«Ξεφυτρώνουν τα ακροδεξιά κόμματα σαν τα μανιτάρια»

Αριστείδης Χατζής: «Ξεφυτρώνουν τα ακροδεξιά κόμματα σαν τα μανιτάρια» Facebook Twitter
Πώς να την περιορίσεις τη ζήτηση για ακροδεξιές πολιτικές, όταν ένα ολόκληρο εκπαιδευτικό σύστημα βασίζεται στην απόρριψη των θεμελιωδών φιλελεύθερων αρχών και της κριτικής σκέψης;
0

— Γιατί θεωρείτε ότι είναι ακόμα ορατό το εκλογικό αποτύπωμα της ακροδεξιάς στην Ελλάδα;
Το πραγματικό πρόβλημα είναι πως υπάρχει μεγάλη ζήτηση για ακροδεξιές πολιτικές, γι’ αυτό ξεφυτρώνουν τα ακροδεξιά κόμματα σαν τα μανιτάρια, γι’ αυτό αρκετοί πολιτικοί αποφασίζουν να στραφούν στο ακροδεξιό κοινό ή υιοθετούν ακροδεξιά ρητορική. Ό,τι και να κάνεις για να περιορίσεις την προσφορά θα είναι ατελέσφορο, γιατί η ζήτηση θα συνεχίσει να υπάρχει εκεί έξω.

Αν θες, όμως, να περιορίσεις τη ζήτηση, ασχολείσαι με το πώς διαμορφώνονται οι προτιμήσεις. Αλλά πώς να την περιορίσεις τη ζήτηση για ακροδεξιές πολιτικές, όταν ένα ολόκληρο εκπαιδευτικό σύστημα βασίζεται στην απόρριψη (δομικά και ουσιαστικά) των θεμελιωδών φιλελεύθερων αρχών και της κριτικής σκέψης;

Γι’ αυτό και η ζήτηση για φιλελεύθερες πολιτικές είναι ελάχιστη, ασθενική και επιφανειακή, ενώ για ακροδεξιές πολιτικές, ισχυρή. Θα το δούμε σύντομα να αποτυπώνεται και εκλογικά.

Η είσοδος ενός ακροδεξιού κόμματος στη Βουλή μπορεί να γίνει, υπό προϋποθέσεις, ιδιαίτερα επικίνδυνη διότι θα το «νομιμοποιήσει» στα μάτια όσων φλερτάρουν με τις ιδέες του, αλλά διστάζουν να το ψηφίσουν.

portrait
Αριστείδης Χατζής, καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

— Τι τροφοδοτεί σήμερα τον λαϊκιστικό και εθνικιστικό λόγο;
Εκτός από το εκπαιδευτικό σύστημα, που σε εισάγει σ’ αυτά τα είδη λόγου τα οποία είναι κυρίαρχα στον καφενειακό λόγο, το ίδιο το πολιτικό σύστημα καλλιεργεί παρόμοιες αντιλήψεις.

Αν πάρουμε τα περισσότερα πολιτικά κείμενα και τα εξετάσουμε προσεχτικά, θα δούμε πως είναι κενά ουσιαστικού περιεχομένου, ανερμάτιστα, ρηχά, αλλά ταυτόχρονα βρίθουν από λαϊκιστικά και εθνικιστικά μοτίβα.

Δεν είναι τυχαίο αυτό. Αναπαράγεται ο λόγος που έχει πέραση, που ο μέσος ψηφοφόρος κατανοεί και περιμένει να ακούσει. Οτιδήποτε διαφορετικό, π.χ. ορθολογικά επιχειρήματα, αναλύσεις κόστους-οφέλους, προτάσεις για συμβιβαστικές λύσεις, προσπάθεια απεικόνισης της πραγματικότητας, επισήμανση των περιορισμών και των δυνατοτήτων, ενοχλεί και απορρίπτεται.

Έχουμε, επιπλέον, στην αριστερά και στη δεξιά αυτούς που διεκδικούν το μονοπώλιο της αυθεντικής εκπροσώπησης του λαού και του έθνους αντίστοιχα. Οι έννοιες αυτές έχουν ρευστοποιηθεί και ταυτόχρονα κακοποιηθεί και διαστρεβλωθεί, ενώ κακόβουλες παράγωγες έννοιες, όπως «αντιλαϊκός» και «εθνομηδενιστής», χρησιμοποιούνται ad hominem από όσους δεν διστάζουν να τραμπουκίσουν λεκτικά, εκμεταλλευόμενοι την κυριαρχία του λαϊκιστικού και εθνικιστικού λόγου.

— Στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. κόμματα της άκρας δεξιάς βρίσκονται σε μια ανοδική εκλογική τροχιά. Στις επερχόμενες εκλογές τι είναι αυτό που πρέπει να μας ανησυχήσει αν το κόμμα Κασιδιάρη πετύχει να μπει στη Βουλή;
Η άκρα δεξιά έχει πολλά πλεονεκτήματα. Το πρώτο είναι πως το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα τη διαφημίζει αποτελεσματικότατα. Αυτό συμβαίνει στην Ελλάδα σήμερα. Νομίζω πως οι απόπειρες απαγόρευσης του κόμματος Κασιδιάρη με θεσμικές ακροβασίες το ενίσχυσαν περισσότερο απ’ ό,τι εντοπίζουν οι δημοσκοπήσεις.

Το δεύτερο πλεονέκτημα είναι πως τα ακροδεξιά κόμματα δεν έχουν υποστεί κυβερνητική φθορά, εμφανίζονται ως γνησίως αντισυστημικά και βέβαια οι διώξεις εναντίον τους ενισχύουν αυτό το προφίλ. Καθώς η ιστορική μνήμη δεν φαίνεται να υπάρχει ή να επηρεάζει μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες (π.χ. τους νέους), αυτές είναι ευάλωτες στα συνθήματα και τη ρητορική της ακροδεξιάς που συνδυάζει τον εθνικιστικό με τον λαϊκιστικό λόγο με μεγάλες δόσεις ρατσιστικού λόγου και λόγου μίσους που δεν φαίνεται να ενοχλούν, αλλά μάλλον εκφράζουν μεγάλη μερίδα ψηφοφόρων. Τέλος, τα ακροδεξιά κόμματα ωφελούνται κυρίως από την υποκρισία και τον καιροσκοπισμό των mainstream κομμάτων.

Η είσοδος ενός ακροδεξιού κόμματος στη Βουλή μπορεί να γίνει, υπό προϋποθέσεις, ιδιαίτερα επικίνδυνη διότι θα το «νομιμοποιήσει» στα μάτια όσων φλερτάρουν με τις ιδέες του, αλλά διστάζουν να το ψηφίσουν. Το κόμμα αυτό θα έχει ευκαιρίες να «διαταράξει» την κοινοβουλευτική διαδικασία και να απονομιμοποιήσει περισσότερο τη φιλελεύθερη δημοκρατία και τους θεσμούς της. Η προβοκατόρικη δράση του μπορεί να είναι ανέξοδη, ακόμα και πολιτικά κερδοφόρα.

Βέβαια, η επιτυχία και η μακροημέρευση των ακροδεξιών κομμάτων εξαρτώνται πάντα από τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες αλλά και από την ευφυΐα των ηγετών τους.

— Γιατί πιστεύετε ότι δεν κατάφεραν τα δημοκρατικά κόμματα να ξανακερδίσουν τους πολίτες που πέρασαν στην όχθη της τυφλής άρνησης μετά τη χρεοκοπία;
Γιατί αυτοί οι πολίτες ταυτίζονται με τον αντισυστημισμό και μετά την εμπειρία των ετών 2015-2019 (ιδίως του 2015), μόνο η άκρα δεξιά μπορεί να εμφανίζεται ως γνησίως αντισυστημική – κι ας έχουν αυτήν τη φαντασίωση και αρκετοί οπαδοί του ΣΥΡΙΖΑ, όπως φαίνεται στις σχετικές έρευνες.

Το φαινόμενο της «τυφλής άρνησης», όπως το ονομάζετε, η «ανοσία σε ορθολογικά επιχειρήματα», όπως το ονομάζω εγώ, έχει πλήξει πολλούς λαούς στην Ευρώπη (π.χ. Γαλλία) και, βέβαια, τις ΗΠΑ. Ο μέσος οπαδός του Τραμπ αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα «τυφλών στ’ αυτιά, στη νόηση και στα μάτια».

— Πώς σχολιάζεται το γεγονός ότι ένα κόμμα κάνει προεκλογική καμπάνια και οργανώνεται μέσα από τις φυλακές;
Έχει ξανασυμβεί στην ελληνική ιστορία και τώρα επαναλαμβάνεται ως φάρσα. Είναι παράδοξο και εξωφρενικό, αλλά, από την άλλη μεριά, αναμενόμενο. Τη στιγμή που υπήρχαν πολίτες που στήριζαν τη Χρυσή Αυγή, αν και γνώριζαν πως ήταν ένα νεοναζιστικό κόμμα, δεν μου κάνει και τόση εντύπωση πως είναι έτοιμοι τώρα να στηρίξουν το «φυλακισμένο κόμμα».

Άλλωστε ταιριάζουν όλα τόσο ωραία στο αφήγημα: «το πραγματικά αντισυστημικό κόμμα αγωνίζεται με κλεφτοπόλεμο ή με υπόγειο πόλεμο ενάντια στο διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα που κάνει ό,τι μπορεί για να το εξοντώσει».

