Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι
Ο Έφηβος
Μτφρ.: Ελένη Μπακοπούλου
Άγρα
Παρότι είναι έργο της ώριμης περιόδου του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, ο Έφηβος δεν έτυχε της προσοχής που έπρεπε, αν και ο ίδιος ο συγγραφέας είχε τονίσει στις σημειώσεις του ότι ενέχει όλες τις κεντρικές αρχές της σκέψης του και ότι ουσιαστικά πρόκειται για τέσσερα μυθιστορήματα σε ένα. Πράγματι, στο ογκώδες αυτό βιβλίο ξεδιπλώνονται εν είδει σημειώσεων όλες οι αρχές της κοσμοθεωρίας του σπουδαίου Ρώσου μυθιστοριογράφου, ενώ υπάρχει η απαραίτητη αστυνομική πλοκή και το υπαρξιακό βάθος που χαρακτηρίζουν τα κεντρικά του έργα. Πρωταγωνιστής ένας νόθος έφηβος, με το παράδοξο όνομα Αρκάντι Ντολγκορούκι, ο οποίος περιγράφει τις περιπέτειές του στην Αγία Πετρούπολη –πάντα σε αντίθεση με τη Μόσχα– καθώς προσπαθεί να κερδίσει τη στοργή του πατέρα του Βιερσίλοφ. Όπως σημειώνει ο Κωστής Παπαγιώργης στη σχετική του ανάλυση για τον Έφηβο στο βιβλίο του Ντοστογιέφσκι (Καστανιώτης): «Ο Ντολγκορούκι είναι ακόμα μια ενσάρκωση του υποχθόνιου πνεύματος. Η απόσταση από τους άλλους, η περιφρόνηση που ενέχει βούρκωμα και μια λαθραία λατρεία, οι θωρακίσεις που κλείνουν τα πάντα έξω από το εγώ εκτός από τον αληθινό αντίπαλο, όλα τα αμυντικά σχέδια του βληθέντος και μη ιαθέντος ψυχισμού οργανώνονται εδώ όπως και στο Υπόγειο». Σημαντικό είναι ότι τη μετάφραση του μεγάλου αυτού έργου υπογράφει η Ελένη Μπακοπούλου, καθιστώντας την επικείμενη έκδοσή του αξιομνημόνευτο γεγονός.
Ονορέ ντε Μπαλζάκ
Μπαρμπα-Γκοριό
Μτφρ.: Ακακία Κορδόση
Καστανιώτης
Ένα από τα κορυφαία έργα του Μπαλζάκ, αν όχι το κορυφαίο, ο Μπαρμπα-Γκοριό θεωρείται μέρος του μνημειώδους εγχειρήματος της Ανθρώπινης Κωμωδίας, της προσπάθειας δηλαδή του Μπαλζάκ να καταγράψει με επιστημονική λεπτομέρεια όλα όσα συμβαίνουν στην ανθρώπινη ψυχή. Πρόκειται για την τραγική ιστορία του αστού μπαρμπα-Γκοριό, ο οποίος λόγω της αγάπης του για τις δυο του κόρες δίνει αιματηρούς αγώνες, για να πεθάνει τελικά, όπως και ο ίδιος ο Μπαλζάκ, φτωχός και εγκαταλελειμμένος από όλους. Μέσα από την ιστορία του πρωταγωνιστή του, ωστόσο, ο κορυφαίος Γάλλος συγγραφέας χαρτογραφεί όχι μόνο όλες τις αντιδράσεις της ανθρώπινης ύπαρξης στα πιο κρίσιμα γεγονότα της ζωής αλλά και όλες τις κοινωνικές τάξεις της γαλλικής κοινωνίας της εποχής. Όπως είχε γράψει και ο Ανρί Ντιβερνουά, «ολόκληρο το έργο του Μπαλζάκ θα μείνει όχι σαν ντοκουμέντο, μα σαν θαυμαστό λογοτεχνικό επίτευγμα, σαν ένας όγκος, όπου το μάρμαρο, λείο σε μερικά του μέρη και τραχύ σε άλλα, έχει διατηρήσει εκείνο το επιβλητικά ατέλειωτο που παρατηρούμε στην ίδια τη φύση...».
