Ικαρία, ένα κύμα από φως και ομορφιά

Ικαρία, ένα κύμα από φως και ομορφιά Facebook Twitter
Εικονογράφηση: Τζόγια Κόκλα/ LIFO
0



δ
Του Μίκη Θεοδωράκη

ΣΤΗΝ ΙΚΑΡΙΑ ΕΖΗΣΑ ΠΥΚΝΑ, βαριά και δυνατά χρόνια που χαράχτηκαν στην ψυχή μου. Το πιο βαρύ και αβάσταχτο φυσικά ήταν ότι δεν ήμουν ελεύθερος κι επί πλέον κάθε στιγμή υπήρχε μέσα μου η σκιά του φόβου για την επόμενη μέρα. Εν τούτοις όταν σκέπτομαι την Ικαρία, ένα κύμα από φως και ομορφιά με πλημμυρίζει. Τι να συμβαίνει άραγε; Η απάντηση είναι απλή: Είναι η ομορφιά του νησιού σε συνδυασμό με την ανθρώπινη ζεστασιά των κατοίκων. Με το ρίσκο που έπαιρναν για να είναι μαζί μας γενναιόδωροι, πράγμα που μας βοηθούσε όσο τίποτα άλλο να αντέξουμε την δοκιμασία. Χωρίς να φοβηθούν τους δεσμώτες μας, μας άνοιγαν τις καρδιές και τα σπίτια τους. Μας καλούσαν επίμονα να μοιραστούμε τα φτωχά υπάρχοντα τους. Σε κάθε στιγμή μας φέρνονταν σαν να ήμαστε αδέλφια και συγγενείς τους. Στο τέλος του 1948 μια φούχτα γενναίοι βγήκαν ένοπλοι στα βουνά. Ακούγαμε την βοή της μάχης κλεισμένοι στα σπίτια μας – τότε έμενα στην Ακαμάτρα – και τους θαυμάζαμε για την τόλμη τους χωρίς να υπολογίζουμε τι μας περίμενε την επομένη καθώς βρισκόμαστε ανυπεράσπιστοι στα νύχια των κοινών διωκτών μας.

Στην πρώτη εξορία στο νησί, στα 1947, είμαστε ελεύθεροι να πηγαίνουμε από το ένα μέρος στο άλλο. Έτσι μπόρεσα να δω και να ανακαλύψω τις φυσικές ομορφιές του νησιού. Ανέβηκα και κατέβηκα πολλές φορές από τον Άγιο Κήρυκο στις Οξιές. Τότε πρέπει να πούμε, ο μοναδικός δρόμος που υπήρχε σε όλο το νησί ήταν λίγα χιλιόμετρα κόκκινος χωματόδρομος. Φυσικά αυτοκίνητα δεν υπήρχαν, ούτε αμάξια ή κάρα. Έπρεπε τότε να είχες γερά πόδια και καλά πνευμόνια. Από τον Άγιο Κήρυκο στον Εύδηλο με σταθμό στο Καραβόσταμο – η απόσταση αυτή για μένα ήταν τότε παιχνιδάκι και την είχα κάνει πολλές φορές. Θυμάμαι πως όταν φτάναμε στην κορυφή, τότε ξαπλώναμε με τα απέραντα πελάγη στα πόδια μας. Ποτέ ξανά δεν είδα ένα τέτοιο γαλάζιο. Ποτέ ξανά δεν ένοιωσα στο πρόσωπο μου μια τέτοια φρεσκάδα. Ο δροσερός πελαγίσιος άνεμος με μεθούσε, μου άλλαζε την διάθεση και με έκανε ανεξήγητα ευτυχισμένο. Αυτό το συναίσθημα είχα την τύχη να το ζήσω αγναντεύοντας το Αιγαίο από διαφορετικά μέρη. Τους Βρακάδες ή την Ακαμάτρα.

Αρμενιστής – Ράχες – Βρακάδες! Υπέροχη Φύση! Υπέροχοι άνθρωποι! Που σ’ έκαναν να ξεχάσεις πως ήσουνα ξεριζωμένος και εξόριστος και νόμιζες πως βρισκόσουνα μέσα σε συγγενείς, μέσα στην δική σου οικογένεια.

Μέσα στο καΐκι που μας πήγαινε στον Άγιο Κήρυκο – Εύδηλο – Αρμενιστή, μια παρέα Πειραιώτες τραγουδούσαν τον «Καπετάν Ανδρέα Ζέππο», το πρώτο λαϊκό που άκουσα στην ζωή μου και με μιας όλα άλλαξαν μέσα μου. Αργότερα ακούγοντας τους συνεξόριστους από λαϊκές περιοχές κατέγραψα δεκάδες λαϊκά τραγούδια. Τα πρώτα αποθέματα λαϊκής μουσικής άρχισαν να στοιβάζονται μέσα μου. Αργότερα πρώτοι εμείς οι «Ικαριώτες» μεταφέραμε στην Μακρόνησο τα λαϊκά τραγούδια και τους λαϊκούς χορούς. Όμως δεν ήξερα ακόμα ότι την εποχή εκείνη γινόταν μέσα μου κοσμογονικές μεταλλάξεις. Από συμφωνιστής άλλαξα σε λαϊκό. Καινούρια, μυστηριώδη και άγνωστα μουσικά αποθέματα στοιβάζονταν μέσα μου, που με αφορμή τον «Επιτάφιο» άρχισαν να βγαίνουν ορμητικά παίρνοντας την μορφή των τραγουδιών.

