Η ιστορία της Casa Susanna είναι πλέον γνωστή, ωστόσο ας κάνουμε μια σύντομη αναδρομή. Όλα ξεκίνησαν το 2004, όταν δύο αντικέρ και φανατικοί συλλέκτες, ο Michel Hurst και ο Robert Swope, ανακάλυψαν σε υπαίθριο παλαιοπωλείο στην 26th Street του Μανχάταν, μέσα σε ένα παλιό κουτί, τρία ξεχασμένα φωτογραφικά άλμπουμ και σκόρπιες καλοδιατηρημένες φωτογραφίες, τραβηγμένες κάπου μεταξύ του τέλους της δεκαετίας του '50 και των μέσων της δεκαετίας του '60. Επάνω τους ήταν κολλημένη μια επαγγελματική κάρτα: «Σουζάνα Βαλέντι, επαγγελματίας τραβεστί»! Επρόκειτο για ένα σύνολο 340 φωτογραφιών που δεν προορίζονταν για δημόσια θέα αλλά αποκλειστικά για όσους περιλαμβάνονταν σε αυτές. Απεικόνιζαν μια ομήγυρη γυναικών που στην πραγματικότητα ήταν άντρες οι οποίοι τα Σαββατοκύριακα αποδρούσαν σε μια υπέροχη αγροικία έξω από τη Νέα Υόρκη, στην περιοχή Catskills, ζώντας το όνειρό τους και τις κρυφές τους επιθυμίες, ντυμένοι με γυναικεία ρούχα, σε μια εποχή που απαγορευόταν διά νόμου να εμφανίζεται κανείς έτσι δημοσίως.
Το πραγματικό όνομα της Σουζάνα Βαλέντι ήταν Τίτο Αριαγκάδα και μαζί με τη σύζυγό του/της, Μαρία, δημιούργησαν την περίφημη Casa Susanna. Μια απομονωμένη αγροικία μακριά από κατοικημένες περιοχές και αυτοκινητοδρόμους, όπου άντρες που καταρχήν δήλωναν ετεροφυλόφιλοι, κάποιοι μάλιστα ήταν παντρεμένοι, χωρίς κανένας να τους το απαγορεύει και σε ασφαλές περιβάλλον παρουσιάζονταν ως cross-dressers και τραβεστί − όπως ονομάζονταν εκείνα τα χρόνια τα τρανς άτομα. Συστήνονταν με γυναικεία ονόματα, δημιουργούσαν φιλίες και διασκέδαζαν παίρνοντας μαθήματα μακιγιάζ, κομμωτικής, ενδυματολογίας, αλλά και μαγειρεύοντας, πλέκοντας, πίνοντας τσάι, παίζοντας Scrabble, χαλαρώνοντας στη γειτονική λίμνη, γιορτάζοντας όλες μαζί γενέθλια, Thanksgiving και Χριστούγεννα. Σε απόλυτη ελευθερία, μακριά από τις αυστηρές απαγορεύσεις της πόλης και τις συμβάσεις του περιβάλλοντός τους.
Ωστόσο οι ανοιχτά ομοφυλόφιλοι δεν ήταν καλοδεχούμενοι, αντιθέτως ήταν ευπρόσδεκτες οι σύζυγοι των μελών της μικρής κοινότητας. Σαν να όφειλαν πάση θυσία να συντηρούν τις πατριαρχικές δομές του έθνους…
Η ήρεμη κοινοτοπία των στιγμιότυπων έρχεται σε αντίθεση με τη βία και τη γελοιοποίηση που μπορεί να αντιμετώπιζαν στον έξω κόσμο, καθώς οι νόμοι στον Καναδά και τις ΗΠΑ ποινικοποιούσαν την queer ζωή.
Η Σουζάνα διαφήμιζε το resort της στο συνδρομητικό underground περιοδικό «Transvestia», το πρώτο έντυπο στην Αμερική που απευθυνόταν στην τρανς κοινότητα εκείνης της εποχής. Η φήμη του ωστόσο διαδιδόταν περισσότερο από στόμα σε στόμα. Επιτέλους κάποιοι άνθρωποι που αποζητούσαν να εκφράσουν τη γυναικεία τους ταυτότητα μπορούσαν να το ζήσουν χωρίς κανέναν περιορισμό και εντελώς απελευθερωμένοι, κάτι που στην καθημερινότητά τους ήταν αδύνατον. Ένα ασφαλές καταφύγιο, αδιανόητης μέχρι εκείνη τη στιγμή ελευθερίας, που όμως ήταν πραγματικότητα.
Οι φωτογραφίες που έβγαζαν μεταξύ τους δεν ήταν κάτι περισσότερο από σουβενίρ αυτής της μοναδικής αίσθησης ελευθερίας και πιστοποίηση της ταυτότητας φύλου που τόσο αποζητούσαν να βιώσουν.
Ας μην ξεχνάμε ότι οι εικόνες τρυφερότητας, ευφορίας και παιχνιδιού που έφτασαν μέχρι εμάς είναι ενσταντανέ από μια περίοδο Ψυχρού Πολέμου και βαθιάς συντήρησης της αμερικανικής κοινωνίας. Η ήρεμη κοινοτοπία των στιγμιότυπων έρχεται σε αντίθεση με τη βία και τη γελοιοποίηση που μπορεί να αντιμετώπιζαν στον έξω κόσμο, καθώς οι νόμοι στον Καναδά και τις ΗΠΑ ποινικοποιούσαν την queer ζωή.
