Πέτρος Σαπουντζάκης: «Δεν χωρούσα πουθενά στη χριστιανική τους αγάπη…»

Πέτρος Σαπουντζάκης: «Δεν χωρούσα πουθενά στη χριστιανική τους αγάπη…» Facebook Twitter
15

Λέγεται πως η παιδεία οφείλει να προηγείται της εποχής της ή τουλάχιστον να συμβαδίζει με τις εξελίξεις και τις ανάγκες της. Στο πνεύμα αυτό ήταν και η πρωτοβουλία του υπουργείου Παιδείας να εισάγει στη μέση εκπαίδευση από τον Μάρτιο μια σειρά σύγχρονους προβληματισμούς σχετικά με τους έμφυλους ρόλους και τις σεξουαλικότητες, γεγονός που έκανε τους γνωστούς επαγγελματίες υπερασπιστές του σκοταδισμού ρασοφόρους και μη να «σηκώσουν επανάσταση» δαιμονολογώντας, χυδαιολογώντας και προσβάλλοντας μέσα από τις τηλεοπτικές οθόνες χιλιάδες συμπολίτες τους επειδή, λέει, παρακινούνται έτσι τάχα τα παιδιά να γίνουν ομοφυλόφιλα ή να αλλάξουν φύλο. Καμία σχέση φυσικά, η «επίμαχη» εγκύκλιος αφορά εξίσου στις ετεροφυλόφιλες σχέσεις, όμως κάτι πρέπει να πουλήσουν κι αυτοί στο κοινό τους. Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που «παρεκτρέπονται», τώρα όμως βρέθηκαν αφενός αντιμέτωποι με μηνύσεις βάσει του αντιρατσιστικού νόμου (όπως συνέβη με τον ανεκδιήγητο «Άγιο» Πειραιώς), αφετέρου με έναν τολμηρό, ευθύ, εμπεριστατωμένο αντίλογο που τους «ξεγύμνωσε».


Ένας από τους «φορείς» του αντιλόγου αυτού που ξεχώρισε στη δημόσια αντιπαράθεση των ημερών είναι και ο συνομιλητής μου. Ιδρυτικό μέλος του Πολύχρωμου Σχολείου, είχε μικρότερος ανατραφεί σε εκκλησιαστικό περιβάλλον, μια εμπειρία καταθλιπτική, σχεδόν απάνθρωπη όπως τη χαρακτηρίζει και η οποία τον σημάδεψε βαθιά. Έχοντας πια ξορκίσει τους δαίμονές του, υπερασπίζεται σήμερα σθεναρά τη διαφορετικότητα, την κριτική σκέψη, την αξιοπρέπεια, το δικαίωμα καθενός στην προσωπική του ολοκλήρωση και ευτυχία όπως εκείνος-η την ορίζει. Δεν διστάζει μάλιστα να εκτεθεί για να το κάνει ώστε «να μην υπάρξουν άλλες κατεστραμμένες εφηβικές ψυχές». Παρότι δε ο φόβος, η κακοποίηση, η έλλειψη ασφάλειας, το bullying παραμένουν πρόβλημα για τους «διαφορετικούς» μαθητές και μαθήτριες, αντικρίζει με αισιοδοξία το μέλλον εφόσον «υπάρχει πλέον σε παιδιά, εκπαιδευτικούς και γονείς η κρίσιμη εκείνη μάζα που απαιτείται για να αλλάξουν αντιδραστικές νοοτροπίες και αντιλήψεις, πράγμα που άλλωστε κατά κανόνα συμβαίνει αν τους θέσεις μια ανθρώπινη κατάσταση στην πραγματική και όχι την παρερμηνευμένη ή μυθοποιημένη της διάσταση». Γιατί η εκπαίδευση οφείλει «να έχει χώρο για κάθε παιδί ανεξάρτητα από φύλο, φυλή, εθνικότητα, θρησκεία, ερωτικό προσανατολισμό ή άλλες ιδιαιτερότητες». Είθε να είχαμε τέτοιους προβληματισμούς και στα θρανία της δικής μου γενιάς. Είθε επίσης να φανούν περισσότεροι εκπαιδευτικοί με τη θέληση, το θάρρος και τις αντοχές του Πέτρου.


— Γιατί όλος αυτός ο χαμός με την εγκύκλιο για τις έμφυλες ταυτότητες;

Αυτή είναι και η δική μου απορία. Ο προβληματισμός πάνω στις έμφυλες ταυτότητες, το πώς η κάθε κοινωνία νοηματοδοτεί την αρρενωπότητα και τη θηλυκότητα, οι ρόλοι των φύλων, οι προκαταλήψεις και τα ταμπού που συνδέονται με αυτούς και κατ' επέκταση με τη σεξουαλικότητα είναι ένα θέμα ήδη γνωστό στους εκπαιδευτικούς διεθνώς, αναφερόμαστε δηλαδή σε κάτι που χρονολογείται από τότε που εμφανίστηκαν στην Αγγλία οι σουφραζέτες. Τέτοιες επιμορφώσεις είναι πια ρουτίνα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ελλάδα, ήδη από τη δεκαετία του '80 έχουν μπει τέτοια ζητήματα στην εκπαίδευση. Τότε ήταν που αποκτήσαμε μεικτά σχολεία και καταργήθηκαν οι σχολικές ποδιές, αρχικά μάλιστα δεν επιτρεπόταν στα κορίτσια να φοράνε παντελόνι στην τάξη, έρχονταν οπότε θυμάμαι με φόρμες γυμναστικής! Βλέπουμε π.χ. τη γιαγιά με το τσεμπέρι στο χωριό σαν μια γλυκιά, παραδοσιακή φιγούρα, ξεχνώντας ότι το τσεμπέρι αυτό συμβόλιζε μια σειρά περιορισμούς στα δικαιώματά της: δεν μπορούσε να κυκλοφορεί όπου και όπως ήθελε, δεν ψήφιζε, δεν σπούδαζε γιατί έπρεπε να «κρατά το σπίτι», δεν πήγαινε ούτε καφενείο αφού δεν θεωρούνταν «πρέπον» κ.λπ. Αυτή την κριτική σκέψη γύρω από τα έμφυλα ζητήματα θέλει να προωθήσει το υπουργείο Παιδείας και η τωρινή εγκύκλιος απλά εντάσσεται στην ιστορική συνέχεια αυτής της διαδικασίας ώστε να μην έχουμε άλλες τραγικές περιπτώσεις σαν του μικρού Άλεξ στη Βέροια και του Βαγγέλη Γιακουμάκη στα Γιάννενα, για να αναφερθώ στις γνωστότερες.

O φόβος, η κακοποίηση, η έλλειψη ασφάλειας, το bullying παραμένουν πρόβλημα για τους «διαφορετικούς» μαθητές και μαθήτριες, μερικές φορές μάλιστα εντονότερο επειδή και η ορατότητα είναι μεγαλύτερη σήμερα. Υπάρχει μεν πολλή περισσότερη πληροφόρηση σήμερα χάρη στο Διαδίκτυο, όταν όμως δεν συνοδεύεται από πραγματική γνώση μπορεί να στραφεί από αντίδραση στο άλλο άκρο, τροφοδοτώντας φανατισμούς.


— Είναι διαπιστωμένο ότι τα έμφυλα στερεότυπα δεν δυσκολεύουν απλά τα σχολικά χρόνια πολλών αγοριών και κοριτσιών, μπορεί να αποβούν μοιραία ακόμα και για την ίδια τους τη ζωή...

Έτσι ακριβώς. Άλλωστε και οι δύο παραπάνω τραγωδίες αφορούσαν αγόρια που απλά δεν ήταν «αρκετά άντρες» στα μάτια των συνομηλίκων τους. Θα πρέπει μάλιστα να τονιστεί ξανά εδώ ότι αυτό δεν σχετιζόταν απαραίτητα με την όποια σεξουαλικότητά τους αλλά με το πόσο ανταποκρίνονταν στα κοινωνικά κατασκευασμένα πρότυπα περί αρρενωπότητας. Η «αποτυχία» αυτή συνεπάγεται καζούρα, απομόνωση, εκτόνωση απωθημένων, ακόμα και βία. Παρακινώντας τα παιδιά να σκεφτούν πώς οι έμφυλοι διαχωρισμοί είναι που απαγορεύουν ή επιβάλλουν την ενασχόληση αγοριών και κοριτσιών με συγκεκριμένα παιχνίδια ή δραστηριότητες, τις επιλογές χρωμάτων ρούχων ή άλλων αντικειμένων, ακόμα και τον επαγγελματικό τους προσανατολισμό, δεν αυξάνουμε τις πιθανότητες να αποκτήσουν ομόφυλο σεξουαλικό προσανατολισμό ή να πάθουν «σύγχυση φύλου» αλλά τα βοηθάμε να γίνουν ολοκληρωμένοι άνθρωποι. Αν κάποιος λοιπόν κινδυνεύει από την ευαισθητοποίηση γι αυτά τα θέματα, δεν είναι τα παιδιά αλλά οι κακοποιητές και οι καταπιεστές τους αφού θα βρίσκουν αντιστάσεις όταν θα προσπαθούν να τα θυματοποιήσουν ή να τα πείσουν ότι η αξία τους εξαρτάται από το πόσο συμμορφώνονται με τις κατασκευασμένες κανονικότητες.

— Όλα αυτά άλλωστε δεν αφορούν, φαντάζομαι, μόνο τα «διαφορετικά» παιδιά αλλά και τον τρόπο που ορίζεται το «κλασικό» ετεροφυλόφιλο ζευγάρι.

Μα καταρχήν αυτό. Σύμφωνα με τα στερεότυπα, ο άντρας «δικαιούται» να λέει μια κουβέντα παραπάνω, να ρίχνει και καμιά σφαλιάρα αν χρειαστεί, να έχει ερωμένη-ες, η γυναίκα πάλι πρέπει να είναι «σκλάβα» στο σπίτι και ταυτόχρονα περιποιητική, θελκτική κ.λπ. κι αν δεν καταφέρει να ανταποκριθεί στους ρόλους αυτούς συχνά καταλήγουμε στην ενδοοικογενειακή βία. Όμως θύματα των στερεότυπων αυτών δεν είναι μόνο οι γυναίκες αλλά και οι άνδρες, τα υποτιθέμενα προνόμιά τους παγιδεύουν και τους ίδιους. Η αδυναμία ενός άντρα να ανταποκριθεί στον αναμενόμενο γι΄αυτόν κοινωνικό ρόλο, να είναι κυρίαρχος, ανεξάρτητος, «επιτυχημένος», κουβαλητής κ.λπ. είναι καταστροφική για την ψυχολογία του και πολλές φορές οδηγεί στην εξάρτηση από το αλκοόλ ή άλλες ουσίες, τη βίαιη συμπεριφορά κ.λπ. Ένας απολυμένος ή άνεργος άντρας π.χ. αισθάνεται να ακυρώνεται σαν ύπαρξη περισσότερο από μια γυναίκα, ειδικά αν είναι οικογενειάρχης. Μια άνεργη γυναίκα καταξιώνεται εν μέρει τουλάχιστον φροντίζοντας τα παιδιά και το σπίτι, ένας άνεργος άντρας όμως με εργαζόμενη σύζυγο δεν μπορεί να βρει την ίδια κοινωνική καταξίωση αναλαμβάνοντας εκείνος τα οικοκυρικά και την ανατροφή των παιδιών.

Πέτρος Σαπουντζάκης: «Δεν χωρούσα πουθενά στη χριστιανική τους αγάπη…» Facebook Twitter
Η αδυναμία ενός άντρα να ανταποκριθεί στον αναμενόμενο γι΄αυτόν κοινωνικό ρόλο, να είναι κυρίαρχος, ανεξάρτητος, «επιτυχημένος», κουβαλητής κ.λπ. είναι καταστροφική για την ψυχολογία του και πολλές φορές οδηγεί στην εξάρτηση από το αλκοόλ ή άλλες ουσίες, τη βίαιη συμπεριφορά κ.λπ. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

— Νομίζω ότι ο όρος «έμφυλος» ήταν που ενόχλησε ή... τρόμαξε περισσότερο κάποιους «ευέξαπτους» ρασοφόρους και όχι μόνο.

