H διάλυση της Ευρώπης στο «Μεφίστο» του Κλάους Μαν

H διάλυση της Ευρώπης στο «Μεφίστο» του Κλάους Μαν Facebook Twitter
O Κλάους Μαν τόλμησε να παραστήσει τη διάλυσή της Ευρώπης.
0

Αν ο Τόμας Μαν κατάφερε να απεικονίσει τις δύο πτυχές της Ευρώπης, την ορθολογική και την ανορθολογική, που στήριξαν τα κεντρικά της αφηγήματα, ο γιος του, Κλάους Μαν, τόλμησε να παραστήσει τη διάλυσή της: την υποκρισία των κυρίαρχων ιδεών, τα αδιέξοδα της κουλτούρας, τη ματαιότητα ενός πολιτισμού που έφτασε κάποια στιγμή στο απόγειό του για να καταλήξει στην πιο φρικτή έκφανση της δαντικής κόλασης.

Άλλωστε, αν χρειαζόταν ένα πρόσωπο για να την περιγράψει, αυτό ήταν αποκλειστικά και μόνο ο δαίμονας, ένας Μεφιστοφελής που μπορούσε να μεταλλάσσεται σε άγγελο διαφθορέα, σε γητευτή των κυρίαρχων παθών ή πραγματικό ηγέτη, ανάλογα με τις αναγκαιότητες αυτού του φαιδρού θεάτρου που λέγεται κοινωνική συνθήκη.

Πολύ εύστοχα, μετακομίζοντας από την κονίστρα της πολιτικής σε αυτήν της τέχνης, που την ήξερε όσο λίγοι, ο Κλάους Μαν στο μυθιστόρημά του Μεφίστο (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Έρμα, σε ωραία μετάφραση της Σοφίας Αυγερινού και επίμετρο του Δημήτρη Τσεκούρα) εφευρίσκει έναν χαρακτήρα που πουλάει την ψυχή του στον διάβολο με αντάλλαγμα την καταξίωση και την εφήμερη δόξα.

Κανείς δεν είναι νικητής ή ηττημένος, αφού σημασία έχουν οι λεπτεπίλεπτες μεταμορφώσεις που μπορεί να κρύβουν με μαεστρία το πραγματικό πρόσωπο του φασίστα και του υποψήφιου δολοφόνου, αποδεικνύοντας πως όλοι είναι κατά κάποιον τρόπο συνένοχοι σε αυτό το έγκλημα που έχει ενσκήψει σαν λυσσασμένο σκυλί πάνω στην ανθρωπότητα.

Αρχικά, όλα δείχνουν πως ο σοσιαλιστής και μάλλον επαναστάτης Χέντρικ Χέφγκεν δεν μπορεί να ανεχτεί τον φαρισαϊσμό των μεγαλοαστών και την υποκρισία των καλών τρόπων. Σχεδόν κερδίζει τη συμπάθεια του αναγνώστη ως ένας μανιακός αποσυνάγωγος που τρέφει κρυφά όνειρα, έστω και κάπως ματαιόδοξα, είναι επιρρεπής σε κάθε λογής αμαρτία, όπως με τη λάγνα Μαύρη Αφροδίτη του, με την οποία συνουσιάζονται κάτω από τον πίνακα της Μαντόνας του Ραφαέλ, και αποστασιοποιείται από τη μικροαστική καταγωγή του.

Τι κι αν κοροϊδεύει και απατά την αστή γυναίκα του Μπάρμπαρα και τελικά τον ίδιο του τον εαυτό; Έχει ανάγκη να κερδίσει την αναγνώριση και να κατακτήσει την πρωτεύουσα, ερμηνεύοντας ρόλους σαν εκείνους που παίζουν οι πολιτικοί στην καθημερινότητά τους, μεταλλασσόμενοι σταδιακά σε φασίστες. Καταφέρνει να μπει στα μεγάλα σαλόνια, συναγελάζεται με πεπαιδευμένους λογοτέχνες και μουσικούς, μαθαίνει να ακούει όπερα και να λανσάρει πιασάρικες φράσεις.

