«Η θάλασσα»: Ξαναδιαβάζοντας το βραβευμένο μυθιστόρημα του Μπάνβιλ

«Η θάλασσα»: Ξαναδιαβάζοντας το βραβευμένο με Booker μυθιστόρημα του Τζον Μπάνβιλ Facebook Twitter
Ο Μπάνβιλ επενδύει στην ακρίβεια της έκφρασης και στις λεπτομέρειες των περιγραφών, στους ήχους και τις εικόνες που κρύβονται πίσω από τις λέξεις, κι όπως έχει επισημάνει η Guardian «πυροδοτεί τους αθέατους μηχανισμούς που προκαλούν εσωτερικές εκρήξεις στον αναγνώστη».
0

«ΝΑ ΕΙΜΑΙ ΚΡΥΜΜΕΝΟΣ, ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΜΕΝΟΣ, περιφρουρημένος, μόνο αυτό λαχταρούσα ανέκαθεν, να σκάψω ένα λαγούμι που θα μου παρείχε τη θερμότητα της μήτρας και να έμενα εκεί, μακριά από το αδιάφορο βλέμμα του ουρανού και τα καταστροφικά περάσματα του αέρα. Γι’ αυτό το λόγο το παρελθόν αποτελεί το τέλειο λημέρι για μένα, επιστρέφω σ’ αυτό ανυπόμονα, τρίβοντας τα χέρια και τινάζοντας από πάνω μου το κρύο παρόν και το ακόμα πιο κρύο μέλλον».

Το τέλειο λημέρι του Μαξ Μόρντεν, του ηλικιωμένου κριτικού τέχνης που κρατά τον ρόλο του αφηγητή στο βραβευμένο με Booker μυθιστόρημα του Ιρλανδού Τζον Μπάνβιλ «Η θάλασσα» (μετ. Τ. Κοβαλένκο, Καστανιώτης, 2005), δεν είναι άλλο από το παραθαλάσσιο χωριουδάκι όπου περνούσε, παιδί, τα καλοκαίρια του. Σ’ αυτό καταφεύγει και τώρα, προσπαθώντας να ξεπεράσει τον θάνατο της γυναίκας του, ανακαλώντας μνήμες που καθόρισαν και την ενήλικη ζωή του.

Επιστρέφει έπειτα από μισό αιώνα και καθώς εισέρχεται στην πανσιόν που θα τον φιλοξενήσει –το σπίτι που στο μυαλό του ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με την οικογένεια που παραθέριζε κάποτε σ’ αυτό, τους Γκρέις– εκπλήσσεται, αηδιάζει σχεδόν, από το πόσα λίγα έχουν αλλάξει έκτοτε. «Γιατί να επιθυμώ αλλαγές εγώ, που επέστρεψα για να ζήσω μέσα στα ερείπια του παρελθόντος;» αναρωτιέται.

Ωστόσο, στην πανσιόν –φαινομενικά τουλάχιστον– δεν υπάρχει ίχνος από το κομμάτι εκείνο που βίωσε ο ίδιος, ούτε καν «μια ξεθωριασμένη φωτογραφία σ’ ένα συρτάρι, μια μπούκλα μαλλιών ή ακόμα κι ένα τσιμπιδάκι, σφηνωμένο στις σανίδες του πατώματος»

Στη «Θάλασσα» ο Τζον Μπάνβιλ δίνει φωνή σ’ έναν άνθρωπο που βιάζεται να καυχηθεί ότι είναι απόλυτα συμφιλιωμένος με το ριζικό του. Ο Μαξ ισχυρίζεται πως εξελίχθηκε σε ό,τι ακριβώς ονειρευόταν: σε κάποιον με βολικά ενδιαφέροντα και ελάχιστη φιλοδοξία. Η εκδοχή του μέλλοντος που λαχταρούσε καλυπτόταν από μια «παλιομοδίτικη πατίνα» ενισχυμένη με ισχυρές δόσεις αριστοκρατικότητας, σαν ένα «παρατεταμένο εύκρατο φθινόπωρο» στον αντίποδα της γεμάτης γρίφους παιδικής του ηλικίας.

Ιστορία συμφιλίωσης με τον θάνατο, με όχημα μια έστω και καθυστερημένη διάθεση αυτογνωσίας, η «Θάλασσα» είναι από αυτά τα δύσκολα αλλά γοητευτικά μυθιστορήματα που, τελειώνοντάς τα, νιώθεις την ανάγκη να τα πιάσεις από την αρχή. Όχι για να τα κατανοήσεις καλύτερα, αλλά για ν’ αντλήσεις από τον πλούτο τους ξανά.

