Τρεις εκθέσεις για τον ξεχασμένο γίγαντα της ολλανδικής τέχνης

Τρεις εκθέσεις για τον ξεχασμένο γίγαντα της ολλανδικής τέχνης Facebook Twitter
Maerten van Heemskerck (1553) Αυτοπροσωπογραφία με το Κολοσσαίο. Φωτ.: Fitzwilliam Museum
0

Τετρακόσια πενήντα χρόνια έχουν περάσει από τον θάνατο του Μάαρτεν φαν Χέιμσκερκ (Maarten van Heemskerck), του ξεχασμένου γίγαντα της ολλανδικής τέχνης, ενός ζωγράφου αξιοσέβαστου κατά τη διάρκεια του βίου του, που άσκησε σημαντική επιρροή, ιδιαίτερα στους καλλιτέχνες του Χάαρλεμ.

Ήταν γνωστός για την εισαγωγή της ιταλικής τεχνοτροπίας στη βόρεια Ολλανδία, ειδικότερα με τη σειρά των «Θαυμάτων του Κόσμου», η οποία διαδόθηκε με τη μορφή χαρακτικών.

Φέτος, κάποιες δεκαετίες μετά την τελευταία του μεγάλη έκθεση το 1980 στο Rijksmuseum στο Άμστερνταμ, που εξέταζε την ολλανδική τέχνη πριν από τα μεγάλα εικονομαχικά γεγονότα του 1566, το έργο του τιμάται με τρεις εκθέσεις.

Ο πρωτοπόρος αυτός καλλιτέχνης θα παρουσιαστεί μέσα από 130 έργα σε τρία ολλανδικά μουσεία. Γεννημένος το 1498 ως καθολικός, έζησε αρκετό καιρό για να δει τη γενέτειρά του, τη βόρεια Ολλανδία, να γίνεται προτεσταντική. Μέχρι τη δεκαετία του 1560, τα εξαιρετικά ιταλικά έργα του είχαν καταστραφεί ή διασκορπιστεί, σε ένα κύμα καλβινιστικής εικονομαχίας. Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα, ενώ με τη σταθερή παραγωγή τοπίων συνέβαλε στη διαμόρφωση της σύγχρονης ολλανδικής ταυτότητας, παραδόθηκε σταδιακά στη λήθη και λίγοι φρόντισαν να τον θυμούνται.

Οι αγελάδες, τα λιβάδια και οι νεκρές φύσεις που κυριαρχούσαν στην ολλανδική τέχνη του 17ου αιώνα και ζουν σήμερα ως εθνικά σύμβολα, ήταν αντίθετα από αυτά που φανταζόταν ο Φαν Χέιμσκερκ.

Στο Χάαρλεμ, την πόλη στην οποία εκπαιδεύτηκε και αργότερα εργάστηκε, το Μουσείο Frans Hals θα εξετάσει τις πρώτες δεκαετίες της καριέρας του, μέχρι το σημείο που αναχώρησε για τη Ρώμη, το 1532. Σε μικρή απόσταση με τα πόδια, το Μουσείο Teylers της πόλης θα παρουσιάσει 65 έργα του, συμπεριλαμβανομένης της σειράς του «Wonders of the World» («Τα θαύματα του κόσμου»). Εν τω μεταξύ, 30 χιλιόμετρα βόρεια, το Μουσείο Stedelijk Alkmaar θα εξετάσει τα τέσσερα χρόνια που πέρασε στη Ρώμη του Μιχαήλ Άγγελου και τα όσα ακολούθησαν τις επόμενες δεκαετίες.

Οι τρεις αυτές εκθέσεις αντικατοπτρίζουν χρόνια έρευνας γύρω από τη ζωή και το έργο του καλλιτέχνη, με επικεφαλής τον Ολλανδό μελετητή Ilja M. Veldman. Η δουλειά του Veldman οδήγησε σε μια σειρά από νέες ταυτοποιήσεις έργων του, συμπεριλαμβανομένου του πορτρέτου μιας γυναίκας που πιστεύεται τώρα ότι είναι η πρώτη σύζυγος του καλλιτέχνη, η Marie Jacobsdr de Coninck, το οποίο χρονολογείται γύρω στο 1543-44 και θα εκτεθεί στο Μουσείο Stedelijk Alkmaar.