Κι όλα αυτά ξεκίνησαν – το θυμάμαι καλά – εκείνη την μαγική μέρα που αρμενίζαμε πλάι στις ακτές της Ικαρίας – ένα καΐκι φορτωμένο αμούστακους επαναστάτες που δεν γνώριζαν τι τους επιφυλάσσει η μοίρα.

Αρμενιστής – Ράχες – Βρακάδες! Υπέροχη Φύση! Υπέροχοι άνθρωποι! Που σ’ έκαναν να ξεχάσεις πως ήσουνα ξεριζωμένος και εξόριστος και νόμιζες πως βρισκόσουνα μέσα σε συγγενείς, μέσα στην δική σου οικογένεια.

Στην δεύτερη εξορία στα 1948, μετά από ένα δύσκολο ταξίδι όπου μας είχανε δεμένους δύο – δύο και που έξω από την Μύκονο κοντέψαμε να πνιγούμε στοιβαγμένοι στο κατάστρωμα μιας μικρής κορβέτας, την άλλη μέρα λίγο πιο έξω από τον Εύδηλο μας λέει ο Αλυσανδράκης, Διοικητής της Φρουράς: «Θα σας στείλω στην Δάφνη. Εκεί όλοι είναι δικοί σας.»

Σε αυτήν την εξορία οι συνθήκες είχαν αλλάξει. Το σύστημα λεγόταν «πειθαρχημένη διαβίωση». Δηλαδή κλεισμένοι στα σπίτια με δικαίωμα εξόδου μόνο για να πάμε στο Τμήμα να δώσουμε ομαδικά το παρόν. Εμείς της Δάφνης έπρεπε να πηγαίνουμε όλοι μαζί (είμαστε περίπου διακόσιοι) στην Ακαμάτρα να δίνουμε το παρόν σε τρείς Χωροφύλακες που ήταν όλη και όλη η τοπική φρουρά. Μια φορά το πρωί και μια το απόγευμα. Έξω από την Δάφνη είχε μια μεγάλη πηγή με πλατάνια. Εκεί μαζευόμαστε για να ξεκινήσουμε όλοι μαζί. Στην Ακαμάτρα μας περίμεναν οι τριακόσιοι παλαιότεροι από εμάς εξόριστοι. Κάναμε βόλτες, ψωνίζαμε και μετά κατηφορίζαμε προς το χωριό μας. Αργότερα εγώ και η ομάδα μου βρήκαμε ένα σπίτι λίγο πιο έξω από την Ακαμάτρα, της κυρίας Φανής και μείναμε για λίγους μήνες πριν μας κατεβάσουν όλους στον Εύδηλο, τελευταίο σταθμό πριν από την Μακρόνησο.

Ξαναγύρισα στην Ικαρία πριν λίγα χρόνια και μάλιστα διηύθυνα την ορχήστρα μου και τραγούδησα μαζί με το κοινό – όπως κάνω πάντα. Όμως αυτή την φορά ένοιωθα διαφορετικά. Σαν να ξαναγυρνούσα σε μια μήτρα που με ξαναγέννησε… Τούτη την φορά μπόρεσα να δω το νησί με άλλα μάτια. Δεν υπήρχε πια το αλλοτινό άγχος. Ο αλλοτινός φόβος… Και είδα μια Ικαρία εκατό φορές ωραιότερη. Θεέ μου, είπα μέσα μου, τι ομορφιά είναι τούτη!

Ναι η Ικαρία είναι ένα νησί θεϊκό. Φτιαγμένο από θεούς για να την κατοικούν οι αγαπημένοι των θεών. Έτσι εξηγείται αυτό το βαθύ αίσθημα πληρότητας κάθε φορά που θα φέρω στην σκέψη μου την Ικαρία.

Αθήνα 10.5.2003

Μίκης Θεοδωράκης

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Αρχαιολογία / Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Η διακεκριμένη ιστορικός Mary Beard στο βιβλίο της «Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες. Οι ηγεμόνες του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου», παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των αυτοκρατόρων μέσα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις και συναρπαστικές λεπτομέρειες, που θυμίζουν απολαυστικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια εστιάζει στον ρόλο των δούλων, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στη σεξουαλική ζωή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
M. HULOT
Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