Ας αφήσουμε τους ιθαγενείς στην ησυχία τους

Το δικαίωμα στην απομόνωση Facebook Twitter
Υπολογίζεται ότι 200 φυλές ιθαγενών ζουν απομονωμένες στον πλανήτη Γη. Δεν έρχονται σε επαφή με τους πολίτες των κρατών κι αμύνονται με το να αποφεύγουν τις περιοχές τους, να κρύβονται απ’ αυτούς ή να τους απωθούν βίαια. Εικονογράφηση: bianka/ LIFO
0


«ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΓΕΝΝΑΕΙ τα παιδιά του μέσα στο κράτος, αυτή είναι η αλήθεια, το κράτος γεννάει τα κρατικά παιδιά του μέσα στο κράτος και δεν τ’ αφήνει πια να φύγουν. Όπου και αν κοιτάξουμε, βλέπουμε μόνον κρατικά παιδιά, κρατικούς μαθητές, κρατικούς εργάτες, κρατικούς υπαλλήλους, κρατικούς γέροντες, κρατικούς νεκρούς, αυτή είναι η αλήθεια. Το κράτος κάνει να υπάρχουν και δίνει τη δυνατότητα να υπάρχουν μόνο κρατικοί άνθρωποι, αυτή είναι η αλήθεια. Δεν υπάρχει πια φυσικός άνθρωπος, υπάρχει πια μόνο ο κρατικός άνθρωπος και, όπου εξακολουθεί να υπάρχει ο φυσικός άνθρωπος, τον εγκλωβίζουν και τον καταδιώκουν μέχρι θανάτου και/ή τον μετατρέπουν σε κρατικό άνθρωπο».¹

Υπολογίζεται ότι 200 φυλές ιθαγενών ζουν απομονωμένες στον πλανήτη Γη. Δεν έρχονται σε επαφή με τους πολίτες των κρατών κι αμύνονται με το να αποφεύγουν τις περιοχές τους, να κρύβονται απ’ αυτούς ή να τους απωθούν βίαια. Είναι άμεσα εξαρτημένες από το φυσικό τους περιβάλλον, τόσο βιολογικά όσο και πνευματικά. Οι περισσότερες βρίσκονται στη Λατινική Αμερική.

Aπό τον 17ο αιώνα οι αποικιοκράτες χρησιμοποιούσαν το ποτό ως μέσο αποδυνάμωσης των πληθυσμών, εθίζοντας τις φυλές που δεν είχαν αναπτύξει προστατευτικούς μηχανισμούς απέναντι στο αλκοόλ. Σήμερα, ένας στους δέκα ιθαγενείς των ΗΠΑ πεθαίνει απ’ το ποτό.

Στις 19 Μαρτίου, το Δια-Αμερικανικό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναγνώρισε την απομόνωση αυτών των φυλών ως ένα δικαίωμα που χαίρει νομικής προστασίας. Με την απόφασή του, καταδίκασε το Εκουαδόρ για την παραβίαση των δικαιωμάτων των φυλών Ταγαέρι και Ταρομενάνε, οι οποίες έχουν δεχθεί επίμονες επισκέψεις από εταιρείες ξυλείας και πετρελαίου, οδηγώντας σε βίαιες συμπλοκές και στην απαγωγή δύο ιθαγενών κοριτσιών.

Σύμφωνα με το Δικαστήριο, το «δικαίωμα στην απομόνωση» είναι άμεσα συνυφασμένο με τα ανθρώπινα δικαιώματα στη ζωή, στην ελευθερία και την ασφάλεια, στην ελεύθερη μετακίνηση και διαμονή, καθώς και το δικαίωμα σε υγιές περιβάλλον. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η απόφαση όχι μόνο απαγορεύει στα κράτη να έρθουν σε επαφή με απομονωμένες φυλές, αλλά τα υποχρεώνει να προστατεύουν ενεργά αυτές τις κοινότητες από τις εταιρείες και τους ιδιώτες που επιχειρούν να μπουν στις περιοχές τους.²

