Γιατί πήρε το διεθνές Booker o Γκοσποντίνοφ;

Γιατί πήρε το Booker o Γκοσποντίνοφ Facebook Twitter
Το Booker που δόθηκε στον Γκοσποντίνοφ θα ανοίξει τον δρόμο στη σύγχρονη βουλγαρική πεζογραφία.
0

ΓΙΑΤΙ ΠΗΡΕ ΤΟ International Booker το μυθιστόρημα του Βούλγαρου συγγραφέα Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ, Χρονοκαταφύγιο; Η ερώτηση μοιάζει πολύ αφελής, αν και νομίζω ότι είναι χρήσιμη. Το πήρε γιατί το Χρονοκαταφύγιο είναι ένα μυθιστόρημα με οικουμενικό θέμα. Είναι το θέμα της μνήμης και της νοσταλγίας για τον χρόνο που έχει περάσει.

Το πήρε, γιατί ο Γκοσποντίνοφ έχει δημιουργήσει μια συναρπαστική, πρωτότυπη πλοκή με έναν ήρωα που θα μπορούσε να ανήκει στον κόσμο του Μαρσέλ Προυστ αλλά και στον κόσμο της πιο προωθημένης fantasy λογοτεχνίας. Το πήρε, γιατί το Χρονοκαταφύγιο κινείται ανάμεσα στο ιδιωτικό και στο δημόσιο, ανάμεσα στον κόσμο των ατόμων και στον κόσμο των εθνών, φτιάχνοντας μια πολιτική αλληγορία για τους εθνικισμούς αλλά και για το μέλλον της Ευρώπης. Το πήρε, γιατί το οικουμενικό συμβιώνει αξεδιάλυτα με το τοπικό, με τη Βουλγαρία του Γκοσποντίνοφ, την ιστορία της, τις παραδόσεις της, τα τραγούδια της, τους ποιητές της, το κομμουνιστικό παρελθόν της, τα εθνικιστικά της φαντάσματα αλλά και το… ιμάμ μπαϊλντί της.

Ο Γκοσποντίνοφ έχει δημιουργήσει μια συναρπαστική, πρωτότυπη πλοκή με έναν ήρωα που θα μπορούσε να ανήκει στον κόσμο του Μαρσέλ Προυστ αλλά και στον κόσμο της πιο προωθημένης fantasy λογοτεχνίας.

Το πήρε, γιατί σε αυτή την αναζήτηση του χρόνου έχουν θέση ο Μάρκες, ο Όντεν, οι Μπιτλς, οι Ντορς, ο Χέρμαν Μέλβιλ, ο Κανέτι, ο Τζόις, ο Ντίρενματ, ο Μαξ Φρις, ο Τόμας Μαν και τόσοι άλλοι. Το πήρε, γιατί μας οδηγεί βαθιά στη συγγραφική συνθήκη: για να δημιουργήσεις τον χρόνο πρέπει να ξέρεις τις ιστορίες των ανθρώπων που έζησαν σ’ αυτόν. Κι αν δεν μπορέσεις να τις συλλέξεις, πρέπει να τις γράψεις. Το πήρε για την τεράστια πραγματολογική έρευνα στην Ευρώπη και στην Αμερική, σε βάθος πολλών δεκαετιών. Το πήρε για τη λογοτεχνική αναζήτηση της υπαρξιακής κρίσης. Σε όλα τα έπη υπάρχει ένα τέρας με το οποίο έρχεται αντιμέτωπος ο ήρωας, μας λέει ο Γκοσποντίνοφ.

cover
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Γκεόργκι Γκοσποντίνοφ, Χρονοκαταφύγιο, Μτφρ.: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, εκδόσεις Ίκαρος 

Στα σημερινά μυθιστορήματα τα τέρατα, όπως ο Κύκλωπας στην Οδύσσεια, έχουν εξαφανιστεί, και μαζί τους έχουν εξαφανιστεί οι ήρωες. Το τέρας όμως υπάρχει. Και δεν περιμένει τον έναν και μοναδικό ήρωα. Περιμένει όλους εμάς. Και το τέρας αυτό ονομάζεται γήρας. Αυτή είναι η πραγματική μάχη που δίνουμε όλοι μας, προορισμένη όμως να αποτύχει. Είναι μια επική μάχη, χωρίς έπος. Το πήρε, γιατί είναι παράδειγμα μιας λογοτεχνίας του αλλόκοτου, πώς μπορείς να κάνεις σήμερα μια στέρεη weird μυθοπλασία.

