#09#
Aπο το βιβλίο "Ο σκονισμένος ποδηλάτης" (Εκδ. Το Ροδακιό, μτφ. Ερρίκος Σοφράς). Επιμ.: Χρήστος Παρίδης
________________________________________
Ένα απόσπασμα από τη συνέντευξη του μεταφραστή του, Ερρίκου Σοφρά, στη LiFO
Το ύφος του Πέννα;
Έγραψε ολιγόστιχα, πυκνά, λυρικά ποιήματα. Με λεξιλόγιο φτωχό και σύνταξη απλή. Αυτοβιογραφικά, βιωματικά, κατά βάση ερωτικά ποιήματα. Το θέμα τους, η αναμονή του έρωτα και η απουσία του, το αίτημα της αγάπης. Εικόνες κινηματογραφικές, νωχελικές, εκφρασμένες με λεξιλόγιο μεγάλης θαλπωρής. Στιγμιότυπα ζωής, στιγμές μουσικές, ποιήματα της ανεπαίσθητης χειρονομίας, της φευγαλέας ματιάς. Σώματα πολύ υπαρκτά και την ίδια στιγμή ένας ιδανισμός. Ποιήματα μεγάλης τόλμης, θεματικής κι εκφραστικής. Τα περισσότερα του βιβλίου είναι της εικοσαετίας 1928-1948, γραμμένα και δημοσιευμένα σε μια Ιταλία φασιστική και καθολική. Και διακινδύνευες πάρα πολλά, διακινδύνευες τη ζωή σου, τυπώνοντας εκεί και τότε τέτοιους στίχους. Πιο κοντά στο ύφος του Πέννα είναι οι αρχαίοι λυρικοί, Έλληνες και Λατίνοι. Η ποίηση της Σαπφώς και του Κάτουλλου. Οι στίχοι του, όμως, δεν έχουν τίποτε το αρχαιοπρεπές. Δίχως κανένα παράθεμα και κειμενικές αναφορές. Δίχως συμβολισμούς και μεταφορές. Επίσης, δύσκολα βρίσκεις άλλον ποιητή να έχει επιμείνει τόσο στο θέμα που έχει επιλέξει. Ο Πέννα από το 1928, χρονιά γραφής του πρώτου ποιήματος, εστίασε σε μια πολύ συγκεκριμένη περιοχή, που τη μελέτησε επίμονα, εξαντλητικά.
Ποιο είναι το θέμα του;
Η ερωτική επιθυμία, η δίψα για τον άλλον. Αλλά χωρίς δραματικούς επιτονισμούς.
Πώς του προέκυψε;
Δεν επιλέγουν οι ποιητές τα θέματά τους. Το θέμα τούς επιλέγει και τους κλέβει τον ύπνο. Επίσης, εντύπωση κάνει η απουσία της Ιστορίας στα ποιήματά του. Η απουσία κάθε μεταφυσικής ανησυχίας και κάθε ιδεολογίας. Ενώ ζει στη Ρώμη γεγονότα μεγάλης έντασης και σημασίας, ενώ διατρέχει ολόκληρο τον εφιαλτικό 20ό αιώνα, δεν περνά τίποτε απ' αυτά στους στίχους του. Δοσμένος απόλυτα στη ζωή και στο έργο του, αποστρέφεται τον κόσμο των ενηλίκων, τον βρίσκει χυδαίο, ασήμαντο, έναν κόσμο συναλλαγών. Πάντα με ελάχιστα χρήματα, χωρίς σταθερό επάγγελμα, έζησε έναν πλάνητα βίο. Αποστρεφόταν την αστική ζωή: ιδιοκτησία, σταδιοδρομία, κοινωνικές συναναστροφές. Έζησε σε απόλυτη επαφή με τις επιθυμίες του, με την άγρια χαρά εντός του να αισθάνεται ανώνυμος, ελεύθερος και μόνος.
