«Η ασπίδα του Αχιλλέα»: Μια ανθολόγηση των σημαντικότερων ποιημάτων του Γ.Χ. Ώντεν

«Η ασπίδα του Αχιλλέα»: Μια ανθολόγηση των σημαντικότερων ποιημάτων του Γ.Χ. Ώντεν Facebook Twitter
Ο Ώντεν είναι ο αναγνωρισμένος «ύπατος ποιητής της γενιάς του» σύμφωνα με τον ακάματο μεταφραστή του Ερρίκο Σοφρά. Φωτ.: © Harry Redl/ LIFE/ Getty Images/ Ideal Image
0



ΑΝ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΓΡΑΦΤΕΙ
ιδανικά μια αρχαιολογία της ποίησης, ένα από τα πρώτα αποσπάσματα που θα περιλάμβανε θα ήταν αυτό των 136 στίχων από τη ραψωδία Σ του Ομήρου, όπου περιγράφεται με πάσα ακρίβεια η «ασπίδα του Αχιλλέα». Σε αυτή την αιματοβαμμένη ραψωδία, ο ποιητής ξετυλίγει τη δική του «έκφραση», όπως αποκαλείται η λογοτεχνική περιγραφή ενός παραστατικού, εικαστικού έργου, αποδίδοντας τις αμέτρητες σκηνές από την ασπίδα: για τον τρύγο και τον χορό, για τα άγρια λιοντάρια και το μεγάλο ρεύμα του Ωκεανού, για όλα αυτά που, εν ολίγοις, συνιστούν την αποθέωση και τη χαρά της ζωής απέναντι στην οδύνη του θανάτου.

Η σκηνή που συνιστά φυσική ενσωμάτωση σε ένα ζοφερό σκηνικό αναβιώνει και πάλι ως «έκφραση» και μοναδική παραστατική αντίστιξη της ζωής στην ισοπεδωτική διάσταση και φρίκη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου αλλά και ως προφητικό προοίμιο σε κάθε μορφή ολοκληρωτισμού στο περίφημο ποίημα του Γ.Χ. Ώντεν, «Η ασπίδα του Αχιλλέα».

Αυτόν τον τίτλο, με άμεση αναφορά στο ομώνυμο ποίημα, επιλέγει ο ακάματος μεταφραστής του Γουίσταν Χιου Ώντεν (1907-1973), Ερρίκος Σοφράς, στην προσωπική και απολύτως εύστοχη ανθολόγηση των σημαντικότερων ποιημάτων του σπουδαίου Βρετανού, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αντίποδες (είχαμε ήδη μια πρώτη ανθολόγηση με το Πένθιμο Μπλουζ από τις εκδόσεις Κίχλη).

Αν κάτι κρατάει κανείς ως κοινό άξονα ανάμεσα σε ετερόκλητα ποιήματα είναι το κυρίαρχο ήθος που ποιεί εδώ ο ποιητής ‒ακήρατο, άτεγκτο, στοιχειώδες‒ και έχει ένα και μόνο πρόσημο: την εκφορά της ποίησης ως κυρίαρχης πράξης ανθρωπιάς και αγάπης.


Η σχολαστική προσήλωση του μεταφραστή στο έργο του Ώντεν αποδίδει καρπούς κυρίως επειδή, έχοντας πάντοτε στο μυαλό του τα αντίστοιχα εγχειρήματα του Λορεντζάτου και του Σεφέρη, ο Σοφράς καταθέτει τη δική του μεταγραφή, που σέβεται το ύφος, αφουγκράζεται την άλλοτε ειρωνική, άλλοτε μοντερνιστική και άλλοτε ελεγειακή διάθεση του ανένταχτου Ώντεν, τολμώντας να έρθει σε ρήξη με τις καθεστηκυίες νόρμες και εύλογες λύσεις, κάτι που χαρακτηρίζει τους επαρκείς μεταφραστές. Για να αντιληφθούμε τη δυσκολία του εγχειρήματος, αρκεί να λάβουμε υπόψη τα κείμενα που έχουν γραφτεί για τη μη μεταφρασιμότητα των ποιημάτων του Ώντεν, με πλέον γνωστό εκείνο της Χάνα Άρεντ στο περιοδικό «New Yorker».

