«Ξεφυτρώνουν τα ακροδεξιά κόμματα σαν τα μανιτάρια»

Αριστείδης Χατζής: «Ξεφυτρώνουν τα ακροδεξιά κόμματα σαν τα μανιτάρια» Facebook Twitter
Πώς να την περιορίσεις τη ζήτηση για ακροδεξιές πολιτικές, όταν ένα ολόκληρο εκπαιδευτικό σύστημα βασίζεται στην απόρριψη των θεμελιωδών φιλελεύθερων αρχών και της κριτικής σκέψης;
0

— Γιατί θεωρείτε ότι είναι ακόμα ορατό το εκλογικό αποτύπωμα της ακροδεξιάς στην Ελλάδα;
Το πραγματικό πρόβλημα είναι πως υπάρχει μεγάλη ζήτηση για ακροδεξιές πολιτικές, γι’ αυτό ξεφυτρώνουν τα ακροδεξιά κόμματα σαν τα μανιτάρια, γι’ αυτό αρκετοί πολιτικοί αποφασίζουν να στραφούν στο ακροδεξιό κοινό ή υιοθετούν ακροδεξιά ρητορική. Ό,τι και να κάνεις για να περιορίσεις την προσφορά θα είναι ατελέσφορο, γιατί η ζήτηση θα συνεχίσει να υπάρχει εκεί έξω.

Αν θες, όμως, να περιορίσεις τη ζήτηση, ασχολείσαι με το πώς διαμορφώνονται οι προτιμήσεις. Αλλά πώς να την περιορίσεις τη ζήτηση για ακροδεξιές πολιτικές, όταν ένα ολόκληρο εκπαιδευτικό σύστημα βασίζεται στην απόρριψη (δομικά και ουσιαστικά) των θεμελιωδών φιλελεύθερων αρχών και της κριτικής σκέψης;

Γι’ αυτό και η ζήτηση για φιλελεύθερες πολιτικές είναι ελάχιστη, ασθενική και επιφανειακή, ενώ για ακροδεξιές πολιτικές, ισχυρή. Θα το δούμε σύντομα να αποτυπώνεται και εκλογικά.

Η είσοδος ενός ακροδεξιού κόμματος στη Βουλή μπορεί να γίνει, υπό προϋποθέσεις, ιδιαίτερα επικίνδυνη διότι θα το «νομιμοποιήσει» στα μάτια όσων φλερτάρουν με τις ιδέες του, αλλά διστάζουν να το ψηφίσουν.

portrait
Αριστείδης Χατζής, καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

— Τι τροφοδοτεί σήμερα τον λαϊκιστικό και εθνικιστικό λόγο;
Εκτός από το εκπαιδευτικό σύστημα, που σε εισάγει σ’ αυτά τα είδη λόγου τα οποία είναι κυρίαρχα στον καφενειακό λόγο, το ίδιο το πολιτικό σύστημα καλλιεργεί παρόμοιες αντιλήψεις.

Αν πάρουμε τα περισσότερα πολιτικά κείμενα και τα εξετάσουμε προσεχτικά, θα δούμε πως είναι κενά ουσιαστικού περιεχομένου, ανερμάτιστα, ρηχά, αλλά ταυτόχρονα βρίθουν από λαϊκιστικά και εθνικιστικά μοτίβα.

Δεν είναι τυχαίο αυτό. Αναπαράγεται ο λόγος που έχει πέραση, που ο μέσος ψηφοφόρος κατανοεί και περιμένει να ακούσει. Οτιδήποτε διαφορετικό, π.χ. ορθολογικά επιχειρήματα, αναλύσεις κόστους-οφέλους, προτάσεις για συμβιβαστικές λύσεις, προσπάθεια απεικόνισης της πραγματικότητας, επισήμανση των περιορισμών και των δυνατοτήτων, ενοχλεί και απορρίπτεται.

