Η δημιουργική τάξη και το φετίχ της καινοτομίας

Η δημιουργική τάξη και το φετίχ της καινοτομίας Facebook Twitter
Μέσα από τις τεχνολογικές αλλαγές, το ιδεώδες της αυτοέκφρασης συνάντησε την επιθυμία να κερδίσει κανείς χρήματα από την ιδέα του, από ένα οποιοδήποτε concept. Εικονογράφηση: bianka/LiFO
0

ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑΣ ΓΝΩΣΤΟΣ tiktoker στη Νέα Υόρκη που ρωτάει τους περαστικούς «πώς βιοπορίζονται» («what do you do for a living?»). Οι άνθρωποι που καταγράφονται κυκλοφορούν στους μεγάλους και κεντρικούς εμπορικούς δρόμους της πόλης. Δίνουν την αίσθηση επίσης πως «επιλέγονται» με κριτήρια ψαγμένης εμφάνισης και αισθητικής. Αυτό όμως που εντυπωσιάζει περισσότερο στα συγκεκριμένα βίντεο είναι ότι σχεδόν άπαντες κάνουν κάποιο «δημιουργικό επάγγελμα».

Είναι designers, άνθρωποι της μόδας, σύμβουλοι ανθρώπινων σχέσεων, καλλιτέχνες. Σε δεύτερο πλάνο εκπροσωπούνται και κάποιοι μεσίτες, κεφαλαιούχοι επιχειρηματικών συμμετοχών (venture capitalists), συνταξιούχοι και φοιτητές. Έχουν υπάρξει και κάποιοι συγγραφείς και φυσικά ορισμένοι που δηλώνουν έμποροι ναρκωτικών ή πως δεν εργάζονται καθόλου (γελώντας). Αναρωτιέται κανείς: πού είναι οι άλλοι κάτοικοι; Πώς εξαφανίζονται από το πλάνο;

Εδώ και χρόνια οι κοινωνιολόγοι μιλούν για την άνοδο μιας δημιουργικής τάξης (creative class) και για το πώς η αισθητική αποτελεί ουσιαστικό μέρος της εμπειρίας των μεσαίων και ανώτερων στρωμάτων στα αστικά κέντρα. Μέσα από τις τεχνολογικές αλλαγές, το ιδεώδες της αυτοέκφρασης συνάντησε την επιθυμία να κερδίσει κανείς χρήματα από την ιδέα του, από ένα οποιοδήποτε concept.

Το βασικό πρόβλημα με τις δημιουργικές τάξεις βρίσκεται στην ίδια την αφετηριακή ιδέα που έχει γίνει φετίχ: στην ιδέα ότι η δημιουργικότητα δίνει απάντηση στα προβλήματα και στα δεινά του σύγχρονου κόσμου.

Σε ποια κοινωνική τάξη ανήκουν άραγε οι διάχυτοι influencers, οι tiktokers, οι content creators; Έχει ειπωθεί πολλές φορές ότι η δημιουργική τάξη ψηφίζει κατά κανόνα προοδευτικά και (αριστερο)φιλελεύθερα. Οι αξίες της είναι η αυτοέκφραση, η ελεύθερη επιλογή, ο νομαδισμός και το γούστο της παγκοσμιοποιημένης ποικιλίας. Παρ' όλα αυτά, έχει κανείς την εντύπωση ότι όλος αυτός ο εκφραστικός κήπος ποικιλιών διαπνέεται από οικονομικό ρεαλισμό. Δεν είμαι βέβαιος αν τμήματα της δημιουργικής τάξης στο Μπουένος Άιρες δεν ψήφισαν τον ακροδεξιό αλλά υπερφιλελεύθερο Μιλέι.

Και αν μπορεί να πει κανείς με βεβαιότητα ότι το αντίστοιχο νεοϋορκέζικο πλήθος περιφρονεί και σιχαίνεται τον Τραμπ, αυτό δεν λέει κάτι για τη στάση τους έναντι ενός πιο κομψού και λειασμένου Ρεπουμπλικάνου. Φυσικά, στον κόσμο αυτό αναπτύσσονται περιβαλλοντικές ευαισθησίες, μια συμπονετική, συναισθηματική και φιλοζωϊκή κουλτούρα. Ως προς το κύριο ρεύμα του όμως, είναι ένας κόσμος που συμμετέχει ενεργά και αποθεώνει τις καινοτομίες του ψηφιακού καπιταλισμού, θεωρώντας παράλληλα το κέρδος και τη συσσώρευση μεγάλου πλούτου ως βασικά στοιχεία ελευθερίας και αυτοπραγμάτωσης.

Πολλά από τα θέματα που συζητούμε τα τελευταία χρόνια αφορούν, άμεσα ή έμμεσα, αυτήν τη μαζική διείσδυση της «αισθητικής» στο κέντρο των πόλεων της Δύσης. Η απόκρυψη της υλικής εργασίας, ο υποβιβασμός των ανειδίκευτων, η περιφρόνηση για τους ανθρώπους χωρίς πτυχία και η αποθέωση της καινοτομίας, όλα αυτά εν πολλοίς φαίνεται να πηγαίνουν μαζί.