Ωστόσο, εδώ η απάντηση δίνεται από την ίδια την ποίηση, από αυτό το ατιθάσευτο ιερό ζώο που σαρώνει τις αρχές της τάξης και στα μάτια του Ώντεν παρασύρεται από την προφορικότητα, που, μεταφερμένη σε άλλους κόσμους, όπως σε αυτόν του Ρεμπό, μέσα από τα σπασμένα κομμάτια ενός αγωγού, που σκορπάνε στον σπάνιο ψυχισμό, δείχνει τελικά τον δρόμο.

«Γιατί η ποίηση τίποτε δεν κάνει να συμβεί: επιβιώνει / Στην κοιλάδα που γεννιέται, εκεί που τα μεγαλοστελέχη / Δεν θα 'θελαν ποτέ ν' αναμειχθούν, κυλάει νότια / Από τ' αγροκτήματα της μοναξιάς και τα πολυάσχολα πένθη / Από τις στεγνές πόλεις που τις πιστεύουμε και μέσα τους / ξεψυχάει: επιβιώνει / Είναι κάτι που συμβαίνει, είν' ένα στόμα».


Ο ίδιος ο Ώντεν, άλλωστε, αν και ο αναγνωρισμένος «ύπατος ποιητής της γενιάς του», όπως τονίζει με ακρίβεια στο εισαγωγικό του σημείωμα ο Σοφράς, δεν άφησε καμία εκδοχή της που να μην αποκαλύψει στο καλειδοσκοπικό εκφραστικό του φάσμα: από τα κέλτικα τραγούδια που άκουγε μικρός στα ανοιχτά τοπία του Βορρά έως τα σκωπτικά παιχνιδίσματα των limericks, την απλότητα των χαϊκού και την ελαφράδα της βαρκαρόλας ‒ και όλα αυτά με τη θεατρικότητα που του επέβαλε η λαϊκή στιβαρότητα του Μπρεχτ και με τη μουσικότητα που του δίδαξαν η τζαζ και τα λιμπρέτα, στα οποία επίσης διέπρεψε.

Αντίστοιχα περιπετειώδης ήταν και η ζωή του: οδηγός ασθενοφόρου του Δημοκρατικού Στρατού στον Εμφύλιο της Ισπανίας, θερμός εραστής του Ίσεργουντ, με τον οποίο έζησαν από κοντά τη σινο-ιαπωνική σύρραξη, πιστός Χριστιανός αργότερα αλλά και αφοσιωμένος φίλος (έσωσε την κόρη του Τόμας Μαν, Έρρικα, συνάπτοντας μαζί της λευκό γάμο). Σε όλα αυτά, όμως, άφηνε τη δική του στιβαρή σφραγίδα, που στην ποίησή του αποτυπωνόταν ως κυρίαρχο ύφος και ήθος.


Αν κάτι, λοιπόν, κρατάει κανείς ως κοινό άξονα ανάμεσα σε ετερόκλητα ποιήματα είναι το κυρίαρχο ήθος που ποιεί εδώ ο ποιητής ‒ακήρατο, άτεγκτο, στοιχειώδες‒ και έχει ένα και μόνο πρόσημο: την εκφορά της ποίησης ως κυρίαρχης πράξης ανθρωπιάς και αγάπης. «Πρέπει ν' αγαπάμε ο ένας τον άλλο ή να πεθάνουμε» γράφει ο Ώντεν στην «1η Σεπτεμβρίου 1939», μια επιταγή που καταλήγει στην ευχή «Μακάρι, σαν κι αυτούς πλασμένος / Μόνο από Έρωτα και σκόνη,/ Πολιορκημένος απ' την ίδια αυτή / Απελπισία και άρνηση / Ν' ανάψω μια φλόγα από κατάφαση». Την άναψε, η αλήθεια είναι, και ευτυχώς καίει ακόμα.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΕΞ Γυναικείες φωνές από διαφορετικά μέρη του κόσμου

Βιβλίο / Από τη Μαλαισία μέχρι το Μεξικό: 5 νέα βιλία που αξίζει να διαβάσετε

5 συγγραφείς από διαφορετικά σημεία του πλανήτη χαράζουν νέους δρόμους στη λογοτεχνία. Ανάμεσά τους, η Τζόχα Αλχάρθι που κέρδισε το Booker και η βραβευμένη με Πούλιτζερ Κριστίνα Ριβέρα Γκάρσα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Αρχαιολογία / Ποιοι ήταν οι αληθινοί «σκλάβοι» της ηδονής στην Αρχαία Ρώμη;

