Ευθύνεται η Εκκλησία για την άνοδο της άκρας δεξιάς;

Έχει μερίδιο ευθύνης η Εκκλησία για την άνοδο της άκρας δεξιάς; Facebook Twitter
Κάθε φορά που η Εκκλησία αισθανόταν ευάλωτη εξαιτίας επιλογών/πολιτικών της πολιτείας έδειχνε επιτρεπτικότητα προς την άκρα δεξιά, ενώ η πολιτεία συχνά έκλεινε τα μάτια και έδειχνε ανοχή σε μια τέτοια στάση. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0

ΡΙΧΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ μας στη δυτικοευρωπαϊκή ακροδεξιά, διαπιστώνουμε ότι η πλειονότητα των ακροδεξιών κομμάτων και οργανώσεων δεν προτάσσει γνωρίσματα μιας θρησκευτικής ταυτότητας προκειμένου να προσεγγίσει τους ακολούθους της. Μάλιστα, σε πολλά κόμματα και οργανώσεις της άκρας δεξιάς στις παλιότερες ευρωπαϊκές δημοκρατίες εντοπίζονται παγανιστικές και ειδωλολατρικές ιδέες.

Η νατιβιστική ιδεολογία, που τα περισσότερα υιοθετούν, κουμπώνει αρμονικά με οργανικές αντιλήψεις για το έθνος και με ιδέες πολιτισμικής ή και βιολογικής συνέχειας όσον αφορά την εθνική υπόσταση και καταγωγή, τις οποίες πρεσβεύουν ιδίως νεότερα ρεύματα του παγανισμού στον 21ο αιώνα. Σε αντίθεση με την οικουμενικότητα του χριστιανισμού, τα νεοπαγανιστικά ρεύματα είναι αυταρχικά και ανελεύθερα, και φαντασιώνονται πνευματικές συνδέσεις που έχουν ως βάση τους την εθνοτική κοινότητα και το αίμα και συχνά απολήγουν στην υποστήριξη ιδεών περί λευκής υπεροχής και κυριαρχίας.

Στην ίδια κατεύθυνση εργαλειοποίησης της θρησκείας και της Εκκλησίας κινήθηκαν και άλλα μορφώματα της άκρας δεξιάς που κέρδισαν ορατότητα και εκλογική επιρροή μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης.

Εκτός από τον οργανωμένο χώρο της δυτικοευρωπαϊκής άκρας δεξιάς, η οποία δεν είναι θρησκευόμενη και οι υποστηρικτές της δεν εκκλησιάζονται ιδιαίτερα, ένα κοινό που πιστεύει σε μια οικουμενική θρησκευτική ομολογία και, κυρίως, εκκλησιάζεται τακτικά και συστηματικά βρίσκεται εγγύτερα στον παραδοσιακό συντηρητικό πολιτικό χώρο και ακόμη εγγύτερα στα περιβάλλοντα της ευρωπαϊκής χριστιανοδημοκρατίας, η οποία απευθύνεται στο αξιακό σύστημα πρωτίστως των καθολικών στο θρήσκευμα χριστιανών.

Όχι ότι δεν έχουν υπάρξει μετατοπίσεις των καθολικών ψηφοφόρων προς την άκρα δεξιά ιδίως αφότου αυτή διείσδυσε στα λαϊκά στρώματα· εξακολουθεί, ωστόσο, να εντοπίζεται ένας σκληρός πυρήνας εκκλησιαζόμενων γυναικών μεγαλύτερης ηλικίας με χαμηλή μόρφωση που είναι αρκετά σταθερός στον πολιτικό και ιδεολογικό του προσανατολισμό στην παραδοσιακή δεξιά, δείχνοντας χαμηλή διαθεσιμότητα για την άκρα δεξιά. Η τελευταία, παρότι πλέον έχει μετατοπιστεί από παλιότερες αντικληρικαλικές θέσεις τις οποίες πρέσβευε, εξακολουθεί να μη διαμορφώνει το προφίλ της υπογραμμίζοντας κάποια θρησκευτική κληρονομιά και πίστη.

Η ελληνική σκηνή της άκρας δεξιάς διαφέρει αρκετά από την παραπάνω περιγραφή. Μιλώντας ιδίως για τα κόμματα της άκρας δεξιάς στην ύστερη Μεταπολίτευση, αυτά οικειοποιούνται και προβάλλουν ανοιχτά μια ορθόδοξη χριστιανική ταυτότητα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού (ΛΑΟΣ) που με το όνομά του αλλά και σε κάθε ευκαιρία τόνιζε τη θρησκευτική του ταυτότητα και πρόβαλλε τις συνδέσεις του με την Ορθόδοξη Εκκλησία προκειμένου να διεισδύσει στους θρησκευόμενους εκλογείς αλλά και να τύχει της προνομιακής στήριξης της Εκκλησίας.