Ναι γιατί μοιάζει με τον όρο «διεμφυλικός» που παραπέμπει στα τρανς άτομα πυροδοτώντας έτσι και τρανσφοβικές εκτός από ομοφοβικές αντιδράσεις. Όμως τα ψέματα, οι τερατολογίες, ο κοινωνικός πανικός που είτε από άγνοια είτε - ακόμα χειρότερα – από σκοπιμότητα διασπείρουν διάφοροι μας κάνουν να λησμονούμε ότι αναφερόμαστε σε πραγματικούς ανθρώπους σε πραγματικές συνθήκες σε κρίσιμες, μάλιστα, ηλικίες που οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε με κατανόηση και σεβασμό.


— Ο Πειραιώς και άλλοι ιεράρχες του περιβάλλοντός του σπεύδουν βέβαια με κάθε ευκαιρία να χαρακτηρίσουν τους ομοφυλόφιλους ανώμαλους, εγκληματίες κ.λπ.

Θα έπρεπε τόσο αυτοί όσο και όσοι άλλοι εκφέρουν δημόσια τέτοιες απόψεις αφενός να «κόβονται» στον αέρα όταν ψεύδονται ασύστολα, προσβάλλουν ή να συκοφαντούν, αφετέρου να διώκονται άμεσα ποινικά και μάλιστα αυτεπάγγελτα βάσει του νέου αντιρατσιστικού νόμου. Αν δεν εφαρμόζεται σε τέτοιες εξόφθαλμες περιπτώσεις, πού θα εφαρμοστεί; Ο Πειραιώς μηνύθηκε από δικαιωματικές και lgbt οργανώσεις ενώ θα έπρεπε να είχε μηνυθεί καταρχήν από τον αρμόδιο εισαγγελέα. Μόνο έτσι θα καταλάβουν ότι ήρθε καιρός να μαζευτούν, ότι αρκετά έχουν εγκληματήσει λόγω και έργω σε βάρος αθώων ψυχών.

Oι φανατισμένοι ρασοφόροι που ξερνάνε μίσος δεν εκπροσωπούν σε καμία περίπτωση το σύνολο της Εκκλησίας, όσο κι αν καμώνονται πως το κάνουν. Η Εκκλησία είναι σίγουρα ένας συντηρητικός οργανισμός και η ταύτιση της επιθυμίας με την αμαρτία αποτελεί πηγή πολλών δεινών.


— Μια άλλη παρεξήγηση που υπήρξε είναι ότι πάτε να διδάξετε τάχα στα παιδιά πώς να γίνουν ομοφυλόφιλα ή να αλλάξουν φύλο.

Καμία σχέση. Αφενός αυτά τα πράγματα δεν «διδάσκονται», αφετέρου η εγκύκλιος δεν αφορά καταρχήν τους μαθητές αλλά τις εκπαιδευτικές διευθύνσεις και τους συλλόγους διδασκόντων, ενθαρρύνει δηλαδή την ανάληψη πρωτοβουλιών πάνω στην επιμόρφωση ημών των εκπαιδευτικών σχετικά. Αυτό θα βοηθούσε σημαντικά στην αποτελεσματική αντιμετώπιση τόσο των διακρίσεων όσο και των κρουσμάτων σχολικού εκφοβισμού (bullying) που συχνά αυτές πυροδοτούν, οδηγώντας τα πιο αδύναμα θύματά τους στην κατάθλιψη, την απόγνωση, ακόμα και την αυτοκτονία. Και είναι η ορατότητα που δίνει δικαιώματα και συμβάλλει στην εξάλειψη των διακρίσεων, όχι η ενοχική της αποσιώπηση.


— Γιατί όμως τόσο μένος ειδικά από ανθρώπους της Εκκλησίας;

Καταρχήν οι φανατισμένοι ρασοφόροι που ξερνάνε μίσος δεν εκπροσωπούν σε καμία περίπτωση το σύνολο της Εκκλησίας, όσο κι αν καμώνονται πως το κάνουν. Η Εκκλησία είναι σίγουρα ένας συντηρητικός οργανισμός και η ταύτιση της επιθυμίας με την αμαρτία αποτελεί πηγή πολλών δεινών. Είναι όμως επίσης κάτι ζωντανό που έστω πολύ βραδέως εξελίσσεται - τα τελευταία χρόνια διεξάγεται ένας γόνιμος διάλογος σχετικά με τέτοια ζητήματα στο εσωτερικό της, ακούγονται δηλαδή κι άλλες φωνές όπως ήδη συμβαίνει από καιρό στην Καθολική Εκκλησία και πολλά προτεσταντικά δόγματα. Παράδειγμα η συλλογική έκδοση Χριστιανική Ζωή και Σεξουαλικές Σχέσεις (Εν Πλω 2015) που διαπραγματεύεται θέματα σχέσεων και σεξουαλικότητας ακομπλεξάριστα και σύμφωνα με τις σύγχρονες επιστημονικές εξελίξεις. Δεν λέω ότι βρίσκω σωστά όσα γράφονται εκεί, είναι όμως ένα ακόμα θετικό βήμα.


— Αυτοί πάντως που κατά κανόνα βγαίνουν στα κανάλια είναι οι «ακραίοι».

Ναι γιατί αυτοί «πουλάνε» σύμφωνα με μια διαστρεβλωμένη λογική για την οποία είμαστε θαρρώ συνυπεύθυνοι τηλεοπτικοί παρουσιαστές, δημοσιογράφοι και κοινό. Σου λέει ο τηλεοπτικός αρχισυντάκτης, αν εγώ βάλω στο δικό μου κανάλι ένα πάνελ όπου σοβαροί, μορφωμένοι άνθρωποι θα μιλάνε επιστημονικά για τη σεξουαλικότητα και το αντίπαλο κανάλι προβάλλει αντίστοιχα τους γνωστούς «Ταλιμπάν» να δαιμονολογούν ωρυόμενοι, θα μου πάρει όλη την τηλεθέαση. Και εδώ δεν φταίει μόνο ο «πλασιέ» του κακού τηλεοπτικού προϊόντος αλλά κι ο πελάτης-καταναλωτής του, δηλαδή εμείς που δίνουμε τις τηλεθεάσεις.


