Χαβιέρ Μαρίας: «Γράφοντας τις ζωές των άλλων»

Χαβιέρ Μαρίας «Γράφοντας τις ζωές των άλλων» Facebook Twitter
Γεννημένος το ΄51 στη Μαδρίτη, ο Χαβιέρ Μαρίας, πριν ακόμα ολοκληρώσει τις φιλοσοφικές και λογοτεχνικές σπουδές του, είχε ήδη γράψει το πρώτο του μυθιστόρημα.
0

Ποιος είπε πως οι μεγάλες κατακτήσεις στην τέχνη οφείλονται συνήθως σε «μεγάλους» ανθρώπους; Ο πολυβραβευμένος Ισπανός συγγραφέας Χαβιέρ Μαρίας (1951-2022) θεωρούσε την παραπάνω άποψη ηθικολογική και αναχρονιστική. Εξού και η απόπειρά του το 2006 να την ανατρέψει με το «Γράφοντας τις ζωές των άλλων» (μετ. Γ. Ζακοπούλου, Πατάκη, 2014): ένα μπουκέτο με κωμικοτραγικά στιγμιότυπα από τον βίο σπουδαίων δημιουργών, αποκαλυπτικά των νευρώσεων, των εμμονών και των αδύναμων πλευρών τους, τεκμηριωμένα μέσα από αυτοβιογραφίες, επιστολές, μαρτυρίες, καθώς και από μελέτες ειδικών.

Επικεντρώνοντας την προσοχή του στα άτομα κι όχι στα προσωπεία που απέκτησαν όταν έγιναν διάσημοι ο Ρίλκε, ο Στίβενσον, ο Κόνραντ, ο Φόκνερ, ο Κίπλινγκ, ο Ναμπόκοφ ή ο Ρεμπό, ο Χαβιέρ Μαρίας θέλησε να τους δώσει ξανά την ανθρώπινη διάστασή τους, αυτήν που με το πέρασμα του χρόνου έχει θαφτεί κάτω από τον λογοτεχνικό μύθο τους.

«Ό,τι αποκαλύπτω», παραδεχόταν, «είναι πολύ μεροληπτικό και η πιθανή επιτυχία ή αποτυχία αυτών των κειμένων έγκειται ως έναν βαθμό στο τι επέλεξα να βάλω ή τι παρέλειψα».

Το πλούσιο και βαθυστόχαστο έργο του είχε θεωρηθεί από τον πάπα της γερμανικής κριτικής Μαρσέλ Ράιχ Ρανίτσκι άξιο για Νόμπελ, αλλά ο Μαρίας πέθανε πρόσφατα στα 71 του, χωρίς να καρπωθεί αυτή την τιμή.

Διαβάζοντας, ωστόσο, τα πορτρέτα των παραπάνω, όπως κι εκείνα του Όσκαρ Ουάιλντ, του Τζουζέπε ντι Λαμπεντούζα, του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, του Τουρκένιεφ ή του Μάλκομ Λόουρι, αντιλαμβάνεται κανείς πως οι περισσότεροι ήταν τραγικές υπάρξεις και πως «το παράδειγμά τους δύσκολα θα σαγήνευε κάποιον ν’ ακολουθήσει το μονοπάτι των γραμμάτων».

Η συμπάθεια ή η αντιπάθεια με την οποία τους προσεγγίζει ο Μαρίας δεν αντιστοιχεί αναγκαστικά με την εκτίμηση που έτρεφε ο ίδιος για το έργο τους. Κι αν έχει φιλοτεχνήσει τα πορτρέτα τους μ’ ένα μείγμα ευτράπελης διάθεσης κι αγάπης, εκείνα των Τζόις, Τόμας Μαν και Μισίμα δεν διαπνέονται από ιδιαίτερη τρυφερότητα. Ίσως επειδή, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους, και οι τρεις «έπαιρναν τον εαυτό τους πολύ στα σοβαρά».