Η επαφή ενέχει καταστροφικές συνέπειες για αυτές τις κοινότητες. Σε ένα πρώτο επίπεδο, οι εταιρείες προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τη γη των ιθαγενών. Έτσι, οι Γουαοράνι (στην ευρύτερη οικογένεια των οποίων ανήκουν οι Ταγαέρι και οι Ταρομενάνε του Εκουαδόρ) εκδιώχθηκαν από τη γη τους απ’ την πετρελαϊκή Texaco και περιορίστηκαν σε μια μικρή περιοχή του Αμαζονίου. Εν συνεχεία, οι πετρελαϊκές έριξαν τοξικά απόβλητα στη συγκεκριμένη περιοχή, μολύνοντας το χώμα και το νερό.³

Την ίδια στιγμή, τα κράτη προσπαθούν να χτίσουν δρόμους που περνούν μέσα απ’ τις περιοχές των ιθαγενών, διόδους που κάποιες φυλές αποκαλούν «περάσματα θανάτου».

Όμως, οι επιπτώσεις της επαφής γι’ αυτές τις κοινότητες δεν σταματούν εκεί. Περιλαμβάνουν τον κίνδυνο ασθενειών για τις οποίες δεν έχουν αντισώματα (πάνω απ’ όλα, την ιλαρά και την κοινή γρίπη), αλλά και το βαθύ ψυχολογικό σοκ της ένταξης στον καταναλωτικό και θεαματικό πολιτισμό των κρατών. Ενδεικτική είναι η περίπτωση των Γιανομάμι της Βραζιλίας, οι οποίοι βιώσαν τόσο την ακραία βία της κυβέρνησης όσο και την αποσάθρωση της κοινωνικής τους οργάνωσης, καθώς τα σκληρά ναρκωτικά και η σεξουαλική βία εισέβαλαν στην κοινότητά τους.

Γνωστά είναι και τα αποτελέσματα της εισαγωγής του αλκοόλ σε τέτοιες κοινωνίες. Ήδη από τον 17ο αιώνα οι αποικιοκράτες χρησιμοποιούσαν το ποτό ως μέσο αποδυνάμωσης των πληθυσμών, εθίζοντας τις φυλές που δεν είχαν αναπτύξει προστατευτικούς μηχανισμούς απέναντι στο αλκοόλ. Σήμερα, ένας στους δέκα ιθαγενείς των ΗΠΑ πεθαίνει απ’ το ποτό.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο, φαίνεται ότι ο Σίντνεϊ Ποσουέλο –ο οποίος ξεκίνησε ως ανιχνευτής απομονωμένων κοινοτήτων και κατέληξε να γίνεται ακτιβιστής υπέρ του δικαιώματος στην απομόνωση– έχει δίκιο όταν λέει πως, όταν ερχόμαστε σε επαφή με απομονωμένους ιθαγενείς, «καταστρέφουμε το σύμπαν τους».[4]

Για να απαντήσουμε, λοιπόν, στον αφηγητή του Bernhard, μπορούμε να πούμε πως υπάρχει ακόμα ο «φυσικός άνθρωπος» και επιβιώνει απέναντι στον κίνδυνο του κρατικού πολιτισμού. Πάνω απ’ όλα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτές οι κοινωνίες δεν είναι απλώς «κοινότητες χωρίς κράτος», αλλά, ακριβέστερα, όπως έδειξε ο Πιερ Κλαστρ, «κοινωνίες ενάντια στο κράτος». Είναι, ουσιαστικά, ομάδες με δομικούς μηχανισμούς που αποτρέπουν τη συγκέντρωση της εξουσίας σ’ ένα ορισμένο πρόσωπο ή έναν ορισμένο θεσμό. Ζουν σε σχετική ισότητα –αλλά με αυστηρούς κανόνες– και, όταν έχουν αρχηγούς, ο ρόλος τους είναι συνήθως τυπικός.

