«Η θάλασσα»: Ξαναδιαβάζοντας το βραβευμένο μυθιστόρημα του Μπάνβιλ

«Η θάλασσα»: Ξαναδιαβάζοντας το βραβευμένο με Booker μυθιστόρημα του Τζον Μπάνβιλ Facebook Twitter
Ο Μπάνβιλ επενδύει στην ακρίβεια της έκφρασης και στις λεπτομέρειες των περιγραφών, στους ήχους και τις εικόνες που κρύβονται πίσω από τις λέξεις, κι όπως έχει επισημάνει η Guardian «πυροδοτεί τους αθέατους μηχανισμούς που προκαλούν εσωτερικές εκρήξεις στον αναγνώστη».
0

«ΝΑ ΕΙΜΑΙ ΚΡΥΜΜΕΝΟΣ, ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΜΕΝΟΣ, περιφρουρημένος, μόνο αυτό λαχταρούσα ανέκαθεν, να σκάψω ένα λαγούμι που θα μου παρείχε τη θερμότητα της μήτρας και να έμενα εκεί, μακριά από το αδιάφορο βλέμμα του ουρανού και τα καταστροφικά περάσματα του αέρα. Γι’ αυτό το λόγο το παρελθόν αποτελεί το τέλειο λημέρι για μένα, επιστρέφω σ’ αυτό ανυπόμονα, τρίβοντας τα χέρια και τινάζοντας από πάνω μου το κρύο παρόν και το ακόμα πιο κρύο μέλλον».

Το τέλειο λημέρι του Μαξ Μόρντεν, του ηλικιωμένου κριτικού τέχνης που κρατά τον ρόλο του αφηγητή στο βραβευμένο με Booker μυθιστόρημα του Ιρλανδού Τζον Μπάνβιλ «Η θάλασσα» (μετ. Τ. Κοβαλένκο, Καστανιώτης, 2005), δεν είναι άλλο από το παραθαλάσσιο χωριουδάκι όπου περνούσε, παιδί, τα καλοκαίρια του. Σ’ αυτό καταφεύγει και τώρα, προσπαθώντας να ξεπεράσει τον θάνατο της γυναίκας του, ανακαλώντας μνήμες που καθόρισαν και την ενήλικη ζωή του.

Επιστρέφει έπειτα από μισό αιώνα και καθώς εισέρχεται στην πανσιόν που θα τον φιλοξενήσει –το σπίτι που στο μυαλό του ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με την οικογένεια που παραθέριζε κάποτε σ’ αυτό, τους Γκρέις– εκπλήσσεται, αηδιάζει σχεδόν, από το πόσα λίγα έχουν αλλάξει έκτοτε. «Γιατί να επιθυμώ αλλαγές εγώ, που επέστρεψα για να ζήσω μέσα στα ερείπια του παρελθόντος;» αναρωτιέται.

Ωστόσο, στην πανσιόν –φαινομενικά τουλάχιστον– δεν υπάρχει ίχνος από το κομμάτι εκείνο που βίωσε ο ίδιος, ούτε καν «μια ξεθωριασμένη φωτογραφία σ’ ένα συρτάρι, μια μπούκλα μαλλιών ή ακόμα κι ένα τσιμπιδάκι, σφηνωμένο στις σανίδες του πατώματος»

Στη «Θάλασσα» ο Τζον Μπάνβιλ δίνει φωνή σ’ έναν άνθρωπο που βιάζεται να καυχηθεί ότι είναι απόλυτα συμφιλιωμένος με το ριζικό του. Ο Μαξ ισχυρίζεται πως εξελίχθηκε σε ό,τι ακριβώς ονειρευόταν: σε κάποιον με βολικά ενδιαφέροντα και ελάχιστη φιλοδοξία. Η εκδοχή του μέλλοντος που λαχταρούσε καλυπτόταν από μια «παλιομοδίτικη πατίνα» ενισχυμένη με ισχυρές δόσεις αριστοκρατικότητας, σαν ένα «παρατεταμένο εύκρατο φθινόπωρο» στον αντίποδα της γεμάτης γρίφους παιδικής του ηλικίας.

Ιστορία συμφιλίωσης με τον θάνατο, με όχημα μια έστω και καθυστερημένη διάθεση αυτογνωσίας, η «Θάλασσα» είναι από αυτά τα δύσκολα αλλά γοητευτικά μυθιστορήματα που, τελειώνοντάς τα, νιώθεις την ανάγκη να τα πιάσεις από την αρχή. Όχι για να τα κατανοήσεις καλύτερα, αλλά για ν’ αντλήσεις από τον πλούτο τους ξανά.

Να όμως, που τώρα, αυτός που πέρασε τη ζωή του οχυρωμένος μέσα στον κόσμο των βιβλίων του αντικρίζοντας τους γύρω του σαν μοντέλα του Βερμέερ ή του Μπονάρ, απογοητευμένος από τη δοτική αλλά άχαρη κόρη του επειδή διέψευσε τις υψηλές προσδοκίες του και στερημένος από τη στιβαρή παρουσία της εύπορης συζύγου του που έφυγε ξαφνικά χτυπημένη από καρκίνο, να λοιπόν που αναγκάζεται να σκάψει λίγο βαθύτερα μέσα του, καθώς και ο δικός του θάνατος δεν είναι πολύ μακριά.

Τζων Μπάνβιλ
Τζων Μπάνβιλ, η Θάλασσα, μτφ Τόνια Κοβαλένκο, εκδ. Καστανιώτη.

Αναπόφευκτα, ο δεξιοτέχνης της γραφής Μπάνβιλ οδηγεί τον ήρωά του να θυμηθεί το φτωχόπαιδο που υπήρξε κάποτε, το θαμπωμένο από τον αέρα της πλούσιας και ανέμελης οικογένειας Γκρέις, των αστών που φύτεψαν μέσα του τον πόθο για ταξική μεταγραφή.

Μέσα από τον μακρύ, γεμάτο συνειρμούς μονόλογο του Μαξ Μόρντεν ξεπροβάλλουν οι φιγούρες των δίδυμων τέκνων των Γκρέις (του βουβού Μάιλς με τ’ αλλόκοτα πέλματα και της χαρούμενης όσο και προκλητικής Χλόης), η αισθησιακή μορφή της μητέρας τους και το αινιγματικό πρόσωπο της γκουβερνάντας τους, κι αντιλαμβάνεσαι πως πρέπει να διαβάζεις προσεκτικά, καθώς όλα δείχνουν πως, πέρα από την ερωτική και ταξική αφύπνιση του μικρού παραθεριστή, εκείνο το καλοκαίρι ήταν και γι’ άλλους λόγους μοιραίο.

Ο συγγραφέας της «Θάλασσας» –όπως και του «Μεφίστο», του «Αδιάφθορου» ή της «Έκλειψης»–, πεζογράφος αλλά και κριτικός, υπηρετεί μια λογοτεχνία που ούτε ιδιαίτερο βάρος δίνει στην πλοκή ούτε εμπιστεύεται τους διαλόγους. Ο Μπάνβιλ επενδύει στην ακρίβεια της έκφρασης και στις λεπτομέρειες των περιγραφών, στους ήχους και τις εικόνες που κρύβονται πίσω από τις λέξεις, κι όπως έχει επισημάνει η Guardian «πυροδοτεί τους αθέατους μηχανισμούς που προκαλούν εσωτερικές εκρήξεις στον αναγνώστη».

Ιστορία συμφιλίωσης με τον θάνατο, με όχημα μια έστω και καθυστερημένη διάθεση αυτογνωσίας, η «Θάλασσα» είναι από αυτά τα δύσκολα αλλά γοητευτικά μυθιστορήματα που, τελειώνοντάς τα, νιώθεις την ανάγκη να τα πιάσεις από την αρχή. Όχι για να τα κατανοήσεις καλύτερα, αλλά για ν’ αντλήσεις από τον πλούτο τους ξανά.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Βιβλίο / Ανί Ερνό: «Όπως η σεξουαλική επιθυμία, έτσι και η μνήμη δεν σταματά ποτέ»

Η Γαλλίδα συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας γεφυρώνει, με τη μυθιστορηματοποίηση της μνήμης, τη μεγάλη λογοτεχνία, από τον Μαρσέλ Προυστ μέχρι τον σύγχρονό μας Εντουάρ Λουί. Γεννήθηκε σαν σήμερα το 1940.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
ΕΠΕΞΕΡΓ. Παύλος Μεθενίτης «Αμανίτα μουσκάρια»

