στόχους όλο και πιο βαθιά στο εσωτερικό της Ρωσίας. Μερικές φορές συνεργάζονται. Όχι για πρώτη φορά, το έργο της SBU έχει απογοητεύσει το ρωσικό αμυντικό κατεστημένο. Ο Γιούρι Κότενοκ, ένας Ρώσος πολεμικός δημοσιογράφος, έγραψε ότι οι μυστικές υπηρεσίες της Ουκρανίας «αισθάνονται ότι έχουν πλήρη ατιμωρησία απέναντι στη Ρωσία». Και πρόσθεσε: «Προφανώς κανείς δεν αμφισβήτησε τον ρόλο του Κιέβου, αλλά το γεγονός ότι ο εχθρός σχεδόν ανοιχτά καυχιέται γι' αυτό είναι αρκετά συμπτωματικό».
Με πληροφορίες από Financial Times