Αυτό ποιος του το επέβαλε; O εαυτός του, ο «πρώτος του εαυτός». Ήξερε πολύ καλά ότι η συγκεκριμένη ποίηση θα γραφόταν μόνο εάν ζούσε με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Μόνο αν ζούσε όπως ακριβώς έζησε δηλαδή, και όχι αλλιώς.
Αυτό είναι αξίωμα για κάθε ποιητή; Ότι πρέπει να υπάρχουν ορισμένες συνθήκες ζωής για να παραγάγεις κάποιο έργο;
Πρέπει να υπάρχει μια εναρμόνιση ζωής και έργου. Εναρμόνιση, και όχι διάσταση. Έργο και ζωή να συμβαδίζουν. «Οι ψυχές των ένα με τα κορμιά των είναι» γράφει ο Εμπειρίκος στον «Δρόμο», μιλώντας για ακραιφνείς και άχραντους ποιητές. Δεν μπορώ να φανταστώ τον Σολωμό να συνθέτει τον «Κρητικό» ή τον «Πόρφυρα» συμμετέχοντας στις βεγγέρες της Κέρκυρας και παίζοντας κρίκετ στη Σπιανάδα.
Θεωρείς ότι αυτά που πέρασε μικρός, που είχε προβλήματα οικογενειακά και ψυχοσωματικά, τον έσπρωξαν προς τα γράμματα; Πολλοί άνθρωποι έχουν δύσκολη παιδική ηλικία, φρικτή εφηβεία, αλλά δεν στρέφονται στα γράμματα. Στρέφονται μόνο όσοι είναι προορισμένοι γι' αυτό. Αλλά η παιδική ηλικία είναι ασφαλώς καθοριστική για έναν δημιουργό.
Πώς γίνεται όμως κάθε δημιουργός να κρύβει κι ένα τραύμα;
Ο κάθε άνθρωπος κρύβει ένα τραύμα, απλώς ο δημιουργός κάνει τον πόνο του άρπα, όπως λέει ο Καρυωτάκης στην «Ευγένεια».
Δεν μπορείς να πεις, όμως, ότι το έργο του είναι καταθλιπτικό...
Όχι, καθόλου. Ενώ ο Πέννα είχε μια προβληματική παιδική ηλικία και μια πολύ δύσκολη ζωή, και έζησε επικινδύνως, μην το λησμονούμε, στο έργο του υπάρχει ευφορία, μια σχεδόν εδεμική ατμόσφαιρα. Αν και περιπλανιέται στις λαϊκές γειτονιές και τα ποιήματά του τα κατοικούν άνθρωποι ταπεινοί και πένητες, δεν υπάρχει καθόλου στενόχωρο αίσθημα. Και στον πιο μαύρο πόνο μέσα γυρεύει αυθόρμητα τη χαρά. Ο Πέννα είναι ερωτευμένος με τον κόσμο και τη ζωή, ευτυχισμένος που γυρνά με το σημειωματάριό του στον ήλιο ή μες στα σκοτάδια, διψώντας για τη στιγμή της αληθινής αίσθησης. Και μεταφράζει το mal de vivre σε έρωτα, σε ποίηση.
Μου έχει κάνει εντύπωση ότι δεν υπερβάλλει.
Είναι ένας χαμηλόφωνος ποιητής, sotto voce, φωνή ψιθυριστή, εμπιστευτική. Αποσταγματικός στην έκφρασή του, χαμηλόφωνα ρεαλιστικός. Τα ποιήματά του είναι ολιγόστιχα. Ένας, δύο, το πολύ δέκα στίχοι. Έργο μικρό σε έκταση, 450 ποιήματα σε 50 χρόνια, που αναγνωρίστηκε και βραβεύτηκε με σημαντικές διακρίσεις. Δεν υπερβάλλει, και όμως γράφει ποίηση πολύ τολμηρή, χωρίς να καταδεχτεί να μιλήσει ποτέ, ούτε σε ένα του ποίημα, με μισά λόγια και υπεκφυγές.
σχόλια