— Το «τις πταίει» εδώ θυμίζει λίγο το αβγό του Κολόμβου. Όμως πόσο πιστεύεις έχει αλλάξει η αντιμετώπιση τέτοιων ζητημάτων στη «ζούγκλα του μαυροπίνακα» από όταν ήμασταν εμείς μαθητές;

Αυτό που λαμβάνω ως μήνυμα όλα αυτά τα χρόνια που ασχολούμαι με το Πολύχρωμο Σχολείο είναι ότι ο φόβος, η κακοποίηση, η έλλειψη ασφάλειας, το bullying παραμένουν πρόβλημα για τους «διαφορετικούς» μαθητές και μαθήτριες, μερικές φορές μάλιστα εντονότερο επειδή και η ορατότητα είναι μεγαλύτερη σήμερα. Υπάρχει μεν τώρα πολλή περισσότερη πληροφόρηση χάρη στο Διαδίκτυο, όταν όμως δεν συνοδεύεται από πραγματική γνώση μπορεί να στραφεί από αντίδραση στο άλλο άκρο, τροφοδοτώντας φανατισμούς. Πάντα εξάλλου θα βρίσκεται ένα 10-20% ποσοστό απροσάρμοστων, επιθετικών, κυριαρχικών χαρακτήρων, το ζήτημα είναι να μην τους επιτρέπεις να παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους ακόμα και σιωπώντας. Είναι μια μικρογραφία αυτού που συνέβη στην ελληνική κοινωνία με τη ΧΑ... Από την άλλη, εκτιμώ ότι υπάρχει πλέον σε παιδιά, εκπαιδευτικούς και γονείς η «κρίσιμη» εκείνη μάζα που απαιτείται για να αλλάξουν αντιδραστικές νοοτροπίες και αντιλήψεις, πράγμα που άλλωστε κατά κανόνα συμβαίνει αν τους θέσεις μια ανθρώπινη κατάσταση στην πραγματική και όχι την παρερμηνευμένη ή μυθοποιημένη της διάσταση. Έπειτα η εκπαίδευση οφείλει να είναι συμπεριληπτική, να έχει χώρο για κάθε παιδί ανεξάρτητα από φύλο, φυλή, εθνικότητα, θρησκεία, ερωτικό προσανατολισμό ή άλλες ιδιαιτερότητες. Επιπλέον, αν δεν έχουμε ως εκπαιδευτικοί θέση στο θέμα των έμφυλων ταυτοτήτων, πώς θα χειριστούμε τα σχετικά με αυτές ζητήματα που προκύπτουν από την παρουσία αλλόθρησκων μαθητών, το θέμα π.χ. της μαντήλας στους μουσουλμάνους;

Πέτρος Σαπουντζάκης: «Δεν χωρούσα πουθενά στη χριστιανική τους αγάπη…» Facebook Twitter
Παρακινώντας τα παιδιά να σκεφτούν πώς οι έμφυλοι διαχωρισμοί είναι που απαγορεύουν ή επιβάλλουν την ενασχόληση αγοριών και κοριτσιών με συγκεκριμένα παιχνίδια ή δραστηριότητες, τις επιλογές χρωμάτων ρούχων ή άλλων αντικειμένων, ακόμα και τον επαγγελματικό τους προσανατολισμό, δεν αυξάνουμε τις πιθανότητες να αποκτήσουν ομόφυλο σεξουαλικό προσανατολισμό ή να πάθουν «σύγχυση φύλου» αλλά τα βοηθάμε να γίνουν ολοκληρωμένοι άνθρωποι. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO


— Ποια θεωρείς ότι είναι η πιο κρίσιμη σχολική ηλικία για τέτοια θέματα; Κάποιοι ισχυρίζονται ότι τα γυμνασιόπαιδα δεν είναι «αρκετά ώριμα» γι΄αυτά.

Μα στο γυμνάσιο, δηλαδή στην πρώιμη εφηβεία είναι που βασικά αυτοκαθορίζεται κι ετεροκαθορίζεται ένα παιδί, αναζητά την ταυτότητά του, ομαδοποιείται, ονοματίζει τον κόσμο γύρω του. Στις ηλικίες αυτές παρατηρούνται τα περισσότερα και σοβαρότερα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού, συχνά μάλιστα με πρωταγωνιστές παιδιά που νομίζουν ότι «ξορκίζουν» έτσι ένα πρόβλημα το οποίο ενδεχομένως αντιμετωπίζουν και τα ίδια. Αλλά και εκπαιδευτικοί απαίδευτοι μπορεί να αποθαρρύνουν π.χ. ένα νεαρό αγόρι να ασχοληθεί με τη ζωγραφική (πράγμα που είχε συμβεί σε μένα) ή ένα νέο κορίτσι με το ποδόσφαιρο επειδή αυτές οι ασχολίες «δεν συνάδουν» με το κοινωνικό τους φύλο. Ήταν π.χ. θυμάμαι ένας γυμναστής που παραμονές 28ης Οκτωβρίου έλεγε έξω στο μάθημα «τα αγόρια κάνουνε παρέλαση, τα κορίτσια πασαρέλα!». Θεωρούσε μάλιστα χιούμορ τον καραμπινάτο αυτόν έμφυλο διαχωρισμό, λες και τα αγόρια είναι προορισμένα να γίνουν μολυβένια στρατιωτάκια, οι δε κοπέλες κουκλίτσες Μπάρμπι.


— Η εισαγωγή του μαθήματος της Σεξουαλικής Αγωγής δεν θα βοηθούσε;

Σίγουρα, με την προϋπόθεση όμως ότι αφενός δεν θα εστιάζει μόνο στο αναπαραγωγικό σύστημα και στα ΣΜΝ, αφετέρου ότι κι εμείς οι εκπαιδευτικοί θα έχουμε την εμπειρία και τις γνώσεις να τη διδάξουμε σωστά αλλά και να διαχειριστούμε τόσο μορφωτικά όσο και συναισθηματικά ό,τι ζητήματα τυχόν προκύψουν.


— Ήσουν παλιότερα πιστός χριστιανός, έχεις μάλιστα πει ότι για τα άσχημα προσωπικά σου βιώματα από την Εκκλησία δεν ευθύνονταν τίποτα «κακοί» ή υποκριτές αλλά άνθρωποι από αυτούς που θεωρούνται γνήσιοι πιστοί, μορφωμένοι και δραστήριοι.

