Οι Σαλοί του Διαφωτισμού: μεγάλα καθάρματα με αλλόκοτες ιδέες

Οι Σαλοί του Διαφωτισμού: μεγάλα καθάρματα με αλλόκοτες ιδέες Facebook Twitter
Νικήτας Σινιόσογλου
0

Το μεγαλύτερο κάθαρμα που γέννησε η Ελλάδα. Ο αδιανόητος τύπος που άκουγε στο όνομα Κωνσταντίνος Συμωνίδης και που ουδείς γνωρίζει πότε και πού ακριβώς γεννήθηκε −στα 1823 ή στα 1824, σε ένα πολεμικό πλοίο εν πλω για τη Σύμη ή στην Ύδρα− και πώς και πότε και πού ακριβώς πέθανε −το 1867 από λέπρα στην Αλεξάνδρεια, ή σε μια μικρή πόλη της Αλβανίας το 1890, ή σ' ένα κελί της Μονής του Αγίου Σάββα από φοβερή δυσεντερία το 1887− χαρακτηρίστηκε, μεταξύ άλλων, όπως απατεώνας και πλαστογράφος, «το μεγαλύτερο κάθαρμα που γέννησε η Ελλάδα». Και μάλιστα από κάποιον σοβαρότατο καθηγητή του Χάρβαρντ, ονόματι Κορνήλιους Κόνγουεϊ Φέλτον (Cornelius Conway Felton, 1807-1862). Σύμφωνα με φήμες και μαρτυρίες, εν πολλοίς εκπορευόμενες από τον ίδιον, ο Συμωνίδης, σαν άλλος Αρθούρος Κραβάν, ήταν βαφτισιμιός του ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη, απέκτησε πτυχία Φιλοσοφίας από πανεπιστήμια στη Μόσχα και στην Οδησσό, ήταν ιππότης, ο πατέρας του ήταν ευνοούμενος του Ιωάννη Καποδίστρια, καταγόταν από τα Στάγειρα και μακρινότατος πρόγονός του ήταν ο Αριστοτέλης! Τον βίο και την πολιτεία του Συμωνίδη θα τη ζήλευε και ο πιο ακραίος αναρχοντανταϊστής, ενώ την εργασία του, μια «εργασία του αρνητικού», θα την είχαν κάλλιστα πρότυπο οι καταστασιακοί (situationnistes), ήτοι ο Γκι Ντεμπόρ και οι φίλοι του, ανάμεσά τους και ένας άλλος περιλάλητος «πλαστογράφος», ο Gianfranco Sanguinetti. Θα τη ζήλευε, πιο πολύ απ' όλους, ο Φερνάντο Πεσσόα, μια και ο Συμωνίδης έσπειρε παντού ετερώνυμους, όπως ο Πορτογάλος πολυλογοτέχνης. Μάλιστα, εικάζεται ότι πλαστογράφησε τον ίδιο του τον βιογράφο, κάποιον Charles Stewart, ο οποίος κυκλοφόρησε στα 1859 τη βιογραφία του Συμωνίδη!

Οι Σαλοί του Διαφωτισμού: μεγάλα καθάρματα με αλλόκοτες ιδέες Facebook Twitter
Κωνσταντίνος Συμωνίδης
Οι Σαλοί του Διαφωτισμού: μεγάλα καθάρματα με αλλόκοτες ιδέες Facebook Twitter
Παναγιώτης Σοφιανόπουλος (1786-1856)

2.

