ΜΕ ΤΙΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΕΣ προσφυγικές ροές να αυξάνονται δραματικά και να μετατοπίζονται από τον Έβρο και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου προς το Λυβικό Πέλαγος, η Κρήτη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια νέα πραγματικότητα.
Χωρίς στοιχειώδεις υποδομές, καλείται να αντιμετωπίσει ένα πρωτόγνωρο κύμα έλευσης προσφύγων, με το υπουργείο Μετανάστευσης να απουσιάζει εντελώς μέχρι πρότινος, όπως καταγγέλλουν οι αυτοδιοικητικοί.
Πρόσφατα, ο Μάκης Βορίδης, τέως πια υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, ανέφερε στη Βουλή ότι, σε σχέση με τον περασμένο χρόνο, «έχουμε θεαματική αύξηση κατά 174%» των μεταναστευτικών ροών στην Κρήτη. Όμως οι άνθρωποι της αυτοδιοίκησης στην Κρήτη ισχυρίζονται ότι οι ροές των προσφύγων, οι οποίες ξεκίνησαν με μικρότερη ένταση από τις αρχές του 2024, «σήμερα γνωρίζουν πρωτόγνωρη κορύφωση, η οποία ανέρχεται στο 374%».
Η αίσθηση ότι οι διαδικασίες ασύλου και εισόδου θα δυσκολέψουν το επόμενο διάστημα δημιουργεί πίεση και επιταχύνει τις μετακινήσεις, καθώς πολλοί θεωρούν πως «τώρα είναι η στιγμή» να περάσουν στην Ευρώπη, προτού τα σύνορα γίνουν ακόμη πιο απροσπέλαστα.
Μόνο από τις αρχές Ιουνίου μέχρι σήμερα περισσότεροι από 2.500 χιλιάδες μετανάστες έχουν φτάσει στο νησί. Ταυτόχρονα, οι επί τριετία διαβεβαιώσεις για τη δημιουργία δύο δομών προσωρινής φιλοξενίας έχουν μείνει γράμμα κενό και το διαχειριστικό σχέδιο αντιμετώπισης των εκατοντάδων ανθρώπων που φτάνουν στο νησί αναζητείται.
Ο Σταύρος Αρναουτάκης, περιφερειάρχης Κρήτης, δηλώνει στη LiFO ότι το «το μεταναστευτικό είναι ένα πάρα πολύ σοβαρό θέμα και οι αυξημένες ροές από τις αρχές του έτους το καθιστούν ακόμα πιο επιτακτικό. Εδώ και τρία χρόνια η περιφέρεια Κρήτης έχει ζητήσει από το υπουργείο Μετανάστευσης τη δημιουργία δύο μικρών δομών προσωρινής φιλοξενίας, διάρκειας 2-3 ημερών, ώστε οι άνθρωποι να παραμένουν για λίγο στο νησί μέχρι να μεταφερθούν οργανωμένα στην Αττική».
Ο περιφερειάρχης υποστηρίζει ότι «αυτό είναι το καλύτερο δυνατό σενάριο για να διασφαλίσουμε ανθρώπινες συνθήκες διαμονής και καλύτερη διαχείριση απ' όλους τους εμπλεκόμενους φορείς – περιφέρεια, δήμους, υπηρεσίες. Δεν είναι σωστό ούτε ανθρώπινο να φιλοξενούνται άνθρωποι μέσα στο καλοκαίρι σε γήπεδα, χωρίς στέγη και βασικές παροχές. Πρέπει να υπάρχουν στεγασμένοι χώροι, με τα στοιχειώδη, που θα τους εξασφαλίζουν αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης».
Αναφέρει ότι η «η κυβέρνηση είχε δεσμευτεί για τις δύο δομές. Θεωρώ ότι οι συνθήκες έχουν πλέον ωριμάσει και δεν πρέπει να περιμένουμε άλλο. Η δημιουργία αυτών των υποδομών θα χρηματοδοτηθεί με ευρωπαϊκούς πόρους για μεταφορά, σίτιση και κάλυψη όλων των αναγκαίων εξόδων», προσθέτει.
