Gök, Κούκος ή Cuckoo;

Gök, Κούκος ή Cuckoo; Facebook Twitter
0

Την Πέμπτη που μας πέρασε ο άγνωστος στους περισσότερους Σουηδός ποιητής Τούμας Τρανστρέμερ βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας.

Και ως συνήθως, σε αυτές τις περιπτώσεις, όταν κερδίζουν Νόμπελ ποιητές που γράφουν σε γλώσσες όχι ευρέως ομιλούμενες, γεννιούνται ένα σωρό ερωτήματα. Αν μεταφράζεται καταρχήν, σε ποια γλώσσα να τον διαβάσεις, είναι από το πρωτότυπο η μετάφραση ή όχι, ποιος θεωρείται ο καλύτερος μεταφραστής του, ποια γλώσσα είναι πιο κοντά στην αρχική...

Ο Tomas Tranströmer μπορεί και να μην είχε βραβευτεί ποτέ αν δεν είχε ευτυχήσει να έχει εξαιρετικές μεταφράσεις στ' αγγλικά, που τον έκαναν γνωστό και εκτός της χώρας του.

Λυπάμαι τους Σουηδούς, που στην ίδια θέση με μένα, επιχειρούσαν να διαβάσουν τον δυσμετάφραστο Ελύτη το 1979, τη χρονιά που πήρε το Νόμπελ. Όλη η μουσικότητα και οι μαγικές συγχορδίες των λέξεων θα χάνονταν κάπου στο δρόμο.

Ο Robert Frost έλεγε πως «Ποίηση είναι αυτό που χάνεται στη μετάφραση». Αλλά από γλώσσα σε γλώσσα μπορεί να χάνεται και κάτι άλλο κάθε φορά.

Τι μεταφράζεται από ένα ποίημα; Το αίσθημα, το νόημα, το υπόβαθρο, η ροή; Υπάρχουν ποιητές που μεταφράζονται και άλλοι που δεν μεταφράζονται; Είναι ποιητής κι ο ίδιος ο μεταφραστής αλλά κι αν είναι, πόσο συγγενεύει η ματιά του με του άλλου; Τι σχέση έχει, όχι μόνο με την πρωτότυπη γλώσσα, αλλά και με τη μητρική του;

Στην πραγματικότητα αυτό που κάνει ένας μεταφραστής είναι να γκρεμίζει συθέμελα το ποίημα, να το ανασυνθέτει από υλικά, όσο πιο κοντινά στα πρωταρχικά τους μπορεί να βρει, και να προσφέρει ένα καινούριο.

Αυτό που δε μεταφέρεται όμως ποτέ είναι το γλωσσικό πανηγύρι. Και η μαγική μυστική συνωμοσία των λέξεων.

Ανακαλύπτω ψάχνοντας ένα έξοχο ποίημά του Τρανστρέμερ: «Ο Κούκος» (Göken στα Σουηδικά). Είναι από τη συλλογή «Πένθιμη γόνδολα», (μια υπέροχη μουσική Sorgegondolen). Και το διαβάζω σε δύο μεταφράσεις: του Βασίλη Παπαγεωργίου στα ελληνικά («Τα ποιήματα», εκδόσεις Printa) και του Robin Fulton στ' αγγλικά. (The Great Enigma: New Collected Poems, New Directions).

Συγκρίνοντας την ελληνική με την αγγλική, μου αποκαλύφθηκε η σκοτεινή και η φωτεινή όψη του ίδιου πράγματος. Η αγγλική μου έδωσε με απειροελάχιστα σημεία μια πιο αισιόδοξη προοπτική.

Μια άλλη μετάφραση είναι και μια άλλη ερμηνεία, προσθέτει κι αυτή ένα ακόμα λιθαράκι στο χαοτικό σκελετό του νοήματος. Τι τερτίπια κρύβει αυτή η απέλπιδα προσπάθεια και τι συναρπαστικές διαφωνίες με τους ήχους και τα νοήματα. Μια μόνο λέξη μπορεί και τ' αλλάζει όλα. Λες και κάθε γλώσσα ανταγωνίζεται την άλλη στο να σώσει όσο γίνεται περισσότερα από αυτά που χάνονται στη μετάφραση.

Οι δύο μεταφράσεις και η δικιά μου «συρραφή» -μια από τις άπειρες νοητές σημειώσεις που κάνουμε όλοι στο περιθώριο της ποίησης:

(Πίσω και από τα τρία κρύβεται ένας μεγάλος Άγνωστος Χ. Η σουηδική γλώσσα.)

