Πίνοντας ποτά με τη Σιμόν Ντε Μποβουάρ και τους υπαρξιστές φίλους της

Πίνοντας ποτά με τη Σιμόν Ντε Μποβουάρ και τους υπαρξιστές φίλους της Facebook Twitter
GETTY
0

Ο κόσμος που σύχναζε στο Καφέ ντε Φλορ δεν ήταν καθόλου μονοσήμαντος, όπως ούτε και τα κοκτέιλ βερίκοκο που έπιναν ο Ζαν Πολ Σαρτρ με τη Σιμόν ντε Μποβουάρ, αναζητώντας πολύτιμες απαντήσεις στα ζητήματα της ύπαρξης. Στο καφέ των υπαρξιστών, και στο βιβλίο με τον ομώνυμο τίτλο που έγραψε η Σάρα Μπέικγουελ (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, σε μετάφραση Ανδρέα Παππά), ουσιαστικά ξαναστήνεται, με τρόπο θεατρικό, το σκηνικό της εποχής, καταγράφοντας παράλληλα τις σημαντικές στιγμές της Ιστορίας που επηρέασαν τους φιλοσόφους, προσφέροντας απαράμιλλα βιώματα.

Ακόμα, λοιπόν, και αν το βιβλίο φαντάζει σαν ένα εκλαϊκευτικό ταξίδι στην άβυσσο του υπαρξισμού, δεν παραμελεί ούτε περιορίζει την ουσία του, διακρίνοντας τις επιρροές και χαζεύοντας, μαζί με τους φιλοσόφους, το χάραμα ενός αιώνα που μετέτρεψε την ανθρωπότητα σε σφάγιο. Η υπαρξιακή πυκνότητα που ανιχνεύει το βιβλίο συνοδεύεται επομένως από ατελείωτα φλασμπάκ στα διάφορα ενσταντανέ και σε διάφορες άβολες καταστάσεις, όπως, φέρ' ειπείν, αυτές που βίωσε ο Σαρτρ «με ερωμένες και φίλους, μέχρι αλλόκοτες εμμονές που είχε με δέντρα και γλοιώδη υγρά, χταπόδια και οστρακόδερμα. Όλα αυτά όμως έβγαζαν νόημα [...]μπορείς να φτιάξεις φιλοσοφία από αυτό εδώ το κοκτέιλ. Αντικείμενο της φιλοσοφίας είναι οτιδήποτε βιώνεις, τη στιγμή που το βιώνεις».

Η συγγραφέας επιλέγει σκόπιμα τους υπαρξιστές, καθώς η «φιλοσοφία του καθενός απ' αυτούς εξακολουθεί να μας ενδιαφέρει». Ξέρει ότι αυτοί είναι που έζησαν μέσα από τις ιδέες τους και δεν τις έθεσαν απλώς απέναντί τους, αναζητώντας την ελεύθερη στάση στα διάφορα αδιέξοδα, λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπ' όψιν τους ότι η ανθρώπινη ύπαρξη είναι γεμάτη αντιφάσεις.


Στο καφέ-μπαρ που στήνει η συγγραφέας καλεί τους φιλοσόφους που θέλησαν να δουν τι ακριβώς κρατάνε οι άνθρωποι από αυτή την ακατάπαυστη ροή της Ιστορίας και ποια είναι η στάση τους, καθώς περιφέρονται με ακονισμένα νύχια, κατασπαράσσοντας ο ένας τον άλλον στους μεγάλους πολέμους. Δεν είναι τυχαίο ότι το ιστορικό ταμπλό βιβάν για την ίδια είναι ο 20ός αιώνας και τα συνταρακτικά γεγονότα που έκαναν τον Σαρτρ να νιώσει έντονα τη «ναυτία», την Μποβουάρ να εμπνευστεί από το επαναστατικό πνεύμα και τον Χάιντεγκερ να αναζητήσει με αγωνία το ξέφωτο στις πολύπλοκες διαδρομές του βίου, όπως στο δάσος οι ξυλοκόποι.

