«Ο παίκτης»: Ένα από τα πιο αυτοβιογραφικά γραπτά του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι

«Ο παίκτης»: Ένα από τα πιο αυτοβιογραφικά γραπτά του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι Facebook Twitter
Μια ζωή ο Ντοστογιέφσκι αγωνιζόταν να επιβιώσει από τα γραπτά του, αλλά η πίεση που του ασκούνταν εκείνη τη χρονιά ήταν ασφυκτική... Eικόνα: Ο Ντοστογιέφσκι εικονογραφημένος το 1921 από τον Max Beckmann
0

«ΦΙΛΕ ΜΟΥ ΜΙΣΑ», έγραφε ο Ντοστογιέφσκι τον Σεπτέμβριο του 1863 από το Παρίσι, συνοδεύοντας το γράμμα του μ’ ένα ποσό κερδισμένο στο καζίνο του Βισμπάντεν: «Στο Βισμπάντεν έφτιαξα ένα σύστημα παιχνιδιού, το εφάρμοσα και κέρδισα αμέσως 10.000 φράγκα. Το πρωί δεν το εφάρμοσα, παθιάστηκα κι αμέσως έχασα. Το βράδυ ξαναγύρισα στο σύστημά μου, το εφάρμοσα με κάθε αυστηρότητα και κέρδισα πάλι με άνεση 3.000 φράγκα. Πες μου λοιπόν: ύστερα απ’ αυτό, πώς να μείνεις απαθής, πώς να μην πιστέψεις ότι αν ακολουθούσα αυστηρά το σύστημά μου η ευτυχία θα’ ταν στα χέρια μου. Και μου χρειάζονται λεφτά. Για μένα, για σένα, για τη γυναίκα μου, για να γράψω το μυθιστόρημά μου. Εδώ, έτσι στ’ αστεία, κερδίζουν δεκάδες χιλιάδες. Ναι, αυτό το ταξίδι το έκανα για να σωθούμε όλοι μας και να εξασφαλίσω κι εγώ τον εαυτό μου από τη δυστυχία»…

Λίγες μέρες αργότερα, ταξιδεύοντας από το Παρίσι για την Ιταλία, ο Ντοστογιέφσκι ξαναπέρασε από το καζίνο, αλλά αυτή τη φορά δεν κέρδισε. Έμεινε με 35 μόλις φράγκα. Όμως, «τα χαμένα του λεφτά, ο Ντοστογιέφσκι τα έκανε αμέσως ιδέες», σημειώνει ο Μήτσος Αλεξανδρόπουλος στο βιβλίο του «Ο μεγάλος αμαρτωλός», απ’ όπου και η παραπάνω επιστολή.

Τότε ήταν που άρχισε να διαμορφώνεται μέσα του το σχέδιο του «Παίκτη». Ένα γραπτό για τον πυρετό του τζόγου, την αδιέξοδη μανία του ρίσκου, που αρχικά σχεδιαζόταν ως διήγημα. 

Αυτή η καυστική ιστορία του, η γεμάτη μαύρο χιούμορ, παραμένει στην ιστορία της λογοτεχνίας ως μια οξυδερκής ανατομία ενός πάθους και μιας εποχής.

Ομολογημένος στόχος του συγγραφέα ήταν να δώσει ζωή σ’ έναν «τύπο Ρώσου του εξωτερικού», με χαρακτήρα αυθόρμητο μεν κι αρκετά καλλιεργημένο, αλλά αδιαμόρφωτο ακόμη, που έχει χάσει την πίστη του αλλά δεν τολμά και να μην πιστεύει, που διαμαρτύρεται κατά των καθιερωμένων αξιών αλλά τις φοβάται ταυτόχρονα και του οποίου όλοι οι χυμοί της ζωής κι όλες του οι δυνάμεις έχουν διοχετευτεί στη ρουλέτα.

Στο πρόσωπο του ήρωά του, ο Ντοστογιέφσκι έβλεπε κάτι παραπάνω από έναν απλό παίκτη. «Είναι ένας ποιητής στο είδος του» έλεγε, όταν αναφερόταν στο διήγημα που είχε στον νου του, «το θέμα όμως είναι πως ο ίδιος ντρέπεται γι’ αυτήν την ποίηση γιατί νιώθει βαθιά πόσο φτηνή είναι, παρόλο που η ανάγκη του κινδύνου τον εξυψώνει κάπως μπροστά στα ίδια του τα μάτια». 

the gabler Facebook Twitter
Η πρώτη έκδοση του «Παίκτη» το 1866.

Ο «Παίκτης» έγινε τελικά νουβέλα που ολοκληρώθηκε σε λιγότερο από έναν μήνα, στα διαλείμματα της συγγραφής του «Έγκλημα και Τιμωρία», και πρωτοδημοσιεύτηκε στην Πετρούπολη, το 1866, ενσωματωμένος στα «Άπαντα» του συγγραφέα που εκδόθηκαν από τον οίκο «Στελόφσκι». 