Το πίσω ράφι / Όταν μια ολόκληρη διμοιρία ανταρτών ξεκληρίστηκε από παραισθησιογόνα μανιτάρια

Στηριγμένο σε πραγματικά γεγονότα, το μυθιστόρημα «Αμανίτα μουσκάρια» του Παύλου Μεθενίτη εξερευνά το ζήτημα των ουσιών ως καταφύγιο αλλά και ως καταστροφή, και μας παρασύρει σ’ ένα ταξίδι ποτισμένο από την ελληνική πραγματικότητα, παραμονές της οικονομικής κρίσης.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Βιβλίο / Arsenale: Το πιο απρόσμενο βιβλιοπωλείο των Κυκλάδων φτιάχτηκε στην Ανάφη

Σε ένα νησί που μετρά λιγότερους από 300 μόνιμους κατοίκους, ένα παλιό καραβόσπιτο μεταμορφώθηκε σε ένα καταφύγιο πολιτισμού γεμάτο βιβλία, μουσικές και μικρούς θησαυρούς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μαρκ Τουέιν, «Οι περιπέτειες του Χακ Φιν»

Το πίσω ράφι / Το μυθιστόρημα του Μαρκ Τουέιν που έθαψαν οι κριτικοί και το αποθέωσε ο Χέμινγουεϊ

Στις «Περιπέτειες του Χακ Φιν» ο Μαρκ Τουέιν έπλασε τον πιο ελεύθερο ήρωα της αμερικανικής λογοτεχνίας, που αρνήθηκε τους κανόνες της κοινωνίας του και ένωσε την τύχη του με έναν σκλάβο δραπέτη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί την ζωή χωρίς αυτόν

Βιβλίο / Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί τη ζωή χωρίς αυτόν

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Βασιλεύς των Βασιλέων», όπως αποκαλούσε τον εαυτό του ο Ρεζά Παχλαβί, εστιάζει στις διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ που «αποδέχτηκαν πρόθυμα τις φαντασιώσεις του, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τη χώρα του».
THE LIFO TEAM
Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Βιβλίο / Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Σταρ Ελλάς στα νιάτα της, διακρίθηκε ως ηθοποιός, θιασάρχης, ραδιοφωνική παραγωγός, δοκιμάστηκε επίσης στη συγγραφή έχοντας κυκλοφορήσει μέχρι τώρα επτά βιβλία μαζί με το πρόσφατο «Η τρίτη άνοιξη» (εκδ. Επίμετρο), που έδωσε και το έναυσμα γι’ αυτήν τη συνέντευξη.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Οι Αθηναίοι / O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Ο 81χρονος δημοσιογράφος και συγγραφέας που για δεκαετίες διηύθηνε τις πολιτιστικές σελίδες της Ελευθεροτυπίας, αφηγείται τη συναρπαστική καριέρα του στη LiFO
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Βιβλίο / Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Η σπουδαία μεταφράστρια, που έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της δουλειάς της στον Μαρσέλ Προυστ, μας ξεναγεί στον πολύπλοκο κόσμο του και εκφράζει τον θυμό της για την πανταχού παρούσα απάτη της εποχής μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Βιβλίο / Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Ο Συνταγματάρχης και ο Βασιλιάς» εξερευνά τη συναρπαστική ζωή ενός ακούραστου κομπιναδόρου που προσπαθούσε απεγνωσμένα να ανακαλύψει εκ νέου τον εαυτό του.
THE LIFO TEAM
Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Βιβλίο / Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Πότε ακριβώς χάθηκε ο πόλεμος για τον Άξονα; Ποια ήταν η πιο σημαντική μάχη του πολέμου; Πόσο «συμμέτοχος» ήταν ο Γερμανικός λαός στο ολοκαύτωμα; Σ’ αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει μια νέα ογκώδης έκδοση με τίτλο «Η συνολική ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου».
THE LIFO TEAM
Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Βιβλίο / Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Είναι νωρίς να πούμε πως αυτά τα ηχητικά λογοτεχνικά αρχεία μπορούν να αντικαταστήσουν το βιβλίο. Είναι όμως μια υπέροχη λύση για όσους θέλουν να διαβάσουν αλλά δεν έχουν χρόνο ή έχουν μπλοκάρει με το κανονικό διάβασμα.
ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