«Ξεφυτρώνουν τα ακροδεξιά κόμματα σαν τα μανιτάρια»

Αριστείδης Χατζής: «Ξεφυτρώνουν τα ακροδεξιά κόμματα σαν τα μανιτάρια» Facebook Twitter
Πώς να την περιορίσεις τη ζήτηση για ακροδεξιές πολιτικές, όταν ένα ολόκληρο εκπαιδευτικό σύστημα βασίζεται στην απόρριψη των θεμελιωδών φιλελεύθερων αρχών και της κριτικής σκέψης;
0

— Γιατί θεωρείτε ότι είναι ακόμα ορατό το εκλογικό αποτύπωμα της ακροδεξιάς στην Ελλάδα;
Το πραγματικό πρόβλημα είναι πως υπάρχει μεγάλη ζήτηση για ακροδεξιές πολιτικές, γι’ αυτό ξεφυτρώνουν τα ακροδεξιά κόμματα σαν τα μανιτάρια, γι’ αυτό αρκετοί πολιτικοί αποφασίζουν να στραφούν στο ακροδεξιό κοινό ή υιοθετούν ακροδεξιά ρητορική. Ό,τι και να κάνεις για να περιορίσεις την προσφορά θα είναι ατελέσφορο, γιατί η ζήτηση θα συνεχίσει να υπάρχει εκεί έξω.

Αν θες, όμως, να περιορίσεις τη ζήτηση, ασχολείσαι με το πώς διαμορφώνονται οι προτιμήσεις. Αλλά πώς να την περιορίσεις τη ζήτηση για ακροδεξιές πολιτικές, όταν ένα ολόκληρο εκπαιδευτικό σύστημα βασίζεται στην απόρριψη (δομικά και ουσιαστικά) των θεμελιωδών φιλελεύθερων αρχών και της κριτικής σκέψης;

Γι’ αυτό και η ζήτηση για φιλελεύθερες πολιτικές είναι ελάχιστη, ασθενική και επιφανειακή, ενώ για ακροδεξιές πολιτικές, ισχυρή. Θα το δούμε σύντομα να αποτυπώνεται και εκλογικά.

Η είσοδος ενός ακροδεξιού κόμματος στη Βουλή μπορεί να γίνει, υπό προϋποθέσεις, ιδιαίτερα επικίνδυνη διότι θα το «νομιμοποιήσει» στα μάτια όσων φλερτάρουν με τις ιδέες του, αλλά διστάζουν να το ψηφίσουν.

portrait
Αριστείδης Χατζής, καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

— Τι τροφοδοτεί σήμερα τον λαϊκιστικό και εθνικιστικό λόγο;
Εκτός από το εκπαιδευτικό σύστημα, που σε εισάγει σ’ αυτά τα είδη λόγου τα οποία είναι κυρίαρχα στον καφενειακό λόγο, το ίδιο το πολιτικό σύστημα καλλιεργεί παρόμοιες αντιλήψεις.

Αν πάρουμε τα περισσότερα πολιτικά κείμενα και τα εξετάσουμε προσεχτικά, θα δούμε πως είναι κενά ουσιαστικού περιεχομένου, ανερμάτιστα, ρηχά, αλλά ταυτόχρονα βρίθουν από λαϊκιστικά και εθνικιστικά μοτίβα.

Δεν είναι τυχαίο αυτό. Αναπαράγεται ο λόγος που έχει πέραση, που ο μέσος ψηφοφόρος κατανοεί και περιμένει να ακούσει. Οτιδήποτε διαφορετικό, π.χ. ορθολογικά επιχειρήματα, αναλύσεις κόστους-οφέλους, προτάσεις για συμβιβαστικές λύσεις, προσπάθεια απεικόνισης της πραγματικότητας, επισήμανση των περιορισμών και των δυνατοτήτων, ενοχλεί και απορρίπτεται.

Έχουμε, επιπλέον, στην αριστερά και στη δεξιά αυτούς που διεκδικούν το μονοπώλιο της αυθεντικής εκπροσώπησης του λαού και του έθνους αντίστοιχα. Οι έννοιες αυτές έχουν ρευστοποιηθεί και ταυτόχρονα κακοποιηθεί και διαστρεβλωθεί, ενώ κακόβουλες παράγωγες έννοιες, όπως «αντιλαϊκός» και «εθνομηδενιστής», χρησιμοποιούνται ad hominem από όσους δεν διστάζουν να τραμπουκίσουν λεκτικά, εκμεταλλευόμενοι την κυριαρχία του λαϊκιστικού και εθνικιστικού λόγου.

— Στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. κόμματα της άκρας δεξιάς βρίσκονται σε μια ανοδική εκλογική τροχιά. Στις επερχόμενες εκλογές τι είναι αυτό που πρέπει να μας ανησυχήσει αν το κόμμα Κασιδιάρη πετύχει να μπει στη Βουλή;
Η άκρα δεξιά έχει πολλά πλεονεκτήματα. Το πρώτο είναι πως το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα τη διαφημίζει αποτελεσματικότατα. Αυτό συμβαίνει στην Ελλάδα σήμερα. Νομίζω πως οι απόπειρες απαγόρευσης του κόμματος Κασιδιάρη με θεσμικές ακροβασίες το ενίσχυσαν περισσότερο απ’ ό,τι εντοπίζουν οι δημοσκοπήσεις.

Το δεύτερο πλεονέκτημα είναι πως τα ακροδεξιά κόμματα δεν έχουν υποστεί κυβερνητική φθορά, εμφανίζονται ως γνησίως αντισυστημικά και βέβαια οι διώξεις εναντίον τους ενισχύουν αυτό το προφίλ. Καθώς η ιστορική μνήμη δεν φαίνεται να υπάρχει ή να επηρεάζει μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες (π.χ. τους νέους), αυτές είναι ευάλωτες στα συνθήματα και τη ρητορική της ακροδεξιάς που συνδυάζει τον εθνικιστικό με τον λαϊκιστικό λόγο με μεγάλες δόσεις ρατσιστικού λόγου και λόγου μίσους που δεν φαίνεται να ενοχλούν, αλλά μάλλον εκφράζουν μεγάλη μερίδα ψηφοφόρων. Τέλος, τα ακροδεξιά κόμματα ωφελούνται κυρίως από την υποκρισία και τον καιροσκοπισμό των mainstream κομμάτων.

Η είσοδος ενός ακροδεξιού κόμματος στη Βουλή μπορεί να γίνει, υπό προϋποθέσεις, ιδιαίτερα επικίνδυνη διότι θα το «νομιμοποιήσει» στα μάτια όσων φλερτάρουν με τις ιδέες του, αλλά διστάζουν να το ψηφίσουν. Το κόμμα αυτό θα έχει ευκαιρίες να «διαταράξει» την κοινοβουλευτική διαδικασία και να απονομιμοποιήσει περισσότερο τη φιλελεύθερη δημοκρατία και τους θεσμούς της. Η προβοκατόρικη δράση του μπορεί να είναι ανέξοδη, ακόμα και πολιτικά κερδοφόρα.

Βέβαια, η επιτυχία και η μακροημέρευση των ακροδεξιών κομμάτων εξαρτώνται πάντα από τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες αλλά και από την ευφυΐα των ηγετών τους.

— Γιατί πιστεύετε ότι δεν κατάφεραν τα δημοκρατικά κόμματα να ξανακερδίσουν τους πολίτες που πέρασαν στην όχθη της τυφλής άρνησης μετά τη χρεοκοπία;
Γιατί αυτοί οι πολίτες ταυτίζονται με τον αντισυστημισμό και μετά την εμπειρία των ετών 2015-2019 (ιδίως του 2015), μόνο η άκρα δεξιά μπορεί να εμφανίζεται ως γνησίως αντισυστημική – κι ας έχουν αυτήν τη φαντασίωση και αρκετοί οπαδοί του ΣΥΡΙΖΑ, όπως φαίνεται στις σχετικές έρευνες.

Το φαινόμενο της «τυφλής άρνησης», όπως το ονομάζετε, η «ανοσία σε ορθολογικά επιχειρήματα», όπως το ονομάζω εγώ, έχει πλήξει πολλούς λαούς στην Ευρώπη (π.χ. Γαλλία) και, βέβαια, τις ΗΠΑ. Ο μέσος οπαδός του Τραμπ αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα «τυφλών στ’ αυτιά, στη νόηση και στα μάτια».

