Τρεις εκθέσεις για τον ξεχασμένο γίγαντα της ολλανδικής τέχνης

Τρεις εκθέσεις για τον ξεχασμένο γίγαντα της ολλανδικής τέχνης Facebook Twitter
Maerten van Heemskerck (1553) Αυτοπροσωπογραφία με το Κολοσσαίο. Φωτ.: Fitzwilliam Museum
0

Τετρακόσια πενήντα χρόνια έχουν περάσει από τον θάνατο του Μάαρτεν φαν Χέιμσκερκ (Maarten van Heemskerck), του ξεχασμένου γίγαντα της ολλανδικής τέχνης, ενός ζωγράφου αξιοσέβαστου κατά τη διάρκεια του βίου του, που άσκησε σημαντική επιρροή, ιδιαίτερα στους καλλιτέχνες του Χάαρλεμ.

Ήταν γνωστός για την εισαγωγή της ιταλικής τεχνοτροπίας στη βόρεια Ολλανδία, ειδικότερα με τη σειρά των «Θαυμάτων του Κόσμου», η οποία διαδόθηκε με τη μορφή χαρακτικών.

Φέτος, κάποιες δεκαετίες μετά την τελευταία του μεγάλη έκθεση το 1980 στο Rijksmuseum στο Άμστερνταμ, που εξέταζε την ολλανδική τέχνη πριν από τα μεγάλα εικονομαχικά γεγονότα του 1566, το έργο του τιμάται με τρεις εκθέσεις.

Ο πρωτοπόρος αυτός καλλιτέχνης θα παρουσιαστεί μέσα από 130 έργα σε τρία ολλανδικά μουσεία. Γεννημένος το 1498 ως καθολικός, έζησε αρκετό καιρό για να δει τη γενέτειρά του, τη βόρεια Ολλανδία, να γίνεται προτεσταντική. Μέχρι τη δεκαετία του 1560, τα εξαιρετικά ιταλικά έργα του είχαν καταστραφεί ή διασκορπιστεί, σε ένα κύμα καλβινιστικής εικονομαχίας. Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα, ενώ με τη σταθερή παραγωγή τοπίων συνέβαλε στη διαμόρφωση της σύγχρονης ολλανδικής ταυτότητας, παραδόθηκε σταδιακά στη λήθη και λίγοι φρόντισαν να τον θυμούνται.

Οι αγελάδες, τα λιβάδια και οι νεκρές φύσεις που κυριαρχούσαν στην ολλανδική τέχνη του 17ου αιώνα και ζουν σήμερα ως εθνικά σύμβολα, ήταν αντίθετα από αυτά που φανταζόταν ο Φαν Χέιμσκερκ.

Στο Χάαρλεμ, την πόλη στην οποία εκπαιδεύτηκε και αργότερα εργάστηκε, το Μουσείο Frans Hals θα εξετάσει τις πρώτες δεκαετίες της καριέρας του, μέχρι το σημείο που αναχώρησε για τη Ρώμη, το 1532. Σε μικρή απόσταση με τα πόδια, το Μουσείο Teylers της πόλης θα παρουσιάσει 65 έργα του, συμπεριλαμβανομένης της σειράς του «Wonders of the World» («Τα θαύματα του κόσμου»). Εν τω μεταξύ, 30 χιλιόμετρα βόρεια, το Μουσείο Stedelijk Alkmaar θα εξετάσει τα τέσσερα χρόνια που πέρασε στη Ρώμη του Μιχαήλ Άγγελου και τα όσα ακολούθησαν τις επόμενες δεκαετίες.

Οι τρεις αυτές εκθέσεις αντικατοπτρίζουν χρόνια έρευνας γύρω από τη ζωή και το έργο του καλλιτέχνη, με επικεφαλής τον Ολλανδό μελετητή Ilja M. Veldman. Η δουλειά του Veldman οδήγησε σε μια σειρά από νέες ταυτοποιήσεις έργων του, συμπεριλαμβανομένου του πορτρέτου μιας γυναίκας που πιστεύεται τώρα ότι είναι η πρώτη σύζυγος του καλλιτέχνη, η Marie Jacobsdr de Coninck, το οποίο χρονολογείται γύρω στο 1543-44 και θα εκτεθεί στο Μουσείο Stedelijk Alkmaar.

Η μοίρα του Φαν Χέιμσκερκ άλλαξε για τα καλά μετά την παραμονή του στην Ιταλία. Ο πίνακάς του με τίτλο «Man of Sorrows» (1532) μετέτρεψε αυτό που θεωρούνταν συνήθως μια μικρή λατρευτική σκηνή με μια φιγούρα που στοχαζόταν τα πάθη του Χριστού σε ένα μνημειώδες κοντινό πλάνο του ανθρώπινου πόνου.