Χαβιερ Μαριας
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Χαβιέρ Μαρίας, Γράφοντας τις ζωές των άλλων, εκδόσεις Πατάκη

Γεννημένος το ΄51 στη Μαδρίτη, ο Χαβιέρ Μαρίας, πριν ακόμα ολοκληρώσει τις φιλοσοφικές και λογοτεχνικές σπουδές του, είχε ήδη γράψει το πρώτο του μυθιστόρημα (βλ. «Τα λημέρια του λύκου», μετ. Ε. Γιαννοπούλου, Καστανιώτης).

Ακολούθησαν πολλά ακόμη, όπου ανατέμνονται όλες οι εκφάνσεις των ανθρώπινων σχέσεων – ανάμεσά τους  ο «Αισθηματικός άνδρας» (μετ. Μ. Χατζηγιάννη, Γ.Ι. Ζαχαρόπουλος), το «Καρδιά τόσο άσπρη» (μετ. Ε. Γιαννοπούλου, Σέλας), «Όλες οι ψυχές» (Κέδρος), «Ερωτροπίες» (μετ. Χρ. Θεοδωροπούλου, Πατάκη) και το «Έτσι αρχίζει το κακό» (μετ. Ε. Γιαννοπούλου, Πατάκη).

Το πλούσιο και βαθυστόχαστο έργο του είχε θεωρηθεί από τον πάπα της γερμανικής κριτικής Μαρσέλ Ράιχ Ρανίτσκι άξιο για Νόμπελ, αλλά ο Μαρίας πέθανε πρόσφατα στα 71 του, χωρίς να καρπωθεί αυτή την τιμή.

Τι μεταχείριση είχε επιφυλάξει ο ίδιος στους νομπελίστες Τόμαν Μαν και Ουίλιαμ Φόκνερ; Ορίστε μερικά σχετικά αποσπάσματα από το βιβλίο του.

O δυσκοίλιος Τόμας Μαν

Τομας Μαν Facebook Twitter
Το βέβαιο είναι ότι, εκεί όπου καταπώς φαίνεται ουδέποτε χαμογέλασε ο Τόμας Μαν, ούτε καν δια της βίας, είναι η προσωπική του ζωή, αν κρίνουμε από τις επιστολές και τα ημερολόγιά του, που τα χαρακτηρίζει μια τρομακτική σοβαρότητα.

Kατά τον Τόμας Μαν, κάθε μυθιστόρημα που στερείται ειρωνείας είναι εξ ορισμού πληκτικό, ως εκ τούτου πρέπει να πίστευε ότι τα δικά του διαπνέονταν από το χάρισμα αυτό από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα, μια πεποίθηση μάλλον υπερβολική για όποιον έχει διαβάσει τα περίφημα έπη του. Η δήλωσή του αυτή ίσως γινόταν περισσότερο κατανοητή, αν λαμβάναμε υπόψη πως ότι ο Τόμας Μαν έκανε σαφή διάκριση ανάμεσα στο χιούμορ και την ειρωνεία και θεωρούσε ότι στον Ντίκενς περίσσευε το πρώτο και έλειπε το δεύτερο (…).

Το βέβαιο είναι ότι, εκεί όπου καταπώς φαίνεται ουδέποτε χαμογέλασε ο Τόμας Μαν, ούτε καν δια της βίας, είναι η προσωπική του ζωή, αν κρίνουμε από τις επιστολές και τα ημερολόγιά του, που τα χαρακτηρίζει μια τρομακτική σοβαρότητα (…). Οτιδήποτε του συνέβαινε θεωρούσε πως άξιζε να καταγραφεί – από το τι ώρα σηκωνόταν το πρωί μέχρι τι καιρό έκανε, περνώντας από το τι διάβαζε και κυρίως το τι έγραφε. Για όλα αυτά, ωστόσο, πολύ σπάνια κάνει κάποιο οξυδερκές σχόλιο, οπότε τα ημερολόγια του Μαν μοιάζουν περισσότερο με τα ημερολόγια ενός ανθρώπου που θέλει να διευκολύνει τους μεταγενέστερους να αναπαραστήσουν με κάθε λεπτομέρεια τις απαράμιλλες μέρες του (…) Πιο δύσκολο είναι ίσως να προβλέψει κανείς την αντίδραση ή την έκπληξη που θα προκαλούσαν οι επίμονες αναφορές στις στομαχικές του διαταραχές. «Αδιάθετος. Πόνοι στη μέση οφειλόμενοι στον κώλον και στο στομάχι», σημειώνει μια ημέρα του 1918. «Ελαφροί πόνοι στο υπογάστριο», θεωρεί υποχρέωσή του να υπογραμμίσει το 1919, και την ίδια χρονιά διευκρινίζει: «Κατάφερα να ενεργηθώ μετά το πρωινό» (…)

