ΤΟ ΧΤΥΠΗΜΑ ΤΗΣ Χαμάς του περασμένου Σαββάτου γέμισε ικανοποίηση τους Παλαιστίνιους ότι «μπορούν να νικήσουν το Ισραήλ», αλλά η ακραία βία, ακόμα και κατά αμάχων, σόκαρε και προβλημάτισε τη Δύση.
Αναμφίβολα η ισλαμιστική παραστρατιωτική οργάνωση κατάφερε να φέρει το «ξεχασμένο» παλαιστινιακό στην επικαιρότητα και πέτυχε τους σκοπούς της. Εξίσου βέβαιο όμως είναι ότι οι Παλαιστίνιοι και η Γάζα θα δεχθούν μία πολύ σκληρή απάντηση από το Ισραήλ και οι συνέπειες για αυτούς θα είναι μεγάλες.
Το προφανές συμπέρασμα των διεθνών αναλυτών αφορά την ανάπτυξη της επιχειρησιακής δεινότητας της Χαμάς και τη βοήθεια που αυτή είχε. Ένα άλλο συμπέρασμα, όμως, είναι η ραγδαία ριζοσπαστικοποίηση των Παλαιστινίων και η επιρροή των ισλαμιστών, που αυξήθηκε κι άλλο τα τελευταία χρόνια.
Βεβαίως, όλα έχουν λογικές εξηγήσεις, όμως οι ισλαμιστές της Χαμάς σήμερα δεν έχουν καμία σχέση με τον Γιασέρ Αραφάτ της (δημοκρατικής και κεντροαριστερής θα λέγαμε) Φατάχ, ο οποίος ήταν επικεφαλής της οργάνωσης-ομπρέλα που ένωνε όλες τις ομάδες των Παλαιστινίων, της «Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης», γνωστής ως PLO.
Οι διάδοχοι του Αραφάτ αποδείχθηκαν αδύναμοι, η διαφθορά στην ηγεσία της Φατάχ, που συνέχιζε να έχει την εξουσία της Παλαιστινιακής Αρχής, ήταν προφανής, τα παλαιστινιακά εδάφη συρρικνώνονταν, τα τείχη υψώνονταν και οι εποικισμοί επεκτείνονταν, αδιαφορώντας για τις αντιδράσεις και την οργή που ενίσχυε τον εξτρεμισμό.
Ο Αραφάτ είχε στενούς δεσμούς με την Ελλάδα, την Κύπρο, τον Παπανδρέου και τον Μακάριο. Επίσης ο Αραφάτ και οι Παλαιστίνιοι τότε εκδήλωναν την αλληλεγγύη τους στους Κύπριους, όπως και οι Κύπριοι στους Παλαιστίνιους, καθώς και οι δύο λαοί αγωνίζονταν ενάντια στην κατοχή των εδαφών τους, με διαφορετικά μέσα, αλλά τον ίδιο στόχο: την άρση της κατοχής και την απελευθέρωση των εδαφών τους, τα οποία έχουν καταληφθεί με στρατιωτικά μέσα και κατοικούνται από εποίκους. (Η αλληλεγγύη παραμένει και σήμερα μεταξύ των μετριοπαθών, παρά τη σχέση της Τουρκίας με τους Παλαιστίνιους και του Ισραήλ με την Κύπρο).
Όσο ζούσε ο Γιάσερ Αραφάτ –ο σημαντικότερος σύγχρονος Παλαιστίνιος ηγέτης–, η κατάσταση στην Παλαιστίνη ήταν πολύ διαφορετική και οργανώσεις σαν την ισλαμιστική Χαμάς δεν είχαν το περιθώριο να αναπτυχθούν.
Η κατάσταση στην οποία βρίσκεται το παλαιστινιακό σήμερα έχει επιδεινωθεί και οι Παλαιστίνιοι δεν έχουν κερδίσει το παραμικρό. Επί Αραφάτ γίνονταν διαπραγματεύσεις και κάποια στιγμή είχαν φτάσει αρκετά κοντά σε λύση, όταν μαζί με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Γιτζάκ Ράμπιν υπέγραψαν στην Ουάσινγκτον τις περίφημες «Συμφωνίες του Όσλο». Αλλά από τότε άλλαξαν πολλά και το παλαιστινιακό περιφρονήθηκε, εν μέρει και λόγω της ανίσχυρης πολιτικής ηγεσίας τους.
Οι διάδοχοι του Αραφάτ αποδείχθηκαν αδύναμοι, η διαφθορά στην ηγεσία της Φατάχ, που συνέχιζε να έχει την εξουσία της Παλαιστινιακής Αρχής, ήταν προφανής, τα παλαιστινιακά εδάφη συρρικνώνονταν, τα τείχη υψώνονταν και οι εποικισμοί επεκτείνονταν, αδιαφορώντας για τις αντιδράσεις και την οργή που ενίσχυε τον εξτρεμισμό.
Το έδαφος ήταν πρόσφορο για τη Χαμάς, η οποία, με τα κεφάλαια που εξασφάλιζε από τα πλούσια αραβικά κράτη ο ιδρυτής της Αχμέτ Γιασίν, έφτιαχνε θρησκευτικά σχολεία και έκανε φιλανθρωπικό έργο. Και σιγά-σιγά η Παλαιστίνη άλλαζε.
Οι γυναίκες με τα δυτικά ρούχα, που κάποτε έβλεπες παντού στην Παλαιστίνη, ήταν όλο και λιγότερες, ενώ πολλοί πρώην δημοκράτες και αριστεροί που είχαν μεγάλη αντίθεση με τη Χαμάς άρχισαν να έρχονται πιο κοντά της. Και κάπως έτσι ξεκίνησε μια πορεία ριζοσπαστικοποίησης των Παλαιστινίων με ισλαμιστικά χαρακτηριστικά, που είχε υποστήριξη από συγκεκριμένα κράτη και δυνάμεις.
Σήμερα, όσο και αν είναι περιορισμένη στη Γάζα (και εκτός Παλαιστίνης, σε κράτη όπως το Κατάρ), η de facto ηγεσία των Παλαιστινίων είναι οι εξτρεμιστές της Χαμάς, που ήταν πάντα απέναντι στον Αραφάτ και την πολιτική του, την οποία θεωρούσαν μετριοπαθή.
Ο Αραφάτ, ωστόσο, προσέφερε πολλά στο παλαιστινιακό ζήτημα και κατάφερε να κερδίσει τη συμπάθεια και την αλληλεγγύη της δυτικής κοινής γνώμης για τον λαό του, σε αντίθεση με τους ισλαμιστές της Χαμάς σήμερα.
Όμως, αν και πολλές φορές η Χαμάς δεχόταν έντονη κριτική για τον εξτρεμισμό της από τους δημοκρατικούς και μετριοπαθείς Παλαιστινίους, αυτήν τη φορά τα πράγματα έχουν αλλάξει, καθώς η επίθεση της Χαμάς έτυχε σχεδόν καθολικής αποδοχής από τους Παλαιστινίους, και αυτό λέει πολλά.
Από τον διχασμό στη συσπείρωση και στο Ισραήλ
Δεν είναι μόνο οι Παλαιστίνιοι που ενώθηκαν απέναντι στο Ισραήλ βάζοντας στην άκρη τις αντιθέσεις τους. Το ίδιο συνέβη και με τους Ισραηλινούς μετά την επίθεση που τους έχει σοκάρει. Ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου επιχειρεί τώρα κι αυτός τη συσπείρωση των Ισραηλινών, στη χώρα που είχε διχαστεί βαθιά το προηγούμενο διάστημα, με τις μαζικές διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης εναντίον του.
Και φαίνεται πως σε σημαντικό βαθμό τα καταφέρνει να ενώσει –έστω και προσωρινά– το Ισραήλ, με την αντιπολίτευση να αναστέλλει τις κινητοποιήσεις κατά της αυταρχικής δικαστικής μεταρρύθμισης, ενώ εντυπωσιακή είναι η τεράστια ανταπόκριση στο κάλεσμα για επιστράτευση.
