Στην ερώτηση πόσο «ανθρώπινη» μπορεί να είναι η τεχνητή νοημοσύνη, η Γιάννα Ανδρονοπούλου, διευθύνουσα σύμβουλος της Microsoft Ελλάδας, Κύπρου και Μάλτας, σχολιάζει πως η απάντηση δεν κρύβεται στους αλγόριθμους αλλά στις προθέσεις μας. «Ο άνθρωπος ορίζει το όραμα, την κατεύθυνση, τις αξίες, την υπευθυνότητα, τη λογοδοσία», τονίζει, εξηγώντας γιατί το μέλλον ανήκει σε οργανισμούς που θα συνδυάζουν τη δύναμη του AI με την κρίση και την ανθρώπινη ηθική.
— Η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί πλέον μια μετασχηματιστική δύναμη και φαίνεται ότι έχει τη δυνατότητα να αλλάξει την καθημερινότητα μας. Τι κερδίζουμε και τι μπορεί να χάσουμε από αυτό το ραγδαία αναπτυσσόμενο πεδίο;
Κερδίζουμε χρόνο, ποιότητα και πρόσβαση. Η τεχνητή νοημοσύνη ήδη μάς βοηθά να αυτοματοποιούμε το επαναλαμβανόμενο, να ενισχύουμε το δημιουργικό και να παίρνουμε αποφάσεις με καλύτερα δεδομένα. Τα παραδείγματα είναι ήδη πολλά: π.χ. στην υγεία υποστηρίζει τη γρηγορότερη διάγνωση και την καλύτερη σχέση ασθενούς - γιατρού, στην εκπαίδευση την εξατομικευμένη μάθηση, στις επιχειρήσεις νέα προϊόντα και υπηρεσίες σε ταχύτητες που μέχρι χθες θεωρούσαμε αδύνατες. Η μεγαλύτερη αξία για μένα είναι ότι δημιουργεί μια ευκαιρία –τη μοναδική ίσως– να διαχειριστούμε τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και τις φυσικές καταστροφές μέχρι έργα ανθρωπιστικής διάστασης και δυσκολίες που σχετίζονται με θέματα υγείας. Με δεδομένο ότι ο άνθρωπος καθορίζει το αν το ΑΙ θα γίνει εργαλείο χειραφέτησης ή επιτάχυνσης των ανισοτήτων, αυτό που θα μπορούσαμε να χάσουμε, αν δεν είμαστε προσεκτικοί, είναι η ισότητα των ευκαιριών, αν η πρόσβαση είναι άνιση, αν η εκπαίδευση δεν ακολουθήσει, αν η υιοθέτηση γίνει χωρίς να αναβαθμίσουμε ρόλους και δεξιότητες.
— Μπορούμε να κάνουμε λόγο για «εκδημοκρατισμό» της τεχνολογίας και κατ’ επέκταση του ΑΙ, με την έννοια ότι κάθε χρήστης πρέπει να έχει πρόσβαση σε τεχνολογικές πλατφόρμες χωρίς να χρειάζεται να επενδύσει τεράστια ποσά;
Η πρόσβαση και η συμπερίληψη είναι προτεραιότητες για εμάς και πιστεύω ότι αποτελούν και υποχρέωση κάθε εταιρείας που παράγει νέες τεχνολογίες. Ο εκδημοκρατισμός είναι εφικτός μέσω υπεύθυνων αρχιτεκτονικών –διαφάνεια, προστασία δεδομένων, αντιμετώπιση προκαταλήψεων–, μέσω προσβάσιμων εργαλείων και μέσω καθολικών δεξιοτήτων – ψηφιακή εκπαίδευση για όλους, από μαθητές μέχρι επαγγελματίες, σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Όταν ο τρόπος αλληλεπίδρασης είναι η φυσική γλώσσα και η δυνατότητα χρήσης δίνεται σε όλους –κάτι που δεν θα ήταν εφικτό χωρίς επένδυση σε τεράστια ποσά αν δεν υπήρχε το public cloud–, τότε το ΑΙ δεν είναι προνόμιο λίγων και μπορεί να εξυπηρετήσει ουσιαστικά την έννοια της χρήσης AI για το ευρύτερο καλό.