Πράγματι. Είχαμε μπλέξει οικογενειακώς με την Εκκλησία και τη μεγάλη ζημιά μου την κάνανε θυμάμαι οι ανεκτικοί, οι «αγαπητικοί», που νόμιζαν κιόλας ότι προσφέρουν έργο ενώ δεν είχαν ουδεμία επαφή με την πραγματικότητα. «Σε αγαπάμε» σου λέγανε αλλά στην πράξη δεν χώραγες πουθενά στην αγάπη τους. Από τα 15 μου χρόνια μέχρι τα 23 πάλευα καθημερινά ενάντια στον εαυτό μου και τις επιθυμίες μου, αυτοβασανιζόμουν, πίστευα ότι είχα δαιμόνιο μέσα μου. Είχα καταντήσει ψυχικό ράκος, μέχρι το μοιραίο σκεφτόμουνα...


— Και πώς «δραπέτευσες»;

Κάποια στιγμή ευτυχώς συνέβη κάτι σαν... θεία φώτιση και ξυπνώντας ένα ωραίο πρωί είπα φωναχτά «ως εδώ!». Χρειάστηκαν όμως χρόνια για να συνέλθω και να ορθοποδήσω, ακόμα μάλιστα πληρώνω εκείνες τις λάθος επιλογές σε προσωπικό επίπεδο και όχι μόνο. Κανείς βέβαια από τους τότε «πνευματικούς πατέρες» μου δεν πρόκειται να αναλάβει τις ευθύνες του για τα βαθιά ψυχολογικά τραύματα που προκάλεσε σε μένα αλλά και άλλα παιδιά. Τι, μόνο σε μας; Εδώ ενώ ήξεραν για μένα επέμεναν να παντρευτώ, αδιαφορώντας για τις συνέπειες ενός γάμου-αγγαρεία όχι μόνο στη δική μου ζωή αλλά και σε εκείνες της συζύγου και των παιδιών μου αν κάποτε μάθαιναν μια αλήθεια που επιμελώς όφειλα να κρύψω. Κατανοώ, οπότε, απόλυτα την παράνοια που χαρακτηρίζει πολλούς γκέι που δηλώνουν πιστοί χριστιανοί, ακόμα και ιερωμένους.


— Αλήθεια, δεν φοβάσαι να εκτίθεσαι επώνυμα όντας σε μια «λεπτή» θέση όπως του εκπαιδευτικού; Συνάντησες αρνητικές αντιδράσεις από προϊσταμένους, συναδέλφους, γονείς μαθητών σου κ.λπ.;

Όχι αλλά και να συναντούσα πίσω δεν θα έκανα, έχω πάρει εξάλλου τις αποφάσεις μου καιρό πριν. Όσο αφορά την επαγγελματική μου ιδιότητα δε θεωρείται πια ασύμβατη με τέτοιες δράσεις, ούτε είχα ποτέ κάποια υπηρεσιακή «ενόχληση». Στο δε σχολείο που διδάσκω όχι μόνο δεν έχει δημιουργήσει πρόβλημα κάποιος συνάδελφος ή γονέας αλλά αντίθετα αρκετοί έχουν εκφράσει την υποστήριξή τους. Είναι αυτό που λέμε ότι τα πράγματα αργά αλλά σταθερά αλλάζουν, ότι η κοινωνία είναι πιο έτοιμη από όσο τη θέλουν μερικοί.


— Υπάρχει και ο αντίλογος ότι το να πηγαίνει κανείς να συζητά σοβαρά κοινωνικά θέματα σε πρωινάδικα και "trash" τηλεοπτικές εκπομπές ενέχει το ρίσκο της ευτέλειας.

Κοίτα, πιστεύω ότι αν είσαι ακτιβιστής οφείλεις να πηγαίνεις οπουδήποτε θα σε ακούσει κόσμος, εφόσον φυσικά σου εξασφαλίζονται κάποιες στοιχειώδεις προϋποθέσεις: να εκφράζεσαι ελεύθερα, να ολοκληρώνεις τη σκέψη σου, να μην αφήνεις να σε χειριστούν. Η παρέμβαση με τη μορφή συμμετοχής σε ένα πάνελ ζωντανής ροής είναι προτιμότερη, η τηλεφωνική πάλι, ζωντανή ή «κονσέρβα», μπορεί να είναι προβληματική. Όμως δεν γίνεται να αφήνουμε αναπάντητες προκλήσεις, ούτε πάλι να πηγαίνουμε μόνο σε εκπομπές κουλτουριάρικες, το κοινό εκείνων το «έχουμε», το άλλο είναι το ζητούμενο.


— Λίγα λόγια για το Πολύχρωμο Σχολείο;

Ξεκινήσαμε το 2009 με τη συμμετοχή κυρίως εκπαιδευτικών, κοινωνικών λειτουργών και ειδικών ψυχικής υγείας. Πρωταρχικός μας στόχος ήταν να σπάσουμε τη σιωπή ανοίγοντας διάλογο γύρω από ζητήματα σεξουαλικού προσανατολισμού, χαρακτηριστικών και ταυτότητας φύλου στην εκπαίδευση. Έχουμε πάρει μέρος σε διάφορες δράσεις και εκδηλώσεις, ενώ τον καιρό αυτό ετοιμάζουμε προτάσεις για σχολικές κοινότητες που επιθυμούν να διαμορφώσουν το πλαίσιό τους σύμφωνα με τις αρχές της Συμπεριληπτικής Εκπαίδευσης. Τον Μάρτιο θα διεξαχθεί το 3ο Συνέδριό μας για εκπαιδευτικούς υπό την αιγίδα του υπουργείου Παιδείας, ενώ μέσα στους επόμενους μήνες θα δημοσιευτεί και η πενταετής έρευνα που κάναμε (2010-2015) σχετικά με το bullying κατά ομοφυλόφιλων και τρανς ατόμων στα σχολεία – πληροφοριακά, έχουμε καταγράψει πάνω από 750 τέτοια περιστατικά

Info:

Rainbowschool.gr

Lgbtqi+
15

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Proud Seniors: Η πρώτη φιλοξενία ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμου σε πρόγραμμα Στέγασης και Υποστήριξης

Ελλάδα / Proud Seniors: Η πρώτη φιλοξενία ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμου σε πρόγραμμα Στέγασης και Υποστήριξης

«Με την αναστολή των ενεργειών για τη λειτουργία του πρώτου Ξενώνα Φιλοξενίας ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων από τη νέα δημοτική αρχή της Αθήνας, η κοινότητα μας παραμένει χωρίς κανένα δίκτυ στοιχειώδους προστασίας»
NEWSROOM