Σύμφωνα με τα ισραηλινά ΜΜΕ, ωστόσο, ο Νετανιάχου πριν από το χτύπημα του περασμένου Σαββάτου διαφωνούσε όταν του πρότειναν αποστολή στρατιωτικής δύναμης στη Γάζα με στόχο την εξουδετέρωση των παραστρατιωτικών οργανώσεων των Παλαιστινίων. Οι πιο σκληροί τού ασκούν κριτική για αυτό, καθώς υπάρχει και στο Ισραήλ εξτρεμισμός ο οποίος επίσης κερδίζει έδαφος.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός προετοιμάζει τώρα την κοινή γνώμη για έναν «μακρύ και δύσκολο πόλεμο» και υπόσχεται ότι η Χαμάς θα πληρώσει «ένα τίμημα άνευ προηγουμένου». Το Ισραήλ φαίνεται πως ετοιμάζει μια μεγάλης κλίμακας επιχείρηση και θα προσπαθήσει να καταστρέψει ολοσχερώς τις στρατιωτικές υποδομές της Χαμάς στη Γάζα και να εξουδετερώσει την ηγεσία της. Η Γάζα όμως δεν είναι Δυτική Όχθη, όπως λένε οι Παλαιστίνιοι και παραδέχονται οι Ισραηλινοί.
Τι θα γίνει με τους αμάχους που τρέχουν να σωθούν, όσοι μπορούν, τι θα γίνει με τους ομήρους; όλοι αναρωτιούνται χωρίς να υπάρχουν απαντήσεις.
Αμπάς - Χανίγια - Μπαργούτι
Ο δημοφιλέστερος ηγέτης αυτήν τη στιγμή στα παλαιστινιακά εδάφη είναι ο 61χρονος ισλαμιστής της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, που σπούδασε Αραβική Φιλολογία στο Ισλαμικό Πανεπιστήμιο της Γάζας τη δεκαετία του ‘80 (ο Αραφάτ είχε σπουδάσει πολιτικός μηχανικός στο Κάιρο).
Ο Χανίγια στο παρελθόν είχε συλληφθεί αρκετές φορές από τις ισραηλινές Αρχές, αλλά για σχετικά μικρά χρονικά διαστήματα και μετά αφήνονταν ελεύθερος. Σήμερα ζει στα αραβικά κράτη που τον χρηματοδοτούν και τον φιλοξενούν και από εκεί καθοδηγεί τη Χαμάς και τις ενέργειές της. Είναι γνωστή και η πολύ στενή σχέση που έχει με τον Τούρκο ηγέτη Ταγίπ Ερντογάν, κι αυτή είναι άλλη μία αντίθεση με τον Γιάσερ Αραφάτ, που είχε στενούς δεσμούς με την Ελλάδα και τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Το 2006 ο Χανίγια κέρδισε τις εκλογές, αλλά καθαιρέθηκε έναν χρόνο μετά από τον Πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς, κάτι που είχε ως συνέπεια τον διχασμό της Γάζας με τη Δυτική Όχθη. Ο Χανίγια ζητούσε τότε από τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. να μη διακόψουν τη χρηματοδότηση της Παλαιστινιακής Αρχής, όπως απειλούσαν, εάν η Χαμάς δεν απαρνούνταν τη βία, υποστηρίζοντας ότι οι Παλαιστίνιοι έχουν δικαίωμα να συνεχίσουν τον αγώνα για την ανεξαρτησία τους.
Ο 88χρονος σήμερα Μαχμούντ Αμπάς της Φατάχ έχει απολέσει την επιρροή του σε μεγάλο βαθμό, όμως παραμένει Πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής, με την υποστήριξη της Δύσης και την ισχύ του να περιορίζεται στη Δυτική Όχθη, όπου τα τελευταία χρόνια επίσης αναπτύσσονται παραστρατιωτικές οργανώσεις ισλαμιστών.