Ως παράδειγμα, μπορούμε να δούμε τη φυλή Ju/'hoansi της Υποσαχάριας Αφρικής. Εδώ, ο μεγαλύτερος κίνδυνος συσσώρευσης εξουσίας έρχεται απ’ την πλευρά των κυνηγών, οι οποίοι παρέχουν τροφή για τους υπολοίπους. Για να αντισταθμιστεί αυτή η εξουσία, η κοινότητα έχει αναπτύξει μια σειρά από υποσυνείδητους μηχανισμούς ελέγχου του κύρους των κυνηγών, όπως οι τακτικές προσβολές εναντίων τους, αλλά και η ανταλλαγή βελών ανάμεσα στα μέλη του κυνηγιού, δημιουργώντας μια διαρκή ασάφεια ως προς το ποιος είναι πραγματικά «υπεύθυνος» για τον φόνο ενός θηράματος. Με το να αποτρέπουν τη συσσώρευση εξουσίας και αγαθών, κοινωνίες όπως αυτή των Ju/'hoansi «απωθούν» τη δημιουργία του κράτους, «λες και προαισθάνονται διαρκώς την ύπαρξή του», για να χρησιμοποιήσουμε μια έκφραση των Ντελέζ - Γκαταρί.

Την ίδια στιγμή, οι Ντελέζ - Γκαταρί μάς υπενθυμίζουν ότι μη κρατικοί άνθρωποι και υποκειμενικότητες παράγονται συνεχώς, ακόμα και μέσα στις καρδιές των κρατών. Από τη μία, η δημιουργία μιας «περιφερειακής ζώνης» στα αστικά κέντρα, «εσωτερικών Νότων», όπου η αντίθεση ανάμεσα στους κώδικες του κράτους, τα αξιώματα του κεφαλαίου και τις ροές που τους διαφεύγουν «οξύνεται σε τέτοιο βαθμό ώστε είναι δύσκολο να ελεγχθεί»∙ από την άλλη, οι πληθυσμοί που εξεγείρονται και προτάσσουν την αυτονομία τους απέναντι στο κράτος.[5] Άραγε, θα έπρεπε να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι το 1977, στο αποκορύφωμα της Ιταλικής Αυτονομίας, μια νεοσύστατη ομάδα επέλεξε το όνομα «Μητροπολιτικοί Ινδιάνοι»;


[1] Thomas Bernhard. Παλιοί Δάσκαλοι (μτφρ. Βασίλης Τομανάς). 2018 [1985]. Εκδόσεις Εξάντας, σ. 59-60.
[2] Letícia Machado Haertel. From the Right to be Consulted to the Right to No Contact. 20/03/2025. EJIL: Talk!
https://www.ejiltalk.org/from-the-right-to-be-consulted-to-the-right-to-no-contact-the-inter-american-court-faces-its-first-case-on-indigenous-peoples-in-voluntary-isolation/
[3] Katie Surma. Ruling on Indigenous peoples’ rights strikes at oil industry. 23/03/2025. Inside Climate News.
https://ictnews.org/news/ruling-on-indigenous-peoples-rights-strikes-at-oil-industry
[4] Sydney Possuelo. Uncontacted tribes: Contact, respect and isolation. Survival.
https://www.survivalinternational.org/articles/3130-sydney-possuelo-experiences-of-contact
[5] Gilles Deleuze & Felix Guattari. A Thousand Plateaus. Minnesota Press. 1987 [1980], σ. 469-473.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Βραζιλία: Οι έφηβοι ιθαγενείς Marubo εθίστηκαν στην πορνογραφία αφότου απέκτησαν πρόσβαση στο ίντερνετ

Διεθνή / Βραζιλία: Μόλις απέκτησαν ίντερνετ, οι έφηβοι ιθαγενείς Marubo εθίστηκαν στην πορνογραφία