Ο Κούκος

 

Ένας κούκος καθόταν κι έκρωζε στη σημύδα στη βόρεια μεριά του σπιτιού. Είχε τόσο δυνατή φωνή που στην αρχή νόμιζα ότι ήταν κάποιος τραγουδιστής της όπερας που μιμούνταν τον κούκο. Έκπληκτος είδα το πουλί. Τα φτερά της ουράς ανεβοκατέβαιναν με κάθε τόνο, σαν χερούλι αντλίας. Το πουλί πηδούσε με τα δυο πόδια ταυτόχρονα, στρεφόταν και φώναζε προς όλα τα σημεία του ορίζοντα. Μετά ανυψώθηκε και σιγοβρίζοντας πέταξε πάνω απ' το σπίτι και χάθηκε στη δύση... Το καλοκαίρι γερνά και τα πάντα καταλήγουν σ' έναν μελαγχολικό ψίθυρο. Ο cuculus canorus επιστρέφει σε μέρη τροπικά. Η επίσκεψή του στη Σουηδία τελείωσε. Δεν κράτησε πολύ! Ο κούκος είναι στην ουσία υπήκοος του Ζαΐρ... Δεν μ' αρέσει και τόσο πολύ πια να ταξιδεύω. Το ταξίδι όμως έρχεται σε μένα. Τώρα που στριμώχνομαι όλο και περισσότερο, που οι ενιαύσιοι κύκλοι μεγαλώνουν, που χρειάζομαι γυαλιά για διάβασμα. Συμβαίνουν πάντα πολύ περισσότερα απ' όσα μπορούμε ν' αντέξουμε! Δεν υπάρχει πια τίποτε που να μας εκπλήσσει. Οι σκέψεις αυτές με κουβαλούν με την ίδια αφοσίωση που ο Σούσι και ο Τσούμα κουβάλησαν τη μούμια του Λίβινγκστον από τη μια άκρη της Αφρικής στην άλλη.

The Cuckoo

A cuckoo sat hoo-hooing in the birch just north of the house. It was so loud that at first I thought it was an opera singer imitating a cuckoo. I looked at the bird in surprise. Its tail feathers moved up and down to each note like a pump handle. The bird was bouncing on both feet, turning round, and screaming toward every point of the compass.Then it took off, muttering, and flew over the house away to the west. . . . Summer is growing old and everything is flowing into a single melancholy murmur. Cuculus canorus will return to the tropics. Its time in Sweden is over. Its time here was not long! In fact the cuckoo is a citizen of Zaire. . . . I am no longer so fond of making journeys. But the journey visits me. Now when I am more and more pushed into a corner, when the annual growth rings multiply, when I need reading glasses. Always there is much more happening than we can bear. There is nothing to be surprised at.These thoughts bear me as faithfully as Susi and Chuma bore Livingstone's embalmed body right through Africa.

Ο κούκος δεν κρώζει. Κάνει hoo- hoooo!

Ο πρώτος τη τάξει μαέστρος είναι πάντα η φύση. Τι θαύμα ένα πουλί! Εκτελεί κάθε νότα εξαίσια.

Τι ορίζοντα έχει ο Κούκος και τι τη θέλει την πυξίδα;

Ψίθυρος ή μουρμουρητό το καλοκαίρι τελειώνει κι εμείς γερνάμε. Να μη ξεχνιόμαστε. Ο κούκος θα επιστρέψει εκεί όπου ανήκει, στους τροπικούς, στην αιώνια άνοιξη. Μόνο εγώ είμαι μόνιμος κάτοικος πια χειμώνα.

Μεγαλώνω και τα ταξίδια πια μου είναι περιττά. Γιατί πλησιάζει, έρχεται προς εμένα το πιο μεγάλο ταξίδι, ο θάνατος.

Μεγαλώνω και δε με συγκινούν πια τα ταξίδια όπως παλιά. Γιατί έχω πια συλλέξει τρόπους, αναμνήσεις και ανθρώπους που είναι από μόνοι τους ταξίδια.

Τα δαχτυλίδια στον κορμό των δέντρων μου λένε περισσότερα από τα έτη του ημερολογίου.

Δυστυχώς παθαίνουμε πιο πολλά από αυτά που αντέχουμε. Συνήθισα τα πάντα. Τι μπορεί πια να με εκπλήσσει;

Ευτυχώς, νομίζουμε ότι έκλεισε ο κύκλος αλλά να μια νέα πρόκληση. Μη σε εκπλήσσει αυτό. Τι μπορεί πια να με εκπλήσσει; Ο Κούκος πάντως ναι.

Μεγαλώνοντας με συντροφεύουν πάντα οι ίδιες βαλσαμωμένες σκέψεις.

Το ίδιο παιχνίδι και με άλλες γλώσσες ποιος ξέρει τι θα φανέρωνε. Gök, κούκος ή cuckoo το μόνο που δεν αλλάζει είναι το πουλί, οι εναλλαγές των εποχών και η φθορά του χρόνου.

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