Η μοίρα του Φαν Χέιμσκερκ άλλαξε για τα καλά μετά την παραμονή του στην Ιταλία. Ο πίνακάς του με τίτλο «Man of Sorrows» (1532) μετέτρεψε αυτό που θεωρούνταν συνήθως μια μικρή λατρευτική σκηνή με μια φιγούρα που στοχαζόταν τα πάθη του Χριστού σε ένα μνημειώδες κοντινό πλάνο του ανθρώπινου πόνου.

Τρεις εκθέσεις για τον ξεχασμένο γίγαντα της ολλανδικής τέχνης Facebook Twitter
Maerten van Heemskerck (1532) Man of Sorrows

Ο Μάαρτεν φαν Χέιμσκερκ αξιοποίησε στο έπακρο τη διαμονή του στη Ρώμη, όπου δημιούργησε σχεδόν 200 σχέδια, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων είναι τώρα μέρος της συλλογής του Kupferstichkabinett του Βερολίνου. Αρκετά από αυτά τα σχέδια θα φτάσουν στην Ολλανδία, συμπεριλαμβανομένου ενός σκίτσου με πένα και καφέ μελάνι του Belvedere Torso (1532-36), του αρχαίου θραύσματος από ένα άγαλμα ύψους 5 μέτρων που είχε τεράστια επίδραση στον Μιχαήλ Άγγελο, μεταξύ άλλων.

Ο αντίκτυπος των χρόνων που πέρασε στη Ρώμη εξετάζεται στον πίνακα «Αυτοπροσωπογραφία με το Κολοσσαίο» (1553), δάνειο από το Μουσείο Fitzwilliam στο Cambridge. Εδώ, με τον ίδιο σε πρώτο πλάνο, ο καλλιτέχνης μετατρέπει τη Ρώμη σε ένα είδος ονειροπόλησης, με το Κολοσσαίο ως σύμβολο του χρόνου.

Μετά τη Ρώμη, ο Φαν Χέιμσκερκ συνεργάστηκε σε χαρακτικά με τον Dirck Volkertsz Coornhert από το Άμστερνταμ, έναν αληθινό αναγεννησιακό άνθρωπο: τυπογράφο, θεολόγο, συμβολαιογράφο και πολιτικό. Το Μουσείο Teylers παρουσιάζει τους καρπούς των κόπων του με έργα όπως το «The Devil Fills the Human Heart with Desire for World Things» («Ο διάβολος γεμίζει την ανθρώπινη καρδιά με επιθυμία για τα εγκόσμια») του 1550, τα οποία θα παρουσιαστούν μαζί με τα πρωτότυπα σχέδιο του Φαν Χέιμσκερκ που τα ενέπνευσαν. Η συγκεκριμένη χαλκογραφία δείχνει τον διάβολο να κρατάει παλέτα και πινέλο, σε μια παρωδία του μοτίβου «ο καλλιτέχης επί τω έργω», και να ζωγραφίζει σατανικά σύμβολα στην ανθρώπινη καρδιά.

Τρεις εκθέσεις για τον ξεχασμένο γίγαντα της ολλανδικής τέχνης Facebook Twitter
Maerten van Heemskerck (1532-36) Belvedere Torso Φωτ.: Dietmar Katz

Ο Ρέμπραντ ήταν θαυμαστής των χαρακτικών του φαν Χέιμσκερκ. Αλλά οι νέες ιδέες για την «ολλανδικότητα» που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του Ρέμπραντ δεν είχαν θέση για τις τάσεις της υψηλής Αναγέννησης του Φαν Χέιμσκερκ. Οι αγελάδες, τα λιβάδια και οι νεκρές φύσεις που κυριαρχούσαν στην ολλανδική τέχνη του 17ου αιώνα και ζουν σήμερα ως εθνικά σύμβολα, ήταν αντίθετα από αυτά που φανταζόταν ο Φαν Χέιμσκερκ, λέει ο Veldman.

Η έκθεση στο Μουσείο Teylers περιλαμβάνει χαρακτικά του Ρέμπραντ που εμπνεύστηκαν άμεσα από το έργο του καλλιτέχνη του Χάαρλεμ.

Ο Μάαρτεν φαν Χέιμσκερκ γεννήθηκε στο χωριό Χέιμσκερκ της βόρειας Ολλανδίας, που βρίσκεται ανάμεσα στο Άλκμααρ και το Χάαρλεμ. Ήταν γιος αγρότη. Σύμφωνα με τη βιογραφία του, ξεκίνησε την εκπαίδευσή του με τον ζωγράφο Κορνέλιους Βίλεμς στο Χάαρλεμ, αλλά ο πατέρας του τον κάλεσε να επιστρέψει για να εργαστεί στο αγρόκτημα της οικογένειας.