Ο ΛΑΟΣ ιδρύθηκε στην κορύφωση της σύγκρουσης Εκκλησίας - κράτους το 2000 με αφορμή την απόφαση της τότε κυβέρνησης για μη αναγραφή του θρησκεύματος στις αστυνομικές ταυτότητες ‒ ο νεοϊδρυθείς ΛΑΟΣ στάθηκε στο πλευρό του τότε Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου στον Kulturkampf που ο τελευταίος είχε κηρύξει κινητοποιώντας τα βαθιά αποθέματα εθνικο-λαϊκισμού στην ελληνική κοινωνία.

Στην ίδια κατεύθυνση εργαλειοποίησης της θρησκείας και της Εκκλησίας κινήθηκαν και άλλα μορφώματα της άκρας δεξιάς που κέρδισαν ορατότητα και εκλογική επιρροή μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης. Από τη Χρυσή Αυγή, που επί δεκαετίες πρόβαλλε νεο-παγανιστικά και μυστικιστικά μοτίβα για να μεταμορφωθεί, σχεδόν εν μια νυκτί, σε υπερασπίστρια της Ορθόδοξης Εκκλησίας, βρίσκοντας οπαδούς σε όλα τα κλιμάκια της εκκλησιαστικής ιεραρχίας, μέχρι τον κομματικό κομήτη με την επωνυμία «Νίκη» που ιδρύθηκε από έναν θεολόγο και βάσει αυτοπεριγραφής δίνει έμφαση σε ορθόδοξες θρησκευτικές παραδόσεις, υποστηριζόμενη από μοναστικά, θρησκευτικά και παραθρησκευτικά περιβάλλοντα, ο χώρος πλέον μιας άκρας δεξιάς με θρησκευτική ταυτότητα και εκκλησιαστική εγγύτητα είναι ιδιαίτερα ορατός στην ελληνική περίπτωση.

Κόμματα και κομματίδιά της απευθύνονται συνειδητά και συστηματικά στον «λαό της Εκκλησίας» που έχει ήδη αφομοιώσει ένα εθνικο-λαϊκιστικό αφήγημα και κατ’ αυτόν τον τρόπο μετατρέπεται σε ένα εύκολο θύμα της άκρας δεξιάς. Η ίδια η Εκκλησία, ακόμη και στην επίσημη εκπροσώπησή της, άργησε να βάλει φρένο στη διείσδυση της ακροδεξιάς στους κόλπους της, ενώ σε μια όχι και τόσο μακρινή περίοδο (δεκαετία 2000) άνοιξε διαύλους επικοινωνίας με την άκρα δεξιά, φιλοξενούμενη στις στήλες ακροδεξιών εντύπων και αναπτύσσοντας δημόσια σχέσεις με παράγοντες του φιλοχουντικού εκδοτικού χώρου (εφημερίδα «Στόχος»).

Κάθε φορά που η Εκκλησία αισθανόταν ευάλωτη εξαιτίας επιλογών/πολιτικών της πολιτείας έδειχνε επιτρεπτικότητα προς την άκρα δεξιά, ενώ η πολιτεία συχνά έκλεινε τα μάτια και έδειχνε ανοχή σε μια τέτοια στάση. Οι σχέσεις Εκκλησίας - κράτους είναι ούτως ή άλλως δύσκολες. Κάτω από την αγαστή συνεργασία της πολιτείας με την «επικρατούσα θρησκεία» και την Ορθόδοξη Εκκλησία κρύβονται ανταγωνισμοί και φόβοι, ιδίως της Εκκλησίας, για τον ρόλο της μέσα σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, περιορίζοντας την επίδραση πολιτισμικών τοπικοτήτων, όπως μπορεί να θεωρηθεί η Ορθοδοξία.

Η πολιτεία, από την άλλη, δείχνει συχνά να υπερτιμά τη δύναμη της Εκκλησίας και να είναι υποχωρητική απέναντί της – δεν θα θέλαμε π.χ. να σκεφτούμε ποια θα ήταν η εξέλιξη για τη χώρα και τη Δημοκρατία αν ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος δεν είχε φρενάρει τα περί δημοψηφίσματος σχέδια του Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου και τι θα συνέβαινε αν ο Κώστας Σημίτης είχε υποχωρήσει μπροστά στο ανερχόμενο ρεύμα του θρησκευτικού λαϊκισμού επί εποχής Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου.

Σήμερα θα χρειαστούν αντίστοιχα αναχώματα μπροστά στον κίνδυνο καπηλείας του θρησκευτικού συναισθήματος και εργαλειοποίησης της θρησκείας από μια ανερχόμενη ακροδεξιά που βρίσκει ερείσματα στα (παρά) θρησκευτικά περιβάλλοντα και σε ένα προνομιακά και διαχρονικά προστατευόμενο από την πολιτεία ορθόδοξο θρησκευτικό οικοσύστημα.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Ρεπορτάζ / Αστικές Συγκοινωνίες: Mια αθόρυβη ιδιωτικοποίηση που προκαλεί κρότο

