Ο Κωστής για τη Ζυράννα

Ο Κωστής για τη Ζυράννα Facebook Twitter
Σε κάθε σελίδα έχουμε την εντύπωση ότι θροΐζει η αόρατη μάνικα της αφηγήτριας, ότι τελούνται μυστικές χειρονομίες που αποσκοπούν να μας δείξουν τη σκοτεινή και ψυχική ρίζα του εκάστοτε συμβάντος.... Φωτ.: Γιώργος Μαυρόπουλος
0

 

Παμφάγος στις αναγνωστικές του τέρψεις, περίπου σαν επηρμένο γουρούνι, ο σημερινός αναγνώστης παρουσιάζει κάποια ανησυχητικά δέκατα στην επαφή του με το ζατελικό κόσμο. Δεν είναι τίποτα σοβαρό, περνάνε και πάνε με τις πρώτες κιόλας σελίδες, πλην παραμένουν ενδεικτικό σύμπτωμα. Το πρώτο που νιώθει είναι ότι του ζητούν περισσότερα από όσα θα ήθελε να προσφέρει. Γενικά, οι συγγραφείς που ευτύχησαν να συλλάβουν και να πλάσουν τη δική τους φανταστική κοινότητα, μια ιδιωτική Γιοκναπατώφα τέλος πάντων, γίνονται ιερατικοί χωροδεσπότες και πάσχουν από ψυχική υπερκόπωση. Θα ανταποκριθεί ο αναγνώστης; Όπως δείχνει η δύσκολη στις γέννες δημιουργικότητα της Ζατέλη, η ανταπόκριση -κι εδώ και στο εξωτερικό- είναι βεβαιωμένη, και μάλιστα με έντονη χροιά ενθουσιασμού.

 

Πού να κοιτάξεις τον άνθρωπο που αγαπάς; Εκεί που πεθαίνει - δηλαδή παντού. Στα μάτια, στην καρδιά, στο διάφραγμα που υποφέρει όλες τις ψυχικές δονήσεις, στον αφαλό επίσης που «λύνεται» και «δένεται», στο δέρμα (το βαθύτερο σημείο του σώματος). Εξ υπαρχής η αφήγηση έχει υπογράψει μαύρο συμβόλαιο· θέμα της είναι το αίμα. Ένα αίμα που ουδέποτε κοιμάται μέσα στο βιβλίο· αίμα που στήνει συγγένειες και επιμειξίες, γόνους και απογόνους, ζώντες και τεθνεώτες, σοϊκούς ανθρώπους κα αινιγματικά εξαμβλώματα. Το ιερό μυστικό της αφήγησης αφορά τη μολυσματική επενέργεια της συγγένειας, κρίνει δηλαδή κάθε ζωή περίπου σαν εκδοχή του θανάτου, όποτε πάσα σκηνή και εκδήλωση διαβάζεται σαν αινιγματική αλφάβητος της μοίρας που κυκλοφορεί μέσα στην κοινότητα. Σε κάθε σελίδα, θα λέγαμε, μαγειρεύεται κάποιος αφανισμός. Μόνο που η αφήγηση δεν έχει «φυσική» όραση. Ουσιαστικά, κανείς δεν πεθαίνει, απλώς απομακρύνεται μέσα στο αφανές, όσο για τους ζώντες διαβάζουν παρατεταμένα την τύχη τους σε οιωνούς που αναδίδονται από αδικημένα πλάσματα - συχνά από ζώα που έχουν βασιλική θέση μέσα στο βιβλίο.

 

Μυώ, όπως ξέρουμε, σημαίνει, κλείνω τα μάτια· άρα κάθε μυητική κίνηση συνεπάγεται κλειστά μάτια, δεύτερη και τρίτη όραση. Έχουμε μια παραλογή μεγάλων διαστάσεων που παριστάνει το μονόφθαλμο ρεαλισμό, καθώς το άλλο μάτι -το εργατικό και φιλόπονο- ακολουθεί φανατικά ένα δραματικό μινύρισμα που μοιάζει με πανανθρώπινο ξόρκι. Βιβλίο για το πένθος; Ασφαλώς, μόνο που παντού έχουμε ανθεκτική ζωή. Για να «χορέψουν τα μολύβια» της αφηγήτριας προϋποτίθεται αναμονή του αναπότρεπτου, για να αποδοθούν οι συναντήσεις αυτής της πολυκέφαλης συγγένειας πρέπει να προκαταβληθεί ο πένθιμος τόκος του παρελθόντος, για να σχεδιαστεί η παραμικρή χειρονομία η μάνα του κειμένου πρέπει να βγάλει κυριολεκτικά από την κοιλιά της τη νεόκοπη φράση, την άγνωστη αναλογία. «Παντελόνι μαύρο που με την τσάκισή του μπορούσε να ξυριστεί κανείς». «Με μαχαιρώνουν ήσυχα αυτά που έχω να θυμάμαι». «Τι να πεις και τι να μην πεις, θανατώνονται τα λόγια μεταξύ τους». «Κάν' το απόψε, το αύριο είναι σαν ποτέ». «Αχ, Μαρία, μας είπε ο διάβολος ώρα καλή!». «Εγώ γεννήθηκα ήμερο ζώο και έγινα θηρίο ανήμερο για μια παλιαγάπη».