Ενώ για την κουλτούρα τους ακόμη και το φιλί δημοσίως ήταν σκανδαλώδες, με το ίντερνετ μοιράζονται αποκαλυπτικά ερωτικά βίντεο - Η πρόσβαση στο διαδίκτυο μέσω του Starlink μεταμόρφωσε τη ζωή της απομονωμένης φυλής Marubo του Αμαζονίου
LIFO NEWSROOM

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Guest Editors / Η ανάγκη μιας σκαλωσιάς: Μεταμορφώσεις και φεμινισμοί

Η πατριαρχία είναι παντού: στην οικονομία, στην κοινωνία, στην ψυχολογία, στην αισθητική, στον πολιτισμό, σε ολόκληρη την ανθρώπινη κατάσταση. Όταν σκεφτόμαστε το πολιτικό, δεν γίνεται να μη σκεφτόμαστε το φεμινιστικό.
ΝΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οπτική Γωνία / «Ζούμε στην εποχή της ισορροπίας του ισχυρού»

Οι παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις της σύγκρουσης στη Γάζα και τα αδιέξοδα του Παλαιστινιακού. Μιλά στη LiFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια ομάδα μαθητών κατασκεύασε ρομπότ που καθαρίζει τις θάλασσες

Περιβάλλον / Πώς μια ομάδα μαθητών από τον Άλιμο έφτιαξε ρομπότ που καθαρίζει τον βυθό;

Το Greek Seabot είναι το υποβρύχιο ρομπότ που δημιούργησε μια μαθητική ομάδα από το ΕΠΑΛ Αλίμου για να βοηθήσει στον καθαρισμό των βυθών από πλαστικά και απορρίμματα. Μιλούν στη LIFO οι μαθητές για τα κίνητρά τους και το όραμά τους για ένα πιο καθαρό περιβάλλον.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Οι αλλαγές που φέρνουν στο μεταναστευτικό η πρόσφατη απόφαση της Λειψίας και η νέα πολιτική του Μερτς/ Μεταναστευτικό: Από τη Μέρκελ στον Μερτς και η αλλαγή που φέρνει η απόφαση της Λειψίας

Βασιλική Σιούτη / Μεταναστευτικό: Πώς επηρεάζει την Ελλάδα η αλλαγή πολιτικής της Γερμανίας;

Μετά την εκλογή του Φρίντριχ Μερτς, η Γερμανία αυστηροποιεί τη μεταναστευτική πολιτική της και αναζητά τρόπους για να εξαιρεθεί από την υποχρέωση εφαρμογής της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ώστε να μην κάνει δεκτά νέα αιτήματα ασύλου.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες; 

Οπτική Γωνία / Becca Bloom: Γιατί θεοποιούμε τις ζάπλουτες ενώ δεν έχουμε να φάμε;

Αν νομίζετε ότι η επίδειξη πλούτου προκαλεί σήμερα κοινωνική κατακραυγή, πλανάστε. Άνθρωποι που δυσκολεύονται οικονομικά, αντί να βιώσουν ταξική αφύπνιση, βλέποντας πώς ζει η δισεκατομμυριούχος σταρ του TikTok, θέλουν να μάθουν τα πάντα γι' αυτήν.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Ανήλικοι στην πρώτη γραμμή: Το νέο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Θεσσαλονίκη

Ελλάδα / 13χρονα παιδιά σε νεοναζιστικές συμμορίες: Πώς φτάσαμε εδώ;

Όλο και περισσότεροι έφηβοι και νέοι φαίνεται να γοητεύονται από ακροδεξιές ιδεολογίες. Τι σηματοδοτεί η έκρηξη αυτού του επικίνδυνου φαινομένου; Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Άρης Στυλιανού.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
« Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Οπτική Γωνία / «Βρίσκω πολύ πιθανό να δούμε κάποια στιγμή μη λευκό Πάπα»