Τρεις εκθέσεις για τον ξεχασμένο γίγαντα της ολλανδικής τέχνης Facebook Twitter
Maerten van Heemskerck (1532) Man of Sorrows

Ο Μάαρτεν φαν Χέιμσκερκ αξιοποίησε στο έπακρο τη διαμονή του στη Ρώμη, όπου δημιούργησε σχεδόν 200 σχέδια, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων είναι τώρα μέρος της συλλογής του Kupferstichkabinett του Βερολίνου. Αρκετά από αυτά τα σχέδια θα φτάσουν στην Ολλανδία, συμπεριλαμβανομένου ενός σκίτσου με πένα και καφέ μελάνι του Belvedere Torso (1532-36), του αρχαίου θραύσματος από ένα άγαλμα ύψους 5 μέτρων που είχε τεράστια επίδραση στον Μιχαήλ Άγγελο, μεταξύ άλλων.

Ο αντίκτυπος των χρόνων που πέρασε στη Ρώμη εξετάζεται στον πίνακα «Αυτοπροσωπογραφία με το Κολοσσαίο» (1553), δάνειο από το Μουσείο Fitzwilliam στο Cambridge. Εδώ, με τον ίδιο σε πρώτο πλάνο, ο καλλιτέχνης μετατρέπει τη Ρώμη σε ένα είδος ονειροπόλησης, με το Κολοσσαίο ως σύμβολο του χρόνου.

Μετά τη Ρώμη, ο Φαν Χέιμσκερκ συνεργάστηκε σε χαρακτικά με τον Dirck Volkertsz Coornhert από το Άμστερνταμ, έναν αληθινό αναγεννησιακό άνθρωπο: τυπογράφο, θεολόγο, συμβολαιογράφο και πολιτικό. Το Μουσείο Teylers παρουσιάζει τους καρπούς των κόπων του με έργα όπως το «The Devil Fills the Human Heart with Desire for World Things» («Ο διάβολος γεμίζει την ανθρώπινη καρδιά με επιθυμία για τα εγκόσμια») του 1550, τα οποία θα παρουσιαστούν μαζί με τα πρωτότυπα σχέδιο του Φαν Χέιμσκερκ που τα ενέπνευσαν. Η συγκεκριμένη χαλκογραφία δείχνει τον διάβολο να κρατάει παλέτα και πινέλο, σε μια παρωδία του μοτίβου «ο καλλιτέχης επί τω έργω», και να ζωγραφίζει σατανικά σύμβολα στην ανθρώπινη καρδιά.

Τρεις εκθέσεις για τον ξεχασμένο γίγαντα της ολλανδικής τέχνης Facebook Twitter
Maerten van Heemskerck (1532-36) Belvedere Torso Φωτ.: Dietmar Katz

Ο Ρέμπραντ ήταν θαυμαστής των χαρακτικών του φαν Χέιμσκερκ. Αλλά οι νέες ιδέες για την «ολλανδικότητα» που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του Ρέμπραντ δεν είχαν θέση για τις τάσεις της υψηλής Αναγέννησης του Φαν Χέιμσκερκ. Οι αγελάδες, τα λιβάδια και οι νεκρές φύσεις που κυριαρχούσαν στην ολλανδική τέχνη του 17ου αιώνα και ζουν σήμερα ως εθνικά σύμβολα, ήταν αντίθετα από αυτά που φανταζόταν ο Φαν Χέιμσκερκ, λέει ο Veldman.

Η έκθεση στο Μουσείο Teylers περιλαμβάνει χαρακτικά του Ρέμπραντ που εμπνεύστηκαν άμεσα από το έργο του καλλιτέχνη του Χάαρλεμ.

Ο Μάαρτεν φαν Χέιμσκερκ γεννήθηκε στο χωριό Χέιμσκερκ της βόρειας Ολλανδίας, που βρίσκεται ανάμεσα στο Άλκμααρ και το Χάαρλεμ. Ήταν γιος αγρότη. Σύμφωνα με τη βιογραφία του, ξεκίνησε την εκπαίδευσή του με τον ζωγράφο Κορνέλιους Βίλεμς στο Χάαρλεμ, αλλά ο πατέρας του τον κάλεσε να επιστρέψει για να εργαστεί στο αγρόκτημα της οικογένειας.

Φιλονίκησε με τον πατέρα του και έφυγε για το Ντελφτ, όπου σπούδασε ζωγραφική αρχικά με τον Γιαν Λούκας, πριν πάει ξανά στο Χάαρλεμ, όπου έγινε μαθητής του Γιαν φαν Σκόρελ, μαθαίνοντας να ζωγραφίζει στο ανανεωτικό ύφος του δασκάλου του, που ήταν επηρεασμένο από την ιταλική τέχνη. Στη συνέχεια πήγε να μείνει στο σπίτι του εύπορου βοηθού ιερέα Πίτερ Γιαν Φόπες, για τον οποίο δημιούργησε ένα πολύ γνωστό σήμερα οικογενειακό πορτρέτο.

