Ποιος είναι ο «Γαλατάς» που κέρδισε το βραβείο Booker

Ποιος είναι ο «Γαλατάς» που κέρδισε το βραβείο Booker Facebook Twitter
Η βραβευμένη με το Booker 2018 Άννα Μπερνς.
0

Από την πρώτη κιόλας πρόταση, την πρώτη εντυπωσιακή παράγραφο, η βραβευμένη με το Booker 2018 Άννα Μπερνς αποφασίζει να κλείσει τους ανοιχτούς λογαριασμούς με τον αναγνώστη, ακονίζοντας τα αφηγηματικά της μαχαίρια:

«Η ΜΕΡΑ που ο Τάδε ΜακΤάδε μου 'χωσε το μπιστόλι στο στήθος και με είπε παλιοκόριτσο και φοβέρισε ότι θα μου την ανάψει ήταν η ίδια μέρα που σκοτώθηκε ο γαλατάς. Τον είχε πυροβολήσει κάποια από τις στρατιωτικές περιπόλους κι εμένα καθόλου δεν μ' είχε πειράξει που είχαν πυροβολήσει αυτό τον άντρα».

Η κατάληξη της ιστορίας που αποκαλύπτεται ήδη από την αρχή του βιβλίου, της φημολογούμενης δηλαδή σχέσης της πρωταγωνίστριας με τον επονομαζόμενο «γαλατά» ‒ψευδώνυμο ουσιαστικά του αρχηγού των παραστρατιωτικών που ελέγχουν την πόλη‒ συνίσταται στην οδυνηρή διαπίστωση μιας πλανώμενης απειλής και ενός (όχι και τόσο) απροσδόκητου θανάτου.

Τα πάντα εδώ μοιάζουν φασματικά ή αμφιλεγόμενα, βγαλμένα από τη φαντασία των ανθρώπων που έχουν μάθει να ελέγχουν και να ελέγχονται, ξεδιπλώνοντας συνωμοσίες, ρεβανσιστικά σενάρια και επικίνδυνες φήμες. Όταν το κριτήριο δεν είναι η αλήθεια αλλά ο θάνατος και η ταυτότητα ισοπεδώνεται από τα σενάρια που τη συνοδεύουν, η αποκάλυψη των πραγματικών ονομάτων δεν έχει καμία σημασία: η πρωταγωνίστρια του βιβλίου αποκαλείται έτσι «μεσαία αδελφή», ο μάτσο διεκδικητής «Γαλατάς», ο αφιλεγόμενος εραστής «ίσως φίλος», η μητέρα «Μα».

Ούτε οι τόποι ούτε οι δρόμοι κατονομάζονται, όπως τελικά ούτε καν τα ίδια τα συναισθήματα, αφού κανείς δεν έχει δικαίωμα στην πόλη αυτή να ελπίζει, να πονάει ή να αγαπάει.

Τα πάντα εδώ μοιάζουν φασματικά ή αμφιλεγόμενα, βγαλμένα από τη φαντασία των ανθρώπων που έχουν μάθει να ελέγχουν και να ελέγχονται, ξεδιπλώνοντας συνωμοσίες, ρεβανσιστικά σενάρια και επικίνδυνες φήμες


Και όμως, ο αναγνώστης εύκολα αντιλαμβάνεται από τις περιγραφές ‒ιδού ο αποκαλυπτικός ρόλος της λογοτεχνίας‒ ότι πρόκειται για το Μπέλφαστ της δεκαετίας του '70, τόπο καταγωγής της συγγραφέως, όπου όλοι υποπτεύονται τους πάντες και η αθωότητα πεθαίνει προτού καν οριστεί.

Καθώς τα παιδιά κυκλοφορούν ανάμεσα σε τεμαχισμένα πτώματα, βομβαρδισμένα αυτοκίνητα και αποκεφαλισμένα ζώα, δεν μπορούν να ελπίζουν ούτε να ονειρεύονται. Οι ρόλοι τους είναι προδιαγεγραμμένα, με τα αγόρια να προαλείφονται για πολεμιστές και τις γυναίκες για στωικές σύντροφοι ή ύποπτες ερωμένες. 

Η ενηλικίωση είναι εκ των πραγμάτων άγρια και τα σενάρια αντίστασης σχεδόν μηδαμινά, ειδικά για τη 18χρονη πρωταγωνίστρια, μέλος κι αυτή μιας πολύτεκνης ιρλανδικής οικογένειας που ζει τολμώντας να κάνει τη διαφορά με τη φαντασία.