σχόλια

6 σχόλια
Ο κ. Σαπουντζάκης λέει πολλά και σωστά πράγματα στη συνέντευξή του. Παρά το ότι είναι άθεος και ενδεχομένως να μισεί τους Χριστιανούς στην προσωπική του ζωή, δεν εστιάζει εκεί, αλλά μιλά για το πώς πιστεύει πως πρέπει να είναι το σχολείο. Ο δημοσιογράφος, από όλη τη συνέντευξη του κ. Σαπουντζάκη, διάλεξε να κρατήσει το αντιχριστιανικό τσιτάτο που έβαλε στον τίτλο, παρά το ότι -επαναλαμβάνω- δεν είναι αυτό το ζουμί των όσων είπε ο κ. Σαπουντζάκης.
“Κατανοώ, οπότε, απόλυτα την παράνοια που χαρακτηρίζει πολλούς γκέι που δηλώνουν πιστοί χριστιανοί, Πηγή: www.lifo.gr”Αρα gay= αναγκαστικά άθεος; Ο δρόμος προς τον Θεό, για όποιον το θέλει και το ψάχνει είναι ένας δρόμος προσωπικής ενδοσκόπησης, βαθιάς αυτογνωσίας και αναζήτησης της αλήθειας. Δεν νομίζω πως βοηθούν τέτοιου είδους συνθήματα. Ούτε συμβουλές γενικής κατεύθυνσης υπάρχουν βέβαια. Χρειάζεται ταπείνωση και ειλικρινής διάθεση από όλους gay ή μη. Απαντήσεις εύκολες δεν υπάρχουν, αλλά θεωρώ εξίσου άσχημο να σπρώχνεις έναν νέο που δεν εχει κατασταλάξει στην αθεΐα τόσο απόλυτα εκεί, λόγω μίας προσωπικής (άσχημης) πείρας όπως ωραία λέει και ο μάγιερς παραπάνω.Μιας και ο Κος σαπουντζάκης ανέφερε τις εκδόσεις «εν πλώ», προτείνω για όποιον ενδιαφέρεται το εσχάτως εκδοθέν: «έλξη και πάθος» του ψυχίατρου π. Βασίλειου Θερμού, μοναδικό στο είδος του προς το παρόν και αρκετά πλήρες τόσο επιστημονικά όσο και ποιμαντικά, και για κάποιον που αναζητεί βαθύτερα προχωρημένο Θεολογικά το «πειρασμός και τραύμα» ενός Γάλλου Ιερέα, π. Αντώνιος (λησμονώ το επίθετο) από τι ίδιες εκδόσεις, το οποίο περιέχει και προσωπικές εμπειρίες. Τονίζω πως Και τα δύο ΔΕΝ δίνουν απαντήσεις αλλά ανοίγουν δρόμους. Το θέμα –εδώ- είναι αχαρτογράφητο ακόμα, αλλά ας μην είμαστε τόσο σίγουροι. Ο δρόμος είναι μακρύς και καθόλου εύκολος για βεβαιότητες εκατέρωθεν.Τέλος, μία ψύχραιμη και τεκμηριωμένη φωνή εναντίωσης στην εν λόγω εγκύκλιο (πάλι του π. Θερμού) βρίσκεται εδώ:http://www.amen.gr/article/fylo-goneis-ekklisia-kapoies-skepseisΕυχαριστώ.
Δύο σκέψεις:Ο πρωτοπρεσβύτερος Βασίλειος Θερμός δίνει, πράγματι, τις δικές του "μάχες" στον εκκλησιαστικό χώρο και μάλιστα φτάνει να κατηγορείται ως αιρετικός (νεοβαρλααμιστής) και "δυτικότροπος", από πλήθος (πιο) φονταμελιστικών δυνάμεων. Πιστεύει ότι οι φωνές και οι ύβρεις και τα άκρα, δεν βοηθούν, οπότε έχει πιο ψύχραιμη προσέγγιση. Έχει κατηγορηθεί μέχρι και για «ξέπλυμα» των συνειδήσεων ομοφυλοφίλων (μπούρδες). …Ακριβώς για τους παραπάνω λόγους θα έλεγα ότι είναι στενάχωρο που ο εν λόγω καταθέτει πως είναι ενδιαφέρουσα (sic) η συμμαχία (sic) μεταξύ χριστιανών, αθέων, αγνωστικιστών κ.λπ. κατά των γάμων και τεκνοθεσιών των ομοφύλων (όπως π.χ έγινε στην Γαλλία). Λειτουργεί κάτω από ένα αναγκαστικό “glass ceiling”. (Και είναι στενάχωρο που βλέπει, όντως, σαν υπαρκτό και άμεσο κίνδυνο την πλήρη αποδόμηση των φύλων, με συνέπεια την …πολιτισμική καταστροφή, σε βαθμό του να μην «διατυπώνει» τις επιφυλάξεις του, αλλά να αιτείται πίεση στο Υπουργείο, για κατάργηση των δραστηριοτήτων ή/και αποχή από αυτές – Όμως δεν θα υπεισέρθω σε αυτά ). «gay= αναγκαστικά άθεος;»Ο ίδιος έχει πει τα παρακάτω:"(...) αν λάβει κανείς υπόψη τις θέσεις μου με τις οποίες τονίζω πως η ομοφυλοφιλία είναι ασύμβατη με την Αγία Γραφή και με το σχέδιο του Θεού. Μάλιστα σε κάποιο σημείο θα προσέξατε ότι χαρακτηρίζω ως ‘συμφορά’ για τους γονείς αν αυτό συμβή σε κάποιο παιδί τους".+"η ομοφυλοφιλία δεν πρέπει να κατατάσσεται στις σεξουαλικές διαστροφές (επισήμως παραφιλίες) ως ψυχιατρική διαταραχή" (*)…Οπότε, σύμφωνα -ακόμη- και με τον πιο πρωτοποριακό π. Β. Θερμό η ομοφυλοφιλία δεν είναι μία αρρώστια μεν, αλλά «συμφορά» και ασύμβατη με τον χριστιανισμό, δε. (ή είναι συμβατή με την έννοια του ότι όλοι είμαστε αμαρτωλοί, anyway). «Gay= αναγκαστικά αμαρτωλός (…εκτός κι αν απέχει από πράξεις και σκέψεις);»Όχι.