H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της

H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Παρουσίαση των έργων που δώρισε ο Πικάσο, μεταξύ των οποίων είναι το Ζευγάρι και Αφροδίτη και Έρως, 1968, Kunstmuseum Basel. Φωτό : © Kurt Wyss
0

Την 20η Απριλίου 1967, μόλις μία ημέρα πριν το στρατιωτικό πραξικόπημα συντρίψει την δημοκρατία στην Ελλάδα, συνετρίβη λίγο έξω από την Λευκωσία στην Κύπρο ένα αεροσκάφος των ελβετικών αερογραμμών Globe Air. Εξαιτίας του δυστυχήματος αυτού, το οποίο θεωρείται ακόμα και σήμερα το χειρότερο και φονικότερο αεροπορικό δυστύχημα που έλαβε ποτέ χώρα στην Κύπρο, 117 επιβάτες και 9 μέλη του πληρώματος έχασαν την ζωή τους και το Kunstmuseum Basel παραλίγο να χάσει δύο από τους σπουδαιότερους πίνακες της συλλογής του.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Ο Ρούντολφ Στέχελιν ήταν ένας πλούσιος Ελβετός επιχειρηματίας και θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους συλλέκτες έργων τέχνης των αρχών του 20ού αιώνα. Γέννημα θρέμμα της Βασιλείας, αγαπούσε ιδιαίτερα τον ιμπρεσιονισμό και τον μετα-ιμπρεσιονισμό και τα έργα των σπουδαίων εκφραστών αυτών των κινημάτων αποτέλεσαν τον αρχικό πυρήνα της συλλογής του.

Μέσα στα 20 και κάτι χρόνια που έχουν κυλήσει από την προσφορά της οικογενείας στο Kunstmuseum Basel, τα δύο αυτά έργα έχουν εξυψώσει την φήμη της συλλογής του, έχουν τονώσει τον τουρισμό καθώς οι επισκέπτες συρρέουν για να δούνε τους Πικάσο, και στην συνείδηση των πολιτών έχουν πολιτογραφηθεί "Ελβετοί".


Το 1931 αποφάσισε να δημιουργήσει έναν φορέα που να ασχολείται αποκλειστικά με την ορθή διαχείριση της συλλογής, στην οποία συμπεριλαμβάνονταν έργα των Εντουάρ Μανέ, Κλωντ Μονέ, Πωλ Γκογκέν, Πωλ Σεζάν, Πιερ-Ωγκύστ Ρενουάρ, Εντγκάρ Ντεγκά, Ανρί Ματίς, Βαν Γκογκ και Πάμπλο Πικάσο, και έτσι προκύπτει το Ίδρυμα Οικογενείας Ρούντολφ Στέχελιν (Rudolf Staechelin'sche Familienstiftung). Καθώς αγαπούσε πολύ την γενέτειρα του αποφασίζει να δανείσει στο Kunstmuseum Basel και το Musée d'Art et d'Histoire της Γενεύης έργα προκειμένου να εκτίθενται μαζί με τις μόνιμες συλλογές τους.

Με τον θάνατο του πατριάρχη της εύπορης αυτής οικογένειας το 1946, οι δύο γιοι του προσφέρουν στο μουσείο της Βασιλείας δύο έργα του Πικάσο, τα "Δύο Αδέλφια" και τον "Καθιστό Αρλεκίνο" επ' αόριστον, υπό έναν και μοναδικό όρο ανάκτησης τους: να βρεθούν οι κληρονόμοι του σε δεινή οικονομική κατάσταση και να χρειάζεται να τους πουλήσουν.

H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Τα δύο αδέλφια, Πάμπλο Πικάσο, 1906.
H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Καθιστός Αρλεκίνος, Πάμπλο Πικάσο, 1923.

Και σε αυτή ακριβώς την κατάσταση βρέθηκαν όταν συνετρίβη το Bristol Britannia 313 της Globe Air, κύριος μέτοχος της οποίας ήταν ο Πήτερ Στέχελιν. Εξαιτίας του ατυχήματος η αεροπορική εταιρεία αναγκάζεται να κλείσει και ο ιδιοκτήτης της βρίσκεται χρεωμένος μέχρι το λαιμό. Η μοναδική του ελπίδα να ξεχρεώσει είναι να πουλήσει την συλλογή με έργα τέχνης του πατέρα του και μαζί και τους δύο Πικάσο, των οποίων η τιμή έχει ήδη ανέλθει στο διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 8,4 εκατομμυρίων ελβετικών φράγκων.