Μάριο Ντε Σα-Καρνέιρο
Παραφροσύνη
Μτφρ.: Μαρία Παπαδήμα
Στιγμός/Ευρασία
Αυτό το κορυφαίο διήγημα του εξαίρετου μοντερνιστή συγγραφέα θεωρήθηκε από πολλούς ότι συνομιλεί ισότιμα με το Άγνωστο Αριστούργημα του Μπαλζάκ. Ο επιστήθιος φίλος του Πεσσόα, στον οποίο εμπιστεύτηκε τα τελευταία του ποιήματα προτού προβεί στο απονενοημένο διάβημα, δεν θεωρείται τυχαία ο πιο εμβληματικός, μετά τον Πεσσόα, συγγραφέας της Πορτογαλίας, και κορυφαίος εκπρόσωπος της περίφημης «Γενιάς του Ορφέα». Μοντερνιστής ποιητής και μυθιστοριογράφος, στα 16 του είχε ήδη μεταφράσει Ουγκό, Γκαίτε και Σίλερ, ενώ θεωρείται ένας από τους θεμελιωτές της λογοτεχνίας του φανταστικού. Η Παραφροσύνη επιδεικνύει τις εμμονές του συγγραφέα με τον αισθητισμό και τα αιώνια ερωτήματα της σχέσης έρωτος και κάλλους, ενώ η γραφή του βιβλίου προσιδιάζει σε θρίλερ. Η συγκεκριμένη έκδοση συνοδεύεται από την επιστολή του Μάριο Ντε Σα-Καρνέιρο στον Πεσσόα με την οποία προαναγγέλει την επικείμενη αυτοκτονία του.
Μισέλ Ουελμπέκ
Εκμηδένιση
Μτφρ.: Γιώργος Καράμπελας
Εστία
Ίσως το πιο πολυαναμενόμενο βιβλίο της νέας χρονιάς από τον πιο σημαντικό, κατά τη γνώμη μας, Ευρωπαίο συγγραφέα της εποχής μας. Προφητικός, καυστικός, ασυμβίβαστος, ρομαντικός, όπως και να ‘χει ο Ουελμπέκ αφουγκράζεται τα σημαντικά κοινωνικά, πολιτικά και προσωπικά ζητήματα και με όπλο τη λογοτεχνία προσπαθεί να δει τη μεταφορική και πολλαπλή τους διάσταση. Πάντως ο Μαρκ Μπασέτς, δημοσιογράφος της «El pais» και ένας από τους ελάχιστους αναγνώστες στους οποίους δόθηκε εγκαίρως το 734 σελίδων μυθιστόρημα του Ουελμπέκ, που μόλις κυκλοφόρησε στη Γαλλία, στην αναλυτικότατη κριτική του γράφει ότι είναι «ένα προφητικό χρονολόγιο της αγωνίας του συγγραφέα, ένας ακόμα χρησμός». Επιπλέον, επισημαίνει ότι ο Ουελμπέκ, εν προκειμένω, ξαναβρίσκει «το σβέλτο και επιδραστικό ύφος που είχε στα Στοιχειώδη σωματίδια» αλλά και την «ουσιαστική κοινωνική του ματιά, αντίστοιχη με αυτή που διαμόρφωσε το ρεαλιστικό μυθιστόρημα του 20ού αιώνα», ενώ φυσικά «ασκεί για μια ακόμα φορά δριμεία κριτική στον νεοπλουτισμό, την υποκρισία, την υφιστάμενη πολιτική κατάσταση όλων των κατευθύνσεων και των κομμάτων». Κάποιοι, επίσης, κάνουν ήδη λόγο για το magnum opus του Ουελμπέκ. Το αναμένουμε εναγωνίως.
Πάτρικ Λη Φέρμορ
Καιρός του Σιγάν / Στη Σιωπή των μοναστηριών / Βόρεια Γαλλία / Καππαδοκία
Μτφρ.: Μιχάλης Μακρόπουλος
Μεταίχμιο
«Καιρός του σιγάν, καιρός του λαλείν” γράφει το περίφημο απόσπασμα από τον Εκκλησιαστή, το οποίο ο Λη Φέρμορ είχε ενσαρκώσει με τον καλύτερο τρόπο, τόσο με την εσωτερική σιωπή όσο και με τη λαλίστατη εξιστόρηση στις οποίες αφοσιωνόταν απόλυτα και με χαρακτηριστική άνεση. Στην πρώτη περίπτωση αναφέρεται και το εν λόγω βιβλίο του, το οποίο περιγράφει τις στιγμές της εσωτερικής επισκόπησης του σπουδαίου λόγιου συγγραφέα και ταξιδευτή κατά την παρατεταμένη διαμονή του σε ιστορικά μοναστήρια, όπως στο αβαείο του St Wandrille, το εμβληματικό, δηλαδή, μοναστήρι των βενεδικτίνων μοναχών στη Νορμανδία με την εντυπωσιακή βασιλική της καρολίγγειας αρχιτεκτονικής ή στην αντίστοιχη μονή του Αβαείου Solesmes, όπου διδάχτηκε το γρηγοριανό μέλος. Σε άλλη περίπτωση ο Φέρμορ φάνηκε να ακολουθεί με αυστηρότητα τους κανόνες του Άγιου Βενέδικτου που υιοθετούν οι Τραπιστές μοναχοί ή να θαυμάζει τα κρεμασμένα από βραχώδη, απόκρημνα όρη μοναστήρια της Καππαδοκίας, αναζητώντας τα ίχνη των κοινοτήτων της πρωτοχριστιανής περιόδου. Για μια ακόμα φορά ο οξυδερκής παρατηρητής των πιο αλλόκοτων εσωτερικών συμβόλων και ρεαλιστικών αλλά και μεταφυσικών βίων μεταφέρει στο χαρτί όσα βιώνει, γνωρίζει και φαντάζεται με βαθιά γνώση και σπάνια επίγνωση.
