«Ο αγαπημένος μαθηματικός τύπος του καθηγητή»: Η απαράμιλλη κομψότητα της Γιόκο Ογκάουα

ΜIA NEAΡΗ ΑΝΥΠΑΝΤΡΗ ΜΗΤΕΡΑ, άριστη επαγγελματίας ως οικιακή βοηθός, έρχεται αντιμέτωπη με μια «ιδιαιτέρως ζόρικη περίπτωση», αναλαμβάνοντας τη φροντίδα ενός ηλικιωμένου μαθηματικού, λαμπρού κάποτε καθηγητή πανεπιστημίου. Από το σπιτικό του τελευταίου έχουν περάσει ήδη εννιά συνάδελφοί της χωρίς να έχει στεριώσει καμία. Όμως η ίδια έχει μάθει να μην παραπονιέται: μεγαλώνει μόνη τον γιο της, χρειάζεται τη δουλειά οπωσδήποτε.

Επιστρατεύοντας, λοιπόν, την έμφυτη ευγένεια κι όλα τ' αποθέματα της υπομονής που διαθέτει, αφοσιώνεται στη φροντίδα ενός άντρα που, εδώ και δεκαεπτά χρόνια, έπειτα από ένα τροχαίο ατύχημα, έχει χάσει τη σωρευτική ικανότητα της μνήμης του. Κάποιου που θυμάται όσα θεωρήματα είχε προλάβει ν' αποδείξει έως τότε και ο οποίος εξακολουθεί να κερδίζει βραβεία σε μαθηματικούς διαγωνισμούς, όντας ανήμπορος όμως να συγκρατήσει οτιδήποτε του έχει συμβεί πριν από ογδόντα μόλις λεπτά της ώρας...

Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο ξετυλίγεται το μυθιστόρημα «Ο αγαπημένος μαθηματικός τύπος του καθηγητή» της Γιόκο Ογκάουα (Άγρα, 2010) μεταφρασμένο από τον Παναγιώτη Ευαγγελίδη απ' ευθείας από τα ιαπωνικά. Ένα διαμαντάκι που θα μπορούσε κάλλιστα να συγκαταλεγόταν στη μαθηματική λογοτεχνία, στο μέτρο που η μαγεία των αριθμών και η αρμονία των εξισώσεων αντανακλάται και στους χαρακτήρες του. Ένα έργο γραμμένο με απαράμιλλη κομψότητα, προσβάσιμο ακόμα και σ' όσους δεν τα πάνε καθόλου καλά με τους αριθμούς, με κυρίαρχο θέμα του την ομορφιά στις σχέσεις των ανθρώπων.

H δίψα για τρυφερότητα, η άδολη δοτικότητα και ο αμοιβαίος σεβασμός μπορούν να ενώσουν εντελώς διαφορετικούς ανθρώπους μεταξύ τους, προσφέροντάς τους ψυχική πληρότητα που θα τους συνοδεύει διά βίου.

«Τι νούμερο παπούτσια φοράτε;», «Ποιος είναι ο αριθμός του τηλεφώνου σας;», «Πότε είναι τα γενέθλιά σας;». Από την πρώτη στιγμή, η ηρωίδα της Ογκάουα και αφηγήτρια της ιστορίας αντιλαμβάνεται πως ο καινούριος εργοδότης της, όποτε βρίσκεται σε σύγχυση και δεν ξέρει τι να πει, στους αριθμούς καταφεύγει, όχι στις λέξεις. Κι όταν απ' τη μεριά του αναφέρεται σε «καθαρούς», «φίλους» ή «παραγοντικούς» αριθμούς, εκείνη το ξέρει: δεν κάνει επίδειξη γνώσεων, επικοινωνία αναζητάει. «Οι αριθμοί ήταν το δεξί του χέρι που έτεινε στον συνομιλητή του αντί χειραψίας και συγχρόνως ο προστατευτικός του μανδύας»...

Με δεκάδες σημειώματα καρφιτσωμένα πάνω στο φθαρμένο κοστούμι του σαν δεκανίκια για τις θρυμματισμένες του αναμνήσεις, ο καθηγητής περνά τις ώρες του σκυμμένος πάνω από τα σημειωματάριά του, όντας υπό την κηδεμονία της γηραιάς, μυστηριώδους κουνιάδας του, που αποφεύγει την επαφή τόσο με τον ίδιο όσο και με την υπηρέτριά του.

Τι κι αν η φυσιογνωμία της οικιακής βοηθού είναι αδύνατον να του γίνει οικεία; Μέρα με τη μέρα, η αίσθηση της συντροφικότητας που αποκτά μαζί της διαποτίζει ολόκληρη την ύπαρξή του. Με το που πληροφορείται δε ότι η νεαρή γυναίκα έχει έναν μοναχογιό που στερείται την παρουσία της όσο εκείνη δουλεύει για τον ίδιο, ανοίγει το σπίτι του και στο παιδί, ξεφεύγοντας πια οικειοθελώς όλο και συχνότερα από την απομόνωσή του.

Ρουτ. Μ' αυτό το παρατσούκλι βαφτίζει ο καθηγητής τον μικρό, καθώς το κεφαλάκι του με την επίπεδη κορυφή τού θυμίζει το μαθηματικό σύμβολο της τετραγωνικής ρίζας. Και παρόλο που και με τον Ρουτ θα πιάνει καθημερινά γνωριμία από την αρχή, όσο διάστημα είναι γραφτό να ζήσουν μαζί, θα χαρούν και το κοινό τους πάθος για το μπέιζμπολ («κανένα άλλο σπορ δεν μπορεί να εκφραστεί με τόσο πολλούς αριθμούς»), ενώ ο ίδιος θα παραστέκεται στο παιδί σαν άλλος πατέρας.

Ναι, είναι εφικτό, λέει με τον τρόπο της η Ογκάουα, μέσα από τη γοητευτική ιστορία αυτού του ιδιότυπου, σχεδόν οικογενειακού, τρίο: η δίψα για τρυφερότητα, η άδολη δοτικότητα και ο αμοιβαίος σεβασμός μπορούν να ενώσουν εντελώς διαφορετικούς ανθρώπους μεταξύ τους, προσφέροντάς τους ψυχική πληρότητα που θα τους συνοδεύει διά βίου.

Γόνος ευσεβών σιντοϊστών, γεννημένη το 1962 στην επαρχία της Οκαγιάμα και με λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές σπουδές στο Τόκιο, η Γιόκο Ογκάουα, χρόνια τώρα, έχει καταξιωθεί ως μια από τις σημαντικότερες πένες της Ιαπωνίας. Επηρεασμένη από συμπατριώτες της όπως ο Τανιζάκι και ο Μουρακάμι καθώς και από Αμερικανούς συγγραφείς σαν τον Φιτζέραλντ, τον Καπότε και τον Κάρβερ, ανακάλυψε τη δύναμη αλλά και τη σκληρότητα των απλών, συνηθισμένων λέξεων, διαβάζοντας στην πρώιμη εφηβεία της το «Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ».

Από το 1988 που ξεκίνησε να δημοσιεύει, δεν έχει πάψει να συλλέγει βραβεία. Εδώ την γνωρίσαμε μέσω της Άγρας («Ξενοδοχείο Ίρις», «Παράμεσος», «Άρωμα πάγου») ενώ πρόσφατα κυκλοφόρησε από τον Πατάκη «Η αστυνομία της μνήμης» (1993), μυθιστόρημα γραμμένο σχεδόν μια δεκαετία πριν τον «Αγαπημένο μαθηματικό τύπο του καθηγητή».