Ας αφήσουμε τους ιθαγενείς στην ησυχία τους

Το δικαίωμα στην απομόνωση Facebook Twitter
Υπολογίζεται ότι 200 φυλές ιθαγενών ζουν απομονωμένες στον πλανήτη Γη. Δεν έρχονται σε επαφή με τους πολίτες των κρατών κι αμύνονται με το να αποφεύγουν τις περιοχές τους, να κρύβονται απ’ αυτούς ή να τους απωθούν βίαια. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


«ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΓΕΝΝΑΕΙ τα παιδιά του μέσα στο κράτος, αυτή είναι η αλήθεια, το κράτος γεννάει τα κρατικά παιδιά του μέσα στο κράτος και δεν τ’ αφήνει πια να φύγουν. Όπου και αν κοιτάξουμε, βλέπουμε μόνον κρατικά παιδιά, κρατικούς μαθητές, κρατικούς εργάτες, κρατικούς υπαλλήλους, κρατικούς γέροντες, κρατικούς νεκρούς, αυτή είναι η αλήθεια. Το κράτος κάνει να υπάρχουν και δίνει τη δυνατότητα να υπάρχουν μόνο κρατικοί άνθρωποι, αυτή είναι η αλήθεια. Δεν υπάρχει πια φυσικός άνθρωπος, υπάρχει πια μόνο ο κρατικός άνθρωπος και, όπου εξακολουθεί να υπάρχει ο φυσικός άνθρωπος, τον εγκλωβίζουν και τον καταδιώκουν μέχρι θανάτου και/ή τον μετατρέπουν σε κρατικό άνθρωπο».¹

Υπολογίζεται ότι 200 φυλές ιθαγενών ζουν απομονωμένες στον πλανήτη Γη. Δεν έρχονται σε επαφή με τους πολίτες των κρατών κι αμύνονται με το να αποφεύγουν τις περιοχές τους, να κρύβονται απ’ αυτούς ή να τους απωθούν βίαια. Είναι άμεσα εξαρτημένες από το φυσικό τους περιβάλλον, τόσο βιολογικά όσο και πνευματικά. Οι περισσότερες βρίσκονται στη Λατινική Αμερική.

Aπό τον 17ο αιώνα οι αποικιοκράτες χρησιμοποιούσαν το ποτό ως μέσο αποδυνάμωσης των πληθυσμών, εθίζοντας τις φυλές που δεν είχαν αναπτύξει προστατευτικούς μηχανισμούς απέναντι στο αλκοόλ. Σήμερα, ένας στους δέκα ιθαγενείς των ΗΠΑ πεθαίνει απ’ το ποτό.

Στις 19 Μαρτίου, το Δια-Αμερικανικό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναγνώρισε την απομόνωση αυτών των φυλών ως ένα δικαίωμα που χαίρει νομικής προστασίας. Με την απόφασή του, καταδίκασε το Εκουαδόρ για την παραβίαση των δικαιωμάτων των φυλών Ταγαέρι και Ταρομενάνε, οι οποίες έχουν δεχθεί επίμονες επισκέψεις από εταιρείες ξυλείας και πετρελαίου, οδηγώντας σε βίαιες συμπλοκές και στην απαγωγή δύο ιθαγενών κοριτσιών.

Σύμφωνα με το Δικαστήριο, το «δικαίωμα στην απομόνωση» είναι άμεσα συνυφασμένο με τα ανθρώπινα δικαιώματα στη ζωή, στην ελευθερία και την ασφάλεια, στην ελεύθερη μετακίνηση και διαμονή, καθώς και το δικαίωμα σε υγιές περιβάλλον. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η απόφαση όχι μόνο απαγορεύει στα κράτη να έρθουν σε επαφή με απομονωμένες φυλές, αλλά τα υποχρεώνει να προστατεύουν ενεργά αυτές τις κοινότητες από τις εταιρείες και τους ιδιώτες που επιχειρούν να μπουν στις περιοχές τους.²

Η επαφή ενέχει καταστροφικές συνέπειες για αυτές τις κοινότητες. Σε ένα πρώτο επίπεδο, οι εταιρείες προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τη γη των ιθαγενών. Έτσι, οι Γουαοράνι (στην ευρύτερη οικογένεια των οποίων ανήκουν οι Ταγαέρι και οι Ταρομενάνε του Εκουαδόρ) εκδιώχθηκαν από τη γη τους απ’ την πετρελαϊκή Texaco και περιορίστηκαν σε μια μικρή περιοχή του Αμαζονίου. Εν συνεχεία, οι πετρελαϊκές έριξαν τοξικά απόβλητα στη συγκεκριμένη περιοχή, μολύνοντας το χώμα και το νερό.³

Την ίδια στιγμή, τα κράτη προσπαθούν να χτίσουν δρόμους που περνούν μέσα απ’ τις περιοχές των ιθαγενών, διόδους που κάποιες φυλές αποκαλούν «περάσματα θανάτου».

