Η ανασφάλεια, νέα ανελευθερία

Η ανασφάλεια, νέα ανελευθερία Facebook Twitter
Εκτός, όμως, από τα καθεστώτα ή τα κινήματα του αυταρχικού τρόμου η εποχή διαψεύδεται και ως προς την άλλη μεγάλη της υπόσχεση, την εμπέδωση μιας ασφαλέστερης και πιο δίκαιης ζωής. Εικονογράφηση: bianka/LiFO
0

Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΔΕΞΙΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΩΝ σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες συνεχίζει να αιφνιδιάζει κάποιους και να «επιβεβαιώνει» τις ζοφερές προφητείες άλλων. Η ουσία είναι ότι σημαντικό μέρος του χώρου της διαμαρτυρίας και της εξέγερσης δεν μιλάει πια τη γλώσσα της αριστεράς αλλά συντονίζεται με πρόσωπα και κόμματα που κινούνται μεταξύ εθνικισμού και ριζοσπαστικού συντηρητισμού.

Στις πολλές και αναλυτικές έρευνες για το θέμα πολλοί έχουν εντοπίσει, και επιμένουν, σωστά, σε μία από τις αιτίες: την αύξηση του χάους και της αστάθειας στη διεθνή ζωή και τις εθνικές κοινωνίες, καθώς συνδυάζονται οι συνέπειες πολλών κρίσεων, από την οικονομία μέχρι το κλίμα, από την ψυχική ζωή της GenZ μέχρι την ακρίβεια των τροφίμων. Απλουστεύοντας κάπως, ας πούμε ότι οι πιέσεις του ύστερου καπιταλισμού παράγουν άγχος και υψηλό βαθμό απροσδιοριστίας και σύγχυσης σε άτομα και κοινότητες.

Πριν από κάποια χρόνια μπορούσαμε να δούμε στην άρση κάποιων βεβαιοτήτων μια δημιουργική και θετική ώθηση για το δημοκρατικό βίωμα. Πέρα από τις παγιωμένες και απολιθωμένες βεβαιότητες των ολοκληρωτισμών, η ασάφεια και η σύγχυση εμφανίζονταν ως κομμάτι μιας βιωμένης και δημιουργικής ελευθερίας. Αυτή ήταν η ατμόσφαιρα που αντανακλούσε το τέλος του 20ού αιώνα και τις υποσχέσεις μιας νέας, μετα-αυταρχικής εποχής. Τώρα, ωστόσο, αυτή η υπόσχεση έχει υποχωρήσει, αν δεν έχει καταρρεύσει.

Οι πύραυλοι των Χούθι, οι βόμβες του Πούτιν στην Ουκρανία, η καταστροφική εξέλιξη και η τραγωδία στη Γάζα και η διάχυση στη Μέση Ανατολή, όλα αυτά δεν είναι στατιστικώς αμελητέα για να αισθάνονται δικαιωμένοι οι χαζοχαρούμενοι ιδεολόγοι στις ομιλίες του Νταβός.

Η παραπάνω διαπίστωση γίνεται πια από πολλούς· ελάχιστοι δημόσιοι στοχαστές δεν θα αναγνώριζαν τις δυναμικές αποσύνθεσης εκεί που κάποτε έβλεπαν τον θρίαμβο της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Πολύ λιγότεροι είναι όμως όσοι θα συμφωνούσαν ότι οι δόσεις αστάθειας, περιδίνησης και απρόβλεπτων δυναμικών έχουν γίνει υπερβολικά μεγάλες για να τις αντέξουν οι κοινωνίες και να τις αφομοιώσουν οι δημοκρατικοί θεσμοί· και ότι χρειαζόμαστε μια μεγάλη στροφή και μια νέα πολιτική σκέψη. Ας πούμε, πολλοί παρατηρητές που αγανακτούν ή τρέμουν τον παγκόσμιο τραμπισμό επιμένουν, παρ’ όλα αυτά, ότι πρέπει να προχωρήσουν οι πειραματισμοί του μεσσιανικού τεχνολογικού καπιταλισμού και οι βαθιές κοινωνικές και ψυχικές αναδιαρθρώσεις που τις συνοδεύουν.