Αλλά ποτέ, μα ποτέ δεν γίνεται Άμλετ, λόγω της αδυναμίας του να συλλάβει τη βαθιά ενόρμηση του δικαίου, που στα πλατωνικά μάτια του Μαν ταυτίζεται με το καλό και το όμορφο. Ο λόγος, όπως ακούγεται σε κάποια στιγμή του βιβλίου, είναι ότι δεν έχει υποφέρει αρκετά ούτε έχει παρασυρθεί από την άβυσσο μιας λαβωμένης ψυχής, όπως ο ίδιος ο Κλάους Μαν, που οδηγήθηκε τελικά στην αυτοκτονία.

Κάπως έτσι συμβαίνει, όμως, με όλους σχεδόν τους χαρακτήρες του Μεφίστο, οι οποίοι, όπως και στον Τόμας Μαν, ενσαρκώνουν συμβολικούς ανθρωπότυπους και αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες ιδέες. Εξού και οι συγκρούσεις τους, όπως αυτές ανάμεσα στον Ότο Ούλριχς και τον Χανς Μίκλας, είναι αντίστοιχες με τις μνημειώδεις ιδεολογικές μάχες ανάμεσα στον Λοντοβίκο Σετεμπρίνι και τον Λέο Νάφτα στο Μαγικό Βουνό.

Κανείς δεν είναι νικητής ή ηττημένος, αφού σημασία έχουν οι λεπτεπίλεπτες μεταμορφώσεις που μπορεί να κρύβουν με μαεστρία το πραγματικό πρόσωπο του φασίστα και του υποψήφιου δολοφόνου, αποδεικνύοντας πως όλοι είναι κατά κάποιον τρόπο συνένοχοι σε αυτό το έγκλημα που έχει ενσκήψει σαν λυσσασμένο σκυλί πάνω στην ανθρωπότητα.

«Στο μέγαρο του αξιοσέβαστου στρατηγού οι μεγαλογαιοκτήμονες συνωμοτούν ενάντια σε μια δημοκρατία που τρέμει. Οι δημοκράτες ορκίζονται πως ο εχθρός είναι στα αριστερά. Αρχηγοί αστυνομίας που αυτοαποκαλούνται σοσιαλιστές διατάζουν τους αστυνόμους να πυροβολήσουν τους εργάτες. Αλλά η φωνή σαν γάβγισμα επιτρέπεται καθημερινά και ανενόχλητη ευαγγελίζεται τη δίκαιη τιμωρία και την αιματοβαμμένη κατάρρευση του "συστήματος". Τέτοιο πράγμα δεν έχει ξαναδεί ο κόσμος! Μα δεν το βλέπει ο ακριβοπληρωμένος γελωτοποιός αυτού ακριβώς του συστήματος, εναντίον του οποίου εξαπολύει τις κατάρες της η άτιμη φωνή του εξαγριωμένου σκύλου; Μα δεν προσέχει ο ηθοποιός Χέφγκεν ότι οι εκδηλώσεις, των οποίων αυτός είναι ο αμφίβολος ήρωας, είναι κατά βάθος μακάβριες και ότι ο χορός που σέρνει πρώτος αυτός μαζί με τους άλλους ευνοούμενους οδηγεί κατευθείαν στην άβυσσο;»

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Το ασυναγώνιστο, μαγικό σύμπαν του Μπρούνο Σουλτς

Βιβλίο / Το ασυναγώνιστο, μαγικό σύμπαν του Μπρούνο Σουλτς

Ολόκληρο το έργο του αξεπέραστου Πολωνοεβραίου Μπρούνο Σουλτς, ενός από τους σπουδαιότερους συγγραφείς που υπήρξαν ποτέ για τον Σίνγκερ και «ανυπέρβλητη ιδιοφυΐα» για την Τοκάρτσουκ, έρχεται επιτέλους στο φως με «Άπαντα τα πεζά» από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LiFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT
Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Ηχητικά Άρθρα / Μεσσαλίνα: Ακόλαστη μέγαιρα ή πολύ έξυπνη για την εποχή της;