Η άτυπη δομή στα Χανιά
Αυτήν τη στιγμή στην Κρήτη υπάρχει μόνο μία άτυπη δομή φιλοξενίας που έχει δημιουργηθεί με πρωτοβουλία του δημάρχου Χανίων, Παναγιώτη Σημανδηράκη. Το άτυπο κέντρο βρίσκεται στην Αγυiά, μια περιοχή στα δυτικά προάστια των Χανίων. Η Ελένη Ζερβουδάκη, αντιδήμαρχος Κοινωνικής Πολιτικής, μας εξηγεί ότι πρόκειται για έναν εκθεσιακό χώρο 3.900 τ.μ., ιδιοκτησίας της περιφέρειας Κρήτης, τον οποίο διαχειρίζεται η Αναπτυξιακή Χανίων.
Σύμφωνα με την αντιδήμαρχο, ο χώρος είναι «ασφαλής ως προς τη φύλαξη, προστατευμένος και λειτουργικός για τις συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων».
αντιδήμαρχος Κοινωνικής Πολιτικής
Παρόλο που, όπως λέει, φιλοξένησε το τελευταίο διάστημα δύο φορές από 500 άτομα, «δεν δημιουργήθηκε κανένα πρόβλημα», υπογραμμίζει ότι δεν πρόκειται για μια επίσημη δομή φιλοξενίας αλλά για έναν χώρο που έχει δημιουργηθεί για να καλύψει επείγουσες ανάγκες.
Η ίδια θα μας πει ότι ο δήμος Χανίων, παρόλο που δεν αποτελεί το κύριο σημείο πρώτης υποδοχής για τους μετανάστες που φτάνουν στο νησί, ως μητροπολιτικός δήμος ανέλαβε πρωτοβουλία στήριξης των μικρότερων δήμων, όπως εκείνοι της Γαύδου, των Σφακίων και της Παλαιόχωρας, οι οποίοι δεν διαθέτουν επαρκές προσωπικό ή οικονομικούς πόρους για να ανταποκριθούν στις ανάγκες φιλοξενίας. «Ο δήμαρχος έθεσε μπροστά την αξιοπρέπεια και την ηθική για να βοηθήσουμε μια δύσκολη κατάσταση. Γι' αυτό υποδεχόμαστε εμείς», λέει.
Ο Π. Σημανδηράκης λέει στη LiFO ότι «έχουμε επισημάνει επανειλημμένα πως αναλαμβάνουμε ευθύνες που δεν μας αναλογούν θεσμικά, καθώς από τον νόμο δεν έχουμε καμία αρμοδιότητα. Το κάνουμε από ανθρωπιστικό καθήκον. Δεν μπορείς να αφήσεις αυτούς τους ανθρώπους χωρίς στέγη, τροφή, ρούχα ή ιατρική φροντίδα. Την ίδια στιγμή, το Λιμενικό υπερβαίνει εαυτόν. Με το ελάχιστο προσωπικό και τα περιορισμένα μέσα που διαθέτει σηκώνει καθημερινά το βάρος της διάσωσης, της μεταφοράς και της καταγραφής των αφιχθέντων. Είναι μια εξουθενωτική διαδικασία που επαναλαμβάνεται, χωρίς σταθερή υποστήριξη. Μετά από τόσα χρόνια, μόλις πρόσφατα άρχισε να υπάρχει κάποια ανταπόκριση από το υπουργείο Μετανάστευσης».
Όπως μας εξηγεί η αντιδήμαρχος, «από τον Απρίλιο του 2024, με τροποποιητική απόφαση δόθηκε η δυνατότητα στους δήμους που δεν διαθέτουν Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) να υποβάλουν αίτημα οικονομικής ενίσχυσης για περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Ο δήμος Χανίων υπέβαλε δύο σχετικές αιτήσεις, οι οποίες έχουν εγκριθεί και αυτήν τη στιγμή βρισκόμαστε στη διαδικασία εκταμίευσης της πρώτης δόσης».
Οι άνθρωποι που φτάνουν στην Κρήτη, μας λέει η Ελ. Ζερβουδάκη, είναι μετανάστες από την Αίγυπτο, το Σουδάν, το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές, και κάποιοι μεμονωμένοι από την Υεμένη. Μας εξηγεί ότι η επιχείρηση εντοπισμού και διάσωσης μεταναστών και προσφύγων στο Λιβυκό Πέλαγος πραγματοποιείται είτε ύστερα από σήμα κινδύνου είτε όταν οι λέμβοι προσεγγίσουν την παραλία Τρυπητή στη Γαύδο. Εκεί, με ευθύνη του Λιμενικού Σώματος, γίνεται η πρώτη καταγραφή των αφιχθέντων με τη στήριξη της δημάρχου Γαύδου. Ακολουθεί η μεταφορά τους στα Σφακιά ή στην Παλαιόχωρα και από εκεί με λεωφορεία της Ελληνικής Αστυνομίας ή ναυλωμένα οχήματα του ΚΤΕΛ μεταφέρονται στον χώρο προσωρινής φιλοξενίας στην Αγυιά Χανίων.
Εκεί γίνεται δευτερογενής καταγραφή, ενώ το Λιμενικό αναλαμβάνει τη φύλαξη και επιτήρηση του χώρου. Σε περιπτώσεις περιορισμένου αριθμού αφίξεων, οι μετακινήσεις προς τα κέντρα φιλοξενίας στην ηπειρωτική χώρα πραγματοποιούνται εντός 2-3 ημερών.
Ωστόσο, όταν ο αριθμός των αφιχθέντων είναι αυξημένος, όπως συμβαίνει τους καλοκαιρινούς μήνες, και λόγω περιορισμένης διαθεσιμότητας ακτοπλοϊκών δρομολογίων η παραμονή στον χώρο της Αγυιάς μέχρι τελικά να μεταφερθούν ΚΥΤ στη Μαλακάσα μπορεί να παραταθεί έως και δέκα ημέρες.
Οι δομές που δεν έγιναν και το μεγάλο κύμα των προσφυγικών ροών προς την Κρήτη
«Από το 2015, όταν η μεταναστευτική/προσφυγική κρίση κορυφώθηκε, η Κρήτη κατάφερε να εξαιρεθεί από τη δημιουργία μόνιμων δομών φιλοξενίας στους νομούς της. Δεν ήθελε μόνιμες δομές γιατί είναι τουριστικός προορισμός. Το νησί συμβάλλει καθοριστικά στο τουριστικό εισόδημα της χώρας και, διαχρονικά, έχει τύχει ειδικής μεταχείρισης όχι μόνο λόγω της οικονομικής της συμβολής αλλά και επειδή αποτελεί τόπο καταγωγής και εκλογικής βάσης αρκετών πολιτικά ισχυρών προσώπων της κεντρικής εξουσίας», σχολιάζουν στη LiFO άνθρωποι που γνωρίζουν καλά τι είχε συμβεί στην περιοχή δέκα χρόνια πριν, την εποχή της μεγάλης μεταναστευτικής έντασης.
διευθυντής του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες
Ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης, διευθυντής του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, μας υπενθυμίζει ωστόσο ότι η Κρήτη εφάρμοσε με μεγάλη επιτυχία το πρόγραμμα «Εστία» την περίοδο 2018-2022. Το πρόγραμμα «Εστία» ήταν ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα στέγασης αιτούντων άσυλο που υλοποιήθηκε από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ σε συνεργασία με δήμους και ΜΚΟ. Προέβλεπε φιλοξενία σε διαμερίσματα μέσα στον αστικό ιστό αντί για καταυλισμούς, και στόχευε στην ομαλή ένταξη και την αξιοπρεπή διαβίωση των προσφύγων: «Με μπροστάρη την Αναπτυξιακή του Ηρακλείου, οι συνάδελφοι εκεί έκαναν εξαιρετική δουλειά», λέει. Το γεγονός αυτό μάλιστα, όπως μας εξηγεί, «χρησιμοποιήθηκε ως επιχείρημα για τη δημιουργία μίας δομής, για να έχουμε δηλαδή και έναν αρχικό χώρο υποδοχής ώστε να υπάρχει μια ροή διαδικασίας». Παρά την εξαιρετική δουλειά που έγινε όμως, τελικά το σχέδιο για τη δομή δεν προχώρησε.
Ο Λ. Παπαγιαννάκης επισημαίνει ότι η αύξηση των μεταναστευτικών ροών προς την Κρήτη συνδέεται, μεταξύ άλλων, με τη γενικευμένη μετατόπιση της ευρωπαϊκής πολιτικής προς πιο περιοριστικές και αυστηρές πρακτικές. Η αίσθηση ότι οι διαδικασίες ασύλου και εισόδου θα δυσκολέψουν το επόμενο διάστημα δημιουργεί πίεση και επιταχύνει τις μετακινήσεις, καθώς πολλοί θεωρούν πως «τώρα είναι η στιγμή» να περάσουν στην Ευρώπη, προτού τα σύνορα γίνουν ακόμη πιο απροσπέλαστα.
«Οι άνθρωποι θεωρούν ότι είναι καλύτερα να μπουν στην Ευρώπη γρηγορότερα. Η προοπτική της αλλαγής της πολιτικής στην Ε.Ε. λόγω της εφαρμογής του καινούργιου συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο, η αύξηση των πολέμων στην περιοχή, αυξάνουν την πίεση. Η αίσθηση ότι αλλάζουν τα πράγματα στην Ευρώπη και γίνονται πιο δύσκολα είναι μια πληροφορία που μεταφέρεται γρήγορα. Άρα, το γεγονός ότι λίγο αργότερα θα είναι δύσκολο να μπουν κάνει πολλούς να σκέπτονται ότι "τώρα είναι η ώρα μου, γιατί μετά, εάν αργήσω λίγο, δεν θα τα καταφέρω"», λέει.
Υποστηρίζει ακόμα ότι υπάρχουν κάποιες χώρες που εργαλειοποιούν το μεταναστευτικό, όπως είναι η Λιβύη, η Τουρκία και άλλες, οι οποίες το χρησιμοποιούν για να πιέσουν την Ευρώπη με ανταλλάγματα: «Υπάρχει εργαλειοποίηση. Πολλές χώρες πιέζουν την Ε.Ε. για να ζητήσουν πράγματα. Το κάνει η Τουρκία και άλλες χώρες. Κάποιες άλλες χώρες δεν το κάνουν επίτηδες, αλλά τους προκύπτει, όπως η Αίγυπτος. Και επειδή γενικώς υπάρχουν και κυκλώματα διακίνησης τα οποία μπορεί να πάρουν λεφτά, οι χώρες αυτές πιέζουν και λένε, "δώστε μας λεφτά να τους σταματήσουμε". Και έτσι, επί της ουσίας η Ε.Ε. χρηματοδοτεί με μία έννοια και τα κυκλώματα. Δηλαδή, όταν πληρώνεις έναν πολέμαρχο να σου κρατήσεις τους ανθρώπους εκεί, επειδή τους χρησιμοποιεί για να χρηματοδοτήσει την επιχείρηση διακίνησης, εσύ πληρώνεις τη διακίνηση. Δίνεις κι άλλα για να σταματήσει αυτό που ο ίδιος παράγει. Είναι ένας φαύλος κύκλος», λέει.
Για τον Λ. Παπαγιαννάκη η Κρήτη πια μπαίνει στο κάδρο και η χωροθέτηση μίας δομής που θα εξυπηρετήσει τις ανάγκες που υπάρχουν είναι πια επιτακτική ανάγκη. Η χωροθέτηση θα γίνει από την κεντρική διοίκηση, όπως επίσης ο εξοπλισμός και η χρηματοδότηση. Ειδικά για τη χωροθέτηση μας λέει ότι πρέπει «να «γίνει νόμιμα. Να μην είναι κάπου στο τέλος του κόσμου, να μην είναι μέσα σε Natura, να μη γίνει όμως και σε έναν παλιό σκουπιδότοπο. Επομένως, πρέπει να είναι σοβαρή, να λαμβάνει υπόψη τη λειτουργία αυτού του χώρου προσωρινής υποδοχής. Λογικά, πρέπει να είναι σε ένα σημείο όπου φτάνουν οι άνθρωποι. Δεν μπορεί να είναι σε ένα βουνό, στο τέλος του κόσμου, για να είναι μακριά και να μην το βλέπουμε. Γιατί αυτή είναι η λογική επίσης: να είναι κάπου μακριά, να μην το βλέπουμε και να το ξεχνάμε». Θυμίζει, μάλιστα, την αντίστοιχη χωροθέτηση στο Β. Αιγαίο, για την οποία υπήρξαν κοινωνικές αντιδράσεις: οι κάτοικοι προσέφυγαν στη Δικαιοσύνη, αμφισβητώντας τη νομιμότητά της, και κέρδισαν την υπόθεση.
Καθώς η Κρήτη βρίσκεται πλέον στην πρώτη γραμμή του μεταναστευτικού, η ανάγκη για έναν οργανωμένο και ανθρώπινο μηχανισμό πρώτης υποδοχής δεν αποτελεί απλώς αίτημα της τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά προϋπόθεση για την ανθρώπινη και θεσμική διαχείριση μιας πραγματικότητας που δεν μπορεί πλέον να αγνοηθεί.