— Θα μπορούσαμε να δούμε ένα εργαλείο ΑΙ να διοικεί μια εταιρεία;
Ο άνθρωπος ορίζει το όραμα, την κατεύθυνση, τις αξίες, την υπευθυνότητα, τη λογοδοσία. Ένα εργαλείο AI μπορεί να βοηθήσει στο διοικείν. Και καθώς πλέον μιλάμε για Frontier AI οργανισμούς – οργανισμούς δηλαδή που συνδυάζουν την ανθρώπινη με την τεχνητή νοημοσύνη, το μοντέλο της επόμενης μέρας είναι αυτό στο οποίο το ΑΙ αναλύει σενάρια, προβλέπει κινδύνους, προτείνει στρατηγικές, και ο άνθρωπος παίρνει την απόφαση και την ευθύνη. Η διοίκηση είναι κάτι περισσότερο από βελτιστοποίηση – είναι κρίση, ηθική και κουλτούρα. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι η μεγαλύτερη ευκαιρία της γενιάς μας, αρκεί να τη δούμε όχι ως μαύρο κουτί αλλά ως καθρέφτη αξιών: ό,τι «βάλουμε» μέσα, αυτό θα πολλαπλασιάσει.
«Είναι σημαντικό η Ελλάδα να μη μείνει μόνο στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης αλλά να αξιοποιήσει τη στιγμή ως μετασχηματιστική και όχι ως απλώς τεχνολογική ευκαιρία, ώστε να δημιουργεί καινοτομία».
— Μπορεί η Ελλάδα να ωφεληθεί από την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης; Με ποιον τρόπο μπορεί να γίνει αυτό;
Είναι σημαντικό η Ελλάδα να μη μείνει μόνο στη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης αλλά να αξιοποιήσει τη στιγμή ως μετασχηματιστική και όχι ως απλώς τεχνολογική ευκαιρία, ώστε να δημιουργεί καινοτομία. Η χώρα μπορεί να ωφεληθεί ουσιαστικά και με διάρκεια. Το πλεονέκτημά μας δεν είναι μόνο το ταλέντο ή η γεωγραφία· είναι η δυνατότητα να κινηθούμε γρήγορα, με ενιαία στρατηγική και με στόχο να κάνουμε το ΑΙ ενεργό μοχλό προόδου. Πρακτικά, αυτό σημαίνει δημόσιες υπηρεσίες που λειτουργούν με ΑΙ, όχι ως επιπλέον εργαλείο αλλά ως τρόπο παροχής πολιτικής: καλύτερη εξυπηρέτηση, πρόβλεψη αναγκών, διαφάνεια και βελτιστοποίηση πόρων. Όσο πιο ψηφιακό είναι το κράτος, τόσο πιο δίκαιη και αποτελεσματική γίνεται η καθημερινότητα των πολιτών. Εκπαίδευση με τη βοήθεια του ΑΙ, για ένα περιβάλλον πιο συμπεριληπτικό και πιο προσαρμοσμένο στις ανάγκες κάθε μαθητή. Τουρισμός και πολιτισμός με εξωστρεφή τεχνολογική ταυτότητα – από έξυπνη διαχείριση ροών και προσωποποιημένες εμπειρίες μέχρι πολιτιστικό περιεχόμενο ενισχυμένο με ΑΙ, που κάνει το ελληνικό αφήγημα προσιτό σε κάθε γλώσσα και κάθε επισκέπτη. Υγεία με περισσότερη ακρίβεια και πρόσβαση – διάγνωση υποβοηθούμενη με ΑΙ, καλύτερη διαχείριση χρόνιων νοσημάτων, καλύτερη πρόβλεψη και πρόληψη, που μεταφράζεται σε εξοικονόμηση πόρων, πέρα από την καλύτερη διαχείριση του χρόνου γιατρών και νοσηλευτών. Ναυτιλία, αγροδιατροφή, ενέργεια – τομείς στους οποίους η Ελλάδα έχει ιστορική και παραγωγική ισχύ. Με προγνωστική συντήρηση, βελτιστοποίηση εφοδιαστικών αλυσίδων και έξυπνη διαχείριση, η χώρα μπορεί να αυξήσει την ανταγωνιστικότητά της σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Μικρομεσαίες επιχειρήσεις και startups – ίσως το πιο κρίσιμο σημείο. Με πρόσβαση σε σύγχρονα εργαλεία cloud και ΑΙ, ακόμη και μια μικρή επιχείρηση μπορεί να έχει δυνατότητες που παλαιότερα ήταν προνόμιο ενός μεγάλου οργανισμού. Αυτό είναι πραγματικός εκδημοκρατισμός της καινοτομίας. Για να συμβούν όλα αυτά, χρειάζεται ένα τρίπτυχο: δεξιότητες σε κλίμακα, ασφαλείς, αξιόπιστες υποδομές cloud, που επιτρέπουν υπεύθυνη χρήση ΑΙ, συνεργασίες δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που μετατρέπουν την τεχνολογία σε πραγματικές εφαρμογές και μετρήσιμη αξία. Αν κινηθούμε σε αυτήν τη λογική, η Ελλάδα δεν θα ακολουθεί την καμπύλη της καινοτομίας. Θα μπορεί να τη διαμορφώνει.