 

Για να στήσει πειστικά αυτή την απίθανη κοινότητα σωμάτων και ασωμάτων, η Ζατέλη θα έπρεπε πριν απ' όλα να διώξει από πάνω της τη σκιά της φολκλορίστικης ηθογραφίας. Έχουμε να κάνουμε βέβαια με βορειοελλαδίτικη κοινότητα περί τη δεκαετία του '60. Σε αυτό το δεδομένο αρχίζουν και τελειώνουν οι ομοιότητες. Στη συνέχεια, όφειλε να αντισταθεί σθεναρά σε κάθε λογής εύκολη μαγγανεία, σε δωρεάν τηλαισθησίες, στον πειρασμό του εξωτισμού και της γραφικής εμπιστοσύνης σε περίαπτα και ματοχάντρες. Δόση επαρκής διακρίνεται μέσα στην επτακοσιο-εξηνταπεντασέλιδη αφήγηση, μόνο που έχει υπολογιστεί με ευπαθή ζυγό, άλλωστε με τον ίδιο ζυγό έχουν σκορπιστεί τα αρώματα και οι γεύσεις αυτού τού κόσμου - μυρωδιά σαν της καμένης ζάχαρης και γεύση κυδωνόφυλλων στο τσάι. Παρά τα ψυχανεμίσματα, τα εξιλαστήρια τεχνάσματα και τον απίθανο μανιερισμό που υποβάλλει αυτή η παρατεταμένη τελετουργία, τελικά το ένστικτο της αφήγησης επικρατεί και, αντί η αίσθηση να αιθεριάζει, έχουμε ένα βιβλίο «γεωδίαιτο», γεμάτο δέντρα και χώματα, ζώα και πετούμενα, άντρες και γυναίκες, βρέφη, παιδιά και παραπαίδια, όσο για νεκρούς, όρεξη να 'χει ο αναγνώστης.

 

Οι νεκροί πιθανότατα είναι η πιο ζωτική πηγή το βιβλίου. Όποιος πεθαίνει «πάει στους πολλούς», ήτοι στους νεκρούς. Μόνο που η λογοτεχνία δεν είναι μοιρολογίστρα, όσο πεισιθάνατα κι αν διαβιοί, όσο κι αν το μοιροχάρτι το έχει ευαγγέλιο. Άλλωστε, αυτήν που ανασαίνει πίσω από το κείμενο την αισθανόμαστε υπερβολικά δική μας, οικεία μέχρι παρεξηγήσεως, καρδιογνώστρια μέχρι νοσηρής αδιακρισίας. Με ένα λόγο ολοζώντανη. Σόι λοιπόν χωρίς νεκρούς δεν υπάρχει, όπως και νεκροί χωρίς παρελθόν ζωής. Σε αυτό το ενδιάμεσο η Ζατέλη θα παραδοθεί σε έναν «απόσιγο ολοφυρμό», δοκιμάζοντας όλες τις μεταμορφώσεις της. Μεταξύ ασωμάτων, θα βγει από το σώμα της κυριολεκτικά κατονομάζοντας κάθε τι άφατο που ιδιάζει στις μικρές και τις μεγάλες ανθρώπινες στιγμές. Κάθε ζωντανός υποστηρίζεται από μιαν ουσία που αγνοεί. Αλλά και κάθε φυτό, κάθε άρωμα, κάθε λαθρόβιο ζωάκι. Το κείμενο θυμίζει χειρόγραφο που γράφτηκε από αόρατο χέρι. Ως εκ τούτου, σε κάθε σελίδα έχουμε την εντύπωση ότι θροΐζει η αόρατη μανίκα της αφηγήτριας, ότι τελούνται μυστικές χειρονομίες που αποσκοπούν να μας δείξουν τη σκοτεινή και ψυχική ρίζα του εκάστοτε συμβάντος. Συχνά έχουμε την εντύπωση ότι δεν τα ξέρει όλα όσα γράφει, η αρχική σύλληψη τής μαθαίνει τη συνέχεια...

 

Τόσα πολλά και μακρόσυρτα για να βγει ένας βαθύς αναστεναγμός; Τόσα και περισσότερα. Για το γκαβό πουλί ο Θεός της λογοτεχνίας χτίζει φωλιά - την οποία θαυμάζουν ή αποστρέφονται όλοι οι ανοιχτομάτηδες.