Να όμως, που τώρα, αυτός που πέρασε τη ζωή του οχυρωμένος μέσα στον κόσμο των βιβλίων του αντικρίζοντας τους γύρω του σαν μοντέλα του Βερμέερ ή του Μπονάρ, απογοητευμένος από τη δοτική αλλά άχαρη κόρη του επειδή διέψευσε τις υψηλές προσδοκίες του και στερημένος από τη στιβαρή παρουσία της εύπορης συζύγου του που έφυγε ξαφνικά χτυπημένη από καρκίνο, να λοιπόν που αναγκάζεται να σκάψει λίγο βαθύτερα μέσα του, καθώς και ο δικός του θάνατος δεν είναι πολύ μακριά.

Τζων Μπάνβιλ
Τζων Μπάνβιλ, η Θάλασσα, μτφ Τόνια Κοβαλένκο, εκδ. Καστανιώτη.

Αναπόφευκτα, ο δεξιοτέχνης της γραφής Μπάνβιλ οδηγεί τον ήρωά του να θυμηθεί το φτωχόπαιδο που υπήρξε κάποτε, το θαμπωμένο από τον αέρα της πλούσιας και ανέμελης οικογένειας Γκρέις, των αστών που φύτεψαν μέσα του τον πόθο για ταξική μεταγραφή.

Μέσα από τον μακρύ, γεμάτο συνειρμούς μονόλογο του Μαξ Μόρντεν ξεπροβάλλουν οι φιγούρες των δίδυμων τέκνων των Γκρέις (του βουβού Μάιλς με τ’ αλλόκοτα πέλματα και της χαρούμενης όσο και προκλητικής Χλόης), η αισθησιακή μορφή της μητέρας τους και το αινιγματικό πρόσωπο της γκουβερνάντας τους, κι αντιλαμβάνεσαι πως πρέπει να διαβάζεις προσεκτικά, καθώς όλα δείχνουν πως, πέρα από την ερωτική και ταξική αφύπνιση του μικρού παραθεριστή, εκείνο το καλοκαίρι ήταν και γι’ άλλους λόγους μοιραίο.

Ο συγγραφέας της «Θάλασσας» –όπως και του «Μεφίστο», του «Αδιάφθορου» ή της «Έκλειψης»–, πεζογράφος αλλά και κριτικός, υπηρετεί μια λογοτεχνία που ούτε ιδιαίτερο βάρος δίνει στην πλοκή ούτε εμπιστεύεται τους διαλόγους. Ο Μπάνβιλ επενδύει στην ακρίβεια της έκφρασης και στις λεπτομέρειες των περιγραφών, στους ήχους και τις εικόνες που κρύβονται πίσω από τις λέξεις, κι όπως έχει επισημάνει η Guardian «πυροδοτεί τους αθέατους μηχανισμούς που προκαλούν εσωτερικές εκρήξεις στον αναγνώστη».

Ιστορία συμφιλίωσης με τον θάνατο, με όχημα μια έστω και καθυστερημένη διάθεση αυτογνωσίας, η «Θάλασσα» είναι από αυτά τα δύσκολα αλλά γοητευτικά μυθιστορήματα που, τελειώνοντάς τα, νιώθεις την ανάγκη να τα πιάσεις από την αρχή. Όχι για να τα κατανοήσεις καλύτερα, αλλά για ν’ αντλήσεις από τον πλούτο τους ξανά.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής και της επιτυχίας της»

Βιβλίο / Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής της»

Από τη Βαβυλώνα ως την Αθήνα, ο διάσημος ιστορικός και συγγραφέας βλέπει τις πόλεις ως ζωντανούς οργανισμούς, όπου η ιστορία γράφεται από τους ανθρώπους και όχι από τα κτίρια – με δημόσιες διεκδικήσεις και αντιστάσεις στο gentrification.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
10 βιβλία που διαπνέονται από 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Βιβλίο / 10 βιβλία για 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Δεν είναι λίγα τα βιβλία που ξεδίπλωσαν και ενίοτε αποθέωσαν κρυφές ή φανερές μεριές της Ελλάδας και κατέληξαν να γίνουν συνώνυμα συγκεκριμένων τόπων. Από τις ονειρικές, σχεδόν ψυχεδελικές Σπέτσες στον Μάγο του Φόουλς μέχρι τη Μάνη του Φέρμορ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ / Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

Ο Αυτοκράτορας της Χαράς είναι ένα λογοτεχνικό επίτευγμα. Ένα μεγάλο μυθιστόρημα με ιστορίες απλών ανθρώπων που τις σχέσεις τους ορίζουν η καλοσύνη και η αλληλεγγύη. Με αφορμή την κυκλοφορία του, ένας από τους πιο ταλαντούχους συγγραφείς της γενιάς του μιλάει για τη λογοτεχνία, τους ήρωές του, την queer ταυτότητα και την κατάσταση όπως διαμορφώνεται στην Αμερική του Τραμπ σε μια συνέντευξη-ποταμό.
M. HULOT
Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM