«Η ασπίδα του Αχιλλέα»: Μια ανθολόγηση των σημαντικότερων ποιημάτων του Γ.Χ. Ώντεν

«Η ασπίδα του Αχιλλέα»: Μια ανθολόγηση των σημαντικότερων ποιημάτων του Γ.Χ. Ώντεν Facebook Twitter
Ο Ώντεν είναι ο αναγνωρισμένος «ύπατος ποιητής της γενιάς του» σύμφωνα με τον ακάματο μεταφραστή του Ερρίκο Σοφρά. Φωτ.: © Harry Redl/ LIFE/ Getty Images/ Ideal Image
0



ΑΝ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΓΡΑΦΤΕΙ
ιδανικά μια αρχαιολογία της ποίησης, ένα από τα πρώτα αποσπάσματα που θα περιλάμβανε θα ήταν αυτό των 136 στίχων από τη ραψωδία Σ του Ομήρου, όπου περιγράφεται με πάσα ακρίβεια η «ασπίδα του Αχιλλέα». Σε αυτή την αιματοβαμμένη ραψωδία, ο ποιητής ξετυλίγει τη δική του «έκφραση», όπως αποκαλείται η λογοτεχνική περιγραφή ενός παραστατικού, εικαστικού έργου, αποδίδοντας τις αμέτρητες σκηνές από την ασπίδα: για τον τρύγο και τον χορό, για τα άγρια λιοντάρια και το μεγάλο ρεύμα του Ωκεανού, για όλα αυτά που, εν ολίγοις, συνιστούν την αποθέωση και τη χαρά της ζωής απέναντι στην οδύνη του θανάτου.

Η σκηνή που συνιστά φυσική ενσωμάτωση σε ένα ζοφερό σκηνικό αναβιώνει και πάλι ως «έκφραση» και μοναδική παραστατική αντίστιξη της ζωής στην ισοπεδωτική διάσταση και φρίκη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου αλλά και ως προφητικό προοίμιο σε κάθε μορφή ολοκληρωτισμού στο περίφημο ποίημα του Γ.Χ. Ώντεν, «Η ασπίδα του Αχιλλέα».

Αυτόν τον τίτλο, με άμεση αναφορά στο ομώνυμο ποίημα, επιλέγει ο ακάματος μεταφραστής του Γουίσταν Χιου Ώντεν (1907-1973), Ερρίκος Σοφράς, στην προσωπική και απολύτως εύστοχη ανθολόγηση των σημαντικότερων ποιημάτων του σπουδαίου Βρετανού, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αντίποδες (είχαμε ήδη μια πρώτη ανθολόγηση με το Πένθιμο Μπλουζ από τις εκδόσεις Κίχλη).

Αν κάτι κρατάει κανείς ως κοινό άξονα ανάμεσα σε ετερόκλητα ποιήματα είναι το κυρίαρχο ήθος που ποιεί εδώ ο ποιητής ‒ακήρατο, άτεγκτο, στοιχειώδες‒ και έχει ένα και μόνο πρόσημο: την εκφορά της ποίησης ως κυρίαρχης πράξης ανθρωπιάς και αγάπης.


Η σχολαστική προσήλωση του μεταφραστή στο έργο του Ώντεν αποδίδει καρπούς κυρίως επειδή, έχοντας πάντοτε στο μυαλό του τα αντίστοιχα εγχειρήματα του Λορεντζάτου και του Σεφέρη, ο Σοφράς καταθέτει τη δική του μεταγραφή, που σέβεται το ύφος, αφουγκράζεται την άλλοτε ειρωνική, άλλοτε μοντερνιστική και άλλοτε ελεγειακή διάθεση του ανένταχτου Ώντεν, τολμώντας να έρθει σε ρήξη με τις καθεστηκυίες νόρμες και εύλογες λύσεις, κάτι που χαρακτηρίζει τους επαρκείς μεταφραστές. Για να αντιληφθούμε τη δυσκολία του εγχειρήματος, αρκεί να λάβουμε υπόψη τα κείμενα που έχουν γραφτεί για τη μη μεταφρασιμότητα των ποιημάτων του Ώντεν, με πλέον γνωστό εκείνο της Χάνα Άρεντ στο περιοδικό «New Yorker».

Ωστόσο, εδώ η απάντηση δίνεται από την ίδια την ποίηση, από αυτό το ατιθάσευτο ιερό ζώο που σαρώνει τις αρχές της τάξης και στα μάτια του Ώντεν παρασύρεται από την προφορικότητα, που, μεταφερμένη σε άλλους κόσμους, όπως σε αυτόν του Ρεμπό, μέσα από τα σπασμένα κομμάτια ενός αγωγού, που σκορπάνε στον σπάνιο ψυχισμό, δείχνει τελικά τον δρόμο.

«Γιατί η ποίηση τίποτε δεν κάνει να συμβεί: επιβιώνει / Στην κοιλάδα που γεννιέται, εκεί που τα μεγαλοστελέχη / Δεν θα 'θελαν ποτέ ν' αναμειχθούν, κυλάει νότια / Από τ' αγροκτήματα της μοναξιάς και τα πολυάσχολα πένθη / Από τις στεγνές πόλεις που τις πιστεύουμε και μέσα τους / ξεψυχάει: επιβιώνει / Είναι κάτι που συμβαίνει, είν' ένα στόμα».


Ο ίδιος ο Ώντεν, άλλωστε, αν και ο αναγνωρισμένος «ύπατος ποιητής της γενιάς του», όπως τονίζει με ακρίβεια στο εισαγωγικό του σημείωμα ο Σοφράς, δεν άφησε καμία εκδοχή της που να μην αποκαλύψει στο καλειδοσκοπικό εκφραστικό του φάσμα: από τα κέλτικα τραγούδια που άκουγε μικρός στα ανοιχτά τοπία του Βορρά έως τα σκωπτικά παιχνιδίσματα των limericks, την απλότητα των χαϊκού και την ελαφράδα της βαρκαρόλας ‒ και όλα αυτά με τη θεατρικότητα που του επέβαλε η λαϊκή στιβαρότητα του Μπρεχτ και με τη μουσικότητα που του δίδαξαν η τζαζ και τα λιμπρέτα, στα οποία επίσης διέπρεψε.

Αντίστοιχα περιπετειώδης ήταν και η ζωή του: οδηγός ασθενοφόρου του Δημοκρατικού Στρατού στον Εμφύλιο της Ισπανίας, θερμός εραστής του Ίσεργουντ, με τον οποίο έζησαν από κοντά τη σινο-ιαπωνική σύρραξη, πιστός Χριστιανός αργότερα αλλά και αφοσιωμένος φίλος (έσωσε την κόρη του Τόμας Μαν, Έρρικα, συνάπτοντας μαζί της λευκό γάμο). Σε όλα αυτά, όμως, άφηνε τη δική του στιβαρή σφραγίδα, που στην ποίησή του αποτυπωνόταν ως κυρίαρχο ύφος και ήθος.


Αν κάτι, λοιπόν, κρατάει κανείς ως κοινό άξονα ανάμεσα σε ετερόκλητα ποιήματα είναι το κυρίαρχο ήθος που ποιεί εδώ ο ποιητής ‒ακήρατο, άτεγκτο, στοιχειώδες‒ και έχει ένα και μόνο πρόσημο: την εκφορά της ποίησης ως κυρίαρχης πράξης ανθρωπιάς και αγάπης. «Πρέπει ν' αγαπάμε ο ένας τον άλλο ή να πεθάνουμε» γράφει ο Ώντεν στην «1η Σεπτεμβρίου 1939», μια επιταγή που καταλήγει στην ευχή «Μακάρι, σαν κι αυτούς πλασμένος / Μόνο από Έρωτα και σκόνη,/ Πολιορκημένος απ' την ίδια αυτή / Απελπισία και άρνηση / Ν' ανάψω μια φλόγα από κατάφαση». Την άναψε, η αλήθεια είναι, και ευτυχώς καίει ακόμα.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής και της επιτυχίας της»

Βιβλίο / Μπεν Γουίλσον: «Η χαοτική εικόνα της Αθήνας είναι το μυστικό της αντοχής της»

Από τη Βαβυλώνα ως την Αθήνα, ο διάσημος ιστορικός και συγγραφέας βλέπει τις πόλεις ως ζωντανούς οργανισμούς, όπου η ιστορία γράφεται από τους ανθρώπους και όχι από τα κτίρια – με δημόσιες διεκδικήσεις και αντιστάσεις στο gentrification.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
10 βιβλία που διαπνέονται από 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Βιβλίο / 10 βιβλία για 10 ελληνικά νησιά και τόπους - από τις Σπέτσες και την Άνδρο ως την Κρήτη και τη Μύκονο

Δεν είναι λίγα τα βιβλία που ξεδίπλωσαν και ενίοτε αποθέωσαν κρυφές ή φανερές μεριές της Ελλάδας και κατέληξαν να γίνουν συνώνυμα συγκεκριμένων τόπων. Από τις ονειρικές, σχεδόν ψυχεδελικές Σπέτσες στον Μάγο του Φόουλς μέχρι τη Μάνη του Φέρμορ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ / Ocean Vuong: «Πίσω από τη βιτρίνα της χιπστεριάς κρύβεται ο φόβος»

Ο Αυτοκράτορας της Χαράς είναι ένα λογοτεχνικό επίτευγμα. Ένα μεγάλο μυθιστόρημα με ιστορίες απλών ανθρώπων που τις σχέσεις τους ορίζουν η καλοσύνη και η αλληλεγγύη. Με αφορμή την κυκλοφορία του, ένας από τους πιο ταλαντούχους συγγραφείς της γενιάς του μιλάει για τη λογοτεχνία, τους ήρωές του, την queer ταυτότητα και την κατάσταση όπως διαμορφώνεται στην Αμερική του Τραμπ σε μια συνέντευξη-ποταμό.
M. HULOT
Η Λυδία Κονιόρδου διαβάζει τον μονόλογο της Λούλας Αναγνωστάκη «Ο oυρανός κατακόκκινος»

Lifo Videos / «Ιδού εγώ»: Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το «Ουρανός Κατακόκκινος» της Λούλας Αναγνωστάκη στο LIFO.gr

O απολογισμός ζωής μιας γυναίκας που βλέπει γύρω της τον κόσμο να διαλύεται, η προσωπική εμπλοκή στη συλλογική μνήμη, μια ποιητική εκδοχή της δυστυχίας που γεννά η σύγχρονη πραγματικότητα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Βιβλίο / Φεστιβάλ Βιβλίου Χανίων: Τόπος συνάντησης για τη λογοτεχνία και τις ιδέες

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα με καλεσμένους από 16 χώρες και τιμώμενο πρόσωπο τον ποιητή Τίτο Πατρίκιο, το φετινό φεστιβάλ σημείωσε τη μεγαλύτερη προσέλευση στην ιστορία του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

The Review / Γιατί μας γοητεύει ακόμα ο «Καβγατζής της Βρέστης»;

Ο Χρήστος Παρίδης και η Βένα Γεωργακοπούλου, με αφορμή τη νέα έκδοση του έργου του Ζαν Ζενέ, εξετάζουν τους λόγους που μπορεί να μας αφορά ακόμα και σήμερα το θρυλικό βιβλίο του 1945. ― ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΟΛΜΗΡΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM