«Τα σταφύλια της οργής», το magnum opus του Τζον Στάινμπεκ

σταινμπεκ Facebook Twitter
Τα διαβάσματά του, οι ατέλειωτες συζητήσεις του με τους ψαράδες και τους περιθωριακούς της περιοχής του και τα δύσκολα χρόνια που προηγήθηκαν της επιτυχίας, ήταν εκείνα που τον διαμόρφωσαν ως πεζογράφο. Φωτ.: Getty Images/Ideal Image
0

ΤΟ 1962, έξι χρόνια πριν ο Τζον Στάινμπεκ αφήσει την τελευταία του πνοή, αποδεχόμενος το Νόμπελ από τη Σουηδική Ακαδημία, φρόντιζε να συμπεριλάβει στην ομιλία του το πώς αντιλαμβανόταν την αποστολή του.

«Καθήκον του συγγραφέα», έλεγε, είναι «ν’ αποκαλύπτει τα μύρια θλιβερά σφάλματα και τις αποτυχίες μας, να φέρνει στο φως τα σκοτεινά κι επικίνδυνα όνειρά μας, με στόχο τη γενική βελτίωση». Κι ακόμα, «να διακηρύττει και να δοξολογεί την αποδεδειγμένη ανθρώπινη δυνατότητα για υψηλό φρόνημα και αίσθημα, για το μεγαλείο στην ήττα, για κουράγιο, οίκτο και αγάπη».

Από τη μεριά του, υπηρέτησε τους παραπάνω στόχους στο έπακρο. Κι αν κάποιοι κριτικοί στάθηκαν επιφυλακτικοί, αν όχι εχθρικοί, απέναντι στην ολόψυχη συμπόρευσή του μ’ αυτό που κάποτε αποκαλούσαμε «προλεταριάτο», γεγονός παραμένει ότι ο Στάινμπεκ κατάφερε όσο λίγοι ν’ αποδώσει μυθιστορηματικά τον αγώνα ενός ολόκληρου λαού να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στη σκληρή πραγματικότητα και τη σαγήνη του αμερικανικού ονείρου.

Τα «Σταφύλια της οργής» συνοψίζουν όσο κανένα άλλο μυθιστόρημα τις σαρωτικές επιπτώσεις της μεγάλης οικονομικής ύφεσης της δεκαετίας του 1930 στη ζωή του αμερικανικού έθνους.

Γερμανοϊρλανδικής καταγωγής, γιος ενός ταμία και μιας δασκάλας που πρώτη τού καλλιέργησε την αγάπη για τον γραπτό λόγο και το διάβασμα, ο Στάινμπεκ γεννήθηκε το 1902 στην εύφορη κοιλάδα Σαλίνα της Καλιφόρνιας. Έναν τόπο που όργωσε από παιδί απολαμβάνοντας τη συναναστροφή με τους ντόπιους, και στον οποίο τοποθέτησε αργότερα τη δράση πολλών βιβλίων του.

stafylia ths orghs
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Τζον Στάινμπεκ, Τα σταφύλια της οργής, Μτφρ.: Μιχάλης Μακρόπουλος, Εκδόσεις Παπαδόπουλος

Μετά την αποφοίτησή του από το λύκειο, γράφτηκε στο πανεπιστήμιο του Στάνφορντ για να σπουδάσει θαλάσσια βιολογία, παρακολουθώντας παράλληλα μαθήματα λογοτεχνίας και δημιουργικής γραφής.

Το 1925 και χωρίς να έχει πάρει πτυχίο, εγκαθίσταται στη Νέα Υόρκη με τη φιλοδοξία να ικανοποιήσει το εφηβικό του όνειρο και να σταδιοδρομήσει ως συγγραφέας. Αρχικά βιοπορίζεται ως ρεπόρτερ, όταν απολύεται κάνει δουλειές του ποδαριού –χτίστης, πλασιέ, μεταφορέας, μαθητευόμενος ζωγράφος, μαραγκός, εργάτης– ώσπου, απογοητευμένος, επιστρέφει στη γενέτειρά του, αποφασισμένος ν’ ασχοληθεί με το γράψιμο.