Ο Πήτερ όμως φαίνεται να λογαριάζει χωρίς τον ξενοδόχο, που στην περίπτωση αυτή είναι μεταφορικά (μερικοί και κυριολεκτικά) οι κάτοικοι της Βασιλείας. Μέσα στα 20 και κάτι χρόνια που έχουν κυλήσει από την προσφορά της οικογενείας στο Kunstmuseum Basel, τα δύο αυτά έργα έχουν εξυψώσει την φήμη της συλλογής του, έχουν τονώσει τον τουρισμό καθώς οι επισκέπτες συρρέουν για να δούνε τους Πικάσο, και στην συνείδηση των πολιτών έχουν πολιτογραφηθεί "Ελβετοί". Επειδή όμως νομικά δεν μπορούν να αποτρέψουν την πώληση τους, οι κάτοικοι της Βασιλείας δεν έχουν παρά μόνο μία επιλογή: να τους αγοράσουν. 

Ωστόσο το ποσό είναι υπέρογκο, ακόμα και για μία πλούσια ελβετική πόλη. Έπειτα από συζητήσεις επί συζητήσεων και ώρες συνελεύσεων στα όργανα της τοπικής αυτοδιοίκησης αποφασίζεται να διεξαχθεί δημοψήφισμα στο οποίο νικούν με 54% και 32.118 ψήφους εκείνοι που τάσσονται υπέρ της εξαγοράς των πινάκων.

Μέσα σε διαφωνίες και κατηγορίες περί διασπάθισης δημοσίου χρήματος από πλευράς των 27.190 που τάχθηκαν υπέρ του όχι, η δημοτική αρχή της πόλης επικυρώνει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και να διαθέσει το ποσό των 6 εκατομμυρίων ελβετικών φράγκων. Ωστόσο υπολείπονται ακόμα 2,4 εκατομμύρια για την απόκτηση τους. Πως είναι δυνατόν να συγκεντρωθεί αυτό το πόσο και μάλιστα σχετικά άμεσα γιατί ο ιδιοκτήτης πρέπει με την σειρά του να εξοφλήσει τις υποχρεώσεις του;

H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Άνδρας, γυναίκα και παιδί, Πάμπλο Πικάσο, 1906

Οι αποφασισμένοι "Βασιλείς" διοργανώνουν μια τεράστια γιορτή με μπαζάρ όπου πωλούνται αναπαραγωγές των "δικών τους" Πικάσο και τα χρήματα που συγκεντρώνονται πηγαίνουν στον συλλογικό κουμπαρά της πόλης. Μάλιστα κατά την διάρκεια αυτών των εκδηλώσεων υπάρχουν ενθουσιασμένοι πολίτες που κυκλοφορούν στους δρόμους κρατώντας πλακάτ όπου αναγράφονται συνθήματα όπως I like Pablo ή All you need is Pablo, παραφράζοντας το τραγούδι των Beatles "All you need is love" που μόλις είχε κυκλοφορήσει.

Ο πικασικός πυρετός μεταδίδεται και στις γειτονικές πόλεις που σπεύδουν να βάλουν επίσης το χέρι στην τσέπη και να συνεισφέρουν τον οβολό τους προς επίτευξη του καντονικού σκοπού. Σύντομα ο έρανος της πόλης ολοκληρώνεται και το ποσό των 2,4 εκατομμυρίων βελγικών φράγκων συμπληρώνει την συνεισφορά των αρχών και το μουσείο αποκτά την κυριότητα των δύο πινάκων.

Όμως η ιστορία δεν τελειώνει εδώ. Στην δύση της ζωής του, ο 86χρονος ζωγράφος έχει πληροφορηθεί για τον αγώνα της Βασιλείας να κρατήσει τα δύο αγαπημένα έργα του και συγκινημένος αποφασίζει να τους χαρίσει άλλα τέσσερα! Έτσι το 1968 βρίσκει την συλλογή του μουσείου εμπλουτισμένη με τον "Ποιητή", την "Αφροδίτη και Έρωτα", το "Ζευγάρι" και τον πίνακα "Άνδρας, Γυναίκα και Παιδί", ενώ οι Ελβετοί έχουν δικαίως πεισθεί πως η προσέγγιση "συν Αθηνά και χείρα κίνει" είναι η σωστή. Και επιβραβεύεται.

H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Το Ζευγάρι, Πάμπλο Πικάσο, 1967.
H πόλη που έκανε τα πάντα για να μη χάσει τους Πικάσο της Facebook Twitter
Αφροδίτη και Έρως, Πάμπλο Πικάσο, 1967.
Εικαστικά
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί

Εικαστικά / O θησαυρός του Γκούρλιτ: Το ένοχο μυστικό ενός φιλότεχνου Ναζί

Η ιστορία του θησαυρού των Γκούρλιτ έχει την στόφα αστυνομικού μυθιστορήματος εποχής: αριστουργηματικούς πίνακες, Ναζί, μεγαλοφυείς καλλιτέχνες και εμπόρους τέχνης με ύποπτες δοσοληψίες.
IRENE D'ATHENES