Παρά τις κριτικές και ηθικές τους παρατηρήσεις, θεωρούν αναπόφευκτη και ανεπίστροφη μια πορεία που παρουσιάζεται ως νόμος της Ιστορίας. Τι συμβαίνει όμως στις κοινωνίες; Εκατομμύρια «απλοί πολίτες» (να ένας απαίσιος όρος) ακούνε καθημερινά πως τελειώνουν, πως θα αντικατασταθούν και πως η όλη ύφανση της πραγματικότητας θα αλλάξει σε τέτοιο βαθμό που στην ουσία σε πέντε ή δέκα χρόνια (στη ζωή και των ίδιων και σίγουρα των παιδιών τους) θα έχουν όλα μεταμορφωθεί εκ βάθρων. Επαγγέλματα και ολόκληροι τομείς της παραγωγικής ζωής ακούνε για τον επικείμενο θάνατό τους δίχως καμία σοβαρή εναλλακτική, πέρα από φουτουριστικές ανοησίες που αφορούν πολύ λιγότερους απασχολούμενους.

Την ίδια στιγμή, οι ίδιοι άνθρωποι που διαβάζουν και ακούνε την είδηση του θανάτου τους ξέρουν πως, παρά τη ρητορική της μεταμόρφωσης και τις μελλοντολογικές της πιένες, θα συνεχίσουν να συναντούν τον σκληρό πυρήνα της υλικής απαίτησης: να έχουν επαρκές εισόδημα για την πληρωμή υποχρεώσεων σε μια ακριβή αγορά αγαθών και υπηρεσιών. Ξέρουν πως πρέπει να εξοφλούν υλικές υποχρεώσεις σε δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς, τράπεζες, ταμεία, σε ιατρικές και εκπαιδευτικές ανάγκες.

Η αστάθεια και ο μεταμορφισμός εμφανίζονται έτσι «προς τα κάτω» ως μια εμπειρία αποδόμησης που διατηρεί συγχρόνως ακλόνητους τους καταναγκασμούς και την προσταγή της προσαρμογής. Με αυτόν τον τρόπο, ο πλούτος εμπειριών που απελευθερώνονται ή αφηγούνται επικείμενες επαναστάσεις συνδυάζεται κατά βάση με απώλεια θέσεων και εισοδημάτων. Και μάλιστα, παρά τις προβλέψεις, αυτό δεν απειλεί μόνο τους παλαιούς κόσμους της εργασίας – τον αγρότη, τον ανειδίκευτο, τον boomer που δεν μπόρεσε να μπει στην εποχή της τεχνικής. Ο κλονισμός θέσης και ταυτότητας αγγίζει δυνητικά και εντονότερα ένα πολύ μεγάλο μέρος της μεσαίας τάξης: εκπαιδευτικούς, δημοσιογράφους, καλλιτέχνες και πολλούς άλλους της λεγόμενης δημιουργικής οικονομίας.

Ο μετα-αυταρχικός αιώνας διαψεύδεται έτσι και στις δυο του υποσχέσεις. Πρώτον, επειδή ο αυταρχικός και δυναστικός τρόμος έχει διαχυθεί σε μεγάλο μέρος του πλανήτη. Μικροί και μεγάλοι πόλεμοι –παρά τις στατιστικές των φιλελεύθερων οπτιμιστών που βλέπουν την παγκόσμια μείωσή τους– έχουν ποιοτικά σοβαρό αντίκτυπο και μπορεί να επηρεάζουν το παγκόσμιο σύστημα. Οι πύραυλοι των Χούθι, οι βόμβες του Πούτιν στην Ουκρανία, η καταστροφική εξέλιξη και η τραγωδία στη Γάζα και η διάχυση στη Μέση Ανατολή, όλα αυτά δεν είναι στατιστικώς αμελητέα για να αισθάνονται δικαιωμένοι οι χαζοχαρούμενοι ιδεολόγοι στις ομιλίες του Νταβός. Ακόμα και αν οι συγκρούσεις μειώνονται ποσοτικά, η άμορφη, διάχυτη και σποραδικά επικίνδυνη βία δηλητηριάζει τις κοινωνίες μας, ενώ η ανομία και οι μισθοφορικοί και μαφιόζικοι «στρατοί» έχουν καταλάβει την εξουσία σε ολόκληρες περιοχές του πλανήτη.  