Η ύπαρξη επανέρχεται στη ζωή και το τραπέζι των φιλοσόφων, ανάμεσα σε διάφορες μουσικές και κοκτέιλ, στην προσπάθειά τους να ορίσουν ξανά, μέσα σε όλον αυτό τον ορυμαγδό, τι ακριβώς είναι ο άνθρωπος. Μετατοπίζοντας το ερώτημα από το γιατί υπάρχουν στο πώς υπάρχουν τα πράγματα, οι υπαρξιστές εστίασαν κατεξοχήν στον άνθρωπο, ο οποίος καλείται να κάνει διαρκώς επιλογές ανάμεσα σε διάφορα διλήμματα, νιώθοντας τον ίλιγγο που ένιωθε αντίστοιχα ο Σαρτρ στην άκρη του γκρεμού. Η συγγραφέας επιλέγει σκόπιμα τους υπαρξιστές, καθώς η «φιλοσοφία του καθενός απ' αυτούς εξακολουθεί να μας ενδιαφέρει». Ξέρει ότι αυτοί είναι που έζησαν μέσα από τις ιδέες τους και δεν τις έθεσαν απλώς απέναντί τους, αναζητώντας την ελεύθερη στάση στα διάφορα αδιέξοδα, λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπ' όψιν τους ότι η ανθρώπινη ύπαρξη είναι γεμάτη αντιφάσεις.

Από αυτή την άποψη οι υπαρξιστές εστίασαν στο βίωμα και όχι στους κανόνες, δηλαδή στα φαινόμενα, και έτσι κατέληξαν να επικεντρώνονται στην περιγραφή της βιωμένης εμπειρίας. Πολύ ορθά, επομένως, η συγγραφέας φέρνει κοντά τους υπαρξιστές με τους φαινομενολόγους, προσπαθώντας να διαπιστώσει, π.χ., γιατί ο Σαρτρ γοητεύτηκε τόσο από τον Χάιντεγκερ και σε ποιον βαθμό ο τσακωμός του με τον Μερλό Ποντί δεν ήταν μόνο προσωπικός αλλά φιλοσοφικός. Με τεράστιο ενθουσιασμό μας καλεί να βιώσουμε τη στιγμή που ο Χούσερλ έθετε τον εαυτό του και τα πράγματα, όπως οι στωικοί, στο στάδιο της «εποχής» –αφήνοντας προς στιγμήν απέξω όλα όσα μας αποσπούν από την καθαρή σκέψη–, εντοπίζοντας ωστόσο σε αυτήν ακριβώς τη στροφή στον εσωτερικό κόσμο το σημείο που τον έκανε να βρίσκεται πολύ πιο κοντά στον Ντεκάρτ ή στον Αυγουστίνο απ' ό,τι στους υπαρξιστές.

Γενναίο βήμα πραγματοποιεί επίσης η Μπέικγουελ όχι μόνο όταν μας προτρέπει να δοκιμάσουμε το κοκτέιλ που έπιναν οι φιλόσοφοι αλλά όταν μετακομίζει από τα καφέ του Παρισιού στην καλύβα του Χάιντεγκερ, στον Μέλανα Δρυμό, καθώς τον βλέπει να προσπαθεί να εντοπίσει τι τον έκανε να επαναπροσδιορίσει την αλήθεια των όντων και με ποιους ψυχολογικούς, υλικούς ή γλωσσικούς, όρους μπορούμε να βιώσουμε το ερώτημα για τη θεμελίωση της ύπαρξης. Στον βαθμό που, σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ, είμαστε «ριγμένοι στον κόσμο», εμπλεκόμαστε με την πραγματικότητα με τρόπο πολλαπλό και όχι μονοσήμαντο, φέρνοντας στο προσκήνιο νοήματα και εικόνες.

Καθετί συνδέεται με κάτι άλλο και όλες μας οι ενέργειες –εξού και το ζήτημα της επιτελεστικότητας– αποκαλύπτουν ένα δίκτυο άλλων εννοιών και υπαρξιακών τρόπων. Αναφέρεται διεξοδικά στη σχέση του Χάιντεγκερ με τους υπόλοιπους φιλοσόφους, όπως ο Σαρτρ, ή στην προβληματική εμπλοκή του με τον ναζισμό, στον έρωτά του με τη Χάνα Άρεντ και στην ύστερη, εντοπισμένη στη γλώσσα, φάση της φιλοσοφίας του αλλά και στο περίφημο ταξίδι του στην Ελλάδα.