Βασιλεύς μιας κόλλας χαρτίου. Λίγο νεότερος του Συμωνίδη είναι ο εξίσου εξωφρενικός πρωτοπόρος ιατροφιλόσοφος Παναγιώτης Σοφιανόπουλος (1786-1856), μετρ στην παραγωγή νέων λέξεων και στη χρήση μιας προντανταϊστικής υπερλεξιστικής, για να θυμηθούμε τον Ελευθέριο Δούγια που έπλασε ο Αλέξανδρος Σχινάς, γλώσσας και σύνταξης. Ο Σοφιανόπουλος καταδικάστηκε το 1844 ως εχθρός του χριστιανισμού, όντας «σεσημασμένος αντικληρικαλικός συγγραφέας», όπως μας πληροφορεί ο Νικήτας Σινιόσογλου (Αθήνα, 1976) που υπογράφει το πολύτιμο πόνημα Αλλόκοτος Ελληνισμός − Δοκίμιο για την οριακή εμπειρία των ιδεών (εκδ. Κίχλη). Ο Σοφιανόπουλος «είναι ο εισηγητής ουτοπικών ιδεών του Σαιν-Σιμόν και του Φουριέ στην Ελλάδα, αυτοπροσδιορίζεται ως "νέων κοινωνιών διδάσκαλος" και προκρίνει την άμεση, μη συστηματική και απροϋπόθετη "αναθώρησιν όλων των ουρανίων και επιγείων φαινομένων: πασών των ιδεών και γνώσεων" [...] Καθόλου τυχαία, ο Σοφιανόπουλος είναι ο άνθρωπος που ήδη το 1815 εισάγει τους νεολογισμούς Νεοέλληνες και νεοελληνισμός στο πλαίσιο προωθημένων εννοιολογικών πειραματισμών», γράφει ο Σινιόσογλου.

3.

Ανέστιοι και ουτοπιστές. Μπορείς να πεις ότι η ιστορία αρχίζει με τον εξίσου εξωφρενικό τύπο Κυριακό Αγκωνιάτη που έδρασε ως κατάσκοπος του πάπα Ευγενίου Δ', που γύρισε τον κόσμο επιδιδόμενος στην ερειπιογραφία και στην αστυγραφία, πρόδρομος και αυτός των situationnistes, ένας flâneur πριν από τον Ρόμπερτ Βάλζερ (Robert Walser) και τον περιβόητο Ιβάν Στσεγκλόφ (Ivan Chtcheglov), ένας ψυχογεωγράφος πεντακόσια χρόνια πριν από την επινόηση της πειραματικής επιστήμης της ψυχογεωγραφίας από τον Γκι Ντεμπόρ. Η ιστορία, την οποία γλαφυρά και με λογοτεχνική ενάργεια αφηγείται ο Σινιόσογλου, συνεχίζεται με τον πληθωρικό ουτοπιστή Γεώργιο Γεμιστό Πλήθωνα (1355-1452) που «κινήθηκε ενάντια στα φαινόμενα των καιρών και απαίτησε δυνάμεις εκεί που αυτές έμοιαζαν να έχουν ολότελα στερέψει» και με τον ανέστιο πλάνητα πολεμιστή ποιητή Μάρουλλο Ταρχανιώτη (1453-1500), έναν απίστευτο «μισθοφόρο στις λέξεις και στα όπλα, που βιώνει συνεχώς τη βία μιας κοσμοϊστορικής μεταβολής». Και περνάμε στον εξ Ακαρνανίας Χριστόδουλο Παμπλέκη (1733-1793), που γεννιέται στο Ξηρόμερο και πεθαίνει στη Λειψία, αφού προηγουμένως έχει ταράξει τα σύμπαντα με το έργο του Περί Θεοκρατίας και έχει υποστεί κάθε λογής διώξεις, συνεχίζοντας να «θρέφει τη μνήμη και μήνιν της Εκκλησίας τουλάχιστον ως τα 1844», όπως σημειώνει ο Σινιόσογλου. Δεν λείπει από την παρέα των Σαλών του Διαφωτισμού ο Θεόφιλος Καΐρης (1784-1853), εισηγητής του πειράματος της «Θεοσέβειας», ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή φυλακισμένος στη Σύρο, ενώ τον Μάρτιο του 1850 έγινε απόπειρα λιθοβολισμού του στην Άνδρο. Αυτοί είναι οι ήρωες του Αλλόκοτου Ελληνισμού, αυτού του βιβλίου που διαβάζεται σαν περιπετειώδες μυθιστόρημα και μας ωθεί να επαναλάβουμε τη διερώτηση «από τι μακελειό κατάγομαι» καθώς και να συναντηθούμε με τα υπόγεια ρεύματα της σκέψης και της δράσης που είναι γόνιμα και ζωογόνα.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Αρχαιολογία / Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Η διακεκριμένη ιστορικός Mary Beard στο βιβλίο της «Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες. Οι ηγεμόνες του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου», παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των αυτοκρατόρων μέσα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις και συναρπαστικές λεπτομέρειες, που θυμίζουν απολαυστικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια εστιάζει στον ρόλο των δούλων, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στη σεξουαλική ζωή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
M. HULOT
Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