Ο επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας της Θρησκείας της Θεολογικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διδάκτορας των πανεπιστημίων Βοστώνης και Λουβέν Χαράλαμπος Βέντης μιλά για την εκλογή του νέου Πάπα, την «επιστροφή» της θρησκείας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα η Καθολική και η Ορθόδοξη Εκκλησία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει…

Οπτική Γωνία / Η αντιπολίτευση που υποδύεται πως δεν καταλαβαίνει

Την τελευταία δεκαετία, όλα σχεδόν έχουν αλλάξει στην ελληνική κοινωνία, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που βρισκόταν παραδοσιακά και ιστορικά απέναντι στη συντηρητική παράταξη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ
Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πως θα το ξοδέψεις

Ρεπορτάζ / Επίδομα ανεργίας: Όταν το κράτος αποφασίζει πώς θα το ξοδέψεις

Η απόφαση της κυβέρνησης να καταβάλλεται το επίδομα ανεργίας και άλλες κοινωνικές παροχές σε προπληρωμένη κάρτα, με πλαφόν 50% στην ανάληψη μετρητών, προκαλεί την αγανάκτηση των δικαιούχων. Σχολιάζουν στη LIFO άνεργοι πολίτες, ο γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ και εκπρόσωποι κλάδων που πλήττονται.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
«Empty the Tanks»: Σώστε τα δελφίνια!

Ρεπορτάζ / «Empty the Tanks»: Πότε θα σταματήσει η αιχμαλωσία των δελφινιών;

Η παγκόσμια καμπάνια «Empty the Tanks» εναντιώνεται στην αιχμαλωσία και την εκμετάλλευση των δελφινιών. Πώς εκφράζεται η κινητοποίηση στην Ελλάδα και ποια η τύχη των δελφινιών του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου; Μιλούν στη LIFO εκπρόσωποι οργανώσεων, αλλά και ο ιδρυτής του Αττικού Πάρκου.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Οπτική Γωνία / Υψηλοί τόνοι για τα Τέμπη, χαμηλοί για τα ελληνοτουρκικά 

Τα Τέμπη συνεχίζουν να πυροδοτούν εντάσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης, αντιθέτως στα ελληνοτουρκικά και στο θέμα της πώλησης των Eurofighter στην Τουρκία που απασχόλησε την επικαιρότητα, η κριτική για τη στάση της κυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ είναι σε χαμηλούς τόνους.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Aθήνα / Οδός Βύρωνος: Ένας δρόμος-ντροπή για τον δημόσιο χώρο

Τα πεζοδρόμια στην καρδιά της πόλης έχουν παραδοθεί στα τουριστικά καταστήματα, αποκλείοντας τους πιο ευάλωτους πολίτες, ενώ η Αθήνα χάνει τον βασικό λόγο ύπαρξής της: να είναι μια πόλη για ανθρώπους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Έχετε «επιστροφή φόρου»: Οι συχνότερες περιπτώσεις phishing

Οπτική Γωνία / «Έχετε επιστροφή φόρου, πατήστε εδώ»: Πώς να γλιτώσεις από το phishing

Παραπλανητικά μηνύματα, αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων, χακάρισμα τραπεζικών λογαριασμών. Το phishing είναι πιο συχνό και πολύ πιο επικίνδυνο πιο επικίνδυνο απ' ό,τι νομίζουμε. Μιλά στη LiFO ο καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και επικεφαλής της Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Οπτική Γωνία / Το χρονικό των χαμένων βίντεο των Τεμπών

Η υπόθεση των χαμένων βίντεο των Τεμπών αναδεικνύει, για ακόμη μία φορά, λανθασμένους χειρισμούς που έγιναν σε κρίσιμες φάσεις της ανακριτικής διαδικασίας, αφήνοντας πλήθος αναπάντητων ερωτημάτων.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