Ο Brice Marden, ο Αμερικανός ζωγράφος που επαναπροσδιόρισε την αφαίρεση και σε όλη η διάρκεια της καριέρας του αναζητούσε νέες κατευθύνσεις, πέθανε μετά από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο σε ηλικία 84 ετών.
Ο κριτικός τέχνης του New Yorker, Peter Schjeldahl, έχει χαρακτηρίσει τον Marden, τον πιο «βαθύ αφηρημένο καλλιτέχνη των τελευταίων σαράντα ετών».
Τα έργα του Marden, βαθιά και προσωπικά, αντανακλούν την κατάσταση στην οποία βρίσκεται κάθε φορά, μέχρι και πρόσφατα, και τη μόνιμη μεταμόρφωση και του ίδιου ως καλλιτέχνη. Από τη ζωή της Νέας Υόρκης στη δεκαετία του ’60, με εκείνον μέρος της κουλτούρας και της καλλιτεχνικής σκηνής της πόλης, μέχρι την Ύδρα, με το φως και τα ερεθίσματα που του πρόσφερε τυχαία, και τα ταξίδια του στην Ανατολή – όλα μαζί με μοναδικό τρόπο ενσωματώνονται στη δουλειά του που εξελίσσεται διαρκώς, αλλάζει ύφος, διατηρώντας τις σταθερές αναφορές του με τρόπο μυθιστορηματικό.
Το ύφος του Marden μπορεί να τον έκανε να διαφέρει από πολλούς συναδέλφους του, με πιο ξεκάθαρες εννοιολογικές φιλοδοξίες, αλλά συνέχισε να καθορίζεται από διαφορετικές κάθε φορά αναζητήσεις.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του '70, μια στιγμή που η ζωγραφική θεωρούνταν ευρέως ξεπερασμένη, ο Marden απέκτησε διεθνή φήμη ως ο μετρ του μονοχρωματικού πίνακα. Με τη σύζυγό του Helen Harrington, επισκέφθηκαν την Ύδρα, και αγόρασαν εκεί το πρώτο τους σπίτι το 1973.
Η κόρη του, Mirabelle Marden, έγραψε στο Instagram ότι ο Marden πέθανε την Τετάρτη στο σπίτι του στο Tivoli της Νέας Υόρκης. «Ήταν τυχερός που έζησε μια μακρά ζωή κάνοντας αυτό που αγαπούσε», έγραψε, σημειώνοντας ότι ζωγράφιζε μέχρι και το περασμένο Σάββατο.
Ο Brice Marden γεννήθηκε στο Bronxville της Νέας Υόρκης και σπούδασε στη Σχολή Καλών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Πανεπιστημίου της Βοστώνης μέχρι το 1961. Στη συνέχεια απέκτησε το M.F.A. του από τη Σχολή Καλών Τεχνών του Yale το 1963, ενώ μεταξύ των συμφοιτητών του ήταν οι μελλοντικοί καλλιτέχνες Richard Serra, Chuck Close, Janet Fish, Vija Celmins, Nancy Graves, Gary Hudson και Sylvia και Robert Mangold.
Καθώς σπούδαζε τέχνη, ο Marden βυθίστηκε επίσης στη σκηνή αναβίωσης της αμερικανικής λαϊκής μουσικής με έδρα το Cambridge της Μασαχουσέτης. Η πρώτη του σύζυγος, η Pauline Baez, την οποία παντρεύτηκε το 1960, είναι αδελφή της Joan Baez, έτσι, γνώρισε τον Bob Dylan και τον Pete Seeger και έζησε για ένα διάστημα στο σπίτι της Joan Baez στο Carmel της Καλιφόρνιας.
Στο Yale ανέπτυξε τις τυπικές στρατηγικές που θα χαρακτήριζαν τα σχέδια και τους πίνακές του τις επόμενες δεκαετίες: την ενασχόληση με τα ορθογώνια σχήματα και την επαναλαμβανόμενη χρήση μιας υποτονικής παλέτας. Στο πρώιμο έργο του στις δεκαετίες του 1960 και 1970, χρησιμοποίησε απλοποιημένα μέσα, συνήθως μονόχρωμους καμβάδες είτε μόνους τους, είτε σε σειρές από πάνελ, δίπτυχα ή τρίπτυχα.
Μετακόμισε στη Νέα Υόρκη το 1963, όπου ήρθε σε επαφή με το έργο του Jasper Johns, ενώ εργαζόταν ως φύλακας στο Εβραϊκό Μουσείο κατά τη διάρκεια της αναδρομικής έκθεσης του 1964 του έργου του Johns. Το επόμενο καλοκαίρι, ο Marden ταξίδεψε στο Παρίσι, όπου άρχισε να κάνει σχέδια με κάρβουνο και γραφίτη. Τα γραφιστικά έργα του Marden αποτελούν επακόλουθο των πινάκων του, και ο ίδιος θα μεταφέρει ιδέες ακόμη και στους πιο πρόσφατους πίνακες και σχέδια του. Έκανε τον πρώτο του μονοχρωματικό πίνακα ζωγραφικής τον χειμώνα του 1964. Στο Παρίσι θαύμασε το έργο του Αλμπέρτο Τζιακομέτι και του Ζαν Φωτριέ, αν και δάσκαλοι όπως ο Φρανσίσκο ντε Ζουρμπαράν, ο Βελάσκεθ και ο Μανέ έχουν επίσης επηρεάσει την καλλιτεχνική πρακτική του.