Όμως, οι επιπτώσεις της επαφής γι’ αυτές τις κοινότητες δεν σταματούν εκεί. Περιλαμβάνουν τον κίνδυνο ασθενειών για τις οποίες δεν έχουν αντισώματα (πάνω απ’ όλα, την ιλαρά και την κοινή γρίπη), αλλά και το βαθύ ψυχολογικό σοκ της ένταξης στον καταναλωτικό και θεαματικό πολιτισμό των κρατών. Ενδεικτική είναι η περίπτωση των Γιανομάμι της Βραζιλίας, οι οποίοι βιώσαν τόσο την ακραία βία της κυβέρνησης όσο και την αποσάθρωση της κοινωνικής τους οργάνωσης, καθώς τα σκληρά ναρκωτικά και η σεξουαλική βία εισέβαλαν στην κοινότητά τους.

Γνωστά είναι και τα αποτελέσματα της εισαγωγής του αλκοόλ σε τέτοιες κοινωνίες. Ήδη από τον 17ο αιώνα οι αποικιοκράτες χρησιμοποιούσαν το ποτό ως μέσο αποδυνάμωσης των πληθυσμών, εθίζοντας τις φυλές που δεν είχαν αναπτύξει προστατευτικούς μηχανισμούς απέναντι στο αλκοόλ. Σήμερα, ένας στους δέκα ιθαγενείς των ΗΠΑ πεθαίνει απ’ το ποτό.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, φαίνεται ότι ο Σίντνεϊ Ποσουέλο –ο οποίος ξεκίνησε ως ανιχνευτής απομονωμένων κοινοτήτων και κατέληξε να γίνεται ακτιβιστής υπέρ του δικαιώματος στην απομόνωση– έχει δίκιο όταν λέει πως, όταν ερχόμαστε σε επαφή με απομονωμένους ιθαγενείς, «καταστρέφουμε το σύμπαν τους».[4]

Για να απαντήσουμε, λοιπόν, στον αφηγητή του Bernhard, μπορούμε να πούμε πως υπάρχει ακόμα ο «φυσικός άνθρωπος» και επιβιώνει απέναντι στον κίνδυνο του κρατικού πολιτισμού. Πάνω απ’ όλα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτές οι κοινωνίες δεν είναι απλώς «κοινότητες χωρίς κράτος», αλλά, ακριβέστερα, όπως έδειξε ο Πιερ Κλαστρ, «κοινωνίες ενάντια στο κράτος». Είναι, ουσιαστικά, ομάδες με δομικούς μηχανισμούς που αποτρέπουν τη συγκέντρωση της εξουσίας σ’ ένα ορισμένο πρόσωπο ή έναν ορισμένο θεσμό. Ζουν σε σχετική ισότητα –αλλά με αυστηρούς κανόνες– και, όταν έχουν αρχηγούς, ο ρόλος τους είναι συνήθως τυπικός.

Ως παράδειγμα, μπορούμε να δούμε τη φυλή Ju/'hoansi της Υποσαχάριας Αφρικής. Εδώ, ο μεγαλύτερος κίνδυνος συσσώρευσης εξουσίας έρχεται απ’ την πλευρά των κυνηγών, οι οποίοι παρέχουν τροφή για τους υπολοίπους. Για να αντισταθμιστεί αυτή η εξουσία, η κοινότητα έχει αναπτύξει μια σειρά από υποσυνείδητους μηχανισμούς ελέγχου του κύρους των κυνηγών, όπως οι τακτικές προσβολές εναντίων τους, αλλά και η ανταλλαγή βελών ανάμεσα στα μέλη του κυνηγιού, δημιουργώντας μια διαρκή ασάφεια ως προς το ποιος είναι πραγματικά «υπεύθυνος» για τον φόνο ενός θηράματος. Με το να αποτρέπουν τη συσσώρευση εξουσίας και αγαθών, κοινωνίες όπως αυτή των Ju/'hoansi «απωθούν» τη δημιουργία του κράτους, «λες και προαισθάνονται διαρκώς την ύπαρξή του», για να χρησιμοποιήσουμε μια έκφραση των Ντελέζ - Γκαταρί.