Φιλονίκησε με τον πατέρα του και έφυγε για το Ντελφτ, όπου σπούδασε ζωγραφική αρχικά με τον Γιαν Λούκας, πριν πάει ξανά στο Χάαρλεμ, όπου έγινε μαθητής του Γιαν φαν Σκόρελ, μαθαίνοντας να ζωγραφίζει στο ανανεωτικό ύφος του δασκάλου του, που ήταν επηρεασμένο από την ιταλική τέχνη. Στη συνέχεια πήγε να μείνει στο σπίτι του εύπορου βοηθού ιερέα Πίτερ Γιαν Φόπες, για τον οποίο δημιούργησε ένα πολύ γνωστό σήμερα οικογενειακό πορτρέτο.

Η Ιταλία του Μάαρτεν φαν Χέιμσκερκ

Πριν ξεκινήσει για την Ιταλία το 1532, ο Φαν Χέιμσκερκ ζωγράφισε ένα πίνακα, στον οποίο ο Άγιος Λουκάς ζωγραφίζει την Παναγία. Μια ένθετη επιγραφή αναγράφει: «Αυτός ο πίνακας είναι αναμνηστικό του ζωγράφου του, Μάαρτεν Χέιμσκερκ. Εδώ αφιερώνει τους κόπους του στον Άγιο Λουκά ως ένδειξη σεβασμού στους συναδέλφους του στο επάγγελμα αυτό, του οποίου ο Άγιος είναι προστάτης» (ο Άγιος Λουκάς είναι ο προστάτης των ζωγράφων και από τον ευαγγελιστή πήρε το όνομά της και η περίφημη συντεχνία των Ολλανδών ζωγράφων.)

Ταξίδεψε σε ολόκληρη τη βόρεια και κεντρική Ιταλία, σταματώντας στη Ρώμη, όπου συνεργάστηκε με τους Αντόνιο ντα Σανγκάλο τον νεότερο, Μπατίστα Φράνκο και Φραντσέσκο ντέι Ρόσι στην αναδιακόσμηση της πύλης του Αγίου Σεβαστιανού (Porta San Sebastiano) της Ρώμης. Ο συγγραφέας και ιστορικός Τζόρτζιο Βαζάρι γράφει για τις τολμηρές σκηνές μαχών που είχε φτιάξει ο Φαν Χέιμσκερκ. Στη Ρώμη δημιούργησε πολυάριθμα σχέδια κλασικών γλυπτών και αρχιτεκτονημάτων, πολλά από τα οποία έχουν διασωθεί και τα οποία χρησιμοποίησε ως υλικό αναφοράς σε όλη την υπόλοιπη σταδιοδρομία του.

Τρεις εκθέσεις για τον ξεχασμένο γίγαντα της ολλανδικής τέχνης Facebook Twitter
Maerten van Heemskerck (1532) Saint Luke Painting the Madonna Φωτ.: René Gerritsen

Επιστρέφοντας στην Ολλανδία το 1536, εγκαταστάθηκε στο Χάαρλεμ, όπου έγινε επικεφαλής στη Συντεχνία του Αγίου Λουκά το 1540. Διέθετε μεγάλο και επικερδές εργαστήριο, αν και η αλλαγή του ύφους του μετά το ταξίδι στην Ιταλία δεν ήταν αρεστή σε όλους. Το 1572 έφυγε από το Χάαρλεμ για το Άμστερνταμ, για να αποφύγει την πολιορκία της πόλης από τους Ισπανούς. Ήταν ένας από τους πρώτους Ολλανδούς καλλιτέχνες που δημιούργησαν σχέδια ειδικά για αναπαραγωγή από επαγγελματίες χαράκτες.

Πέθανε σε ηλικία 76 ετών στο Άμστερνταμ και η διαθήκη του σώζεται μέχρι σήμερα. Δείχνει ότι ήταν αρκετά εύπορος και άφησε χρήματα και γη στο ορφανοτροφείο του Χάαρλεμ, με τους τόκους να κληροδοτούνται σε όποιο ζεύγος ήθελε να τελέσει τη γαμήλια τελετή του στην επιτάφια πλάκα του στον καθεδρικό του Χάαρλεμ. Υπήρχε μια πρόληψη στην καθολική Ολλανδία που έλεγε ότι ένας γάμος που θα τελούνταν εκεί θα εξασφάλιζε τη γαλήνη στον ενταφιασμένο.