0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Βιβλίο / Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Η Γαλλίδα συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας γεφυρώνει, με τη μυθιστορηματοποίηση της μνήμης, τη μεγάλη λογοτεχνία, από τον Μαρσέλ Προυστ μέχρι τον σύγχρονό μας Εντουάρ Λουί. Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1940.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
ΕΠΕΞΕΡΓ. Παύλος Μεθενίτης «Αμανίτα μουσκάρια»

Το πίσω ράφι / Όταν μια ολόκληρη διμοιρία ανταρτών ξεκληρίστηκε από παραισθησιογόνα μανιτάρια

Στηριγμένο σε πραγματικά γεγονότα, το μυθιστόρημα «Αμανίτα μουσκάρια» του Παύλου Μεθενίτη εξερευνά το ζήτημα των ουσιών ως καταφύγιο αλλά και ως καταστροφή, και μας παρασύρει σ’ ένα ταξίδι ποτισμένο από την ελληνική πραγματικότητα, παραμονές της οικονομικής κρίσης.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Βιβλίο / Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Σε ένα νησί που μετρά λιγότερους από 300 μόνιμους κατοίκους, ένα παλιό καραβόσπιτο μεταμορφώθηκε σε ένα καταφύγιο πολιτισμού γεμάτο βιβλία, μουσικές και μικρούς θησαυρούς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μαρκ Τουέιν, «Οι περιπέτειες του Χακ Φιν»

Το πίσω ράφι / Το μυθιστόρημα του Μαρκ Τουέιν που έθαψαν οι κριτικοί και το αποθέωσε ο Χέμινγουεϊ

Στις «Περιπέτειες του Χακ Φιν» ο Μαρκ Τουέιν έπλασε τον πιο ελεύθερο ήρωα της αμερικανικής λογοτεχνίας, που αρνήθηκε τους κανόνες της κοινωνίας του και ένωσε την τύχη του με έναν σκλάβο δραπέτη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί την ζωή χωρίς αυτόν

Βιβλίο / Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί τη ζωή χωρίς αυτόν

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Βασιλεύς των Βασιλέων», όπως αποκαλούσε τον εαυτό του ο Ρεζά Παχλαβί, εστιάζει στις διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ που «αποδέχτηκαν πρόθυμα τις φαντασιώσεις του, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τη χώρα του».
THE LIFO TEAM
Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Βιβλίο / Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Σταρ Ελλάς στα νιάτα της, διακρίθηκε ως ηθοποιός, θιασάρχης, ραδιοφωνική παραγωγός, δοκιμάστηκε επίσης στη συγγραφή έχοντας κυκλοφορήσει μέχρι τώρα επτά βιβλία μαζί με το πρόσφατο «Η τρίτη άνοιξη» (εκδ. Επίμετρο), που έδωσε και το έναυσμα γι’ αυτήν τη συνέντευξη.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Οι Αθηναίοι / O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Ο 81χρονος δημοσιογράφος και συγγραφέας που για δεκαετίες διηύθηνε τις πολιτιστικές σελίδες της Ελευθεροτυπίας, αφηγείται τη συναρπαστική καριέρα του στη LiFO
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Βιβλίο / Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Η σπουδαία μεταφράστρια, που έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της δουλειάς της στον Μαρσέλ Προυστ, μας ξεναγεί στον πολύπλοκο κόσμο του και εκφράζει τον θυμό της για την πανταχού παρούσα απάτη της εποχής μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Βιβλίο / Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Ο Συνταγματάρχης και ο Βασιλιάς» εξερευνά τη συναρπαστική ζωή ενός ακούραστου κομπιναδόρου που προσπαθούσε απεγνωσμένα να ανακαλύψει εκ νέου τον εαυτό του.
THE LIFO TEAM
Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Βιβλίο / Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Πότε ακριβώς χάθηκε ο πόλεμος για τον Άξονα; Ποια ήταν η πιο σημαντική μάχη του πολέμου; Πόσο «συμμέτοχος» ήταν ο Γερμανικός λαός στο ολοκαύτωμα; Σ’ αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει μια νέα ογκώδης έκδοση με τίτλο «Η συνολική ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου».
THE LIFO TEAM
Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Βιβλίο / Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Είναι νωρίς να πούμε πως αυτά τα ηχητικά λογοτεχνικά αρχεία μπορούν να αντικαταστήσουν το βιβλίο. Είναι όμως μια υπέροχη λύση για όσους θέλουν να διαβάσουν αλλά δεν έχουν χρόνο ή έχουν μπλοκάρει με το κανονικό διάβασμα.
ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