Για δεκαετίες, οι νόμοι κατά του cross-dressing αποτελούσαν το εργαλείο της αστυνομίας για την επιβολή των κανονιστικών αντιλήψεων περί φύλου. Ευτυχώς έχουν πλέον καταργηθεί κι έχουν ψηφιστεί νόμοι για τα ανθρώπινα δικαιώματα και για την ορατότητα των τρανς ανθρώπων.
Φωτογράφοι αρκετών από αυτά τα ενσταντανέ ήταν συχνά είτε οι ίδιες οι εικονιζόμενες, χρησιμοποιώντας αυτόματο χρονοδιακόπτη, είτε κάποιο έμπιστο μέλος της κοινότητας. Αρχικά, πολλοί εμφάνιζαν οι ίδιοι τις φωτογραφίες αντί να ρισκάρουν δίνοντας τα αρνητικά σε εργαστήρια εμφάνισης.
Με τα χρόνια, όσο οι μηχανές Polaroid γίνονταν πιο προσιτές, αποτέλεσαν και το πλέον χρήσιμο εργαλείο ώστε να απαθανατίζουν τον εαυτό τους όπως τον φαντάζονταν. Σε αρκετές φωτογραφίες εμφανίζονται να υποδύονται διαφορετικούς γυναικείους ρόλους, όπως τη μοιραία γυναίκα ή την προϊσταμένη, επιδεικνύοντας μια ιδιαίτερη ευαισθησία για την εικόνα και την εμφάνισή τους.
Τον Οκτώβριο του 1969 η Σουζάνα έγραφε στις σελίδες του «Transvestia»: «Το συνεχές πηγαινέλα από εκείνον σε εκείνη, μπρος-πίσω, συνεχώς με αποσταθεροποιεί και αδυνατώ να ισορροπήσω. Είναι εξουθενωτικό. Συνειδητοποίησα τη μεγάλη λαχτάρα μου να ζήσω περισσότερο ή λιγότερο μόνιμα ως Σουζάνα. Έχω κουραστεί από αυτήν τη συνεχή εναλλαγή. Θέλω ηρεμία στην καρδιά μου».
Για πόσο ακόμα έζησε και πότε πέθανε κανείς δεν γνωρίζει. Αρκετές πάντως ακολούθησαν το παράδειγμά της, συνειδητοποιήθηκαν πλήρως ως τρανς άτομα και έζησαν με τη νέα τους ταυτότητα, απορρίπτοντας τον πρότερό τους βίο ως ετεροφυλόφιλων ανδρών που απλώς επιδίδονταν σε ένα άκακο παιχνίδι φύλων.
Τον Ιούνιο του 2005 οι δύο συλλέκτες, Michael Hurst και Robert Swope, εξέδωσαν ένα λεύκωμα με τίτλο «Casa Suzanna», ένα σημαντικό εκδοτικό και αποκαλυπτικό γεγονός τόσο στους καλλιτεχνικούς όσο και στους queer κύκλους της Νέας Υόρκης και της Αμερικής. Η αποκάλυψη του μοναδικού αυτού τόπου έφερε στην επιφάνεια πολλές προσωπικές ιστορίες, ένα θεατρικό έργο το 2014 από τον εξαιρετικό Χάρβεϊ Φιρστάιν με τίτλο «Casa Valentina» και το 2022 ένα ντοκιμαντέρ από τον Γάλλο Sébastien Lifshitz.
Μόλις κυκλοφόρησε ένα νέο άλμπουμ με τίτλο «Casa Susanna: The Story of the First Trans Network in the United States, 1959-1968» από τις επιμελήτριες και ιστορικούς φωτογραφίας Isabelle Bonnet και Sophie Hackett, οι οποίες είναι και οι επιμελήτριες της έκθεσης που παρουσιάζει η Art Gallery of Ontario με διάρκεια μέχρι τις 7 Απριλίου.
Για πρώτη φορά τρεις φωτογραφικές συλλογές της Casa Susanna, μεταξύ των οποίων εκείνη της Cindy Sherman, της Betsy Wollheim και της Art Gallery of Ontario, στην οποία έχει περιέλθει το αρχείο από τους πρώτους κατόχους του, Swope και Hurst, συνθέτουν μια έκθεση η οποία εμβαθύνει στις αφηγήσεις και τα ιδανικά των πρωταγωνιστριών της κοινότητας, φωτίζοντας τη ριζοσπαστική τους προσέγγιση στη θηλυκότητα και τη σημασία της φωτογραφίας για τη διατήρηση της τρανς ταυτότητας.
Σε μια εποχή που τα τρανς άτομα και η ευρύτερη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα στην Αμερική, και αλλού, βρίσκονται εκ νέου στο στόχαστρο, αυτή η έκθεση και αυτό το βιβλίο υπηρετούν έναν σημαντικό σκοπό. Όπως λέει η Isabelle Bonnet: «Η ιστορία των μελών της Casa Susanna, που είναι η ιστορία χιλιάδων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο ανά τους αιώνες, ζητά σεβασμό και ανεκτικότητα. Οι προσωπικότητες που αναδύθηκαν σταδιακά κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου, ιδίως αυτές της Gloria, της Kate, της Vicky, της Felicity, της Gail, της Susanna και της Marie, με γέμισαν θαυμασμό και ελπίζω να τον μεταδώσω σε όσους έρθουν να δουν την έκθεση».
Μπορείτε να προπαραγγείλετε το βιβλίο εδώ.
CASA SUSANNA | Trailer | AMERICAN EXPERIENCE | PBS
Casa Susanna: An Inside Look
