«Ξεφυτρώνουν τα ακροδεξιά κόμματα σαν τα μανιτάρια»

Αριστείδης Χατζής: «Ξεφυτρώνουν τα ακροδεξιά κόμματα σαν τα μανιτάρια» Facebook Twitter
Πώς να την περιορίσεις τη ζήτηση για ακροδεξιές πολιτικές, όταν ένα ολόκληρο εκπαιδευτικό σύστημα βασίζεται στην απόρριψη των θεμελιωδών φιλελεύθερων αρχών και της κριτικής σκέψης;
0

— Γιατί θεωρείτε ότι είναι ακόμα ορατό το εκλογικό αποτύπωμα της ακροδεξιάς στην Ελλάδα;
Το πραγματικό πρόβλημα είναι πως υπάρχει μεγάλη ζήτηση για ακροδεξιές πολιτικές, γι’ αυτό ξεφυτρώνουν τα ακροδεξιά κόμματα σαν τα μανιτάρια, γι’ αυτό αρκετοί πολιτικοί αποφασίζουν να στραφούν στο ακροδεξιό κοινό ή υιοθετούν ακροδεξιά ρητορική. Ό,τι και να κάνεις για να περιορίσεις την προσφορά θα είναι ατελέσφορο, γιατί η ζήτηση θα συνεχίσει να υπάρχει εκεί έξω.

Αν θες, όμως, να περιορίσεις τη ζήτηση, ασχολείσαι με το πώς διαμορφώνονται οι προτιμήσεις. Αλλά πώς να την περιορίσεις τη ζήτηση για ακροδεξιές πολιτικές, όταν ένα ολόκληρο εκπαιδευτικό σύστημα βασίζεται στην απόρριψη (δομικά και ουσιαστικά) των θεμελιωδών φιλελεύθερων αρχών και της κριτικής σκέψης;

Γι’ αυτό και η ζήτηση για φιλελεύθερες πολιτικές είναι ελάχιστη, ασθενική και επιφανειακή, ενώ για ακροδεξιές πολιτικές, ισχυρή. Θα το δούμε σύντομα να αποτυπώνεται και εκλογικά.

Η είσοδος ενός ακροδεξιού κόμματος στη Βουλή μπορεί να γίνει, υπό προϋποθέσεις, ιδιαίτερα επικίνδυνη διότι θα το «νομιμοποιήσει» στα μάτια όσων φλερτάρουν με τις ιδέες του, αλλά διστάζουν να το ψηφίσουν.

portrait
Αριστείδης Χατζής, καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών στο Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

— Τι τροφοδοτεί σήμερα τον λαϊκιστικό και εθνικιστικό λόγο;
Εκτός από το εκπαιδευτικό σύστημα, που σε εισάγει σ’ αυτά τα είδη λόγου τα οποία είναι κυρίαρχα στον καφενειακό λόγο, το ίδιο το πολιτικό σύστημα καλλιεργεί παρόμοιες αντιλήψεις.

Αν πάρουμε τα περισσότερα πολιτικά κείμενα και τα εξετάσουμε προσεχτικά, θα δούμε πως είναι κενά ουσιαστικού περιεχομένου, ανερμάτιστα, ρηχά, αλλά ταυτόχρονα βρίθουν από λαϊκιστικά και εθνικιστικά μοτίβα.

Δεν είναι τυχαίο αυτό. Αναπαράγεται ο λόγος που έχει πέραση, που ο μέσος ψηφοφόρος κατανοεί και περιμένει να ακούσει. Οτιδήποτε διαφορετικό, π.χ. ορθολογικά επιχειρήματα, αναλύσεις κόστους-οφέλους, προτάσεις για συμβιβαστικές λύσεις, προσπάθεια απεικόνισης της πραγματικότητας, επισήμανση των περιορισμών και των δυνατοτήτων, ενοχλεί και απορρίπτεται.

Έχουμε, επιπλέον, στην αριστερά και στη δεξιά αυτούς που διεκδικούν το μονοπώλιο της αυθεντικής εκπροσώπησης του λαού και του έθνους αντίστοιχα. Οι έννοιες αυτές έχουν ρευστοποιηθεί και ταυτόχρονα κακοποιηθεί και διαστρεβλωθεί, ενώ κακόβουλες παράγωγες έννοιες, όπως «αντιλαϊκός» και «εθνομηδενιστής», χρησιμοποιούνται ad hominem από όσους δεν διστάζουν να τραμπουκίσουν λεκτικά, εκμεταλλευόμενοι την κυριαρχία του λαϊκιστικού και εθνικιστικού λόγου.

— Στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. κόμματα της άκρας δεξιάς βρίσκονται σε μια ανοδική εκλογική τροχιά. Στις επερχόμενες εκλογές τι είναι αυτό που πρέπει να μας ανησυχήσει αν το κόμμα Κασιδιάρη πετύχει να μπει στη Βουλή;
Η άκρα δεξιά έχει πολλά πλεονεκτήματα. Το πρώτο είναι πως το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα τη διαφημίζει αποτελεσματικότατα. Αυτό συμβαίνει στην Ελλάδα σήμερα. Νομίζω πως οι απόπειρες απαγόρευσης του κόμματος Κασιδιάρη με θεσμικές ακροβασίες το ενίσχυσαν περισσότερο απ’ ό,τι εντοπίζουν οι δημοσκοπήσεις.

Το δεύτερο πλεονέκτημα είναι πως τα ακροδεξιά κόμματα δεν έχουν υποστεί κυβερνητική φθορά, εμφανίζονται ως γνησίως αντισυστημικά και βέβαια οι διώξεις εναντίον τους ενισχύουν αυτό το προφίλ. Καθώς η ιστορική μνήμη δεν φαίνεται να υπάρχει ή να επηρεάζει μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες (π.χ. τους νέους), αυτές είναι ευάλωτες στα συνθήματα και τη ρητορική της ακροδεξιάς που συνδυάζει τον εθνικιστικό με τον λαϊκιστικό λόγο με μεγάλες δόσεις ρατσιστικού λόγου και λόγου μίσους που δεν φαίνεται να ενοχλούν, αλλά μάλλον εκφράζουν μεγάλη μερίδα ψηφοφόρων. Τέλος, τα ακροδεξιά κόμματα ωφελούνται κυρίως από την υποκρισία και τον καιροσκοπισμό των mainstream κομμάτων.

Η είσοδος ενός ακροδεξιού κόμματος στη Βουλή μπορεί να γίνει, υπό προϋποθέσεις, ιδιαίτερα επικίνδυνη διότι θα το «νομιμοποιήσει» στα μάτια όσων φλερτάρουν με τις ιδέες του, αλλά διστάζουν να το ψηφίσουν. Το κόμμα αυτό θα έχει ευκαιρίες να «διαταράξει» την κοινοβουλευτική διαδικασία και να απονομιμοποιήσει περισσότερο τη φιλελεύθερη δημοκρατία και τους θεσμούς της. Η προβοκατόρικη δράση του μπορεί να είναι ανέξοδη, ακόμα και πολιτικά κερδοφόρα.

Βέβαια, η επιτυχία και η μακροημέρευση των ακροδεξιών κομμάτων εξαρτώνται πάντα από τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες αλλά και από την ευφυΐα των ηγετών τους.

— Γιατί πιστεύετε ότι δεν κατάφεραν τα δημοκρατικά κόμματα να ξανακερδίσουν τους πολίτες που πέρασαν στην όχθη της τυφλής άρνησης μετά τη χρεοκοπία;
Γιατί αυτοί οι πολίτες ταυτίζονται με τον αντισυστημισμό και μετά την εμπειρία των ετών 2015-2019 (ιδίως του 2015), μόνο η άκρα δεξιά μπορεί να εμφανίζεται ως γνησίως αντισυστημική – κι ας έχουν αυτήν τη φαντασίωση και αρκετοί οπαδοί του ΣΥΡΙΖΑ, όπως φαίνεται στις σχετικές έρευνες.

Το φαινόμενο της «τυφλής άρνησης», όπως το ονομάζετε, η «ανοσία σε ορθολογικά επιχειρήματα», όπως το ονομάζω εγώ, έχει πλήξει πολλούς λαούς στην Ευρώπη (π.χ. Γαλλία) και, βέβαια, τις ΗΠΑ. Ο μέσος οπαδός του Τραμπ αποτελεί το καλύτερο παράδειγμα «τυφλών στ’ αυτιά, στη νόηση και στα μάτια».

— Πώς σχολιάζεται το γεγονός ότι ένα κόμμα κάνει προεκλογική καμπάνια και οργανώνεται μέσα από τις φυλακές;
Έχει ξανασυμβεί στην ελληνική ιστορία και τώρα επαναλαμβάνεται ως φάρσα. Είναι παράδοξο και εξωφρενικό, αλλά, από την άλλη μεριά, αναμενόμενο. Τη στιγμή που υπήρχαν πολίτες που στήριζαν τη Χρυσή Αυγή, αν και γνώριζαν πως ήταν ένα νεοναζιστικό κόμμα, δεν μου κάνει και τόση εντύπωση πως είναι έτοιμοι τώρα να στηρίξουν το «φυλακισμένο κόμμα».

Άλλωστε ταιριάζουν όλα τόσο ωραία στο αφήγημα: «το πραγματικά αντισυστημικό κόμμα αγωνίζεται με κλεφτοπόλεμο ή με υπόγειο πόλεμο ενάντια στο διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα που κάνει ό,τι μπορεί για να το εξοντώσει».

Ολοκληρώνοντας, θα πρέπει να τονίσω αυτό που σας είπα από την αρχή: αυτά τα προβλήματα δεν έχουν εύκολες, απλές και γρήγορες λύσεις. Οι αποτυχημένες απόπειρες γίνονται μπούμερανγκ.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

To νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

CHECK Κρήτη: καμιά δομή-χιλιάδες πρόσφυγες

Ρεπορτάζ / Κρήτη: Kαμiα δομή - χιλιάδες πρόσφυγες

Αντιμέτωπη με ένα πρωτόγνωρο κύμα μεταναστευτικών-προσφυγικών ροών βρίσκεται η Κρήτη. Και ενώ η συχνότητα και ο αριθμός των αφίξεων έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου δεν έχει δημιουργήσει καμία οργανωμένη δομή υποδοχής στο νησί για τους ανθρώπους αυτούς.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Γιατί η κυβέρνηση Μητσοτάκη στηρίζει τόσο πολύ την κυβέρνηση Νετανιάχου;

Οπτική Γωνία / Γιατί η κυβέρνηση Μητσοτάκη στηρίζει τόσο πολύ την κυβέρνηση Νετανιάχου;

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη στηρίζει τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, αγνοώντας τις επικρίσεις που δέχεται, καθώς δεν θέλει να διαταράξει τη «στρατηγική σχέση» και τα μεγάλα επιχειρηματικά deals.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
To μίσος για τους άλλους…

Οπτική Γωνία / To μίσος για τους άλλους

Για τους περισσότερους η αλήθεια δεν έχει ιδιαίτερη σημασία. Eίδαν κάπου μια εικόνα που εξυπηρετεί το προσωπικό τους αφήγημα, το οποίο συνήθως προσεγγίζεται με συναισθηματικούς όρους, όπου κυριαρχεί το μίσος, κι αυτό τους αρκεί.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Γιατί η Ελλάδα και η Ευρώπη βρίσκονται αντιμέτωπες με μια επικίνδυνη αποσταθεροποίηση στα σύνορά τους;

Οπτική Γωνία / Η στρατηγική του χάους και το μέλλον της Μέσης Ανατολής

Γιατί η Ελλάδα και η Ευρώπη βρίσκονται αντιμέτωπες με μια επικίνδυνη αποσταθεροποίηση στα σύνορά τους; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης, Σωτήρης Ντάλης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Χάρβαρντ: Οι τελευταίοι των διεθνών

Οπτική Γωνία / Χάρβαρντ: Οι τελευταίοι των διεθνών

Ο Ισπανός επισκέπτης ερευνητής στο Χάρβαρντ, Αλμπέρτο Λόπεζ Ορτέγκα, γράφει στην El País ότι αυτό που παρακολουθούμε δεν είναι απλώς μια επίθεση στο ίδρυμα ή στους διεθνείς φοιτητές, αλλά μια επίθεση στην ίδια την ιδέα της γνώσης ως παγκόσμιου εγχειρήματος.
THE LIFO TEAM
 Ισραήλ - Ιράν: Μισός αιώνας βίας και αντιπαλότητας 

Οπτική Γωνία / Ισραήλ - Ιράν: Μισός αιώνας βίας και αντιπαλότητας 

Από την Ιρανική Επανάσταση του 1979 έως την ανταλλαγή πυραύλων το 2025, η αντιπαράθεση Ισραήλ - Ιράν εξελίσσεται σε μια από τις πιο επικίνδυνες και πολυεπίπεδες γεωπολιτικές διαμάχες της εποχής μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