Μη νομίζετε ωστόσο ότι τα ημερολόγια ασχολούνταν μόνο με αυτές τις τόσο πεζές ενοχλήσεις. Μας παρέχουν και αποκαλυπτικά σχόλια για την βασανισμένη σεξουαλικότητα του Μαν. Παράδειγμα: «Τρυφερότητες». Ή ακόμη, «ερωτική νύχτα. Δεν είναι δυνατόν να επιθυμείς την ηρεμία στο πεδίο αυτό». Ή ακόμη πιο προβληματισμένος: «Χθες, λίγο πριν πέσω να κοιμηθώ, αισθάνθηκα μια έξαρση σεξουαλικού τύπου που είχε σοβαρές επιπτώσεις στα νεύρα μου – υπερδιέγερση, επίμονη αϋπνία, πρόβλημα στο στομάχι που εκδηλώθηκε με ξινίλα και ναυτία». Και μιαν άλλη φορά: «Σεξουαλικές υπερβολές, οι οποίες, παρ’ ότι με εμπόδισαν για αρκετή ώρα να κοιμηθώ εξαιτίας της νευρικής υπερδιέγερσης, αποδείχτηκαν πιο ικανές σε διανοητικό επίπεδο».

Ο σπάταλος Γουίλιαμ Φόκνερ

Φόκνερ άλογο Facebook Twitter
Ο Φόκνερ έλεγε ότι είχε γράψει το «Ιερό», το πιο εμπορικό μυθιστόρημά του, για τα λεφτά: «Τα χρειαζόμουν για να αγοράσω ένα καλό άλογο».

Σύμφωνα με έναν εξεζητημένο μύθο της λογοτεχνίας, ο Γουίλιαμ Φόκνερ έγραψε το «Καθώς ψυχορραγώ» σε μόλις έξι εβδομάδες, υπό τις πιο αντίξοες συνθήκες, τουτέστιν δουλεύοντας νυχτερινή βάρδια σε ένα ορυχείο, με τα χαρτιά ακουμπισμένα πάνω στο αναποδογυρισμένο καροτσάκι του και μοναδικό φωτισμό το ασθενικό φως του φακού της σκονισμένης του κάσκας. Με τον εξεζητημένο αυτό μύθο, η λογοτεχνία επιχειρεί να εντάξει τον Φόκνερ στη στρατιά των φτωχών, ανιδιοτελών και ολίγον προλετάριων συγγραφέων. Τα περί έξι εβδομάδων είναι το μόνο σίγουρο (…). Το ενδιαφέρον του για τις επιταγές ήταν πάντα μεγάλο, δίχως όμως αυτό να σημαίνει πως ήταν άπληστος ή τσιγκούνης. Ήταν μάλλον σπάταλος (…).

Πάντα έλεγε ότι είχε γράψει το «Ιερό», το πιο εμπορικό μυθιστόρημά του, για τα λεφτά: «Τα χρειαζόμουν για να αγοράσω ένα καλό άλογο». Ανέφερε επίσης ότι δεν επισκεπτόταν συχνά τις μεγάλες πόλεις επειδή δεν μπορούσε να πάει σ’ αυτές με το άλογο. Όταν άρχισε πια να γερνάει και η οικογένειά του αλλά και οι γιατροί του του απαγόρευαν αυστηρά να ιππεύει, εκείνος συνέχισε να βγαίνει για ιππασία, να πηδάει φράχτες, και συνεχώς έπεφτε. Την τελευταία φορά που ανέβηκε σε άλογο, είχε μία από αυτές τις πτώσεις (…). Πέρασε αρκετό καιρό στο κρεβάτι, πολύ άσχημα τραυματισμένος και με έντονους πόνους. Δεν είχε ακόμη συνέλθει εντελώς από το πέσιμο όταν πέθανε. Αλλά ο μύθος δεν θέλει τον Γουίλιαμ Φόκνερ να πεθαίνει εξαιτίας της πτώσης του από το άλογο. Τον σκότωσε μια θρόμβωση στις 6 Ιουλίου 1962, προτού προλάβει να συμπληρώσει τα 65 του…

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο Θεός, το σεξ, το χιούμορ και η λογοτεχνία

Βιβλίο / Ο Θεός, το σεξ και το χιούμορ στο λογοτεχνικό σύμπαν του Ισαάκ Μπασέβις Σίνγκερ

Η νέα έκδοση της αυτοβιογραφίας και μια συλλογή διηγημάτων μας βάζουν και πάλι στον γοητευτικό κόσμο του νομπελίστα συγγραφέα που έγραφε στη γλώσσα των Εβραίων της Ανατολικής Ευρώπης.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
«Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ: Διαβλέποντας την άβυσσο του 20ού αιώνα

Βιβλίο / «Οι Υπνοβάτες» του Χέρμαν Μπροχ: Διαβλέποντας την άβυσσο του 20ού αιώνα

Οι εκδόσεις Έρμα κυκλοφορούν το αριστούργημα του Χέρμαν Μπροχ σε νέα μετάφραση από τη Σοφία Αυγερινού, θυμίζοντάς μας γιατί άλλαξε την πορεία της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα προβλέποντας τα αδιέξοδα της ευρωπαϊκής ηπείρου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
ΛΑ - dev

Βιβλίο / Λέσχη Ανάγνωσης: 27 βιβλία για την Ευρώπη

Εμβληματικά βιβλία που αποκαλύπτουν νέες πτυχές για την ιστορία της Ευρώπης, λογοτεχνία και ποίηση που εμπνεύστηκαν από τις περιπέτειες των ανθρώπων της, δοκίμια και ιδέες που γεννήθηκαν στη Γηραιά Ήπειρο. Ένα ταξίδι ανάγνωσης από τον Έρικ Χομπσμπάουμ και τον Μαρκ Μαζάουερ μέχρι τα συγκλονιστικά βιβλία του Πρίμο Λέβι και του Τσέλαν.
THE LIFO TEAM

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ντον Ντελίλο: «Άνθρωπος σε πτώση»

Το πίσω ράφι / «Άνθρωπος σε πτώση»: Το ρεαλιστικό έργο ενός από τους σπουδαιότερους εξερευνητές της μοντέρνας εποχής

Ο πολυβραβευμένος Ντον Ντελίλο γράφει για την ανάγκη των ανθρώπων να ανήκουν κάπου και να επικοινωνήσουν, όταν εισπράττουν από την Ιστορία οδύνη, απώλειες και χιλιάδες ερωτηματικά.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Αντώνης Καραμπατζός: Με έλκει ο μυθιστορηματικός κόσμος του Καραγάτση

The Book Lovers / Αντώνης Καραμπατζός: «Με έλκει ο μυθιστορηματικός κόσμος του Καραγάτση»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον καθηγητή Αστικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Αντώνη Καραμπατζό για το πώς το έργο του Τζότζεφ Κόνραντ, του Φίλιπ Ρόθ ή η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη ανοίγουν δρόμους στο συναίσθημα, στις ανθρώπινες σχέσεις και στην ιστορία.
THE LIFO TEAM
Ο θάνατος τής πήγαινε πολύ

Βιβλίο / Κάντι Ντάρλινγκ: Η συγκινητική ιστορία του τρανς ειδώλου και μούσας του Άντι Γουόρχολ

Η Κάντι Ντάρλινγκ προκαλούσε ανέκαθεν συμπάθεια και θαυμασμό, όχι τόσο για τα επιτεύγματά της στη σκηνή και τη μεγάλη οθόνη, όσο για την ομορφιά και την εύθραυστη αύρα της.
THE LIFO TEAM
Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

The Happy Reader / Η Gen Z αγαπάει τη γιαγιά που πλέκει στο πανηγύρι του χωριού

Η Γενιά Ζ γράφει και διαβάζει, καταρρίπτοντας τα στερεότυπα. Βιογραφίες, ταξιδιωτικοί οδηγοί και υγεία οδηγούν τους Ευρωπαίους στα βιβλιοπωλεία. Οι γιοι του Μάρκες, Ροδρίγκο και Γκονζάλες, απολογούνται για το δικαίωμά τους στο έργο του πατέρα τους. Εκδοτικό γεγονός, η μετάφραση του πρώτου μυθιστορήματος του Τζέιμς Μπόλντουιν.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
«Teatro Grottesco»: Η γοτθική σκηνή της ζοφερής απελπισίας

Βιβλίο / «Teatro Grottesco»: Mια συλλογή σκοτεινών διηγημάτων από έναν μετρ του τρόμου

Κάποιοι ίσως τον γνωρίζουν από την πρώτη (και καλύτερη) σεζόν του «True Detective». Η βουτιά στις πλέον σκοτεινές πτυχές της υπαρξιακής φιλοσοφίας, η άκρως ζοφερή ατμόσφαιρα, η εικονοποιία που φλερτάρει με τη γοτθική αισθητική είναι χαρακτηριστικά του έργου του Τόμας Λιγκότι, η απουσία του οποίου από την ελληνική αγορά είναι τρανταχτή.
ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΤΣΑΠΡΑΪ́ΛΗΣ
Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις ποτέ τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

The Book Lovers / Ακύλλας Καραζήσης: «Μου αρέσει η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού γιατί δεν ξέρεις τι είναι αλήθεια και τι ψέμα»

Ο Νίκος Μπακουνάκης συζητάει με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Ακύλλα Καραζήση για την αναγνωστική διαδρομή του, που ξεκινάει από τον «Τομ Σόγερ» και τη Θεσσαλονίκη, περνάει από τον ρομαντικό κόσμο της Χαϊδελβέργης και φτάνει στην Αθήνα του θεάτρου και των κειμένων.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Βιβλίο / Ιωάννα Τσιβάκου: «Δεν έχει χρόνο ο σημερινός άνθρωπος να γνωρίσει τον άλλον κι εδώ βρίσκεται η δυστυχία του»

Η συγγραφέας και ομότιμη καθηγήτρια Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου μιλά για την εποχή μας, τον χώρο της εκπαίδευσης και την ταυτότητα του νεοέλληνα.   
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Βιβλίο / «Η άνοδος της δεξιάς συνδέεται με τις αποτυχίες της αριστεράς»

Ο Ντόναλντ Σασούν, ομότιμος καθηγητής Συγκριτικής Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Queen Mary του Λονδίνου και άλλοτε στενός φίλος, συνεργάτης και επιμελητής των βιβλίων του Έρικ Χoμπσμπάουμ, μιλά στη LiFO.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Βιβλίο / Η Κάλλας δεν ήταν τραγική φιγούρα και δεν εγκατέλειψε την καριέρα της για τον Ωνάση

Η συγγραφέας του βιβλίου “Diva”, Ντέζι Γκούντγουιν, τονίζει με άρθρο της στον Guardian ότι το να χαρακτηρίζει κανείς τη ζωή της κορυφαίας τραγουδίστριας τραγική, σημαίνει ότι την αδικεί κατάφωρα.
THE LIFO TEAM
Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Βιβλίο / Η Θήβα που δεν ξέρουμε

Ο Βρετανός ιστορικός Πολ Κάρτλετζ αποκαθιστά την ιστορική πόλη της αρχαιότητας που αντιμετώπιζαν υπεροπτικά οι Αθηναίοι. Δείχνει πώς τα θηβαϊκά θέματα επιβιώνουν στη σύγχρονη τέχνη, γράφει για τον Επαμεινώνδα που είχε έναν μόνο τραχύ μανδύα, παρουσιάζει την κοινωνία που δημιουργεί τον Ιερό Λόχο, ένα στρατιωτικό σώμα που αποτελείται αποκλειστικά από εραστές και ερώμενους.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