Τα διαβάσματά του, οι ατέλειωτες συζητήσεις του με τους ψαράδες και τους περιθωριακούς της περιοχής του και τα δύσκολα χρόνια που προηγήθηκαν της επιτυχίας, ήταν εκείνα που τον διαμόρφωσαν ως πεζογράφο.

Μετά το πρώτο του μυθιστόρημα, τη «Χρυσή κούπα» (1929), ακολούθησαν η συλλογή διηγημάτων «Ουράνιες βοσκές», τα «Σ’ έναν άγνωστο θεό», «Η πεδιάδα της Τορτίγια» και «Αμφίβολη μάχη» που του χάρισαν σταδιακά θετικές κριτικές, ενώ με το «Άνθρωποι και ποντίκια» το ακροατήριό του έγινε πλέον διεθνές.

Τα «Σταφύλια της οργής» –για πολλούς το κορυφαίο έργο του– δημοσιεύτηκε το 1939 και την επόμενη χρονιά απέσπασε το βραβείο Πούλιτζερ. Με μια σπάνια περιγραφική δύναμη και με περίσσευμα συναισθήματος και λυρισμού, ο Στάινμπεκ αφηγείται εδώ το οδοιπορικό μιας φτωχής οικογένειας καλλιεργητών, των Τζόουντ, οι οποίοι έχοντας χάσει τη γη τους στην Οκλαχόμα, μεταναστεύουν όπως και εκατοντάδες χιλιάδες συμπατριώτες τους προς τις πεδιάδες της Καλιφόρνιας. Ένα ταξίδι που με αστραπιαία ταχύτητα αποτυπώθηκε αριστουργηματικά από τον Τζον Φορντ στη μεγάλη οθόνη, με βασικό πρωταγωνιστή τον Χένρι Φόντα.

σταφύλια της οργής Facebook Twitter
Πολλές γενιές αναγνωστών ανακάλυψαν τα «Σταφύλια της οργής» στην κλασική μετάφραση του Κοσμά Πολίτη.

Τα «Σταφύλια της οργής» συνοψίζουν όσο κανένα άλλο μυθιστόρημα τις σαρωτικές επιπτώσεις της μεγάλης οικονομικής ύφεσης της δεκαετίας του 1930 στη ζωή του αμερικανικού έθνους.

Το 1932 το ένα τρίτο του πληθυσμού της χώρας είναι άνεργο και περίπου μισό εκατομμύριο άνθρωποι –αγρότες που είδαν τη γη τους στον νότο να καταστρέφεται από την ξηρασία, τα χέρια τους ν’ αντικαθίστανται από τα τρακτέρ και την περιουσία τους να κατάσχεται από τις τράπεζες– πήραν τον δρόμο προς τη Δύση, ανύποπτοι για την εκμετάλλευση που κι εκεί θα γνώριζαν.

Αφηγούμενος την οδύσσεια των Τζόουντ καθώς κατευθύνονται προς τον τελευταίο εναπομείναντα «κήπο της Εδέμ» και καταγγέλλοντας τη διάψευση των ονείρων τους που τους επιφυλάσσουν οι μηχανισμοί του καπιταλιστικού κράτους, ο Στάινμπεκ μίλησε για την πάλη του ανθρώπου με την αδικία και για τους δεσμούς του με την παράδοση, για τη σύγκρουση των γενεών που προκύπτει μέσα από μια διαδικασία βίαιου εκσυγχρονισμού, για τη δύναμη της γυναίκας ως συνεκτικού ιστού της οικογένειας, για την ανάγκη της επιβίωσης και τον πόθο για αξιοπρέπεια που οδηγούν στην κοινωνική αφύπνιση και στην ένωση του ενός με τους πολλούς.

Αν και για ένα διάστημα ευθυγραμμίστηκε με την πολιτική του κομμουνιστικού κόμματος, ο Στάινμπεκ δεν απομακρύνθηκε ποτέ από την γνήσια αμερικανική παράδοση λαϊκής αντίστασης και διαμαρτυρίας. Και ειδικά τη δεκαετία του ΄30, δεν μπορούσε παρά να συνταχθεί με τον λαό.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