Ολοκληρώνοντας, θα πρέπει να τονίσω αυτό που σας είπα από την αρχή: αυτά τα προβλήματα δεν έχουν εύκολες, απλές και γρήγορες λύσεις. Οι αποτυχημένες απόπειρες γίνονται μπούμερανγκ.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Βαθαίνει η κρίση εμπιστοσύνης, αλλά κανένας δεν πτοείται 

Βασιλική Σιούτη / Βαθαίνει η κρίση εμπιστοσύνης, αλλά κανένας δεν πτοείται 

Στην Ελλάδα η κοινή γνώμη έχει τη χειρότερη άποψη για τα πολιτικά κόμματα της χώρας, αλλά αυτό δεν μοιάζει να πτοεί κανέναν, παρά τον υπαρκτό κίνδυνο απονομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Ο Γιάννης Σίνα Ούγκο Αντετοκούνμπο…

Ακροβατώντας / Ο Γιάννης Σίνα Ούγκο Αντετοκούνμπο και ο κάθε Γιάννης

Σαν αυτόν υπάρχουν χιλιάδες ακόμα άνθρωποι που ζουν στη χώρα μας, πολλές χιλιάδες «καταραμένοι» που για διάφορους λόγους έφτασαν και φτάνουν ως εδώ με κάτι καρυδότσουφλα, σε μια προσπάθεια να επιβιώσουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ρεπορτάζ / Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ενώ τα πορίσματα της Πυροσβεστικής δεν εντοπίζουν στοιχεία εμπρησμού, δύο φοιτητές εξακολουθούν να κρατούνται προσωρινά για τη φωτιά στην περιοχή του Γηροκομείου Πατρών, με την υπόθεση να ξυπνά μνήμες από παλαιότερες δικαστικές πλάνες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Η σάγκα της Μονής Σινά

Ρεπορτάζ / Μυστήριο, βία, σκάνδαλα και διαπλοκή: Η σάγκα της Μονής Σινά

Από την έρημο Σινά και την Ιερουσαλήμ μέχρι το Φανάρι, από το Κάιρο και την Αθήνα μέχρι τις Βρυξέλλες, εκτυλίσσεται μια εκκλησιαστική-διπλωματική υπόθεση που θα μπορούσε να γίνει ταινία.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί ο δήμος Αθηναίων αδιαφορεί για την αρχαία κοίτη του Ιλισού; 

Ρεπορτάζ / Γιατί ο δήμος Αθηναίων αδιαφορεί για την αρχαία κοίτη του Ιλισού; 

Αντί να απομακρύνει το Ολυμπιακό Κολυμβητήριο που έχει χτιστεί επάνω της, ο δήμαρχος το ανακαινίζει, παραβλέποντας αυτήν τη ζώνη τεράστιας ιστορικής, αρχαιολογικής και περιβαλλοντικής σημασίας. 
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Με αντιπολίτευση την ακρίβεια 

Οπτική Γωνία / Με αντιπολίτευση την ακρίβεια 

Ο πρωθυπουργός, με τα μέτρα που εξήγγειλε, έδωσε το καθαρό στίγμα της φιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής του, αφήνοντας το πεδίο ανοιχτό για μια πιο αριστερή αντιπολίτευση, της οποίας οι προτάσεις αναμένονται.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Τι κομίζει ο Αλέξης Τσίπρας;

Οπτική Γωνία / Τι κομίζει ο Αλέξης Τσίπρας;

Προβάλλοντας πλέον έναν ήπιο «κριτικο-μνημονιακό» τόνο, ο Αλέξης Τσίπρας καταλήγει σε ένα πενιχρό σχήμα: τη διαμάχη μεταξύ της αναπτυξιακής Ελλάδας και της κλεπτοκρατίας, την αντίθεση έντιμης-παραγωγικής χώρας με μια μικρή μερίδα διεφθαρμένων και τις προσβάσεις τους στο κράτος.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Τι ακριβώς συμβαίνει με τα αυγά στην Ελλάδα;

Ρεπορτάζ / Τι ακριβώς συμβαίνει με τα αυγά στην Ελλάδα – να ανησυχούμε ή όχι;

Μελέτη του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του ΕΚΠΑ καταγράφει για πρώτη φορά στην Ελλάδα την παρουσία PFAS σε αυγά ελευθέρας βοσκής, αναδεικνύοντας το ζήτημα των «παντοτινών χημικών».
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Μητσοτάκης στη ΔΕΘ: Απάντηση στη δυσαρέσκεια για την ανάπτυξη που δεν μοιράζεται

Πολιτική / Μητσοτάκης στη ΔΕΘ: Απάντηση στη δυσαρέσκεια για την ανάπτυξη που δεν μοιράζεται

Ο πρωθυπουργός με την ομιλία του στη ΔΕΘ θα προσπαθήσει να απαντήσει στους πολίτες που δεν έχουν δει ως τώρα την οικονομική ανάπτυξη που διαφημίζει η κυβέρνηση, παρουσιάζοντας τα μέτρα που θα ανακοινώσει ως απτή απόδειξη.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