Έχουμε, επιπλέον, στην αριστερά και στη δεξιά αυτούς που διεκδικούν το μονοπώλιο της αυθεντικής εκπροσώπησης του λαού και του έθνους αντίστοιχα. Οι έννοιες αυτές έχουν ρευστοποιηθεί και ταυτόχρονα κακοποιηθεί και διαστρεβλωθεί, ενώ κακόβουλες παράγωγες έννοιες, όπως «αντιλαϊκός» και «εθνομηδενιστής», χρησιμοποιούνται ad hominem από όσους δεν διστάζουν να τραμπουκίσουν λεκτικά, εκμεταλλευόμενοι την κυριαρχία του λαϊκιστικού και εθνικιστικού λόγου.

— Στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. κόμματα της άκρας δεξιάς βρίσκονται σε μια ανοδική εκλογική τροχιά. Στις επερχόμενες εκλογές τι είναι αυτό που πρέπει να μας ανησυχήσει αν το κόμμα Κασιδιάρη πετύχει να μπει στη Βουλή;
Η άκρα δεξιά έχει πολλά πλεονεκτήματα. Το πρώτο είναι πως το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα τη διαφημίζει αποτελεσματικότατα. Αυτό συμβαίνει στην Ελλάδα σήμερα. Νομίζω πως οι απόπειρες απαγόρευσης του κόμματος Κασιδιάρη με θεσμικές ακροβασίες το ενίσχυσαν περισσότερο απ’ ό,τι εντοπίζουν οι δημοσκοπήσεις.

Το δεύτερο πλεονέκτημα είναι πως τα ακροδεξιά κόμματα δεν έχουν υποστεί κυβερνητική φθορά, εμφανίζονται ως γνησίως αντισυστημικά και βέβαια οι διώξεις εναντίον τους ενισχύουν αυτό το προφίλ. Καθώς η ιστορική μνήμη δεν φαίνεται να υπάρχει ή να επηρεάζει μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες (π.χ. τους νέους), αυτές είναι ευάλωτες στα συνθήματα και τη ρητορική της ακροδεξιάς που συνδυάζει τον εθνικιστικό με τον λαϊκιστικό λόγο με μεγάλες δόσεις ρατσιστικού λόγου και λόγου μίσους που δεν φαίνεται να ενοχλούν, αλλά μάλλον εκφράζουν μεγάλη μερίδα ψηφοφόρων. Τέλος, τα ακροδεξιά κόμματα ωφελούνται κυρίως από την υποκρισία και τον καιροσκοπισμό των mainstream κομμάτων.

Η είσοδος ενός ακροδεξιού κόμματος στη Βουλή μπορεί να γίνει, υπό προϋποθέσεις, ιδιαίτερα επικίνδυνη διότι θα το «νομιμοποιήσει» στα μάτια όσων φλερτάρουν με τις ιδέες του, αλλά διστάζουν να το ψηφίσουν. Το κόμμα αυτό θα έχει ευκαιρίες να «διαταράξει» την κοινοβουλευτική διαδικασία και να απονομιμοποιήσει περισσότερο τη φιλελεύθερη δημοκρατία και τους θεσμούς της. Η προβοκατόρικη δράση του μπορεί να είναι ανέξοδη, ακόμα και πολιτικά κερδοφόρα.

Βέβαια, η επιτυχία και η μακροημέρευση των ακροδεξιών κομμάτων εξαρτώνται πάντα από τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες αλλά και από την ευφυΐα των ηγετών τους.

— Γιατί πιστεύετε ότι δεν κατάφεραν τα δημοκρατικά κόμματα να ξανακερδίσουν τους πολίτες που πέρασαν στην όχθη της τυφλής άρνησης μετά τη χρεοκοπία;
Γιατί αυτοί οι πολίτες ταυτίζονται με τον αντισυστημισμό και μετά την εμπειρία των ετών 2015-2019 (ιδίως του 2015), μόνο η άκρα δεξιά μπορεί να εμφανίζεται ως γνησίως αντισυστημική – κι ας έχουν αυτήν τη φαντασίωση και αρκετοί οπαδοί του ΣΥΡΙΖΑ, όπως φαίνεται στις σχετικές έρευνες.