— Πώς βλέπει η Microsoft το οικονομικό περιβάλλον στην Ελλάδα και τις προοπτικές του;
Η Microsoft βλέπει το οικονομικό περιβάλλον στην Ελλάδα να αλλάζει με τρόπο που πριν από λίγα χρόνια θα θεωρούσαμε δύσκολο να επιτευχθεί. Υπάρχει μια συντεταγμένη μετατόπιση της χώρας προς μια πιο ώριμη ψηφιοποίηση και μια επιχειρηματική κοινότητα που πλέον επενδύει συνειδητά σε δεδομένα και τεχνητή νοημοσύνη – όχι ως τάση, αλλά ως στρατηγική επιλογή. Αυτή η εικόνα δεν μας είναι άγνωστη· την παρακολουθούμε από μέσα εδώ και σχεδόν 35 χρόνια συνεχούς παρουσίας στην Ελλάδα. Η μακροχρόνια δέσμευσή μας μάς επέτρεψε να δούμε από πρώτο χέρι τη δυναμική που έχει αυτή η χώρα όταν συνδυάζει ταλέντο, τεχνολογική όρεξη και εξωστρέφεια. Και αυτή η εμπιστοσύνη ήταν ένας από τους λόγους που επιλέξαμε την Ελλάδα ως μία από τις λίγες χώρες παγκοσμίως για τη δημιουργία ενός data center region – μια απόφαση που δεν λαμβάνεται ποτέ ελαφρά, ούτε βραχυπρόθεσμα. Σήμερα, βλέπουμε την ελληνική οικονομία να αποκτά μια νέα εσωτερική μηχανική: από την αυξανόμενη χρήση cloud και ΑΙ μέχρι τη μετατροπή πιλότων σε πραγματικές, παραγωγικές λύσεις σε λογιστικές λειτουργίες, CRM, logistics, εξυπηρέτηση πελατών. Όσο η τεχνολογία ενσωματώνεται στον παραγωγικό ιστό –και όχι απλώς δοκιμάζεται– τόσο η ανάπτυξη γίνεται βιώσιμη, όχι συγκυριακή. Με απλά λόγια: η Ελλάδα έχει μπει σε μια περίοδο στην οποία η τεχνολογία δεν «ακολουθεί» την οικονομία· τη διαμορφώνει. Και αυτό είναι που κάνει τις προοπτικές της πραγματικά ενδιαφέρουσες.
— Το 2020 η Microsoft ανακοίνωσε την πρόθεσή της να προχωρήσει σε επενδύσεις συνολικού ύψους περί το 1 δισ. ευρώ σε τρία data centers. Ποια είναι η πορεία της επένδυσης;
Η επένδυση ακολουθεί το χρονοδιάγραμμα ενός τεράστιου τεχνολογικού έργου: αδειοδοτήσεις, διασφάλιση περιβαλλοντικών προτύπων, έργα υποδομής, κατασκευές, διασυνδέσεις και επιχειρησιακή ετοιμότητα. Παράλληλα τρέχουν προγράμματα skilling και οικοσυστήματος ώστε, όταν τα κέντρα θα λειτουργούν, η χώρα να έχει ήδη αξιοποιήσιμη ζήτηση και δυναμικές εφαρμογές. Το σημαντικό δεν είναι μόνο οι εγκαταστάσεις αλλά το συνολικό πεδίο καινοτομίας που δημιουργούν γύρω τους. Τα δύο DCs είναι ήδη υπό κατασκευή, θα έχουμε σύντομα ανακοινώσεις και για το τρίτο, έχουμε εκπαιδεύσει ήδη περίπου 100.000 ανθρώπους και συνεχίζουμε την προσπάθεια σε εθνικό αλλά και τοπικό επίπεδο, με ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα στήριξης των κοινοτήτων που βρίσκονται κοντά στα DCs. Το έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί μέσα στα επόμενα δύο χρόνια.