Εκτός, όμως, από τα καθεστώτα ή τα κινήματα του αυταρχικού τρόμου (διότι ο αυταρχισμός μοιράζεται τόσο σε κρατικούς και επίσημους δρώντες όσο και σε «αντάρτικες» ή τρομοκρατικές δυνάμεις που οι εναλλακτικές τους στα καθεστώτα είναι πολιτικά άθλιες), η εποχή διαψεύδεται και ως προς την άλλη μεγάλη της υπόσχεση, την εμπέδωση μιας ασφαλέστερης και πιο δίκαιης ζωής. Αυτό που κερδίζει συνεχώς έδαφος είναι μια τοξική ανασφάλεια ή, για να το πω αλλιώς, μια διαρκής ανισορροπία. Από τα διατροφικά πρότυπα, τα ιατρικά πρωτόκολλα και τις κατασταλτικές λειτουργίες των κρατών μέχρι τις ατομικές συμπεριφορές βλέπει κανείς απορρύθμιση και αλληλοϋπονόμευση.

Χωρίς να υποτιμώ, λοιπόν, τις άλλες διαστάσεις, την πολιτική αφλογιστία των κεντρώων ή αριστερών κομμάτων ή τον ρόλο που μπορεί να παίζουν οι δημαγωγικές καμπάνιες, νομίζω ότι η «άνοδος των ακραίων» (κατά τη δημοσιογραφική αργκό) ακουμπάει κυρίως σε έναν παράγοντα: στο ότι ο φιλελευθερισμός γίνεται αισθητός ως εμπειρία ανισορροπίας και περιδίνησης που απελευθερώνει απερίσκεπτες και τυχοδιωκτικές δυνάμεις, ενώ την ίδια στιγμή διατηρεί τη ζωή πολύ στενά εξαρτημένη από παραδοσιακές και ανελαστικές χρεώσεις (για παραγωγή εισοδημάτων και αποτελεσμάτων).

Ξέρουμε ότι η ακροδεξιά είναι συνήθως και μια ψευδής και ρηχή υπόσχεση ασφάλειας για τους ανθρώπους. Όσο, λοιπόν, οι άλλες κοινωνικές-πολιτικές δυνάμεις θα είναι ανίκανες ή λίγες για ουσιαστική ρύθμιση του χάους και μείωση των ανισοτήτων τόσο η ακροδεξιά ιστορία θα γνωρίζει μεν εκλογικές υφέσεις και εντάσεις, θα συνεχίζει όμως να κατατρώει τους λεγόμενους «παραδοσιακούς πυλώνες» της πολιτικής.  

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Γιατί η ακροδεξιά τρομάζει την Ευρώπη;

Διεθνή / Η ακροδεξιά τρομάζει την Ευρώπη

Τα πρόσωπα, οι αιτίες και οι δυσοίωνες προβλέψεις για την άνοδο του ακροδεξιού εξτρεμισμού. Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην πρεσβευτής-σύμβουλος ΥΠ.ΕΞ. και μέλος του ΕΛΙΑΜΕΠ, Παναγιώτης Ιωακειμίδης, εξηγεί.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Οπτική Γωνία / Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Η υπόθεση των χαμένων βίντεο των Τεμπών αναδεικνύει, για ακόμη μία φορά, λανθασμένους χειρισμούς που έγιναν σε κρίσιμες φάσεις της ανακριτικής διαδικασίας, αφήνοντας πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
ΕΠΕΞ Ιλιρίντα Μουσαράι: «Ο πατέρας μου κατάφερε φέτος για πρώτη φορά να ψηφίσει και να αισθανθεί πολίτης όχι στην Ελλάδα, όπου ζει εδώ και τριάντα χρόνια, αλλά στην Αλβανία»

Πολιτική /  Ιλιρίντα Μουσαράι: «Η Αλβανία δεν είναι η “Κολομβία της Ευρώπης”»

Με αφορμή τις αλβανικές κοινοβουλευτικές εκλογές της 11ης Μαΐου, μία επίκαιρη συζήτηση με την Ιλιρίντα Μουσαράι, την αλβανικής καταγωγής πολιτική επιστήμονα και υποψήφια διδάκτορα στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του ΕΚΠΑ.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