Ο πιο δημοφιλής ηγέτης των Παλαιστινίων όμως, αυτός που οι περισσότεροι Παλαιστίνιοι θεωρούσαν ως ιδανικό διάδοχο του Γιασέρ Αραφάτ, βρίσκεται στις ισραηλινές φυλακές για περισσότερα από είκοσι χρόνια. Πρόκειται για τον 64χρονο Μαρουάν Μπαργούτι, ένα δημοκρατικό στέλεχος της Φατάχ που έχει ασκήσει στο παρελθόν κριτική στη σημερινή ηγεσία της Φατάχ, για φθορά από την εξουσία και διαφθορά, αλλά κυρίως για το γεγονός ότι απομακρύνθηκε από τον απλό παλαιστινιακό λαό, αφήνοντας το περιθώριο για την ανάδειξη Χαμάς.
Ο Μαρουάν Μπαργούτι υπήρξε ένας από τους πρωταγωνιστές της Ιντιφάντα, της παλαιστινιακής εξέγερσης, και σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις που γίνονται εδώ και πολλά χρόνια, είναι το μοναδικό πρόσωπο που συγκεντρώνει πάνω από 60% θετικές απαντήσεις στο ερώτημα εάν θα τον ήθελαν για Πρόεδρο της Παλαιστίνης. Πολλοί πιστεύουν ότι εάν το Ισραήλ τον απελευθέρωνε, θα μπορούσε να ενώσει ξανά τον παλαιστινιακό λαό, ο οποίος θα αποκτούσε μια δημοκρατική ηγεσία. Στη Δύση αρκετοί τον αποκαλούν «Μαντέλα της Παλαιστίνης» και έχουν γίνει πολλές καμπάνιες για την αποφυλάκισή του, το αίτημα της οποίας έχει συμπεριληφθεί και σε ψήφισμα του ευρωκοινοβουλίου.
Ο φυλακισμένος Μπαργούτι παραμένει ένας μαχητικός αγωνιστής για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης που καταγγέλλει το Ισραήλ για το «ρατσιστικό καθεστώς κατοχής και εποικισμού», αλλά σε αντίθεση με τον Χανίγια και τη Χαμάς, έβλεπε θετικά τις Συμφωνίες του Όσλο και δηλώνει πως ελπίζει σε μια ελεύθερη και δημοκρατική Παλαιστίνη, που θα ζει ειρηνικά με τους γείτονές της.
Palestine presidential election, PCPSR poll:
— Asia Elects (@AsiaElects) October 7, 2023
Marwan Barghouti (Fatah, Centre-left): 62%
Haniyeh (Hamas, Islamist): 38%
Fieldwork: 6-9 September 2023
Sample size: 1,270
➤https://t.co/oBiqSSxVEF#Palestine pic.twitter.com/mU2HaRwGpQ
Η ηγεσία της Χαμάς με την τελευταία αιματηρή επίθεσή της πέτυχε τους στόχους της, για την ώρα τουλάχιστον. Οι διπλωματικές προσπάθειες του Προέδρου των ΗΠΑ για αναγνώριση του Ισραήλ από τη Σαουδική Αραβία επλήγησαν, το παλαιστινιακό ζήτημα μετά το φονικό χτύπημα επανήλθε στην επικαιρότητα και η Χαμάς κατάφερε επίσης ένα μεγάλο πλήγμα στο Ισραήλ. Θα ωφελήσουν όμως αυτά τον παλαιστινιακό λαό και θα συμβάλουν να αποκτήσει ένα ελεύθερο και ανεξάρτητο κράτος;
Τους ισλαμιστές δεν μοιάζει να τους απασχολεί άμεσα αυτό και η Δύση δεν έχει στηρίξει ουσιαστικά τις δημοκρατικές δυνάμεις της Παλαιστίνης, που δεν έχουν και πολλά περιθώρια να ακουστούν. Όμως μόνο όταν η δημοκρατία και η συναίνεση έφτασε στο υψηλότερο επίπεδο και από τις δύο πλευρές, ήρθαν πιο κοντά στην ειρήνη και στη λύση.