Τα πρόσφατα ατυχήματα με αστικά λεωφορεία φέρνουν στο προσκήνιο το θέμα της εκχώρησης συγκοινωνιακού έργου στα ΚΤΕΛ και καταγγελίες για θεσμικές αστοχίες. Οι εμπλεκόμενες πλευρές μιλάνε στη LiFO.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ένα ελληνο-αλβανικό ανήκειν εν τη γενέσει;

Guest Editors / Μεταξύ ελληνικότητας και αλβανικότητας 

Μια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η αλβανική μετανάστευση στην Ελλάδα αναδιαμορφώνει ριζικά τις έννοιες της ταυτότητας και του ανήκειν, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτής της νέας πραγματικότητας.
ΙΛΙΡΙΝΤΑ ΜΟΥΣΑΡΑΙ
ΕΠΕΞ Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Περιβάλλον / Ο μυστηριώδης κύριος Sweetman και η απίθανη ιστορία του σκοτεινού οξυγόνου

Άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο για τη θαλάσσια ζωή και μπλόκαρε, έστω προσωρινά, τα σχέδια για εξορύξεις στον ανεξερεύνητο βυθό. Ο Andrew Sweetman μιλά στη LiFO για την έρευνα που έγινε απροσδόκητα viral και συγκρούστηκε με κολοσσούς, πολιτικές αποφάσεις και… το TikTok.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Ακροβατώντας / Ανακαλύφθηκε ο εχθρός

Τι σημασία έχουν τα μεγάλα σκάνδαλα, όταν η απειλή είναι μπροστά μας, όπως οι καραβιές Λίβυων και Σουδανών μεταναστών και πολιτικών προσφύγων που καταφθάνουν στη νότια Κρήτη και εισβάλλουν ανεξέλεγκτα στην πατρίδα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Κανελλόπουλος: «Να μας αποκαλούν “εφημερίδα των συριζαίων”; Εντάξει... γελάμε»

Ο δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» και του e-tetRadio μιλά για την εφημερίδα, επιβεβαιώνοντας τις τελικές συζητήσεις με τον Δημήτρη Μελισσανίδη, για την κρίση της αριστεράς, την επιστροφή του Αλέξη Τσίπρα και το μέλλον του Τύπου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Οπτική Γωνία / «Είμαι Ισραηλινός, κι αυτό λειτουργεί πια ως ετυμηγορία» 

Ο θεατρικός σκηνοθέτης Guy Ben-Aharon, που βρέθηκε πρόσφατα στην Αθήνα, γράφει στη LiFO για την απόρριψη που βιώνει τόσο στην πατρίδα του όσο και στο εξωτερικό ως Ισραηλινός που υποστηρίζει την ελευθερία της Παλαιστίνης. 
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
«Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Οπτική Γωνία / «ΟΠΕΚΕΠΕ: Χρόνιες παθογένειες» vs ποινικών ευθυνών

Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έστειλε πριν από λίγο καιρό στη Βουλή τη δικογραφία για Αυγενάκη και Βορίδη, αλλά η ΝΔ δεν βλέπει ποινικές ευθύνες υπουργών στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και επιμένει ότι πρόκειται για «διαχρονικές παθογένειες». 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Γιατί κανείς δεν μας προστατεύει από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Οπτική Γωνία / Γιατί δεν μας προστατεύει κανείς από τον ανεξέλεγκτο θόρυβο;

Η Κομισιόν στέλνει τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επειδή δεν έχει υιοθετήσει τα απαραίτητα σχέδια δράσης για την ηχορρύπανση. Τι σημαίνει αυτό για την καθημερινότητά μας; Μιλά στη LiFO ο ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, Γεώργιος Παπανικολάου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ένας κανονικός αφελληνισμός

Οπτική Γωνία / Ένας κανονικός αφελληνισμός

Στη θέση εκείνων των ξένων που καλλιεργούσαν μια αληθινή σχέση με την Ελλάδα, πολλαπλασιάζονται τα φιμέ τζάμια των υπερπολυτελών τζιπ, αόρατοι και αδιάφοροι μεσάζοντες, αγοραστές επαύλεων που υπενοικιάζονται ή έχουν γίνει φρούρια με μικρούς ιδιωτικούς στρατούς τραμπούκων.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Οπτική Γωνία / Δημήτρης Νανόπουλος: «Ζούμε το τέλος του ανθρώπου και τη γέννηση ενός νέου τύπου ύπαρξης»

Ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός και θεωρητικός φυσικός μιλά για την προέλευση της συνείδησης, τoν εγκέφαλο ως κβαντική μηχανή και το μέλλον του ανθρώπου ως υβριδίου τεχνολογίας και βιολογίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Οπτική Γωνία / «Η ομοφοβία δεν είναι ιδεολογική τοποθέτηση αλλά μια μορφή βίας»

Ένα 13χρονο παιδί δεν άντεξε την ομοφοβία και έδωσε τέλος στη ζωή του. Ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής Σάββας Σαββόπουλος εξηγεί πώς μπορούν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να εντοπίσουν έγκαιρα τα σημάδια της αυτοκτονικής διάθεσης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