Οι εκθέσεις για τον Maarten van Heemskerck (Μάαρτεν φαν Χέιμσκερκ) θα πραγματοποιηθούν στο Μουσείο Frans Hals και στο Μουσείο Teylers στο Χάαρλεμ και στο Μουσείο Stedelijk Alkmaar από τις 28 Σεπτεμβρίου 2024 ως τις 19 Ιανουαρίου 2025.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Λάκης Παπαστάθης: Ένας ανήσυχος καλλιτέχνης, ένας υπέροχος άνθρωπος

Εικαστικά / Λάκης Παπαστάθης: Ένας ανήσυχος καλλιτέχνης, ένας υπέροχος άνθρωπος

Το Μουσείο Μπενάκη τιμά με μια σημαντική έκθεση τη μνήμη του σκηνοθέτη, διανοούμενου, ιστοριοδίφη και ερευνητή του λαϊκού μας πολιτισμού, συνδημιουργού του θρυλικού «Παρασκηνίου». Ο επιμελητής της έκθεσης, Γιώργος Σκεύας, μας μιλά γι’ αυτήν.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η μεγάλη έκθεση του Steve McQueen για τα κινήματα που διαμόρφωσαν τη Μεγάλη Βρετανία

Εικαστικά / Η Μεγάλη Βρετανία που αντιστάθηκε υπάρχει ακόμα στις φωτογραφίες αυτής της έκθεσης

Από τις σουφραζέτες των αρχών του 20ού αιώνα μέχρι τις διαμαρτυρίες για τον πόλεμο στο Ιράκ, η έκθεση σε επιμέλεια του Steve McQueen συγκεντρώνει τις πιο δυνατές εικόνες μιας χώρας που βγήκε πολύ συχνά και πολύ δυνατά στους δρόμους.  
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Η αρχαιομετρία, η τεχνητή νοημοσύνη και η καλλιτεχνική δημιουργία συνεργάστηκαν σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασης της τοιχογραφίας με το κυνήγι από τον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
M. HULOT
MARTIN GAYFORD: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε εντελώς λάθος» Ή MARTIN GAYFORD: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε λάθος»

Εικαστικά / Martin Gayford: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε εντελώς λάθος»

Ένας από τους πιο επιδραστικούς κριτικούς τέχνης της Βρετανίας μιλά στη LiFO για τις τάσεις που διαμορφώνουν τη σύγχρονη τέχνη, τις φιλικές του σχέσεις με θρυλικούς καλλιτέχνες όπως ο Freud και ο Hockney, αλλά και για το αν η κριτική μπορεί όντως να επηρεάσει τα πράγματα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η πρώτη μεγάλη έκθεση της οραματίστριας καλλιτέχνιδας Ithell Colquhoun

Εικαστικά / Τα σουρεαλιστικά αριστουργήματα της Ithell Colquhoun σε μια μεγάλη έκθεση

Το πολύχρωμο και αποκρυφιστικό σύμπαν της ξετυλίγεται στην πρώτη μεγάλη έκθεση για την οραματίστρια καλλιτέχνιδα, που εξερευνά τη θέση των γυναικών και τη σημασία του φύλου.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Βαγγέλης Μπαλής δημιουργεί κεραμικούς σάτυρους που του μοιάζουν

Εικαστικά / Ο Βαγγέλης Μπαλής δημιουργεί κεραμικούς σάτυρους που του μοιάζουν

Ένας νέος καλλιτέχνης δημιουργεί μοναδικά αντικείμενα ανάλογα με τη διάθεσή του, ονειρεύεται έναν χώρο όπου θα δημιουργεί απερίσπαστος και δεν τον νοιάζει καθόλου να βιοποριστεί από την τέχνη.
ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Μια νέα έκθεση με χαρακτικά της ώριμης περιόδου της Βάσως Κατράκη

Εικαστικά / Βάσω Κατράκη: Η τέχνη της συγκινεί ακόμα

Έργα της σημαντικής Ελληνίδας χαράκτριας που παραπέμπουν στη βία της δικτατορίας, αλλά και άφυλες μορφές της όψιμης περιόδου της με αναφορά στην ελληνική αρχαιότητα, που υπερβαίνουν το ατομικό και γίνονται μέρος της συλλογικής μνήμης.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τι απέγινε η πρωτοπορία στην τέχνη;