Το μόνο μέσο αντίστασης που έχει σε μια πόλη όπου οι μνήμες και ο θάνατος παραμονεύουν παντού, όπου τα πάρκα είναι γεμάτα βομβαρδισμένες εκκλησίες και οι διαδρομές οριοθετημένες και ελεγχόμενες από κάμερες, γείτονες, «εθνικούς», «παραστρατιωτικούς» και «ενωσίτες», είναι ότι μπορεί να διαβάζει: όχι με τον συνηθισμένο τρόπο αλλά καθώς περπατά, επιδεικνύοντας μέσα από αυτή την πρωτόγνωρη επαναστατική πράξη τη διάθεσή της να αντιταχθεί στους κανόνες που δεν επιβάλλονται μόνο από τους εχθρούς της πόλης «πέρα από το νερό», οι οποίοι σκορπούν τον θάνατο, αλλά και από μέσα. Έτσι, ένα καθήκον ελέγχου, ένα πανοπτικόν αλά Φουκό, με μάτια και κάμερες που παραμονεύουν σε κάθε βήμα, απλώνεται πάνω στις ψυχές, τα σώματα και τις επιθυμίες, καταργώντας τις αμφισημίες.

Η αμφιβολία κάνει την πρωταγωνίστρια-«μεσαία αδελφή», μια άτυπη ηρωίδα που εκτίθεται για όλους –«Το "Δεν ξέρω λοιπόν" ήταν η τρισύλλαβη άμυνά μου στις επιθέσεις των ερωτήσεων»‒, καθώς αμφισβητεί διαρκώς τα θέσφατα που όλες οι πλευρές επιβάλλουν στην πόλη και στον εαυτό τους.

Δεν εγκαταλείπει, όμως, ούτε την τρυφερότητα, αφού τολμά να κουβαλήσει στα αθώα χέρια της ένα γατίσιο κεφάλι, κατάλοιπο των βομβαρδισμών, αναζητώντας μέρος για να το θάψει, μετατρεπόμενη σε άλλη μια Αντιγόνη, άλλη μια έφηβη που ξέρει τους συμβολισμούς που είχαν οι Έλληνες, πηγαίνοντας κόντρα στον κυρίαρχο νόμο όχι με το πτώμα του αδελφού της αλλά με ένα ακέφαλο γατί.

Από το σημείο αυτό και ύστερα η «μεσαία αδελφή» είναι υπόλογη για τα πάντα. Η ίδια, ωστόσο, δεν απολογείται, ξέροντας, όπως θα έλεγε και ο Νίτσε, πως η ενοχοποίηση είναι η αρχή της μνησικακίας, παρά τολμά να σκέφτεται φωναχτά, με τον λόγο της να απλώνεται στις σελίδες σαν πολυβόλο μέσα από μακρόσυρτες περιόδους και ατελείωτες συνδετικές προτάσεις ‒ το μοναδικό ίσως καταιγιστικό όπλο μιας ασθματικής πρωτοπρόσωπης αφήγησης που έχει έναν ιδιαίτερο τρόπο να αποδίδει δικαιοσύνη εκεί όπου όλοι αναζητούν ένοχους και φταίχτες.

Όσο για την προσωπική της ιστορία, δηλαδή αυτήν της υποτιθέμενης σχέσης με τον Γαλατά, γίνεται το θέατρο του κόσμου, αποκαλύπτοντας τη δική της δυνατότητα προκλητικής αμφισημίας.

Αλλά και το πικρόχολο χιούμορ, που ώρες-ώρες θαρρείς πως φέρνει στο φως τα απωθημένα του επίσης Ιρλανδού ανένταχτου Τρίστραμ Σάντι, μετατρέποντας ενίοτε τα πρόσωπα σε καρικατουρες, είναι ένας εξίσου ενδεικτικός τρόπος αντίστασης, όπως και η τολμηρή συνειδητοποίηση μιας σεξουαλικότητας που υφέρπει, αλλά δεν εκφράζεται ποτέ στην πράξη.

Οι ανατριχίλες που νιώθει η πρωταγωνίστρια-«μεσαία αδελφή» όταν την πλησιάζει ο αποκρουστικός, κατά τα άλλα, γι' αυτήν «Γαλατάς», η αναστάτωση που της προκαλεί, ώστε να ποτίζει κάθε της σκέψη, εξωθώντας την στο να διακόψει τις επαφές με τον «ίσως φίλο», ύστερα από τις ελάχιστες συνευρέσεις τους, εξαγγέλλει μια διαφορετική σχέση με την επιθυμία.

Η ίδια μετατρέπεται έτσι σταδιακά σε μια άτυπη μυθιστορηματική ηρωίδα του 19ου αιώνα που είναι η μεγάλη της αδυναμία ‒αφού, όπως ομολογεί, τον 20ό τον μισεί‒, επιβεβαιώνοντας πανηγυρικά πως είναι πια κι εκείνη «απ' τους σαλεμένους, κοινωνικά απόβλητους, προβληματικούς τύπους της κοινότητας», συνομιλώντας εδώ ιδανικά με τις αναλύσεις του Μισέλ Φουκό, όταν έγραφε στους Μη Κανονικούς πως «ο άξονας συμμορφώσιμου/ασυμμόρφωτου θα χρησιμεύσει ως βάση για όλους τους θεσμούς που ειδικεύονται στους μη κανονικούς, οι οποίοι αναπτύσσονται τον 19ο αιώνα.

Τέρας χλωμό και συνηθισμένο, ο μη κανονικός του 19ου αιώνα είναι επίσης ένας ασυμμόρφωτος, ένας ασυμμόρφωτος που θα τοποθετηθεί στο επίκεντρο ενός σωφρονιστικού μηχανισμού».