Την ίδια στιγμή, οι Ντελέζ - Γκαταρί μάς υπενθυμίζουν ότι μη κρατικοί άνθρωποι και υποκειμενικότητες παράγονται συνεχώς, ακόμα και μέσα στις καρδιές των κρατών. Από τη μία, η δημιουργία μιας «περιφερειακής ζώνης» στα αστικά κέντρα, «εσωτερικών Νότων», όπου η αντίθεση ανάμεσα στους κώδικες του κράτους, τα αξιώματα του κεφαλαίου και τις ροές που τους διαφεύγουν «οξύνεται σε τέτοιο βαθμό ώστε είναι δύσκολο να ελεγχθεί»∙ από την άλλη, οι πληθυσμοί που εξεγείρονται και προτάσσουν την αυτονομία τους απέναντι στο κράτος.[5] Άραγε, θα έπρεπε να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι το 1977, στο αποκορύφωμα της Ιταλικής Αυτονομίας, μια νεοσύστατη ομάδα επέλεξε το όνομα «Μητροπολιτικοί Ινδιάνοι»;


[1] Thomas Bernhard. Παλιοί Δάσκαλοι (μτφρ. Βασίλης Τομανάς). 2018 [1985]. Εκδόσεις Εξάντας, σ. 59-60.
[2] Letícia Machado Haertel. From the Right to be Consulted to the Right to No Contact. 20/03/2025. EJIL: Talk!
https://www.ejiltalk.org/from-the-right-to-be-consulted-to-the-right-to-no-contact-the-inter-american-court-faces-its-first-case-on-indigenous-peoples-in-voluntary-isolation/
[3] Katie Surma. Ruling on Indigenous peoples’ rights strikes at oil industry. 23/03/2025. Inside Climate News.
https://ictnews.org/news/ruling-on-indigenous-peoples-rights-strikes-at-oil-industry
[4] Sydney Possuelo. Uncontacted tribes: Contact, respect and isolation. Survival.
https://www.survivalinternational.org/articles/3130-sydney-possuelo-experiences-of-contact
[5] Gilles Deleuze & Felix Guattari. A Thousand Plateaus. Minnesota Press. 1987 [1980], σ. 469-473.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Βραζιλία: Οι έφηβοι ιθαγενείς Marubo εθίστηκαν στην πορνογραφία αφότου απέκτησαν πρόσβαση στο ίντερνετ

Διεθνή / Βραζιλία: Μόλις απέκτησαν ίντερνετ, οι έφηβοι ιθαγενείς Marubo εθίστηκαν στην πορνογραφία

Ενώ για την κουλτούρα τους ακόμη και το φιλί δημοσίως ήταν σκανδαλώδες, με το ίντερνετ μοιράζονται αποκαλυπτικά ερωτικά βίντεο - Η πρόσβαση στο διαδίκτυο μέσω του Starlink μεταμόρφωσε τη ζωή της απομονωμένης φυλής Marubo του Αμαζονίου
LIFO NEWSROOM

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Κάποτε στην Αμερική…

Ακροβατώντας / Η αμερικανική δημοκρατία οδεύει προς το τέλος της

Η κυβέρνηση Τραμπ έχει επιδοθεί σε ανελέητο κυνηγητό όσων αμφισβητούν την αλήθεια της. Κυνηγάει δημοσιογράφους, παρουσιαστές, ακτιβιστές, αντιφρονούντες, δικαστές, όποιον τολμήσει να την αμφισβητήσει.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Χωρίς αναισθητικό, χωρίς δικαιώματα: Τι συμβαίνει με τις θρησκευτικές σφαγές στην Ελλάδα;

Ρεπορτάζ / Χωρίς αναισθητικό: Τι συμβαίνει με τις θρησκευτικές σφαγές για halal και kosher στην Ελλάδα;

Παρά τις προσπάθειες νομιμοποίησης του εβραϊκού και ισλαμικού τρόπου σφαγής των ζώων χωρίς αναισθητοποίηση, το νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα δεν αλλάζει. Η σχεδιαζόμενη Εθνική Στρατηγική Halal επαναφέρει το θέμα.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
H εξέγερση της «κανονικότητας»

Οπτική Γωνία / H εξέγερση της «κανονικότητας»

Μια τάση που θέλει να προσελκύσει μετριοπαθή ακροατήρια, αντλώντας από μια ψευδή εκδοχή της Ιστορίας, η οποία θέλει τον δυτικό πολιτισμό να υποφέρει ή να παρακμάζει γιατί τάχα έπεσε θύμα του ανθρωπισμού του.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
EPEJERGAS HIV/AIDS: Σύντομα θα αποτελεί παρελθόν;

