«Ο παίκτης»: Ένα από τα πιο αυτοβιογραφικά γραπτά του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

«Ο παίκτης»: Ένα από τα πιο αυτοβιογραφικά γραπτά του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι Facebook Twitter
Μια ζωή ο Ντοστογιέφσκι αγωνιζόταν να επιβιώσει από τα γραπτά του, αλλά η πίεση που του ασκούνταν εκείνη τη χρονιά ήταν ασφυκτική... Eικόνα: Ο Ντοστογιέφσκι εικονογραφημένος το 1921 από τον Max Beckmann
0

«ΦΙΛΕ ΜΟΥ ΜΙΣΑ», έγραφε ο Ντοστογιέφσκι τον Σεπτέμβριο του 1863 από το Παρίσι, συνοδεύοντας το γράμμα του μ’ ένα ποσό κερδισμένο στο καζίνο του Βισμπάντεν: «Στο Βισμπάντεν έφτιαξα ένα σύστημα παιχνιδιού, το εφάρμοσα και κέρδισα αμέσως 10.000 φράγκα. Το πρωί δεν το εφάρμοσα, παθιάστηκα κι αμέσως έχασα. Το βράδυ ξαναγύρισα στο σύστημά μου, το εφάρμοσα με κάθε αυστηρότητα και κέρδισα πάλι με άνεση 3.000 φράγκα. Πες μου λοιπόν: ύστερα απ’ αυτό, πώς να μείνεις απαθής, πώς να μην πιστέψεις ότι αν ακολουθούσα αυστηρά το σύστημά μου η ευτυχία θα’ ταν στα χέρια μου. Και μου χρειάζονται λεφτά. Για μένα, για σένα, για τη γυναίκα μου, για να γράψω το μυθιστόρημά μου. Εδώ, έτσι στ’ αστεία, κερδίζουν δεκάδες χιλιάδες. Ναι, αυτό το ταξίδι το έκανα για να σωθούμε όλοι μας και να εξασφαλίσω κι εγώ τον εαυτό μου από τη δυστυχία»…

Λίγες μέρες αργότερα, ταξιδεύοντας από το Παρίσι για την Ιταλία, ο Ντοστογιέφσκι ξαναπέρασε από το καζίνο, αλλά αυτή τη φορά δεν κέρδισε. Έμεινε με 35 μόλις φράγκα. Όμως, «τα χαμένα του λεφτά, ο Ντοστογιέφσκι τα έκανε αμέσως ιδέες», σημειώνει ο Μήτσος Αλεξανδρόπουλος στο βιβλίο του «Ο μεγάλος αμαρτωλός», απ’ όπου και η παραπάνω επιστολή.

Τότε ήταν που άρχισε να διαμορφώνεται μέσα του το σχέδιο του «Παίκτη». Ένα γραπτό για τον πυρετό του τζόγου, την αδιέξοδη μανία του ρίσκου, που αρχικά σχεδιαζόταν ως διήγημα. 

Αυτή η καυστική ιστορία του, η γεμάτη μαύρο χιούμορ, παραμένει στην ιστορία της λογοτεχνίας ως μια οξυδερκής ανατομία ενός πάθους και μιας εποχής.

Ομολογημένος στόχος του συγγραφέα ήταν να δώσει ζωή σ’ έναν «τύπο Ρώσου του εξωτερικού», με χαρακτήρα αυθόρμητο μεν κι αρκετά καλλιεργημένο, αλλά αδιαμόρφωτο ακόμη, που έχει χάσει την πίστη του αλλά δεν τολμά και να μην πιστεύει, που διαμαρτύρεται κατά των καθιερωμένων αξιών αλλά τις φοβάται ταυτόχρονα και του οποίου όλοι οι χυμοί της ζωής κι όλες του οι δυνάμεις έχουν διοχετευτεί στη ρουλέτα.

Στο πρόσωπο του ήρωά του, ο Ντοστογιέφσκι έβλεπε κάτι παραπάνω από έναν απλό παίκτη. «Είναι ένας ποιητής στο είδος του» έλεγε, όταν αναφερόταν στο διήγημα που είχε στον νου του, «το θέμα όμως είναι πως ο ίδιος ντρέπεται γι’ αυτήν την ποίηση γιατί νιώθει βαθιά πόσο φτηνή είναι, παρόλο που η ανάγκη του κινδύνου τον εξυψώνει κάπως μπροστά στα ίδια του τα μάτια». 

the gabler Facebook Twitter
Η πρώτη έκδοση του «Παίκτη» το 1866.

Ο «Παίκτης» έγινε τελικά νουβέλα που ολοκληρώθηκε σε λιγότερο από έναν μήνα, στα διαλείμματα της συγγραφής του «Έγκλημα και Τιμωρία», και πρωτοδημοσιεύτηκε στην Πετρούπολη, το 1866, ενσωματωμένος στα «Άπαντα» του συγγραφέα που εκδόθηκαν από τον οίκο «Στελόφσκι». 

Μια ζωή ο Ντοστογιέφσκι αγωνιζόταν να επιβιώσει από τα γραπτά του, αλλά η πίεση που του ασκούνταν εκείνη τη χρονιά ήταν ασφυκτική. Δεσμευμένος από ένα πολύ σκληρό συμβόλαιο με τον Στελόφσκι, ήταν υποχρεωμένος να του παραδώσει ως την 1η Νοεμβρίου ένα καινούριο βιβλίο 192 σελίδων, διαφορετικά θα έχανε την κυριότητα όλων των συγγραφικών δικαιωμάτων για τα έργα του που είχαν ήδη εκδοθεί.