Γι' αυτό, λοιπόν, τελικά η ηρωίδα αρνείται να συμμορφωθεί: εξακολουθεί να περπατά με τον Γαλατά, έστω και αν του αντιστέκεται, να πηγαίνει στην «περιοχή με τα κόκκινα φώτα» με τον «ίσως φίλο», να διεκδικεί την ασυνείδητη σεξουαλικότητά της. Κυρίως, όμως, να επιβάλει τη βούλησή της εκεί όπου ακόμα και η φαντασία μοιάζει να είναι απαγορευμένη ή ελεγχόμενη.

Μία από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές του βιβλίου είναι όταν, κόντρα σε όλες τις ασχήμιες, αφήνεται να την αιφνιδιάσει η ομορφιά ενός αγάλματος, της καλόγριας Τερέζας της Άβιλα, με τους στροβιλισμούς των πτυχώσεων και τον άγγελο με το βέλος, με τις κρυφές υποδηλώσεις της ομορφιάς και της γύμνιας.

Αλλά η τολμηρή επαφή της με την ομορφιά δεν τελειώνει εδώ, αφού μονάχα αυτή τολμάει να χαζεύει τα ηλιοβασιλέματα σε μια πόλη όπου επικρατεί το μαύρο και κανείς δεν δύναται ή δεν επιτρέπεται να ξεχωρίσει τη λαμπρότητα και τα χρώματα που καταυγάζει ο ήλιος. Εξού και ότι, σε αντίθεση με τους συμμαθητές της από την τάξη των Γαλλικών, ξέρει ότι ο ουρανός δεν είναι μόνο γαλάζιος:

«Ακόμα και τότε, παρόλο πια που στον ουρανό έβλεπα περισσότερα από τα τρία αποδεκτά ουράνια χρώματα ‒το γαλανό (του ουρανού της μέρας), το μαύρο (του ουρανού της νύχτας) και το άσπρο (σύννεφα)‒, ακόμα και τότε κράτησα το στόμα μου κλειστό. Και τώρα δεν το παραδέχονταν ούτε οι άλλοι στην τάξη ‒ όλοι τους μεγαλύτεροι από μένα, κάποιοι μάλιστα τριαντάρηδες και βάλε. Ήταν η σύμβαση: να μην παραδέχεται κανείς λεπτομέρειες, γιατί η παραδοχή τέτοιων λεπτομερειών θα σήμαινε επιλογή, και η επιλογή θα σήμαινε ευθύνη, και ευθύνη θα σήμαινε βάρος... Κι αν, τελικά, δεν μπορούσαμε να το σηκώσουμε αυτό το βάρος; Αν δεν καταφέρναμε να τα βγάλουμε πέρα με τις συνέπειες στην περίπτωση που θα βλέπαμε περισσότερα απ' όσα μπορούσαμε να κουμαντάρουμε; Ακόμα χειρότερα: τι θα κάναμε αν ήταν ωραίο, ό,τι κι αν ήταν αυτό, αν μας άρεσε, αν το συνηθίζαμε και το χαιρόμασταν, αν φτάναμε να το 'χουμε ανάγκη ‒ κι ύστερα το χάναμε ή μας το παίρνανε και δεν μας το ξαναδίνανε ποτέ; Καλύτερα να μην το δοκιμάσουμε καθόλου, αυτό ήταν το συναίσθημα που υπερίσχυσε, κι έτσι το γαλανό ήταν το χρώμα που θα είχε ο ουρανός μας».

Εξαιρετική η μετάφραση του πολύπλευρου Γαλατά από τη Μαρία Αγγελίδου.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Ρεπορτάζ / Ο ντετέκτιβ της Σεβίλλης και οι πλαστοί πίνακες του Ελ Γκρέκο

Στο βιβλίο του «Ο πλαστογράφος του Φράνκο», ένας ντετέκτιβ από τη Σεβίλλη ισχυρίζεται πως μεγάλα μουσεία, μεταξύ των οποίων και η ελληνική Εθνική Πινακοθήκη, έχουν αγοράσει πιστά αντίγραφα έργων του Ελ Γκρέκο.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LiFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT
Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Ηχητικά Άρθρα / Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Το όνομά της έχει συνδεθεί με την εικόνα μιας αδίστακτης, σεξουαλικά ακόρεστης και επικίνδυνης γυναίκας. Ένα νέο βιβλίο, όμως, έρχεται να αμφισβητήσει αυτή τη στερεοτυπική αφήγηση και να φωτίσει μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Rene Karabash

Βιβλίο / Rene Karabash: «Θέλω πίσω τη γυναικεία δύναμη που μου στέρησαν οι άνδρες»

Η Βουλγάρα συγγραφέας Rene Karabash μιλά για το μυθιστόρημά της «Ορκισμένη», που τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, και στο οποίο εστιάζει στην ιστορία των «ορκισμένων παρθένων» γυναικών των Βαλκανίων που επέλεξαν να ζήσουν ως άνδρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