Οπτική Γωνία / HIV/AIDS: Σύντομα θα αποτελεί παρελθόν;

Οι κρίσιμοι σταθμοί μιας δύσκολης πορείας που ξεκίνησε το 1981, οπότε πιστοποιήθηκαν τα πρώτα κρούσματα HIV, μέχρι σήμερα, που στόχος πια είναι η πλήρης ύφεση της νόσου, με ορίζοντα την επίτευξη της ίασης.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Πάνος Ρούτσι: Ο απεργός πείνας που συγκλονίζει την Ελλάδα

Οπτική Γωνία / Πάνος Ρούτσι: Ο απεργός πείνας που συγκλονίζει την Ελλάδα

Επιστρατεύοντας το ύστατο μέσο πίεσης, ο Πάνος Ρούτσι ζητά δικαιοσύνη για τα Τέμπη και άδεια για να ξεθάψει το παιδί που έχασε στο μοιραίο τρένο, ώστε να ταυτοποιηθεί και να γίνουν τοξικολογικές εξετάσεις.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από τα drones μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη: Η Κίνα αλλάζει την παγκόσμια ασφάλεια

Οπτική Γωνία / Από τα drones μέχρι το AI: Η Κίνα αλλάζει την παγκόσμια ασφάλεια

Πώς η στρατιωτική άνοδος της Κίνας και η στρατηγική σύμπλευση με τη Ρωσία διαμορφώνουν τις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες προκλήσεις για την ασφάλεια; Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Τζέφρι Σακς: «Ο Τραμπ είναι διχαστικός και επικίνδυνος»

Οπτική Γωνία / Τζέφρι Σακς: «Ο Τραμπ είναι διχαστικός και επικίνδυνος»

Γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες μοιάζουν πιο διχασμένες από ποτέ; Και πού οφείλεται η άνοδος της πολιτικής βίας; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Οικονομικών και διευθυντής του Κέντρου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αντιδράσεις στην Πάρο για την τουριστική επένδυση στις Κολυμπήθρες ή Συλλογή υπογραφών κατά της στρατηγικής επένδυσης στην Πάρο

Ρεπορτάζ / Στις Κολυμπήθρες της Πάρου θα χτιστεί ένα τεράστιο ξενοδοχείο. Γιατί;

Η τοπική κοινωνία αντιδρά στην κατασκευή μεγάλου τουριστικού συγκροτήματος, προειδοποιώντας για αλλοίωση του τοπίου και επιβάρυνση των ήδη πιεσμένων υποδομών του νησιού.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Βαθαίνει η κρίση εμπιστοσύνης, αλλά κανένας δεν πτοείται 

Βασιλική Σιούτη / Βαθαίνει η κρίση εμπιστοσύνης, αλλά κανένας δεν πτοείται 

Στην Ελλάδα η κοινή γνώμη έχει τη χειρότερη άποψη για τα πολιτικά κόμματα της χώρας, αλλά αυτό δεν μοιάζει να πτοεί κανέναν, παρά τον υπαρκτό κίνδυνο απονομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Ο Γιάννης Σίνα Ούγκο Αντετοκούνμπο…

Ακροβατώντας / Ο Γιάννης Σίνα Ούγκο Αντετοκούνμπο και ο κάθε Γιάννης

Σαν αυτόν υπάρχουν χιλιάδες ακόμα άνθρωποι που ζουν στη χώρα μας, πολλές χιλιάδες «καταραμένοι» που για διάφορους λόγους έφτασαν και φτάνουν ως εδώ με κάτι καρυδότσουφλα, σε μια προσπάθεια να επιβιώσουν.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ρεπορτάζ / Η φωτιά στο Γηροκομείο Πατρών και τα πορίσματα που αλλάζουν τα δεδομένα

Ενώ τα πορίσματα της Πυροσβεστικής δεν εντοπίζουν στοιχεία εμπρησμού, δύο φοιτητές εξακολουθούν να κρατούνται προσωρινά για τη φωτιά στην περιοχή του Γηροκομείου Πατρών, με την υπόθεση να ξυπνά μνήμες από παλαιότερες δικαστικές πλάνες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Η σάγκα της Μονής Σινά

Ρεπορτάζ / Μυστήριο, βία, σκάνδαλα και διαπλοκή: Η σάγκα της Μονής Σινά

Από την έρημο Σινά και την Ιερουσαλήμ μέχρι το Φανάρι, από το Κάιρο και την Αθήνα μέχρι τις Βρυξέλλες, εκτυλίσσεται μια εκκλησιαστική-διπλωματική υπόθεση που θα μπορούσε να γίνει ταινία.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