Η Ιταλία του Μάαρτεν φαν Χέιμσκερκ

Πριν ξεκινήσει για την Ιταλία το 1532, ο Φαν Χέιμσκερκ ζωγράφισε ένα πίνακα, στον οποίο ο Άγιος Λουκάς ζωγραφίζει την Παναγία. Μια ένθετη επιγραφή αναγράφει: «Αυτός ο πίνακας είναι αναμνηστικό του ζωγράφου του, Μάαρτεν Χέιμσκερκ. Εδώ αφιερώνει τους κόπους του στον Άγιο Λουκά ως ένδειξη σεβασμού στους συναδέλφους του στο επάγγελμα αυτό, του οποίου ο Άγιος είναι προστάτης» (ο Άγιος Λουκάς είναι ο προστάτης των ζωγράφων και από τον ευαγγελιστή πήρε το όνομά της και η περίφημη συντεχνία των Ολλανδών ζωγράφων.)

Ταξίδεψε σε ολόκληρη τη βόρεια και κεντρική Ιταλία, σταματώντας στη Ρώμη, όπου συνεργάστηκε με τους Αντόνιο ντα Σανγκάλο τον νεότερο, Μπατίστα Φράνκο και Φραντσέσκο ντέι Ρόσι στην αναδιακόσμηση της πύλης του Αγίου Σεβαστιανού (Porta San Sebastiano) της Ρώμης. Ο συγγραφέας και ιστορικός Τζόρτζιο Βαζάρι γράφει για τις τολμηρές σκηνές μαχών που είχε φτιάξει ο Φαν Χέιμσκερκ. Στη Ρώμη δημιούργησε πολυάριθμα σχέδια κλασικών γλυπτών και αρχιτεκτονημάτων, πολλά από τα οποία έχουν διασωθεί και τα οποία χρησιμοποίησε ως υλικό αναφοράς σε όλη την υπόλοιπη σταδιοδρομία του.

Τρεις εκθέσεις για τον ξεχασμένο γίγαντα της ολλανδικής τέχνης Facebook Twitter
Maerten van Heemskerck (1532) Saint Luke Painting the Madonna Φωτ.: René Gerritsen

Επιστρέφοντας στην Ολλανδία το 1536, εγκαταστάθηκε στο Χάαρλεμ, όπου έγινε επικεφαλής στη Συντεχνία του Αγίου Λουκά το 1540. Διέθετε μεγάλο και επικερδές εργαστήριο, αν και η αλλαγή του ύφους του μετά το ταξίδι στην Ιταλία δεν ήταν αρεστή σε όλους. Το 1572 έφυγε από το Χάαρλεμ για το Άμστερνταμ, για να αποφύγει την πολιορκία της πόλης από τους Ισπανούς. Ήταν ένας από τους πρώτους Ολλανδούς καλλιτέχνες που δημιούργησαν σχέδια ειδικά για αναπαραγωγή από επαγγελματίες χαράκτες.

Πέθανε σε ηλικία 76 ετών στο Άμστερνταμ και η διαθήκη του σώζεται μέχρι σήμερα. Δείχνει ότι ήταν αρκετά εύπορος και άφησε χρήματα και γη στο ορφανοτροφείο του Χάαρλεμ, με τους τόκους να κληροδοτούνται σε όποιο ζεύγος ήθελε να τελέσει τη γαμήλια τελετή του στην επιτάφια πλάκα του στον καθεδρικό του Χάαρλεμ. Υπήρχε μια πρόληψη στην καθολική Ολλανδία που έλεγε ότι ένας γάμος που θα τελούνταν εκεί θα εξασφάλιζε τη γαλήνη στον ενταφιασμένο.

Οι εκθέσεις για τον Maarten van Heemskerck (Μάαρτεν φαν Χέιμσκερκ) θα πραγματοποιηθούν στο Μουσείο Frans Hals και στο Μουσείο Teylers στο Χάαρλεμ και στο Μουσείο Stedelijk Alkmaar από τις 28 Σεπτεμβρίου 2024 ως τις 19 Ιανουαρίου 2025.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πρόδρομος Τσιαβός: «Στην παρουσία μας στον δημόσιο χώρο ο στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση αλλά να ακούσουμε, να συζητήσουμε, να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Plāsmata 3 / Πρόδρομος Τσιαβός: «Στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση, αλλά να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Ο επικεφαλής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας του Ιδρύματος Ωνάση μιλά με υπόκρουση τα ασταμάτητα τιτιβίσματα των πουλιών που έρχονται από τα σκιερά δέντρα του Πεδίου του Άρεως.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα σε μια συνάντηση με τη σύγχρονη τέχνη σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά

Εικαστικά / Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα «συνομιλούν» με τη σύγχρονη τέχνη

Οι τρεις Έλληνες πρωτοπόροι καλλιτέχνες που στιγμάτισαν την ελληνική δημιουργία, σε μια απρόσμενη διαγενεακή συνάντηση με τη Sagg Napoli και τον Mungo Thomson, σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
PLASMATA 3 TOPIC

Plāsmata 3 / Plāsmata 3: «Ο πιο σύντομος δρόμος είναι πάντα ο λιγότερο ενδιαφέρων»

Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Ωνάση, επιμελείται μαζί με την ομάδα της Στέγης μια έντυπη «ξενάγηση» στην έκθεση «Plāsmata 3: We’ve met before, haven’t we?», που παρουσιάζεται στο Πεδίον του Άρεως.
THE LIFO TEAM