— Έχετε δηλώσει ότι η Ελλάδα μπορεί να μετατραπεί σε κόμβο τεχνητής νοημοσύνης και cloud στην ευρύτερη περιφέρεια της ΝΑ Ευρώπης. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά;
Όταν μιλάμε για τη μετατροπή της Ελλάδας σε κόμβο τεχνητής νοημοσύνης και cloud για τη Νότια Ευρώπη, δεν αναφερόμαστε σε έναν τίτλο τιμής. Αναφερόμαστε σε μια πραγματική παραγωγική δυνατότητα της χώρας να σχεδιάζει, να αναπτύσσει και να εξάγει καινοτομία που χρησιμοποιείται ευρύτερα από την εγχώρια αγορά, όπως ανέφερα και νωρίτερα. Και αυτό είναι κάτι που δεν ξεκινά από το μηδέν. Τι σημαίνει όμως «κόμβος» στην πράξη; Πρώτον, υποδομή. Τοπικές υπηρεσίες cloud υψηλής ασφάλειας και χαμηλής καθυστέρησης (latency), που επιτρέπουν σε επιχειρήσεις, δημόσιους φορείς και startups να λειτουργούν και να καινοτομούν χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς. Η ύπαρξη data center region δημιουργεί τελείως διαφορετικό οικονομικό αποτύπωμα – προσελκύει επενδύσεις, δημιουργεί εξειδικευμένες θέσεις εργασίας και δίνει στις επιχειρήσεις χρόνο απόκρισης και συμμόρφωση που πριν δεν ήταν εφικτά. Δεύτερον, ταλέντο. Για να γίνει μια χώρα κόμβος, χρειάζεται ανθρώπους που μπορούν να χτίσουν, να βελτιστοποιήσουν και να λειτουργήσουν λύσεις ΑΙ και cloud. Αυτό σημαίνει μαζικά προγράμματα κατάρτισης, συνεργασίες με πανεπιστήμια αλλά και επιχειρήσεις που ζητούν –και απορροφούν– ρόλους σε νέες τεχνολογίες. Η Ελλάδα δείχνει ότι μπορεί να δημιουργήσει αυτό το οικοσύστημα δεξιοτήτων. Τρίτον, αγορά και εξωστρέφεια. Ένας κόμβος δεν παράγει μόνο προϊόντα για εσωτερική κατανάλωση. Παράγει λύσεις που «ταξιδεύουν». Εξειδικευμένες εφαρμογές –από ναυτιλία και logistics μέχρι τουρισμό, πολιτισμό και ενέργεια– που αναπτύσσονται εδώ και μπορούν να χρησιμοποιηθούν από επιχειρήσεις σε ολόκληρη την περιοχή. Βλέπουμε όλο και περισσότερες ελληνικές εταιρείες και startups να εξάγουν καινοτομία, να μπαίνουν σε διεθνές οικοσύστημα και να κινούνται με αυτοπεποίθηση. Συνολικά, η έννοια του «κόμβου» δεν είναι φιλοδοξία για το μέλλον. Είναι διαδρομή που ήδη έχει ξεκινήσει. Και όσο η χώρα επενδύει σε υποδομές, δεξιότητες και εφαρμογές με πραγματικό αντίκτυπο, τόσο η Ελλάδα μετατρέπεται από αγοραστή τεχνολογίας σε δημιουργό καινοτομίας για την ευρύτερη περιοχή.