Αλβέρτος Μπουρλά
Moonshot
Μτφρ.: Δημήτρης Δουλγερίδης
Ψυχογιός
«Moonshot» είναι το όνομα που είχε εφεύρει ο Κένεντι για το πρόγραμμα της αμερικανικής αποστολής στο φεγγάρι, και ο άνθρωπος της χρονιάς, ο δικός μας Αλβέρτος Μπουρλά, σίγουρα δεν θα μπορούσε να βρει καλύτερο τίτλο για την αυτοβιογραφία του. Στη αφήγησή του, ο γεννημένος στην Ελλάδα, απόγονος επιζησάντων του Ολοκαυτώματος, Μπουρλά αναμένεται, μεταξύ άλλων, να καταγράψει με κάθε λεπτομέρεια το τεράστιο, σχεδόν απίστευτο επίτευγμα της ανακάλυψης, υπό την τεράστια πίεση της πανδημίας, του εμβολίου από τη Pfizer, αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα τις δυσκολίες, τα εμπόδια και –γιατί όχι;– ακόμα και τις αποτυχίες στην πορεία αυτής της διαδρομής. Όπως έλεγε ο ίδιος ο Μπουρλά σε σχετική ανακοίνωση όπου προανήγγειλε το γεγονός της έκδοσης: «Μοιράζομαι την ιστορία του δικού μας moonshot –τις προκλήσεις που αντιμετωπίσαμε, τα μαθήματα που πήραμε και τις βασικές αρχές που μας επέτρεψαν να το κάνουμε πραγματικότητα– με την ελπίδα ότι ίσως να εμπνεύσει και να βοηθήσει στο δικό σας moonshot, όποιο και εάν είναι». Ο Μπουρλά άρχισε να δουλεύει για τη Pfizer το 1993 και αναρριχήθηκε στη θέση του CEO της εταιρείας το 2018.
Alan Burns
Η Ευρώπη μετά τη βροχή
Μτφρ.: Ρένα Χατχούτ
Gutenberg, σειρά ALDINA
Ίσως να μην υπήρχε καλύτερο τάιμινγκ για να εκδοθεί το εμβληματικό αυτό έργο του Άλαν Μπερνς, το οποίο εκδόθηκε δυο δεκαετίες μετά τη λαίλαπα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με σκοπό να καταγράψει ένα ρημαγμένο και δίχως νόημα τοπίο, αντίστοιχο με τον πίνακα του Μαξ Έρνστ, από όπου εμπνέεται τον τίτλο του. Οι εξπρεσιονιστικές περιγραφές του ανώνυμου πρωταγωνιστή του βιβλίου, αντίστοιχες με τον πίνακα του Ερνστ, παραπέμπουν με τον πλέον εναργή τρόπο στα ερείπια μιας Ευρώπης που αδυνατεί πλέον να επανενώσει τα κομμάτια της. Το βιβλίο χάρισε στον διάσημο συγγραφέα και σεναριογράφο τον τίτλο του πιο avant-garde συγγραφέα της εποχής του, σαφώς επηρεασμένου από τις αφηγηματικές τεχνικές του Τζόις και ενός από τους πρώτους που εδραίωσαν τη λογική των cut-ups, από τα οποία εμπνεύστηκε ο Μπουκόφσκι τις αντίστοιχες ποιητικές τροπικότητές του. Όσο για την επίδραση που άσκησε ο ίδιος ο Μπερνς ως μορφή στους ομότεχνούς του είναι καταλυτική: ο Ιαν Μακγιούαν τον μετατρέπει σε έναν από τους χαρακτήρες του, αποτίοντας του χαρακτηριστικό φόρο τιμής στο Επιχείρηση Ζάχαρη.