Και σε αυτό το σημείο θα ήθελα να τονίσω (ξανά) ότι υπάρχουν εκκλησίες που δεν θεωρούν την ομοφυλοφυλία και τον τρανστζεντερισμό ασύμβατες με τον χριστιανισμό, αλλά και ότι αν κάποιος αισθάνεται ότι θέλει να είναι χριστιανός-μουσουλμάνος-ζοροάστρης ή ο,τιδήποτε ΔΕΝ χρειάζεται να δεσμεύεται, στο μυαλό του, από τις κανονιστικές διατάξεις του δόγματος, διότι κανείς -ουσιαστικά- δεν θα μας κρίνει τι μπορούμε και έχουμε δικαίωμα να αισθανθούμε και να είμαστε, παρά μόνο η ορθή καλλιέργεια της πολύ έσω συνειδήσεώς μας.(*) που δεν κατατάσσεται, δλδ, ούτως ή άλλως σύμφωνα με τα ICD (world health organisation), DSM (American Psychiatric Association), CCMD (Chinese Society of Psychiatry) και εφόσον είναι και ψυχίατρος, τα γνωρίζει αυτό και θα ήταν πολύ κακός επαγγελματίας αν ισχυριζόταν το αντίθετο.
Μια πολύ μικρή προσωπική εμπειρία προβληματισμού καταθέτω (-ίσως επανέλθω στα πολύ ενδιαφέροντα που λες περί Θερμού και «συμφοράς», χρόνου ευρισκόμενου…):Στο διόλου θρησκευτικό περιβάλλον του στρατού, γνώρισα έναν ανθυπολοχαγό, gay, κραυγαλέα θηλυπρεπή-(σόρι για την έκφραση, δεν ξέρω την ακριβή λέξη στην επίσημη διάλεκτο για αυτήν την περίπτωση…) ο οποίος τραβούσε μεγάλο λούκι: Ήταν ο περίγελος του στρατοπέδου, φαντάσου έδινε παράγγελμα και τρανταζόταν από τα γέλια οι 200 φαντάροι, οι ανώτεροι και οι ομοβάθμιοι αξιωματικοί… Το παλληκάρι πραγματικά το συμπονούσα-πολύ καλή ψυχή όπως ανακάλυψα μετά. Ένας από τους βασικούς λόγους που δεν τον βρήκαμε σε κανένα χαντάκι και στα ψιλά των ειδήσεων με τις πολλές αυτοκτονίες σε τέτοιους χώρους κατά την γνώμη μου είναι ο εξής: Η πίστη του στον Θεό, και οι επισκέψεις του στο εκκλησάκι του στρατού. Έβγαινε από εκεί κάθε φορά συγκινημένος και κάπως «πνευματικά» ανανεωμένος σαν να μην το άγγιζε τίποτε. Θα είχε ενδιαφέρον αλήθεια, αν ως έφηβος είχε διαβάσει από κάποια εντελώς άλλη περίπτωση, αυτή του Σαπουντζάκη, πώς ομοφυλοφιλία και πίστη= παράνοια… Δεν ξέρεις την επίδραση της πίστης (όχι του δόγματος-ηθικού κανόνα) σε κάθε άνθρωπο. Ίσως είναι κάποτε σημαντικότερη από το γενικό «να αποδεχθείς τον εαυτό σου ως έχει». Ίσως μάλιστα και λυτρωτικότερη. Υπάρχουν πολλές όψεις όταν υπεισερχόμαστε στους προσωπικούς χώρους του καθενός.
Φυσικά και η πίστη δύναται να είναι spiritual αποκούμπι. Μιλάμε για πολύ βασικές (και γνωστές) λειτουργίες της πίστης σε πανανθρώπινο επίπεδο.Αν το παλληκάρι, όπως λες, έβρισκε παρηγοριά-δύναμη και ότι άλλο στην προσευχή κ.λπ. με αποτέλεσμα να μην διαταράσσεται από το γεγονός ότι αποτελούσε τον κινούμενο περίγελο (και ουχί μόνον) του στρατοπέδου, δεν μπορώ να φανταστώ γιατί θα ήταν τόσο επιρρεπής στο να διαταραχτεί από τον ισχυρισμό του Σαπουντζάκη (που όμως δεν είναι μόνο ισχυρισμός του τελευταίου, όπως προσπάθησα να σου εξηγήσω). Παρανοϊκή είναι η απαίτηση-δόγμα της Εκκλησίας, που θέλει τα lgbt άτομα μεν, αλλά τα θέλει μισά δε. Και αυτή η απαίτηση, κατά την γνώμη μου, μπορεί να καμφθεί και επιβάλλεται να καμφθεί, αλλιώς είτε θα έχεις στους κόλπους σου ανθρώπους μισούς (και θα είσαι υπεύθυνος γι’ αυτό), είτε δεν θα τους έχεις καθόλου. Κάπως παρανοϊκό είναι επίσης να ισχυριζόμεθα ότι το εν λόγω παλληκάρι "κινδυνεύει" περισσότερο από την εμπειρία του Πέτρου και όχι από τον σεξισμό και την διαμορφωμένη ομοφοβία της κοινωνίας, για την οποία σε έναν κάποιο/σημαντικό βαθμό συνυπεύθυνη είναι και η Εκκλησία και το δόγμα της. Ω, ναι ακούγεται, πραγματικά, "χριστιανικό" κατά μία έννοια (βασανίσου-για να λυτρωθείς/να σε κάψω γιάννη να σ' αλείψω λάδι/μέλι), αλλά νομίζω ότι μπορούμε επιτέλους να δούμε τα πράγματα λίγο πιο πλατιά. Το lgbt άτομο, θα πρέπει να πάψει να αντιμετωπίζεται (στην καλύτερη περίπτωση) σαν κρυφός καρκινοπαθής τελευταίου σταδίου, για όλη του τη ζωή. ______...Και αν διαταρασσόταν η πίστη του ανθυπολοχαγού σε νεαρή ηλικία, αυτό δεν θα σήμαινε *απαραιτήτως * ότι θα κατέληγε αυτοκτονικός, μπορεί απλά, λόγω διαφορετικών ερεθισμάτων και προσλαμβανουσών να έβρισκε άλλες οδούς, ούτως ώστε να κρατά όσο το δυνατόν πιο γερά, σε αντίξοες συνθήκες.