Μια ζωή ο Ντοστογιέφσκι αγωνιζόταν να επιβιώσει από τα γραπτά του, αλλά η πίεση που του ασκούνταν εκείνη τη χρονιά ήταν ασφυκτική. Δεσμευμένος από ένα πολύ σκληρό συμβόλαιο με τον Στελόφσκι, ήταν υποχρεωμένος να του παραδώσει ως την 1η Νοεμβρίου ένα καινούριο βιβλίο 192 σελίδων, διαφορετικά θα έχανε την κυριότητα όλων των συγγραφικών δικαιωμάτων για τα έργα του που είχαν ήδη εκδοθεί.

Την τελευταία στιγμή, κι αφού είχε αρνηθεί τη βοήθεια που του προσέφεραν φίλοι, να περιοριστεί δηλαδή στον σκελετό και στην τελική επεξεργασία ενός κειμένου που θα έγραφαν άλλοι στη θέση του, προσέλαβε μια σπουδάστρια στενογραφίας –αυτήν που έμελλε να γίνει η επόμενη, αφοσιωμένη σύζυγός του– κι ευθύς αμέσως άρχισε να της υπαγορεύει αυτό που θα χαρακτηριζόταν ως ένα από τα πιο αυτοβιογραφικά του γραπτά.

Η δράση στον «Παίκτη» εκτυλίσσεται σε μια επινοημένη ευρωπαϊκή λουτρόπολη, το Ρουλέτενμπουργκ, και αφηγητής της ιστορίας είναι ένας νεαρός ξεπεσμένος αριστοκράτης, ο Αλεξέι Ιβάνοβιτς, δάσκαλος στην υπηρεσία ενός χαρτοπαίχτη, μάλλον διεφθαρμένου στρατηγού.

Γύρω τους, ζωντανεύει ένας πολυπληθής θίασος από Ρώσους και Πολωνούς εμιγκρέδες, ευγενών και απατεώνων, «γλεντζέδων» αγκιστρωμένων στη φρενίτιδα του παιχνιδιού και τη λατρεία του χρήματος, βυθισμένων στο χάος και την παρακμή. Κι ανάμεσά τους ξεπροβάλλει η προγονή του στρατηγού, η αινιγματική και αντιφατική Πολίνα, μια γυναίκα με δύσκολο χαρακτήρα που, εκμεταλλευόμενη τον έρωτα του δασκάλου της προς εκείνη και λοιδορώντας τα αισθήματά του, τον σπρώχνει προς τον τζόγο όλο και πιο βαθιά… 

Την 1η Νοεμβρίου 1866 ο «Παίκτης» ήταν έτοιμος προς παράδοση. Ο εκδότης Στελόφσκι, όμως, είχε φροντίσει να εξαφανιστεί από την Πετρούπολη για μην παραλάβει τα χειρόγραφα. Ο Ντοστογιέφσκι φρόντισε με τη σειρά του να παραδώσει το βιβλίο σε επίσημη αρχή. Κι έκτοτε, αυτή η καυστική ιστορία του, η γεμάτη μαύρο χιούμορ, παραμένει στην ιστορία της λογοτεχνίας ως μια οξυδερκής ανατομία ενός πάθους και μιας εποχής.

*Ο «Παίκτης» κυκλοφορεί στα ελληνικά σε διάφορες εκδόσεις. Ανάμεσά τους, αυτή του Γκοβόστη (μετ. Α. Σαραντίδη), του οίκου Ροές (μετ. Στ. Αργυροπούλου) και του Μίνωα (μετ. Κίρα Σίνου).

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ρενέ Ζιράρ

/ Ο Ρενέ Ζιράρ και η βία της εποχής μας

Ο νέος εκδοτικός οίκος Πλήθος εγκαινιάζει το πρόγραμμά του με το βιβλίο «René Girard - Η μιμητική επιθυμία στο Υπόγειο/Διάλογος με τον Κορνήλιο Καστοριάδη», αποκαλύπτοντας τη δυναμική που έχουν οι θεωρίες του Γάλλου στοχαστή όσον αφορά τη μιμητική λειτουργία της βίας σήμερα.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ζαν Ζενέ: Ο εγκληματίας ποιητής που άλλαξε τον κόσμο

Βιβλίο / Ζαν Ζενέ: Ο εγκληματίας ποιητής που άλλαξε τον κόσμο

Με το «Ημερολόγιο ενός κλέφτη», που κυκλοφορεί σε νέα μετάφραση από τη Ρίτα Κολαΐτη και το Μεταίχμιο, ο Ζαν Ζενέ έδωσε φωνή στους ομοφυλόφιλους, τους περιθωριακούς, τους πόρνους και τους εγκληματίες, θεμελιώνοντας μια νέα οντολογία του κακού.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Αρχαιολογία / Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Η διακεκριμένη ιστορικός Mary Beard στο βιβλίο της «Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες. Οι ηγεμόνες του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου», παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των αυτοκρατόρων μέσα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις και συναρπαστικές λεπτομέρειες, που θυμίζουν απολαυστικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια εστιάζει στον ρόλο των δούλων, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στη σεξουαλική ζωή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
M. HULOT
Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