Την ιστορία αφηγείται ένας συγγραφέας που μόλις έχει αρχίσει να γράφει ένα μυθιστόρημα με θέμα «το διακριτικό θαύμα του παρελθόντος», για το τι θα συνέβαινε αν επιστρέφαμε στο παρελθόν για ποικίλους θεραπευτικούς λόγους. Ο συγγραφέας αυτός μοιάζει πάνω κάτω με τον Γκοσποντίνοφ, είναι το alter ego του. Έχει πάνω κάτω την ίδια ηλικία, γεννημένος το 1968, φυσικά είναι Βούλγαρος και το όνομά του στα βουλγαρικά σημαίνει «του κυρίου» ‒ γκοσποντίν είναι ο κύριος. Σε αυτό το πρώιμο στάδιο της συγγραφής, ο αφηγητής συναντάει έναν αλλόκοτο τύπο, έναν ψυχίατρο που έχει την ικανότητα να ταξιδεύει στον χρόνο. Τον λένε Γκαουστίν.

Σε ένα κτίριο κάπου έξω από τη Ζυρίχη ο Γκαουστίν έχει δημιουργήσει ένα «χρονοκαταφύγιο», μια κλινική για το παρελθόν, προορισμένη για ανθρώπους που πάσχουν από Αλτσχάιμερ, βοηθώντας τους να ανακτήσουν τις αναμνήσεις τους. Κάθε είδους ανακτημένη ανάμνηση είναι σημαντική. Αυτή η θεραπεία επιτυγχάνεται με την αναπαράσταση των εποχών. Το ισόγειο του κτιρίου είναι ο χρόνος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το υπόγειο, από κάτω, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν καταφύγιο, σε περίπτωση βομβαρδισμών, κάνοντας την ανασυγκρότηση της δεκαετίας του 1940 απολύτως αυθεντική.

Ανεβαίνοντας στους ορόφους υπάρχουν οι επόμενες δεκαετίες. Για παράδειγμα, η δεκαετία του 1950, για τη Δύση, είναι ο κόσμος του Έλβις Πρίσλεϊ, του Φρανκ Σινάτρα, του Χίτσκοκ, του Κάρι Γκραντ, του Φελίνι, του Μαστρογιάνι, της Μπριζίτ Μπαρντό, του Κριστιάν Ντιόρ. Υπάρχει όμως και ο κόσμος του 1950 για την Ανατολική Ευρώπη και τη Σοβιετική Ένωση. Ένας διάδρομος ανάμεσα στη Δύση και στην Ανατολή ήταν χωρισμένος στη μέση με μια ξύλινη πόρτα, κάτι σαν «σιδηρούν παραπέτασμα» που μπορούσε να το περάσει μόνο το προσωπικό της κλινικής.

Ο καθένας δικαιούται να βρει τις αναμνήσεις του. Ο Γκαουστίν διάλεξε τη Ζυρίχη για να κάνει την κλινική του παρελθόντος επειδή είναι η πόλη για τα γεράματα. Άλλωστε η Ελβετία είναι η χώρα όπου ο Αϊνστάιν συνέλαβε τη θεωρία της σχετικότητας και ο Τόμας Μαν το Μαγικό Βουνό. Και τα δύο συνδέονται άμεσα με τον χρόνο.

Στην ευρωπαϊκή γεωγραφία της ηλικίας, το Παρίσι, το Βερολίνο, το Άμστερνταμ είναι για τα νιάτα. Για την ύστερη νεότητα είναι η Ρώμη, η Βαρκελώνη, η Μαδρίτη αλλά και η Νέα Υόρκη που μπορούμε να τη δούμε ως ευρωπαϊκή πόλη η οποία «λόγω συνθηκών μετατοπίστηκε πίσω από τον ωκεανό». Για την ωριμότητα είναι η Βιέννη και οι Βρυξέλλες. Και για τα γεράματα, αναμφισβήτητα η Ζυρίχη.