Το όνομά της έχει συνδεθεί με την εικόνα μιας αδίστακτης, σεξουαλικά ακόρεστης και επικίνδυνης γυναίκας. Ένα νέο βιβλίο, όμως, έρχεται να αμφισβητήσει αυτή τη στερεοτυπική αφήγηση και να φωτίσει μια διαφορετική εκδοχή της ιστορίας της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Rene Karabash

Βιβλίο / Rene Karabash: «Θέλω πίσω τη γυναικεία δύναμη που μου στέρησαν οι άνδρες»

Η Βουλγάρα συγγραφέας Rene Karabash μιλά για το μυθιστόρημά της «Ορκισμένη», που τιμήθηκε με το βραβείο Ελίας Κανέτι, και στο οποίο εστιάζει στην ιστορία των «ορκισμένων παρθένων» γυναικών των Βαλκανίων που επέλεξαν να ζήσουν ως άνδρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Δυο γυναίκες συγγραφείς αποκαλύπτουν τα κρυφά μυστικά της γραφής

Βιβλίο / Όλες οι γυναίκες του κόσμου στο νέο βιβλίο της Αμάντας Μιχαλοπούλου

Στο «Μακρύ ταξίδι της μιας μέσα στην άλλη», η μητρότητα γίνεται ο συνδετικός κρίκος που ενώνει όλες τις μητέρες και όλες τις κόρες με τις γυναίκες της Ιστορίας που θαυμάσαμε, αλλά και τις ανώνυμες «Παναγίες» που κράτησαν στους ώμους τους τα βάρη της ανθρωπότητας.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Βιβλίο / «Ένας μύθος λέει πως αν χάσεις κάτι στην Αθήνα, θα το βρεις στον Ελαιώνα»

Στο νέο του βιβλίο, «Lost Things Found», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Hyper Hypo, ο εικαστικός φωτογράφος Αντώνης Θεοδωρίδης εξερευνά τον μαγικό κόσμο της υπαίθριας αγοράς του Ελαιώνα.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Ντιντιέ Εριμπόν: «Καιρός για ένα κίνημα των ηλικιωμένων!»

Ντιντιέ Εριμπόν / Ντιντιέ Εριμπόν: «Να πάψουμε να βλέπουμε τους ηλικιωμένους ως κοινωνικούς παρίες»

Από τους σημαντικότερους και πιο επιδραστικούς σύγχρονους Γάλλους στοχαστές, ο Ντιντιέ Εριμπόν συνδύασε στα βιβλία του τα δύσκολα βιώματα της νεότητάς του με μια εμπεριστατωμένη, αλλά και εικονοκλαστική, κοινωνικοπολιτική «ακτινογραφία» της γαλλικής κοινωνίας. 
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Κεχαγιάς

Βιβλίο / «Το να εκδίδεις βιβλία στην Ελλάδα είναι σαν να παίζεις στο καζίνο»

Η Γεννήτρια είναι ένας νέος εκδοτικός οίκος αφιερωμένος στη σύγχρονη λογοτεχνία. Ο εκδότης της, συγγραφέας και μεταφραστής, Παναγιώτης Κεχαγιάς, μιλά για τις δυσκολίες και τις χαρές του εγχειρήματος, για το πώς σκοπεύει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας ιδιαίτερα ανταγωνιστικής αγοράς, καθώς και για τους πρώτους τίτλους που ετοιμάζεται να εκδώσει.
M. HULOT
Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Οι Αθηναίοι / Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: «Ακούμε συνεχώς για ανάπτυξη, χωρίς να διερευνάται τι είναι το "καλό"»

Η εκτέλεση του Μπελογιάννη τον έκανε αριστερό. Η αυτοκτονία του Νίκου Πουλαντζά, μπροστά στα μάτια του, τον καθόρισε. Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ένας από τους σημαντικότερους διανοούμενους της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, αφηγείται το προσωπικό του ταξίδι και την πνευματική περιπέτεια μιας ολόκληρης εποχής, από τη διανόηση του Παρισιού μέχρι τους δρόμους της πολιτικής και τις αίθουσες των πανεπιστημίων.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