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Εικαστικά / Ο «Ένοικος» του Παντελή Μάκκα: Μια γιορταστική βιντεοεγκατάσταση

Μια ρετροσπεκτίβα δεκαπέντε χρόνων η οποία αποτελείται από έναν καταιγισμό εικόνων που δημιούργησε με την κάμερά του ο γνωστός video artist για μια σειρά σημαντικών παραστάσεων, οι οποίες παρουσιάζονται αποδεσμευμένες από τη θεατρική τους υπόσταση.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ξεκινάει το Back to Athens 2025

Εικαστικά / Back to Athens: Ο ετήσιος εικαστικός θεσμός επιστρέφει στο Μέγαρο Ησαΐα

Με κεντρική θεματική «Η διαίρεση της ζωής», το Back to Athens 2025 παρουσιάζει 30 εκθέσεις, εγκαταστάσεις, performance και προβολές από καλλιτέχνες και επιμελητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Εικαστικά / Takis: Αρχαϊκός καλλιτέχνης, προφήτης, μάντης, μάγος. Σίγουρα μοναδικός

Με μια μεγάλη έκθεση σε δύο μέρη, στην Αθήνα και στην Άνδρο, το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή γιορτάζει τα εκατό χρόνια του Takis, μίας από τις σημαντικότερες σημαντικότερες προσωπικότητες της ελληνικής αλλά και της παγκόσμιας εικαστικής σκηνής.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα τοιχογραφία με τη ζωή των σεξεργατριών σε έναν δρόμο του Μεταξουργείου

Εικαστικά / Μια νέα τοιχογραφία για την αόρατη ζωή των σεξεργατριών στην οδό Ιάσωνος

Η διεθνής εικαστικός Paulina Olowska δημιουργεί μια τοιχογραφία στον πεζόδρομο του Μεταξουργείου για τις γυναίκες και γειτόνισσές της με τις οποίες καλημερίζεται και πίνει καφέ.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο ζωοπλάστης γλύπτης Ευριπίδης Βαβούρης (1911-1987) 

Εικαστικά / Ευριπίδης Βαβούρης: Πέρα από το «Λαγωνικό» της Φωκίωνος Νέγρη

Ο δημιουργός του γνωστού αγάλματος της Κυψέλης υπήρξε ένας στοχαστικός γλύπτης της Αθήνας με αξιόλογη πορεία, που απέδιδε πειστικά και με μεγάλη ευαισθησία τα κατοικίδια ζώα. Μια επίσκεψη στο ατελιέ του, που έχει διατηρηθεί σε άψογη κατάσταση, αποτέλεσε το ερέθισμα για να τον ανακαλύψουμε και να τον επανεκτιμήσουμε. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Εικαστικά / Ένας Ιούνιος γεμάτος τέχνη: 28 εκθέσεις που αξίζει να δείτε

Μια σειρά από εκθέσεις σημαντικών καλλιτεχνών χαρακτηρίζουν την έναρξη του καλοκαιριού. Από τα Plásmata 3 της Στεγης έως την αναδρομική έκθεση του Takis κι από τη Marlene Dumas έως την Charline von Heyl.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μαρλέν

Εικαστικά / Marlene Dumas: «Η τέχνη είναι πάντοτε μια πράξη εναντίον της βίας»

Η κορυφαία Νοτιοαφρικανή ζωγράφος παρουσιάζει την πρώτη ατομική της έκθεση στην Ελλάδα, στην οποία τα έργα της διαλέγονται με αρχαιότητες από τις μόνιμες συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πρόδρομος Τσιαβός: «Στην παρουσία μας στον δημόσιο χώρο ο στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση αλλά να ακούσουμε, να συζητήσουμε, να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Plāsmata 3 / Πρόδρομος Τσιαβός: «Στόχος μας δεν είναι απλά να κάνουμε μια έκθεση, αλλά να αφήσουμε κάτι πίσω μας»

Ο επικεφαλής Ψηφιακής Ανάπτυξης και Καινοτομίας του Ιδρύματος Ωνάση μιλά με υπόκρουση τα ασταμάτητα τιτιβίσματα των πουλιών που έρχονται από τα σκιερά δέντρα του Πεδίου του Άρεως.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα σε μια συνάντηση με τη σύγχρονη τέχνη σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά

Εικαστικά / Η Ραλλού Μάνου, ο Γρηγόρης Σεμιτέκολο και η Ναυσικά Πάστρα «συνομιλούν» με τη σύγχρονη τέχνη

Οι τρεις Έλληνες πρωτοπόροι καλλιτέχνες που στιγμάτισαν την ελληνική δημιουργία, σε μια απρόσμενη διαγενεακή συνάντηση με τη Sagg Napoli και τον Mungo Thomson, σε ένα εργοστάσιο στον Πειραιά.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