Πίνοντας ποτά με τη Σιμόν Ντε Μποβουάρ και τους υπαρξιστές φίλους της Facebook Twitter

Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου και αφότου η συγγραφέας αφιερώσει κεφάλαια στη σχέση με την υπαρξιακή φιλοσοφία που μοιράζονταν από κοινού η Μποβουάρ με τον Σαρτρ, επιστρέφει στα γαλλικά φιλοσοφικά στέκια τους, ανιχνεύοντας τις κόντρες του Σαρτρ με τον Μερλό Ποντί, τους χορούς που έκανε ο τελευταίος με τη Ζιλιέτ Γκρεκό αλλά και τις μορφές που στοίχειωσαν αυτά τα μέρη, όπως ο Μπορίς Βιαν, ο οποίος έγραψε και τη γνωστή παρωδία της σαρτρικής φιλοσοφίας Ο αφρός των ημερών: «Ο τρομπετίστας Βιαν ήταν ο μπροστάρης του γιορτινού στοιχείου της υπαρξιστικής σκηνής που στεγάστηκε στην περιοχή Σεν-Ζερμέν-ντε-Πρε, στην αριστερή όχθη [...] Μετά το τέλος του πολέμου, ο Βιαν έπαιζε στα νέα υπόγεια κλαμπ. Έφτιαχνε, επίσης, παράξενα κοκτέιλ πίσω από την μπάρα και ξεπετούσε διασκεδαστικά, εντυπωσιακά ή σουρεαλιστικά μυθιστορήματα, ανάλογα με τα κέφια του. Αργότερα, έγραψε κι ένα είδος "εγχειριδίου" για το Σεν-Ζερμέν-ντε-Πρε, με χάρτες, περιγραφές και σκίτσα των εξωτικών κατοίκων των σπηλαίων, των "τρωγλοδυτών" που μπορούσε να συναντήσει κανείς εκεί».

Στην παρέα των φιλοσόφων, παρά τις διαφορές, καλεί η συγγραφέας και τον Αλμπέρ Καμύ, ενώ ξέρει ότι αφού μίλησε για τον Μάρτιν Χάιντεγκερ, δεν μπορεί να μην ανέβει μέχρι τα βουνά, συγκεκριμένα στο θέρετρο του Φέλντεμπεργκ, για να περιγράψει τη σχέση του με τον Καρλ Γιάσπερς και με άλλους φιλοσόφους του υπαρξισμού, φαινομενολόγους και επιγόνους. Ανάμεσα στα διάφορα παραδείγματα και ενσταντανέ που παραθέτει η Σάρα Μπέικγουελ παρεμβάλλονται και περιγραφές από ταινίες ή βιβλία, όπως αυτά του Νόρμαν Μέιλερ, που είναι «ο μοναδικός μείζων Αμερικανός συγγραφέας που αναγνωρίστηκε ξεκάθαρα ως υπαρξιστής και αφιέρωσε το 1957 το δοκίμιο του Ο Λευκός Νέγρος σε μια μορφή την οποία εκθείασε ως εξής: τον Αμερικανό υπαρξιστή-τον μοδάτο, τον άνθρωπο που γνωρίζει ότι, αν η συλλογική μας κατάσταση είναι να ζούμε υπό την απειλή ενός άμεσου θανάτου από πυρηνικό πόλεμο, ενός σχετικά γρήγορου θανάτου από το Κράτος ως l' univers concentrationnaire (το στρατόπεδο συγκέντρωσης) ή ενός αργού θανάτου από συμμόρφωση, με καταπιεσμένο κάθε δημιουργικό και επαναστατικό ένστικτο [...] Με λίγα λόγια, είτε η ζωή είναι εγκληματική είτε όχι, η απόφαση είναι να ενθαρρύνει κανείς τον ψυχοπαθή του κρύβει μέσα του». Και αυτή είναι ίσως η μοναδική προτρεπτική ή κανονιστική σκέψη που κάνει η συγγραφέας σε ένα βιβλίο γραμμένο, αν μη τι άλλο, όχι μόνο με φιλοσοφική ματιά αλλά με διαπιστωμένη αγωνία και τρυφερότητα.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