@ΑλιόσαΕξαιρετικά ενδιαφέρον και κατευθείαν στην καρδιά του ζητήματος το άρθρο του πρωτοπρεσβύτερου, ψυχιάτρου Θερμού. Κίνητρα και στόχοι τής Θ.Ε. είναι όπως σημειώνει. Στο γιατί οι ενδιαφερόμενοι οπαδοί της κουηροθεωρίας επιλέγουν να αναφέρονται σε δηλώσεις, υβριστικούς χαρακτηρισμούς, αφορισμούς και παραληρήματα συγκεκριμένων και γνωστών για την μισαλλοδοξία τους ιερωμένων, που όντας άσχετοι πλήττουν τούς ομοφυλόφιλους, η απάντηση είναι ότι από τη μια τούς συνδέει ο φανατισμός -διαφορετικός ως προς τις αντιλήψεις τους, όμοιος ως προς την ένταση και την εμμονή-, και από την άλλη δεν μπορούν να αντεπιχειρηματολογήσουν επαρκώς και με επιτυχία στις απόψεις που εκφράζονται καλόπιστα και τεκμηριωμένα.
Τι πιό ωραίο απο το να έχεις να δείς τον δάσκαλό σου δέκα ολόκληρα χρόνια και να μαθαίνεις οτι(συνεχίζει να) κάνει τέτοιο σημαντικό κοινωνικό έργο.Υπερήφανος!Μπράβο κύριε Πέτρο!
Εκείνο που δεν καταλαβαίνουν πολλοί είναι οτι απλά οι κανόνες της Χριστιανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι αυτοί.Δεν δέχονται την ομοφυλοφιλία.Τι να κάνουμε τώρα?Οπως θέλω να ακούω τις απόψεις ατόμων όπως ο κ.Σαπουτζάκης έτσι θέλω να ακούω και την γνώμη της Εκκλησίας.Δεν είναι υποχρεωτικό για κανέναν να είναι Χριστιανός.Αν δε συμφωνείς με τους κανόνες μπορείς να προσπεράσεις.
Τώρα αυτά τα λες σοβαρά; Ωραία, αφού πρόκειται περί "απόψεων", αντικατάσταση αύριο των θρησκευτικών με θρησκειολογία, αφαίρεση της πρωινής προσευχής από τα σχολεία, και διαχωρισμός εκκλησίας/κράτους, πακέτο με πληρωμή των μισθών των κληρικών από τους αντίστοιχους πιστούς. Γιατί εγώ δεν έχω ξαναδεί μια "άποψη" να επιβάλλεται έτσι και με οικονομικό και με πολιτικό και με ιδεολογικό τρόπο.Η εξίσωση δύο πραγμάτων ως "απλή έκφραση γνώμης" προυποθέτει ότι και τα δύο ξεκινούν από ίσο έδαφος. Όταν κάτι επιβάλλεται και προβάλλεται συνεχώς, με στήριξη από και σημαντική επιρροή στο ίδιο το πολιτικό σύστημα και επίσης με σημαντικές κοινωνικές/νομικές συνέπειες (να μην ξαναλέμε για την υπόθεση Παϊσίου έτσι;) ΔΕΝ πρόκειται περί γνώμης. Πρόκειται περί προπαγάνδας και λογοκρισίας/επιβολής.
Και ποιος σου είπε οτι η εκκλησία έχει μεταφράσει ορθός όλους τους λόγους του Χριστού ή οτι τους τηρεί;Εγώ προσωπικά πιστεύω στον θεό και είμαι Χριστιανός αλλα αυτή η εκκλησία που υπάρχει σήμερα απλά με αηδιάζει!!!Μια εκκλησία όπου ο καθαρός λόγος του Χριστού μιλάει περι πνευματικοτητας και απαξίωσης του υλικού κόσμου η εκκλησία ειναι πιο φιλαργυρη και υλιστικη απο ποτέ!!!
"είχε μικρότερος ανατραφεί σε εκκλησιαστικό περιβάλλον, μια εμπειρία καταθλιπτική, σχεδόν απάνθρωπη όπως τη χαρακτηρίζει και η οποία τον σημάδεψε βαθιά."Επομένως κάποιος που μεγαλώνει σε σωστό εκκλησιαστικό περιβάλλον, χωρίς προβλήματα, εμμονές και ενδεχομένως νευρώσεις, αλλά με αγάπη για τη ζωή, σεβασμό στον συνάνθρωπο και όλες τις πανανθρώπινες αξίες του λόγου του Θεού, όταν μεγαλώσει θα γίνει ομοφοβικός;Τελικά ακόμη και σε "προοδευτικά" άτομα, συναντάς παλιομοδίτικα κολλήματα και δογματισμούς που δεν έχουν καποία επαφή με τη πραγματικότητα που διαμορφώνεται γύρω μας και πολύ πειρσσότερο δε συνάδουν με το λειτούργημα που ασκούν.Με άλλα λόγια επειδή κάποιος είχε θεούσα (και ασταθή ψυχολογικά) μάνα που τον έδερνε, θα ξεσπάει στους παπάδες μια ζωή, θα του φταίει η ορθοδοξία, ακόμη και ο Κύριος;
O Πέτρος έχει εκθέσει ανοιχτά την εμπειρία του, που δεν αφορά -μόνο- στις επιλογές μίας μονάδος: της μάνα του, αλλά σ’ ένα ολόκληρο κύκλο πνευματικών, με συγκεκριμένα συστήματα. Λέει, όμως, (και παρότι άθεος, πλέον) ότι γίνονται και -ΚΥΡΙΩΣ- ότι είναι δυνατά τα βήματα προόδου ΚΑΙ μέσα στην Εκκλησία.Αν κάποιοι χριστιανοί (που θεωρούν ότι το φωτοστέφανο τους στενεύει) θίγονται επειδή κάποιοι συνάνθρωποί μας έφτασαν μέχρι και να σκεφτούν την αυτοκτονία, με αφορμή τις πράξεις κάποιων άλλων χριστιανών και το εκφράζουν ανοικτά, εγώ θα πρότεινα οι πρώτοι χριστιανοί (οι "καλοί", ντε) να σταματήσουν να θίγονται και να κοιτάξουν αν έχει σημασία να προβληματιστούν και να δράσουν (συν Αθηνά και χείρα κίνει) εναντίων των σκατών που εκτοξεύονται από τους άλλους χριστιανούς (τους "κακούς", ντε).Καλή δύναμη Πέτρο!βλχ