— Είστε ικανοποιημένη από την πορεία ψηφιακής μετάβασης των ελληνικών επιχειρήσεων;
Είμαι ρεαλιστικά αισιόδοξη, κυρίως γιατί τα τελευταία δύο χρόνια βλέπουμε κάτι που αποτελεί μεγάλη τομή σε σχέση με το παρελθόν. Για πολλά χρόνια, οι ελληνικές επιχειρήσεις δήλωναν ενδιαφέρον για νέες τεχνολογίες αλλά συχνά δίσταζαν να περάσουν από το στάδιο του σχεδιασμού στο στάδιο της πραγματικής υιοθέτησης. Σήμερα συμβαίνει το αντίθετο: πολλές εταιρείες έχουν ήδη μπει στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης από πολύ νωρίς, και αυτό είναι ίσως το πιο ενθαρρυντικό στοιχείο. Βλέπουμε σταδιακά ουσιαστικές νίκες στην αυτοματοποίηση backoffice διαδικασιών, στη χρήση analytics για καλύτερες αποφάσεις αλλά και στη βελτίωση της εμπειρίας του πελάτη. Ταυτόχρονα, οι πιο ώριμοι οργανισμοί συνεχίζουν να ενσωματώνουν AI σε λειτουργίες όπως οι πωλήσεις, το marketing, η εξυπηρέτηση και η ανάπτυξη προϊόντων. Αυτό σημαίνει ότι η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι πλέον μια μακρινή προοπτική· είναι κομμάτι της καθημερινής επιχειρησιακής λειτουργίας. Και της χώρας – η ελληνική κυβέρνηση είναι από τις πρώτες στην Ευρώπη που πέρασαν στην υιοθέτηση ΑΙ με επίκεντρο τον πολίτη, δημιουργώντας μια εξαιρετική βάση για την επόμενη μέρα και έχοντας πλέον να επιδείξουν βέλτιστες πρακτικές ακόμα και σε παγκόσμιο επίπεδο. Η μεγάλη πρόκληση μπροστά μας είναι να περάσουμε από μεμονωμένες πρωτοβουλίες σε ολιστικά συστήματα. Αυτό απαιτεί ενιαία και καθαρά δεδομένα, ασφαλείς διεργασίες, σαφείς κανόνες διακυβέρνησης της τεχνητής νοημοσύνης και μετρήσιμα KPIs. Όταν αυτά τα στοιχεία δουλεύουν μαζί, οι οργανισμοί μπορούν να κλιμακώσουν τις λύσεις τους με τρόπο ασφαλή, υπεύθυνο και παραγωγικό. Οι εταιρείες που επενδύουν σήμερα σε δεξιότητες, δεδομένα και διακυβέρνηση της τεχνητής νοημοσύνης αποκτούν ήδη ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που δεν είναι συγκυριακό. Είναι δομικό. Και αυτή είναι η πραγματική αλλαγή: για πρώτη φορά, η τεχνολογική μετάβαση δεν ακολουθεί την αγορά – την οδηγεί.
— Οι κυβερνοεπιθέσεις πλέον έχουν αλλάξει πρόσωπο και δεν προέρχονται από μεμονωμένους hackers αλλά από οργανωμένα σχήματα που μπορεί να είναι κρατικά υποστηριζόμενα. Είναι επαρκή τα μέσα προστασίας;
Οι κυβερνοεπιθέσεις όντως δεν θυμίζουν πια τίποτα από το παρελθόν. Σύμφωνα με το φετινό Microsoft Digital Defense Report, πάνω από το μισό των περιστατικών στην Ευρώπη αφορά πλέον οργανωμένο εκβιασμό και ransomware, ενώ το 80% των επιθέσεων στοχεύει σε κλοπή ευαίσθητων δεδομένων – από νοσοκομεία μέχρι μικρές επιχειρήσεις. Η γεωπολιτική διάσταση είναι πλέον ξεκάθαρη: κρατικά υποστηριζόμενες ομάδες στρέφονται όλο και περισσότερο και σε ελληνικούς κλάδους, όπως τα logistics και η ναυτιλία, αναζητώντας πρόσβαση με διάρκεια. Σε αυτό το τοπίο δεν υπάρχει «μαγικό εργαλείο». Υπάρχει στρατηγική άμυνας: zero trust αρχιτεκτονική, ΑΙ για έγκαιρη ανίχνευση, προστασία ταυτότητας και δεδομένων, ασφάλεια στην εφοδιαστική αλυσίδα και, πάνω απ’ όλα, συνεχής εκπαίδευση των ανθρώπων. Το Microsoft Digital Defense Report θυμίζει πως η απλή πολυπαραγοντική ταυτοποίηση μπορεί να σταματήσει πάνω από το 99% των μη εξουσιοδοτημένων προσπαθειών πρόσβασης, κι όμως η υιοθέτησή της παραμένει άνιση. Η αλήθεια είναι απλή: οι επιθέσεις εξελίσσονται με την ταχύτητα της τεχνητής νοημοσύνης. Άρα και η άμυνά μας πρέπει να εξελίσσεται το ίδιο γρήγορα και πιο υπεύθυνα. Η κυβερνοασφάλεια δεν είναι μια λειτουργία του ΙΤ. Είναι η νέα υποδομή μιας σύγχρονης οικονομίας. Και για χώρες όπως η Ελλάδα, με κρίσιμους τομείς και αυξανόμενο ψηφιακό αποτύπωμα, είναι ζήτημα αντοχής, αξιοπιστίας και, τελικά, εθνικής ασφάλειας. Η ασφάλεια δεν είναι προϊόν· είναι πρακτική. Οι αντίπαλοι εξελίσσονται – πρέπει να εξελισσόμαστε πιο γρήγορα και πιο υπεύθυνα.