Η διακεκριμένη ιστορικός Mary Beard στο βιβλίο της «Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες. Οι ηγεμόνες του αρχαίου ρωμαϊκού κόσμου», παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των αυτοκρατόρων μέσα από ανεκδοτολογικές αφηγήσεις και συναρπαστικές λεπτομέρειες, που θυμίζουν απολαυστικό μυθιστόρημα. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια εστιάζει στον ρόλο των δούλων, τόσο στην καθημερινή ζωή όσο και στη σεξουαλική ζωή των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
M. HULOT
Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Βιβλίο / Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία ενώνουν τις δυνάμεις τους

Από την Αμοργό ως την Αλεξανδρούπολη και από την Ξάνθη ως τη Μυτιλήνη, τα μικρά βιβλιοπωλεία αποκτούν για πρώτη φορά συλλογική φωνή. Βιβλιοπώλες και βιβλιοπώλισσες αφηγούνται τις προσωπικές τους ιστορίες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Lifo Videos / «Μικρή μου, ας τους αφήσουμε αυτούς τους κερατάδες τους καλόγερους»

Η Αγλαΐα Παππά διαβάζει ένα απόσπασμα από τις βέβηλες και αμφιλεγόμενες «120 Μέρες των Σοδόμων» του Μαρκησίου ντε Σαντ, ένα βιβλίο αναγνωρισμένο πλέον ως αξεπέραστο λογοτεχνικό αριστούργημα και χαρακτηρισμένο ως «εθνικός θησαυρός» της Γαλλίας.
THE LIFO TEAM
Το «προπατορικό αμάρτημα» του Τζο Μπάιντεν

Βιβλίο / Ποιο ήταν το θανάσιμο σφάλμα του Τζο Μπάιντεν;

Ένα νέο βιβλίο για τον πρώην Πρόεδρο αποτελεί καταπέλτη τόσο για τον ίδιο όσο και για τη δουλοπρεπή κλίκα πιστών και μελών της οικογένειάς του, που έκαναν το παν για να συγκαλύψουν τον ραγδαίο εκφυλισμό της γνωστικής του ικανότητας.
THE LIFO TEAM
ΕΠΕΞ Συγγραφείς/ Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου / 8 Έλληνες συγγραφείς ξαναγράφουν τους μύθους και τις παραδόσεις

Η Λυσιστράτη ερμηνεύει τις ερωτικές σχέσεις του σήμερα, η Ιφιγένεια διαλογίζεται στην παραλία και μια Τρωαδίτισσα δούλα γίνεται πρωταγωνίστρια: 8 σύγχρονοι δημιουργοί, που συμμετέχουν με τα έργα τους στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου, συνομιλούν με τα αρχαία κείμενα και συνδέουν το παρελθόν με επίκαιρα ζητήματα.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τζούντιθ Μπάτλερ: «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Τζούντιθ Μπάτλερ / «Θέλουμε να ζήσουμε με ανοιχτή ή με κλειστή καρδιά;»

Μια κορυφαία προσωπικότητα της σύγχρονης παγκόσμιας διανόησης μιλά στη LiFO για τo «φάντασμα» της λεγόμενης ιδεολογίας του φύλου, για το όραμα μιας «ανοιχτόκαρδης κοινωνίας» και για τις εμπειρίες ζωής που της έμαθαν να είναι «ένας άνθρωπος ταπεινός και ταυτόχρονα θαρραλέος».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ντίνος Κονόμος

Βιβλίο / «Ο κύριος διευθυντής (καλό κουμάσι) έχει αποφασίσει την εξόντωσή μου…»

Ο Ντίνος Κονόμος, λόγιος, ιστοριοδίφης και συγγραφέας, υπήρξε συνεχιστής της ζακυνθινής πνευματικής παράδοσης στον 20ό αιώνα. Ο συγγραφέας Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής παρουσιάζει έργα και ημέρες ενός ανθρώπου που «δεν ήταν του κόσμου τούτου».
ΦΙΛΙΠΠΟΣ Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ
Η ζωή του Καζαντζάκη σε graphic novel από τον Αλέν Γκλικός

Βιβλίο / Ο Νίκος Καζαντζάκης όπως δεν τον είχαμε ξαναδεί σε ένα νέο graphic novel

Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συγγραφέας Αλέν Γκλικός καταγράφει την πορεία του Έλληνα στοχαστή στο graphic novel «Καζαντζάκης», όπου ο περιπετειώδης και αντιφατικός φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος ψυχαναλύεται για πρώτη φορά και συστήνεται εκ νέου στο ελληνικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πετρίτης»: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ηχητικά Άρθρα / Πετρίτης: Το πιο γρήγορο πουλί στον κόσμο και η άγρια, αδάμαστη ομορφιά του

Ο Τζoν Άλεκ Μπέικερ αφιέρωσε δέκα χρόνια από τη ζωή του στην παρατήρηση ενός πετρίτη και έγραψε ένα από τα πιο ιδιαίτερα βιβλία της αγγλικής λογοτεχνίας – μια από τις σημαντικότερες καταγραφές της άγριας ζωής που κινδυνεύει να χαθεί για πάντα. Κυκλοφόρησε το 1967 αλλά μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά.
M. HULOT
Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Ας μην αφήνουμε τον Θεό στους πιστούς» 

Βιβλίο / Μπενχαμίν Λαμπατούτ: «Αν αξίζει ένα πράγμα στη ζωή, αυτό είναι η ομορφιά»

Εν όψει της εμφάνισής του στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 21 Μαΐου, ο Λατινοαμερικανός συγγραφέας-φαινόμενο Μπενχαμίν Λαμπατούτ μιλά στη LiFO για τον ρόλο της τρέλας στη συγγραφή, τη σχέση επιστήμης και λογοτεχνίας και το μεγαλείο της ήττας – και δηλώνει ακόμα φανατικός κηπουρός και εραστής της φύσης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το πίσω ράφι/ Άντονι Μπέρτζες: «Έρνεστ Χέμινγουεϊ»

Το Πίσω Ράφι / Ο Χέμινγουεϊ ήταν ένας φωνακλάς νταής αλλά κι ένας σπουδαίος συγγραφέας του 20ού αιώνα

Η βιογραφία «Έρνεστ Χέμινγουεϊ - Μια ζωή σαν μυθοπλασία» του Βρετανού συγγραφέα Άντονι Μπέρτζες αποτυπώνει όχι μόνο την έντονη και περιπετειώδη ζωή του κορυφαίου Αμερικανού ομοτέχνου του αλλά και όλο το εύρος της αντιφατικής προσωπικότητάς του.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
21η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

Βιβλίο / 21η ΔΕΒΘ: Εξωστρέφεια και καλύτερη οργάνωση αλλά μένουν ακόμα πολλά να γίνουν

Απολογισμός της 21ης ΔΕΒΘ που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά υπό την αιγίδα του νεοσύστατου ΕΛΙΒΙΠ. Σε ποιο βαθμό πέτυχε τους στόχους της και ποια στοιχήματα μένει ακόμα να κερδίσει;
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Η ποίηση όχι μόνο αλλάζει τον κόσμο, τον δημιουργεί» ​​​​​​/Μια νέα ανθολογία ελληνικής queer ποίησης μόλις κυκλοφόρησε στα ισπανικά /11 Έλληνες ποιητές σε μια νέα ισπανική queer ανθολογία /Queer ελληνική ποίηση σε μια νέα δίγλωσση ισπανική ανθολογία

Βιβλίο / Μια Ισπανίδα καθηγήτρια μεταφράζει ελληνική queer ποίηση

Η María López Villalba, καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγα, μετέφρασε 11 ελληνικά ποιήματα, σε μια πρόσφατη ανθολογία που προσφέρει στο ισπανόφωνο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει τη σύγχρονη ελληνική queer –και όχι μόνο– ποίηση.
M. HULOT
«Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Βιντσέντζο Λατρόνικο / «Κανείς δεν μας επέβαλε να έχουμε όλοι μια μονστέρα στο σαλόνι»

Ο Ιταλός συγγραφέας και υποψήφιος για το βραβείο Booker, Βιντσέντζο Λατρόνικο, μιλά στη LIFO για το πολυσυζητημένο βιβλίο του «Τελειότητα», στο οποίο αποτυπώνει την αψεγάδιαστη αλλά ψεύτικη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς ψηφιακών νομάδων στην Ευρώπη, καθώς και τη μάταιη αναζήτηση της ευτυχίας στην ψηφιακή εποχή.
M. HULOT