Την ίδια στιγμή βλέπουμε τρακτέρ να παρελαύνουν στο κέντρο του Βερολίνου, στη μητρόπολη της ευρωπαϊκής δημιουργικής τάξης και των πιο φουτουριστικών της σχεδίων. Δεν είναι μόνο η Γαλλία με την παράδοση «ανταρσίας», ούτε η Ελλάδα με τα τακτικά, χειμερινά μπλόκα των αγροτών της, αλλά και η Γερμανία που μας δείχνει ότι κάποιες φαντασιώσεις της δημιουργικής τάξης συναντούν τα σκληρά τείχη της πραγματικότητας. Είναι φανερό πως ο κόσμος μας δεν μπορεί να λειτουργήσει με content creators και θεραπευτές για εσωτερικές δυσαρμονίες.

Το ότι ο πολιτισμικός καπιταλισμός έχει πολλές δυνατότητες δεν μπορεί να μας κάνει να ξεχνάμε ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων κινείται σε μια άλλη σφαίρα. Το βασικό όμως πρόβλημα με τις δημιουργικές τάξεις βρίσκεται στην ίδια την αφετηριακή ιδέα που έχει γίνει φετίχ: στην ιδέα ότι η δημιουργικότητα δίνει απάντηση στα προβλήματα και στα δεινά του σύγχρονου κόσμου. Είτε μιλάμε για μια καλλιτεχνική είτε για μια επιχειρηματική δημιουργικότητα, έχει κανείς την αίσθηση πως πρόκειται για υπερεκτιμημένη αξία, αν όχι για μια καινούρια αυταπάτη.

Ποια είναι η αυταπάτη; Με μια λέξη, ότι οι καινοτομίες θα γεννήσουν έναν καλύτερο κόσμο. Τι θα ήταν όμως μια αληθινή καινοτομία εν όψει της μεγάλης εργασιακής και κοινωνικής μεταβολής στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης; Να, για παράδειγμα, ένας μισθός του πολίτη, ένα καθολικό βασικό εισόδημα που θα ελάφρυνε πολύ το υπαρξιακό και οικονομικό άγχος για εκατομμύρια ευάλωτους ή «περιττούς» ανθρώπους. Κυρίως θα έκανε πιο ισχυρή τη διαπραγματευτική τους θέση στην καθημερινότητα και στις ατυχίες της.

Πολλές τέτοιες ιδέες μπορεί να συνδέσουν τη δημιουργικότητα με την προώθηση της αξιοπρεπούς κοινωνίας και μιας δημοκρατίας που δεν θα έβλεπε την καινοτομία αισθητικά ή οικονομικά αλλά κυρίως ως βελτίωση των όρων ζωής.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Πέντε ιδρύματα πρώην πρωθυπουργών και ένα ινστιτούτο. Ποιος είναι ο ρόλος τους και πώς χρηματοδοτούνται

Οπτική Γωνία / Τα ιδρύματα των πρώην πρωθυπουργών: Ποιος είναι ο ρόλος τους και πώς χρηματοδοτούνται

Τυπικά, σκοπός τους είναι η διατήρηση των αρχείων και η προβολή του έργου πρώην πρωθυπουργών. Στην πράξη, όμως, λειτουργούν και ως think tanks και πολιτικά εργαλεία επιρροής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Ρεπορτάζ / Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Τα πρόσφατα ατυχήματα με αστικά λεωφορεία φέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της εκχώρησης συγκοινωνιακού έργου στα ΚΤΕΛ και καταγγελίες για θεσμικές αστοχίες. Οι εμπλεκόμενες πλευρές μιλάνε στη LiFO.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Οπτική Γωνία / «ΟΠΕΚΕΠΕ: Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστειλε πριν από λίγο καιρό στη Βουλή τη δικογραφία για Αυγενάκη και Βορίδη, αλλά η ΝΔ δεν βλέπει ποινικές ευθύνες υπουργών στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και επιμένει ότι πρόκειται για «διαχρονικές παθογένειες». 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί κανείς δεν μας προστατεύει από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Οπτική Γωνία / Γιατί δεν μας προστατεύει κανείς από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Η Κομισιόν στέλνει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή δεν έχει υιοθετήσει τα απαραίτητα σχέδια δράσης για την ηχορρύπανση. Τι σημαίνει αυτό για την καθημερινότητά μας; Μιλά στη LiFO ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Παπανικολάου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας κανονικός αφελληνισμός

Οπτική Γωνία / Ένας κανονικός αφελληνισμός

Στη θέση εκείνων των ξένων που καλλιεργούσαν μια αληθινή σχέση με την Ελλάδα, πολλαπλασιάζονται τα φιμέ τζάμια των υπερπολυτελών τζιπ, αόρατοι και αδιάφοροι μεσάζοντες, αγοραστές επαύλεων που υπενοικιάζονται ή έχουν γίνει φρούρια με μικρούς ιδιωτικούς στρατούς τραμπούκων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