Την τελευταία στιγμή, κι αφού είχε αρνηθεί τη βοήθεια που του προσέφεραν φίλοι, να περιοριστεί δηλαδή στον σκελετό και στην τελική επεξεργασία ενός κειμένου που θα έγραφαν άλλοι στη θέση του, προσέλαβε μια σπουδάστρια στενογραφίας –αυτήν που έμελλε να γίνει η επόμενη, αφοσιωμένη σύζυγός του– κι ευθύς αμέσως άρχισε να της υπαγορεύει αυτό που θα χαρακτηριζόταν ως ένα από τα πιο αυτοβιογραφικά του γραπτά.

Η δράση στον «Παίκτη» εκτυλίσσεται σε μια επινοημένη ευρωπαϊκή λουτρόπολη, το Ρουλέτενμπουργκ, και αφηγητής της ιστορίας είναι ένας νεαρός ξεπεσμένος αριστοκράτης, ο Αλεξέι Ιβάνοβιτς, δάσκαλος στην υπηρεσία ενός χαρτοπαίχτη, μάλλον διεφθαρμένου στρατηγού.

Γύρω τους, ζωντανεύει ένας πολυπληθής θίασος από Ρώσους και Πολωνούς εμιγκρέδες, ευγενών και απατεώνων, «γλεντζέδων» αγκιστρωμένων στη φρενίτιδα του παιχνιδιού και τη λατρεία του χρήματος, βυθισμένων στο χάος και την παρακμή. Κι ανάμεσά τους ξεπροβάλλει η προγονή του στρατηγού, η αινιγματική και αντιφατική Πολίνα, μια γυναίκα με δύσκολο χαρακτήρα που, εκμεταλλευόμενη τον έρωτα του δασκάλου της προς εκείνη και λοιδορώντας τα αισθήματά του, τον σπρώχνει προς τον τζόγο όλο και πιο βαθιά… 

Την 1η Νοεμβρίου 1866 ο «Παίκτης» ήταν έτοιμος προς παράδοση. Ο εκδότης Στελόφσκι, όμως, είχε φροντίσει να εξαφανιστεί από την Πετρούπολη για μην παραλάβει τα χειρόγραφα. Ο Ντοστογιέφσκι φρόντισε με τη σειρά του να παραδώσει το βιβλίο σε επίσημη αρχή. Κι έκτοτε, αυτή η καυστική ιστορία του, η γεμάτη μαύρο χιούμορ, παραμένει στην ιστορία της λογοτεχνίας ως μια οξυδερκής ανατομία ενός πάθους και μιας εποχής.

*Ο «Παίκτης» κυκλοφορεί στα ελληνικά σε διάφορες εκδόσεις. Ανάμεσά τους, αυτή του Γκοβόστη (μετ. Α. Σαραντίδη), του οίκου Ροές (μετ. Στ. Αργυροπούλου) και του Μίνωα (μετ. Κίρα Σίνου).

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ρενέ Ζιράρ

/ Ο Ρενέ Ζιράρ και η βία της εποχής μας

Ο νέος εκδοτικός οίκος Πλήθος εγκαινιάζει το πρόγραμμά του με το βιβλίο «René Girard - Η μιμητική επιθυμία στο Υπόγειο/Διάλογος με τον Κορνήλιο Καστοριάδη», αποκαλύπτοντας τη δυναμική που έχουν οι θεωρίες του Γάλλου στοχαστή όσον αφορά τη μιμητική λειτουργία της βίας σήμερα.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ζαν Ζενέ: Ο εγκληματίας ποιητής που άλλαξε τον κόσμο

Βιβλίο / Ζαν Ζενέ: Ο εγκληματίας ποιητής που άλλαξε τον κόσμο

Με το «Ημερολόγιο ενός κλέφτη», που κυκλοφορεί σε νέα μετάφραση από τη Ρίτα Κολαΐτη και το Μεταίχμιο, ο Ζαν Ζενέ έδωσε φωνή στους ομοφυλόφιλους, τους περιθωριακούς, τους πόρνους και τους εγκληματίες, θεμελιώνοντας μια νέα οντολογία του κακού.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής και της επιτυχίας της»

Βιβλίο / Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής της»

Από τη Βαβυλώνα ως την Αθήνα, ο διάσημος ιστορικός και συγγραφέας βλέπει τις πόλεις ως ζωντανούς οργανισμούς, όπου η ιστορία γράφεται από τους ανθρώπους και όχι από τα κτίρια – με δημόσιες διεκδικήσεις και αντιστάσεις στο gentrification.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
10 βιβλία που διαπνέονται από 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Βιβλίο / 10 βιβλία για 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Δεν είναι λίγα τα βιβλία που ξεδίπλωσαν και ενίοτε αποθέωσαν κρυφές ή φανερές μεριές της Ελλάδας και κατέληξαν να γίνουν συνώνυμα συγκεκριμένων τόπων. Από τις ονειρικές, σχεδόν ψυχεδελικές Σπέτσες στον Μάγο του Φόουλς μέχρι τη Μάνη του Φέρμορ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ / Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

Ο Αυτοκράτορας της Χαράς είναι ένα λογοτεχνικό επίτευγμα. Ένα μεγάλο μυθιστόρημα με ιστορίες απλών ανθρώπων που τις σχέσεις τους ορίζουν η καλοσύνη και η αλληλεγγύη. Με αφορμή την κυκλοφορία του, ένας από τους πιο ταλαντούχους συγγραφείς της γενιάς του μιλάει για τη λογοτεχνία, τους ήρωές του, την queer ταυτότητα και την κατάσταση όπως διαμορφώνεται στην Αμερική του Τραμπ σε μια συνέντευξη-ποταμό.
M. HULOT
Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM