H διάλυση της Ευρώπης στο «Μεφίστο» του Κλάους Μαν

H διάλυση της Ευρώπης στο «Μεφίστο» του Κλάους Μαν Facebook Twitter
O Κλάους Μαν τόλμησε να παραστήσει τη διάλυσή της Ευρώπης.
0

Αν ο Τόμας Μαν κατάφερε να απεικονίσει τις δύο πτυχές της Ευρώπης, την ορθολογική και την ανορθολογική, που στήριξαν τα κεντρικά της αφηγήματα, ο γιος του, Κλάους Μαν, τόλμησε να παραστήσει τη διάλυσή της: την υποκρισία των κυρίαρχων ιδεών, τα αδιέξοδα της κουλτούρας, τη ματαιότητα ενός πολιτισμού που έφτασε κάποια στιγμή στο απόγειό του για να καταλήξει στην πιο φρικτή έκφανση της δαντικής κόλασης.

Άλλωστε, αν χρειαζόταν ένα πρόσωπο για να την περιγράψει, αυτό ήταν αποκλειστικά και μόνο ο δαίμονας, ένας Μεφιστοφελής που μπορούσε να μεταλλάσσεται σε άγγελο διαφθορέα, σε γητευτή των κυρίαρχων παθών ή πραγματικό ηγέτη, ανάλογα με τις αναγκαιότητες αυτού του φαιδρού θεάτρου που λέγεται κοινωνική συνθήκη.

Πολύ εύστοχα, μετακομίζοντας από την κονίστρα της πολιτικής σε αυτήν της τέχνης, που την ήξερε όσο λίγοι, ο Κλάους Μαν στο μυθιστόρημά του Μεφίστο (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Έρμα, σε ωραία μετάφραση της Σοφίας Αυγερινού και επίμετρο του Δημήτρη Τσεκούρα) εφευρίσκει έναν χαρακτήρα που πουλάει την ψυχή του στον διάβολο με αντάλλαγμα την καταξίωση και την εφήμερη δόξα.

Κανείς δεν είναι νικητής ή ηττημένος, αφού σημασία έχουν οι λεπτεπίλεπτες μεταμορφώσεις που μπορεί να κρύβουν με μαεστρία το πραγματικό πρόσωπο του φασίστα και του υποψήφιου δολοφόνου, αποδεικνύοντας πως όλοι είναι κατά κάποιον τρόπο συνένοχοι σε αυτό το έγκλημα που έχει ενσκήψει σαν λυσσασμένο σκυλί πάνω στην ανθρωπότητα.

Αρχικά, όλα δείχνουν πως ο σοσιαλιστής και μάλλον επαναστάτης Χέντρικ Χέφγκεν δεν μπορεί να ανεχτεί τον φαρισαϊσμό των μεγαλοαστών και την υποκρισία των καλών τρόπων. Σχεδόν κερδίζει τη συμπάθεια του αναγνώστη ως ένας μανιακός αποσυνάγωγος που τρέφει κρυφά όνειρα, έστω και κάπως ματαιόδοξα, είναι επιρρεπής σε κάθε λογής αμαρτία, όπως με τη λάγνα Μαύρη Αφροδίτη του, με την οποία συνουσιάζονται κάτω από τον πίνακα της Μαντόνας του Ραφαέλ, και αποστασιοποιείται από τη μικροαστική καταγωγή του.

Τι κι αν κοροϊδεύει και απατά την αστή γυναίκα του Μπάρμπαρα και τελικά τον ίδιο του τον εαυτό; Έχει ανάγκη να κερδίσει την αναγνώριση και να κατακτήσει την πρωτεύουσα, ερμηνεύοντας ρόλους σαν εκείνους που παίζουν οι πολιτικοί στην καθημερινότητά τους, μεταλλασσόμενοι σταδιακά σε φασίστες. Καταφέρνει να μπει στα μεγάλα σαλόνια, συναγελάζεται με πεπαιδευμένους λογοτέχνες και μουσικούς, μαθαίνει να ακούει όπερα και να λανσάρει πιασάρικες φράσεις.

Αλλά ποτέ, μα ποτέ δεν γίνεται Άμλετ, λόγω της αδυναμίας του να συλλάβει τη βαθιά ενόρμηση του δικαίου, που στα πλατωνικά μάτια του Μαν ταυτίζεται με το καλό και το όμορφο. Ο λόγος, όπως ακούγεται σε κάποια στιγμή του βιβλίου, είναι ότι δεν έχει υποφέρει αρκετά ούτε έχει παρασυρθεί από την άβυσσο μιας λαβωμένης ψυχής, όπως ο ίδιος ο Κλάους Μαν, που οδηγήθηκε τελικά στην αυτοκτονία.

Κάπως έτσι συμβαίνει, όμως, με όλους σχεδόν τους χαρακτήρες του Μεφίστο, οι οποίοι, όπως και στον Τόμας Μαν, ενσαρκώνουν συμβολικούς ανθρωπότυπους και αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες ιδέες. Εξού και οι συγκρούσεις τους, όπως αυτές ανάμεσα στον Ότο Ούλριχς και τον Χανς Μίκλας, είναι αντίστοιχες με τις μνημειώδεις ιδεολογικές μάχες ανάμεσα στον Λοντοβίκο Σετεμπρίνι και τον Λέο Νάφτα στο Μαγικό Βουνό.

Κανείς δεν είναι νικητής ή ηττημένος, αφού σημασία έχουν οι λεπτεπίλεπτες μεταμορφώσεις που μπορεί να κρύβουν με μαεστρία το πραγματικό πρόσωπο του φασίστα και του υποψήφιου δολοφόνου, αποδεικνύοντας πως όλοι είναι κατά κάποιον τρόπο συνένοχοι σε αυτό το έγκλημα που έχει ενσκήψει σαν λυσσασμένο σκυλί πάνω στην ανθρωπότητα.

«Στο μέγαρο του αξιοσέβαστου στρατηγού οι μεγαλογαιοκτήμονες συνωμοτούν ενάντια σε μια δημοκρατία που τρέμει. Οι δημοκράτες ορκίζονται πως ο εχθρός είναι στα αριστερά. Αρχηγοί αστυνομίας που αυτοαποκαλούνται σοσιαλιστές διατάζουν τους αστυνόμους να πυροβολήσουν τους εργάτες. Αλλά η φωνή σαν γάβγισμα επιτρέπεται καθημερινά και ανενόχλητη ευαγγελίζεται τη δίκαιη τιμωρία και την αιματοβαμμένη κατάρρευση του "συστήματος". Τέτοιο πράγμα δεν έχει ξαναδεί ο κόσμος! Μα δεν το βλέπει ο ακριβοπληρωμένος γελωτοποιός αυτού ακριβώς του συστήματος, εναντίον του οποίου εξαπολύει τις κατάρες της η άτιμη φωνή του εξαγριωμένου σκύλου; Μα δεν προσέχει ο ηθοποιός Χέφγκεν ότι οι εκδηλώσεις, των οποίων αυτός είναι ο αμφίβολος ήρωας, είναι κατά βάθος μακάβριες και ότι ο χορός που σέρνει πρώτος αυτός μαζί με τους άλλους ευνοούμενους οδηγεί κατευθείαν στην άβυσσο;»

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Το ασυναγώνιστο, μαγικό σύμπαν του Μπρούνο Σουλτς

Βιβλίο / Το ασυναγώνιστο, μαγικό σύμπαν του Μπρούνο Σουλτς

Ολόκληρο το έργο του αξεπέραστου Πολωνοεβραίου Μπρούνο Σουλτς, ενός από τους σπουδαιότερους συγγραφείς που υπήρξαν ποτέ για τον Σίνγκερ και «ανυπέρβλητη ιδιοφυΐα» για την Τοκάρτσουκ, έρχεται επιτέλους στο φως με «Άπαντα τα πεζά» από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί την ζωή χωρίς αυτόν

Βιβλίο / Ο Σάχης του Ιράν και η Αμερική που δεν μπορούσε να φανταστεί τη ζωή χωρίς αυτόν

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Βασιλεύς των Βασιλέων», όπως αποκαλούσε τον εαυτό του ο Ρεζά Παχλαβί, εστιάζει στις διαδοχικές κυβερνήσεις των ΗΠΑ που «αποδέχτηκαν πρόθυμα τις φαντασιώσεις του, τόσο για τον εαυτό του όσο και για τη χώρα του».
THE LIFO TEAM
Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Βιβλίο / Γωγώ Ατζολετάκη: «Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν είναι “ληγμένα προϊόντα”»

Σταρ Ελλάς στα νιάτα της, διακρίθηκε ως ηθοποιός, θιασάρχης, ραδιοφωνική παραγωγός, δοκιμάστηκε επίσης στη συγγραφή έχοντας κυκλοφορήσει μέχρι τώρα επτά βιβλία μαζί με το πρόσφατο «Η τρίτη άνοιξη» (εκδ. Επίμετρο), που έδωσε και το έναυσμα γι’ αυτήν τη συνέντευξη.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Οι Αθηναίοι / O Δημήτρης Γκιώνης, οι ένδοξες μέρες της «Ελευθεροτυπίας» και το σημερινό μιντιακό σούπερ μάρκετ

Ο 81χρονος δημοσιογράφος και συγγραφέας που για δεκαετίες διηύθηνε τις πολιτιστικές σελίδες της Ελευθεροτυπίας, αφηγείται τη συναρπαστική καριέρα του στη LiFO
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Βιβλίο / Κλαίρη Μιτσοτάκη: «Η αξιοπρέπεια και η φιλία είναι τα θεμέλια της ζωής μας»

Η σπουδαία μεταφράστρια, που έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της δουλειάς της στον Μαρσέλ Προυστ, μας ξεναγεί στον πολύπλοκο κόσμο του και εκφράζει τον θυμό της για την πανταχού παρούσα απάτη της εποχής μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Βιβλίο / Η αλήθεια για τον «Συνταγματάρχη» Πάρκερ, τον διαβόητο μάνατζερ του Έλβις Πρίσλεϊ

Ένα νέο βιβλίο με τίτλο «Ο Συνταγματάρχης και ο Βασιλιάς» εξερευνά τη συναρπαστική ζωή ενός ακούραστου κομπιναδόρου που προσπαθούσε απεγνωσμένα να ανακαλύψει εκ νέου τον εαυτό του.
THE LIFO TEAM
Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Βιβλίο / Γνώριζαν ή όχι οι Γερμανοί για τα εγκλήματα του Χίτλερ;

Πότε ακριβώς χάθηκε ο πόλεμος για τον Άξονα; Ποια ήταν η πιο σημαντική μάχη του πολέμου; Πόσο «συμμέτοχος» ήταν ο Γερμανικός λαός στο ολοκαύτωμα; Σ’ αυτά τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει μια νέα ογκώδης έκδοση με τίτλο «Η συνολική ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου».
THE LIFO TEAM
Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Βιβλίο / Αudiobooks: Αντί να διαβάσεις το νέο βιβλίο της Σάλι Ρούνεϊ, το ακούς

Είναι νωρίς να πούμε πως αυτά τα ηχητικά λογοτεχνικά αρχεία μπορούν να αντικαταστήσουν το βιβλίο. Είναι όμως μια υπέροχη λύση για όσους θέλουν να διαβάσουν αλλά δεν έχουν χρόνο ή έχουν μπλοκάρει με το κανονικό διάβασμα.
ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ
«Στα τέσσερα»: Το πιο καυτό και αμφιλεγόμενο βιβλίο του φετινού καλοκαιριού

Βιβλίο / «Στα τέσσερα»: Το πιο καυτό και αμφιλεγόμενο βιβλίο του φετινού καλοκαιριού

«Κάποιες το λάτρεψαν, άλλες το σιχάθηκαν»: Το βιβλίο της Miranda July για την ερωτική περιπλάνηση μιας γυναίκας στη μέση ηλικία που χαρακτηρίστηκε ως «το πρώτο μεγάλο μυθιστόρημα για την περιεμμηνόπαυση», είναι η λογοτεχνική επιτυχία της χρονιάς.
THE LIFO TEAM
Πατρίτσια Χάισμιθ: «Ο κόσμος και τα μαρτίνι του είναι δικά μου!»

Βιβλίο / Πατρίτσια Χάισμιθ: «Ο κόσμος και τα μαρτίνι του είναι δικά μου!»

Τα πολυσυζητημένα ημερολόγια της Χάισμιθ αποκαλύπτουν κρυφές σκέψεις της συγγραφέως του «Ταλαντούχου κύριου Ρίπλεϊ», τους άγνωστους έρωτες και την εξάρτησή της από τη γραφή και το αλκοόλ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