Το φαινόμενο της «τυφλής άρνησης», όπως το ονομάζετε, η «ανοσία σε ορθολογικά επιχειρήματα», όπως το ονομάζω εγώ, έχει πλήξει πολλούς λαούς στην Ευρώπη (π.χ. Γαλλία) και, βέβαια, τις ΗΠΑ. Ο μέσος οπαδός του Τραμπ αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα «τυφλών στ’ αυτιά, στη νόηση και στα μάτια».

— Πώς σχολιάζεται το γεγονός ότι ένα κόμμα κάνει προεκλογική καμπάνια και οργανώνεται μέσα από τις φυλακές;
Έχει ξανασυμβεί στην ελληνική ιστορία και τώρα επαναλαμβάνεται ως φάρσα. Είναι παράδοξο και εξωφρενικό, αλλά, από την άλλη μεριά, αναμενόμενο. Τη στιγμή που υπήρχαν πολίτες που στήριζαν τη Χρυσή Αυγή, αν και γνώριζαν πως ήταν ένα νεοναζιστικό κόμμα, δεν μου κάνει και τόση εντύπωση πως είναι έτοιμοι τώρα να στηρίξουν το «φυλακισμένο κόμμα».

Άλλωστε ταιριάζουν όλα τόσο ωραία στο αφήγημα: «το πραγματικά αντισυστημικό κόμμα αγωνίζεται με κλεφτοπόλεμο ή με υπόγειο πόλεμο ενάντια στο διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα που κάνει ό,τι μπορεί για να το εξοντώσει».

Ολοκληρώνοντας, θα πρέπει να τονίσω αυτό που σας είπα από την αρχή: αυτά τα προβλήματα δεν έχουν εύκολες, απλές και γρήγορες λύσεις. Οι αποτυχημένες απόπειρες γίνονται μπούμερανγκ.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«Η γενιά αυτή τολμά όσα δεν τολμήσαμε εμείς και της αξίζει κάθε στήριξη!»

Οπτική Γωνία / Αμπντελά Ταϊά: «Η γενιά αυτή τολμά όσα δεν τολμήσαμε εμείς και της αξίζει κάθε στήριξη!»

Ο Μαροκινός συγγραφέας και σκηνοθέτης, κάτοικος Γαλλίας πλέον και γνωστός στην Ελλάδα από το υπέροχο μυθιστόρημα «Η ζωή με το δικό σου φως», μιλά με θαυμασμό για την εξέγερση της νεολαίας που συνταράσσει την πατρίδα του.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Νίκος Χασαπόπουλος: «Παραλίγο να πεθάνω από τη σκευωρία της Novartis»

Συνέντευξη / Νίκος Χασαπόπουλος: «Παραλίγο να πεθάνω από τη σκευωρία της Novartis»

Μετά από μισό αιώνα στο «Βήμα», ο Νίκος Χασαπόπουλος μιλά για πρώτη φορά για την πιο δύσκολη απόφαση της ζωής του, τις στιγμές που έζησε δίπλα σε Λαμπράκη, Ψυχάρη και πρωθυπουργούς, αλλά και για το μεγάλο λάθος του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας άλλος «Μεσοπόλεμος»: Το μένος για τα θύματα (που γίνονται φωνή)

Οπτική Γωνία / Ένας άλλος «Μεσοπόλεμος»: Το μένος για τα θύματα (που γίνονται φωνή)

Έχουμε ένα καινούργιο συναίσθημα, όχι το κλασικό της εποχής των φασισμών, δηλαδή τον φόβο μη βρεθεί κανείς στη θέση των κατώτερων, όσων έμειναν πίσω ή «από κάτω». Πλέον βλέπει κανείς μένος για τα θύματα που μιλάνε.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Μποτιλιαρισμένοι στην Αθήνα: Δαπανούμε έναν μισθό στον δρόμο κάθε έτος

Οπτική Γωνία / Κάθε χρόνο χάνουμε 110 ώρες από τη ζωή μας κολλημένοι στο τιμόνι

Πώς μπορεί να μειωθεί άμεσα το μποτιλιάρισμα στους δρόμους της πρωτεύουσας; Γιατί η λεωφόρος Κηφισού δεν θα αδειάσει ποτέ; Ο συγκοινωνιολόγος και καθηγητής του ΕΜΠ, Κωνσταντίνος Κεπαπτσόγλου, εξηγεί.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ο Ερντογάν που (δεν) τα πήρε όλα και οι αποκαλύψεις πίσω από τις εντυπώσεις

Βασιλική Σιούτη / Ο Ερντογάν που (δεν) τα πήρε όλα και οι αποκαλύψεις πίσω από τις εντυπώσεις

Οι εκ των υστέρων αποκαλύψεις για τη συνάντηση Τραμπ - Ερντογάν κατέδειξαν τις πραγματικές ισορροπίες στο πεδίο των διεθνών σχέσεων: καμία πλευρά δεν κερδίζει άνευ ανταλλαγμάτων και οι διεθνείς σχέσεις δεν καθορίζονται από προσωπικές συμπάθειες.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Η στρατηγική του Νίκου Δένδια και η λεπτή ισορροπία με τον Κυριάκο Μητσοτάκη

Βασιλική Σιούτη / Η στρατηγική του Νίκου Δένδια και η λεπτή ισορροπία με τον Κυριάκο Μητσοτάκη

Την ώρα που η κυβέρνηση βρίσκεται αντιμέτωπη με το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, με τα Τέμπη και με την ακρίβεια, που προκαλεί κοινωνική δυσφορία, ο Νίκος Δένδιας εμφανίζεται ως μεταρρυθμιστής που θα οδηγήσει τις Ένοπλες Δυνάμεις στη νέα εποχή.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Χθες ο Μαζωνάκης, σήμερα ο Μπισμπίκης: Ποιο θα είναι το επόμενο «μεγάλο θέμα»;

Ακροβατώντας / Χθες ο Μαζωνάκης, σήμερα ο Μπισμπίκης: Ποιο θα είναι το επόμενο «μεγάλο θέμα»;

Αξιολογώντας ως πιο σημαντικό ένα τροχαίο από τη συνάντηση Τραμπ - Νετανιάχου, τα κυρίαρχα μέσα αναδεικνύουν το ασήμαντο χάριν τηλεθέασης, εξυπηρετώντας συγκεκριμένες σκοπιμότητες που θα μετατοπίσουν το ενδιαφέρον της κοινωνίας από τα σημαντικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Joe Coughlin: «Η τρίτη ηλικία δεν είναι κρουαζιέρες ή πατερίτσες»

Οπτική Γωνία / Joe Coughlin: «Γηρατειά δεν είναι μόνο κρουαζιέρες, πατερίτσες και να είσαι με το ένα πόδι στον τάφο»

Ο φιλέλληνας καθηγητής εξετάζει τις όψεις της μακροζωίας, πιστεύει πως στην Ελλάδα αυτό το φαινόμενο μπορεί να συνδυαστεί άνετα με το lifestyle και μιλάει με τρόπο ασυνήθιστο για το γήρας.
ΝΙΚΟΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ
Κοσμάς Μαρινάκης: «Σε ποιον θα πουλήσει ο καπιταλιστής αν ο κόσμος δεν έχει να το αγοράσει;»

Οπτική Γωνία / Κοσμάς Μαρινάκης: «Σε ποιον θα πουλήσει ο καπιταλιστής αν ο κόσμος δεν έχει να το αγοράσει;»

Ο δημιουργός του Greekonomics μιλά στη LiFO για την επιτυχία αυτού του εγχειρήματος αλλά και τις επιθέσεις που δέχτηκε πρόσφατα για κάποιες «άβολες αλήθειες» που επισήμανε αναφορικά με τα διαπλεκόμενα συμφέροντα πολιτικών, οικονομικών «καρτέλ» και ΜΜΕ στην Ελλάδα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί οι διεθνείς συγκυρίες δεν ευνοούν την Ελλάδα;

Οπτική Γωνία / Γιατί οι διεθνείς συγκυρίες δεν ευνοούν την Ελλάδα;

Από την Ουκρανία και την κρίση στη Γαλλία μέχρι τις αποφάσεις Τραμπ, η Ευρώπη περνάει κρίση ταυτότητας. Πώς επηρεάζεται η χώρα μας; Μιλά στη LiFO ο Σωτήρης Ντάλης, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης του τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