Kate Evans
Η κόκκινη Ρόζα
Μτφρ.: Σώτη Τριανταφύλλου
Πατάκης
Ένα από τα πιο πολυσυζητημένα βιβλία στην Αγγλία, για το οποίο ο Στιβ Μπελ είχε γράψει στη «Guardian» ότι είναι «απλώς υπέροχο», είναι ένα graphic novel γραμμένο με φαντασία και γνώση από την Κέιτ Έβανς σε συνεργασία με τον πανεπιστημιακό Πολ Μπόουλ, που αναμένεται να κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τον Πατάκη. Εδώ ξετυλίγονται οι κεντρικοί σταθμοί της πολυτάραχης ζωής της σπουδαίας προσωπικότητας της διεθνούς αριστεράς Ρόζα Λούξεμπουργκ. Εκφράστρια τόσο των αιτημάτων για δικαιοσύνη όσο και για έναν καλύτερο κόσμο, η Λούξεμπουργκ κατάφερε να ξεπεράσει τις προσωπικές της δυσκολίες και την αναπηρία της, ορμώντας δυναμικά στον κόσμο από μια μικρή επαρχία της Πολωνίας για να κατακτήσει την καρδιά της Ευρώπης. Ωστόσο, από την αφήγηση αναδύεται όχι μόνο μια ταγμένη στον αγώνα πολιτικός αλλά και μια πολύπλευρη προσωπικότητα, μια μεγάλη Ευρωπαία διανοούμενη, με πολλές φιλίες, πολλούς έρωτες και πάθος. Και παρότι το βιβλίο περιγράφει τις δραματικές στιγμές μιας γυναίκας που φυλακίστηκε, βασανίστηκε και δολοφονήθηκε γνωρίζοντας ότι η επανάσταση που είχε ονειρευτεί δεν επρόκειτο να έρθει ποτέ, το κάνει με αριστουργηματική τρυφερότητα και ευαισθησία. Άλλη μια απόδειξη ότι τα graphic novel έχουν ξεπεράσει ακόμα και τα καλύτερα μυθιστορήματα και τα δοκίμια, ανεβάζοντας ψηλά τον πήχη.
Κική Δημουλά
Εκλήθην ομιλήτρια
Ίκαρος
Η Κική Δημουλά έδινε πάντα μια ποιητική διάσταση στις δημόσιες παρεμβάσεις της, αποφεύγοντας επιμελώς τις όποιες πολιτικές αποχρώσεις και προτιμώντας να μιλάει με τη δύναμη της μεταφοράς. Γνωρίζοντας τον αντίκτυπο που είχαν αυτά τα κείμενα, οι στοχαστικές παρεμβάσεις και η πεζή αφήγηση, απόρροια ενός πάντοτε ζωντανού και σε εγρήγορση ποιητικού βλέμματος, οι εκδόσεις Ίκαρος, που επιμελούνται το ποιητικό έργο της αλησμόνητης ποιήτριας, αποφάσισαν να συλλέξουν τριάντα δύο «ποιητικά χρονογραφήματα», ομιλίες της Κικής Δημουλά σε συνέδρια και εκδηλώσεις, χαιρετισμούς και αποχαιρετισμούς, από το 1995 έως το 2015. Πρόκειται για γραπτές καταθέσεις γύρω από διαφορετικά θέματα, με τον χαρακτηριστικό ελεύθερο τρόπο και τη μεταφορική αντίληψη του κόσμου της Κικής Δημουλά.
Τζορτζ Στάινερ
Περί Θανάτου (δύο δοκίμια)
Μτφρ.: Σεραφείμ Βελέντζας
Αντίποδες
«Ακόμα και ο θάνατος έχει τη δική του ιστορία» έγραφε ο Τζορτζ Στάινερ σε ένα από τα μνημειώδη δοκίμιά του περί θανάτου, στον οποίο επέστρεφε ως σημείο αναφοράς είτε μιλούσε για τον «θάνατο της τραγωδίας» είτε για τον θάνατο ως βασική αρχή κάθε φιλοσοφικής επισκόπησης. Ακολουθώντας τον αγαπημένο του Χάιντεγκερ, ο Στάινερ δεν εξέλαβε ποτέ τον θάνατο ως τέλος αλλά ως αρχή της σκέψης, στον βαθμό που δεν παύει να κινητοποιεί τους στοχαστές ώστε να μεταστοιχειώσουν τη σκέψη τους, αν όχι σε οντολογική θεώρηση, σε συνεκτική θεωρία. Άλλωστε, η ρομαντική αρχή την οποία ο Στάινερ υπηρετούσε με αξιοθαύμαστη συνέπεια έθετε τον θάνατο στο επίκεντρο κάθε σκέψης και αυτό έκανε ο ίδιος, είτε μιλούσε για τον αγαπημένο του Σαίξπηρ, είτε για τον Μπέρνχαρντ ή τον Φίλιπ Αριές. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι ο τελευταίος έγραψε το σημαντικό έργο Ο άνθρωπος ενώπιον του θανάτου, στο οποίο επανερχόταν τακτικά ο Στάινερ. Επομένως τα δυο δοκίμιά του περί θανάτου δεν μπορούν παρά να παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον, όπως κάθε θεωρητικό δοκίμιο του αξεπέραστου και αξέχαστου αυτού στοχαστή.