Εικαστικά / Τι απέγινε η πρωτοπορία στην τέχνη;

Ο κόσμος της σύγχρονης τέχνης έχει καταντήσει να μοιάζει με τσίρκο. Αλλά ο πραγματικός κακός της ιστορίας δεν είναι οι καλλιτέχνες, αλλά η σύγχρονη αγορά της τέχνης, η αξία της οποίας ξεπερνά πλέον τα 60 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως
THE LIFO TEAM
Ο Άνσελμ Κίφερ αποτίνει φόρο τιμής στον Βαν Γκογκ

Εικαστικά / Ο Άνσελμ Κίφερ αποτίνει φόρο τιμής στον Βαν Γκογκ

Μια νέα έκθεση στο Άμστερνταμ με πρόσφατα έργα του Κίφερ αναδεικνύει τη σύνδεσή του με τον Βαν Γκογκ και προκαλεί ήδη πολλές συζητήσεις. Ο σπουδαίος Γερμανός καλλιτέχνης εμπνέεται σταθερά, εδώ και 60 χρόνια, από τον Ολλανδό ζωγράφο. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Helmut Lang: What remains behind

Εικαστικά / Helmut Lang: Από το θρυλικό rubber dress στα πρωτόγονα γλυπτά του

Ο καλλιτέχνης και πρώην σχεδιαστής μόδας διατηρεί την προσήλωσή του στα υλικά και παρουσιάζει γλυπτά που θίγουν τη διαρκή εμμονή του με το θέμα της μνήμης, σε ένα σπίτι-σύμβολο του μοντερνισμού στο Λος Άντζελες.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
62 λεπτά με τον Ανέστη Ιωάννου

Εικαστικά / Από τη Νεφελοκοκκυγία στο skate και το τζιν: Το Εικαστικό Σύμπαν του Ανέστη Ιωάννου

Ο νεαρός εικαστικός αναζητά μια νέα μορφή ελευθερίας και απογείωσης, συνδέοντας τη δυναμική της street culture με την ουτοπία των Ορνίθων και των τσαρουχικών ονείρων, αναζητώντας μια έξοδο από το αστικό τραύμα σε έναν κόσμο γεμάτο δυνατότητες και φαντασία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο καινοτόμος κεραμίστας–γλύπτης Brian Rochefort παρουσιάζει στην Αθήνα νέα του έργα

Εικαστικά / Brian Rochefort: Ο ριζοσπάστης της κεραμικής παρουσιάζει τα νέα του έργα στην Αθήνα

Είναι διάσημος για τη δημιουργία μεγάλων, ζωηρών κεραμικών γλυπτών με μοναδικές υφές και αφηρημένα μοτίβα, ενώ οι συνθέσεις του ισορροπούν μεταξύ αταξίας και αρμονίας.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τα ιστορικά έργα του Κώστα Πανιάρα από βινύλ σε μια νέα έκθεση

Εικαστικά / Τα ιστορικά έργα του Κώστα Πανιάρα από βινύλ σε μια νέα έκθεση

Το βινύλιο υποκαθιστά το χρώμα σε μια σειρά έργων που παρουσιάστηκαν με μεγάλη επιτυχία τη δεκαετία του ’80 στο Παρίσι και στη Νέα Υόρκη από τον Αλέξανδρο Ιόλα. Σαράντα χρόνια μετά, η γκαλερί The Breeder τα επανασυστήνει στο κοινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατσαδιώτης

Εικαστικά / «Tα έργα μου είναι σκοτεινά, αλλά δεν τα έχω σκεφτεί ποτέ ως προκλητικά»

Μία μέρα μετά τον βανδαλισμό των έργων του από τον βουλευτή της Νίκης, ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης μιλά στη LiFO για τη δουλειά του που προκάλεσε τέτοιες αντιδράσεις σε συγκεκριμένες ομάδες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Μια πολύ καλή ιδέα, τέλεια εκτελεσμένη»: Η προφορική ιστορία των Λέλουδων 

Εικαστικά / «Μια πολύ κακή ιδέα, τέλεια εκτελεσμένη»: Η προφορική ιστορία των Λέλουδων 

Πώς η ανάγκη μιας κολεκτίβας καλλιτεχνών για χώρο εξελίχθηκε σε ένα από τα πιο φιλόξενα κουίρ σποτ στο κέντρο της πόλης: Μέσα από τις αφηγήσεις των παιδιών που το έφτιαξαν και το έζησαν.  
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