Η κλινική του Γκαουστίν αποκτούσε οπαδούς. Αποφάσισε να ανοίξει κλινικές και για τους συγγενείς των αρρώστων. Αλλά και στη συνέχεια για ανθρώπους που δεν ένιωθαν καλά με τον παρόντα χρόνο τους. Παρήγαγε ασταμάτητα παρελθόν. Και μαζί με αυτό, κρίσιμες ερωτήσεις: Πού πάει το προσωπικό μας παρελθόν; Πού πάνε οι αρχινισμένες και ανολοκλήρωτες ιστορίες, οι σχέσεις που διακόπηκαν και αιμορραγούν ακόμη; Μένουν πάντα στο παρελθόν ή ανακυκλώνονται για κάποιο μέλλον;

Το παρελθόν μεταδιδόταν τελικά από άνθρωπο σε άνθρωπο, έγινε επιδημία, κάτι σαν την ασιατική γρίπη. Η επιδημία απλώθηκε γρήγορα από τους ανθρώπους στα έθνη, που ήθελαν κι αυτά να βρουν το δικό τους παρελθόν, τους διαφορετικούς χρόνους, τους δικούς τους εθνικισμούς και τους δικούς τους χρόνους ευτυχίας. Τότε, στην Ευρωπαϊκή Ένωση οργανώνεται ένα τεράστιο δημοψήφισμα. Οι λαοί αποφασίζουν για το παρελθόν που τους ταιριάζει. Το εγχείρημα δεν είναι και τόσο εύκολο, γιατί η υπερπαραγωγή της μνήμης πάει πάντα μαζί με τις συλλογικές αμνησίες.

Τι παρελθόν ψηφίζουν οι Βούλγαροι; Μήπως το κομμουνιστικό; Μήπως έναν συνδυασμό κομμουνισμού και εθνικισμού; Τι παρελθόν ψηφίζουν οι Γάλλοι; Οι Ιταλοί; Οι Γερμανοί; Τι ψηφίζουν οι Ιταλοί, οι Ισπανοί, οι Πορτογάλοι, οι Σουηδοί, οι Δανοί, οι Ανατολικοευρωπαίοι; Τι παρελθόν ψηφίζει η Ελβετία, που μολονότι δεν ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ζήτησε να πάρει μέρος στο δημοψήφισμα. Η Ελβετία ψήφισε τελικά το παρελθόν της ουδετερότητας. Μα αυτό δεν είναι χρόνος, αντέταξαν οι άλλοι Ευρωπαίοι. Κι όμως, είναι ο χρόνος του κανενός.

Τελικά, υπάρχει πολύ χιούμορ, μαζί με ειρωνεία, σε αυτό το πολύ πρωτότυπο μυθιστόρημα του Γκοσποντίνοφ που μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν είναι μόνο το μέλλον αβέβαιο, είναι και το παρελθόν.

*Το Booker International είναι και χρηματικό βραβείο. Πενήντα χιλιάδες στερλίνες που τις μοιράζονται εξίσου ο συγγραφέας και ο μεταφραστής, στη συγκεκριμένη περίπτωση η μεταφράστρια Άντζελα Ροντέλ. Η ελληνική μετάφραση της Αλεξάνδρας Ιωαννίδου αξίζει όχι μόνο τις 25.000 λίρες, αλλά πολύ περισσότερα.

Η Βουλγαρία είναι μια χώρα που δεν έχει παράδοση στο μυθιστόρημα, σε αντίθεση με την ποίηση και το διήγημα. Η Ροντέλ πιστεύει ότι το Booker που δόθηκε στον Γκοσποντίνοφ θα ανοίξει τον δρόμο στη σύγχρονη βουλγαρική πεζογραφία. Μένει να το δούμε. Άλλωστε αυτή είναι η συμβολή των διεθνών βραβείων στις λογοτεχνίες μικρών γλωσσών που δεν έχουν την ορατότητα των γλωσσικών αυτοκρατοριών.

Αναρωτιέμαι ποιο σύγχρονο ελληνικό μυθιστόρημα θα μπορούσε να ήταν σοβαρά υποψήφιο για το διεθνές Booker. Ειλικρινά, δυσκολεύομαι να βρω.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