— Πώς σχολιάζεται το γεγονός ότι ένα κόμμα κάνει προεκλογική καμπάνια και οργανώνεται μέσα από τις φυλακές;
Έχει ξανασυμβεί στην ελληνική ιστορία και τώρα επαναλαμβάνεται ως φάρσα. Είναι παράδοξο και εξωφρενικό, αλλά, από την άλλη μεριά, αναμενόμενο. Τη στιγμή που υπήρχαν πολίτες που στήριζαν τη Χρυσή Αυγή, αν και γνώριζαν πως ήταν ένα νεοναζιστικό κόμμα, δεν μου κάνει και τόση εντύπωση πως είναι έτοιμοι τώρα να στηρίξουν το «φυλακισμένο κόμμα».

Άλλωστε ταιριάζουν όλα τόσο ωραία στο αφήγημα: «το πραγματικά αντισυστημικό κόμμα αγωνίζεται με κλεφτοπόλεμο ή με υπόγειο πόλεμο ενάντια στο διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα που κάνει ό,τι μπορεί για να το εξοντώσει».

Ολοκληρώνοντας, θα πρέπει να τονίσω αυτό που σας είπα από την αρχή: αυτά τα προβλήματα δεν έχουν εύκολες, απλές και γρήγορες λύσεις. Οι αποτυχημένες απόπειρες γίνονται μπούμερανγκ.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Οπτική Γωνία / «Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Ένα 13χρονο παιδί δεν άντεξε την ομοφοβία και έδωσε τέλος στη ζωή του. Ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Σάββας Σαββόπουλος εξηγεί πώς μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να εντοπίσουν έγκαιρα τα σημάδια της αυτοκτονικής διάθεσης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Antinero: Καταγγελία-μαμούθ για το μεγαλύτερο πρόγραμμα δασικής πρόληψης

Ρεπορτάζ / Antinero: Πώς το «μεγαλύτερο πρόγραμμα δασικής πρόληψης» έγινε πεδίο καταγγελιών

Με εκατομμύρια ευρώ να έχουν ήδη διατεθεί, το πρόγραμμα Antinero μπαίνει στο στόχαστρο: 213 φορείς και πολίτες υπέβαλαν αναφορά στην Ε.Ε., αμφισβητώντας τη νομιμότητα και την αποτελεσματικότητά του.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
ΕΠΕΞ Οι ψαράδες της Αμοργού πέτυχαν κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα

Οπτική Γωνία / Οι ψαράδες της Αμοργού πέτυχαν κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα

Πήραν τη θάλασσα στα χέρια τους, πριν να είναι πολύ αργά και την χάσουν. Το «Αμοργόραμα» δεν είναι απλώς μια ιδέα, αλλά στοίχημα ζωής – και πρότυπο για την αλιεία όλης της χώρας.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Μετρό-φούρνος: Ως πότε θα λιώνουμε και υπογείως;

Ρεπορτάζ / Μετρό-φούρνος: Ως πότε θα λιώνουμε και υπογείως;

Είκοσι τρένα που εκτελούν δρομολόγια στην μπλε και την κόκκινη γραμμή δεν έχουν κλιματισμό, ενώ το air condition στους παλιούς συρμούς της πράσινης γραμμής θυμίζει λοταρία: ποτέ δεν ξέρεις αν θα πετύχεις δροσιά ή ζέστη.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Dr. Zeina Jallad: «Ονειρεύομαι ένα μέλλον όπου τη ζωή των παιδιών μας δεν θα την ορίζει το γεγονός ότι υποφέρουν αλλά ότι ευημερούν»

Οπτική Γωνία / Zeina Jallad: «Ονειρεύομαι έναν ουρανό χωρίς πυραύλους και drones»

Η διευθύντρια του Κέντρου Μελετών Παλαιστινιακής Γης και καθηγήτρια στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Βηρυτού μιλά στη LiFO για την αποτυχία του διεθνούς δικαίου και το «sumud» ως καθημερινή εξέγερση απέναντι στην εξόντωση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ποιοι θα πληρώσουν τις απάτες του ΟΠΕΚΕΠΕ

Ρεπορτάζ / Ποιοι θα πληρώσουν τις απάτες του ΟΠΕΚΕΠΕ

Η κυβέρνηση ομολόγησε την αποτυχία της στην αντιμετώπιση του πελατειακού κράτους, οι κανονικοί αγρότες όμως, που δεν συμμετείχαν στις απάτες, είναι αυτοί που κυρίως θα πληρώσουν το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