Το 1966, μετά από πρόταση της Dorothea Rockburne, προσλήφθηκε από τον Robert Rauschenberg για να εργαστεί ως βοηθός του. Την ίδια χρονιά, είχε την πρώτη του ατομική έκθεση στη Νέα Υόρκη στην γκαλερί Bykert, (με ανάμεικτες κριτικές) όπου εκτέθηκαν οι πρώτοι από τους κλασικούς πίνακές του με λάδι και κερί.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του '70, μια στιγμή που η ζωγραφική θεωρούνταν ευρέως ξεπερασμένη, ο Marden απέκτησε διεθνή φήμη ως ο μετρ του μονοχρωματικού πίνακα. Με τη σύζυγό του Helen Harrington, επισκέφθηκαν την Ύδρα, και αγόρασαν εκεί το πρώτο τους σπίτι το 1973. Το φως και το τοπίο επηρέασαν σημαντικά το έργο του Marden. Μεταξύ 1981-87, δημιούργησε συνολικά 31 πίνακες σε μάρμαρο, όλους τους κατασκευασμένους στην Ύδρα.
Η Ύδρα είναι ο τόπος που με ένα «τυχαίο τρόπο» απελευθέρωσε τον πάντα ανήσυχο Marden, που όσο λίγοι, ερευνά διαρκώς, υλικά φόρμες και σχήματα, εκπλήσσοντάς μας με μεγάλες μετατοπίσεις, βαθιές και βιογραφικές που αποδεικνύουν ότι ο διάλογός του με υλικά και νέες ιδέες είναι ατέρμονος. Την τεχνοτροπία που χρησιμοποιεί στο μάρμαρο ο ίδιος την έχει περιγράψει ως «ένα ατύχημα που αποκτά μορφή».
«Η γυναίκα του Marden, Helen, παρήγγειλε έναν πάγκο από μάρμαρο για το σπίτι της Ύδρας και εκείνος πήρε ένα περίσσευμα του μαρμάρου και άρχισε ένα δημιουργεί φόρμες από μολύβι και από στρώσεις λαδιού», αφηγείται η Χριστίνα Παπαδοπούλου που επιμελήθηκε την έκθεσή του στην Gagosian, στην Ελλάδα. «Ο μέχρι τότε πολύ αυστηρός ως προς τη χρήση και τα μεγέθη των υλικών του, των τελάρων, των χαρτιών, των διαστάσεων, της φόρμας, ο καλλιτέχνης που είχε πλήθος κανόνων, ξαφνικά πήρε ένα κομμάτι μαρμάρου, ένα objet-trouvé, κάτι που είχε βρει τυχαία σε ακανόνιστο σχήμα, ένα περίσσευμα και απελευθερώνεται εντελώς, ξεκινώντας ένα διάλογο με ένα πολύ ζωντανό και απρόβλεπτο υλικό αλλά και με την τυχαία φόρμα».
Το 1977 ο Brice Marden ανέλαβε να σχεδιάσει τα παράθυρα που επενδύουν την αψίδα του Καθεδρικού της Βασιλείας, ένα έργο στο οποίο εργάστηκε ασταμάτητα από το 1978 έως το 1985. Επηρεασμένος εν μέρει από το παρεκκλήσι Rothko, το οποίο ο καλλιτέχνης επισκέφθηκε το 1972, ο Marden ζωγράφισε με στόχο την προώθηση ενός αυξημένου πνευματικού περιβάλλοντος μέσω της αφαίρεσης. Ενώ τα παράθυρα δεν κατασκευάστηκαν ποτέ, φυσικά, οι πίνακες του Marden για τον Καθεδρικό της Βασιλείας παραμένουν ως αριστουργήματα του έργου του, λόγω των εννοιολογικών τους στόχων.
Το 1977 ταξίδεψε στη Ρώμη και την Πομπηία, όπου ενίσχυσε το ενδιαφέρον του για τη ρωμαϊκή και ελληνική τέχνη και αρχιτεκτονική, το οποίο θα επηρέαζε το έργο του στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980.
Το 1983, ο Marden και η οικογένειά του ταξίδεψαν στην Ταϊλάνδη, τη Σρι Λάνκα και την Ινδία. Ο καλλιτέχνης γοητεύτηκε από την τέχνη, το τοπίο και τον πολιτισμό των περιοχών αυτών της Ασίας. Στη συνέχεια, ενσωμάτωσε πολλά στοιχεία ορισμένων ασιατικών παραδόσεων στο έργο του, καθιστώντας τα ένα από τα κλειδιά της καλλιτεχνικής διαδικασίας του (τα σχέδια Shell, 1985-87).
Μια επίσκεψη το 1984 στην έκθεση Masters of Japanese Calligraphy, 8th-19th Century, τον ενθάρρυνε να χρησιμοποιήσει τη φόρμα, μια κυρίαρχη επιρροή στο πρόσφατο έργο του – κάτι που φαίνεται στην περίφημη σειρά Cold Mountain, τόσο σε πίνακες όσο και σε έργα σε χαρτί, 1989-1991. Η εμμονή του με την κινεζική καλλιγραφία και ποίηση βοήθησε στην αλλαγή της τέχνης του προς τη γραμμή και τη χειρονομία, έργα εμπνευσμένα από τον ελεύθερο πνεύμα Κινέζο ερημίτη και ποιητή του όγδοου αιώνα Han Shan.
Ως μινιμαλιστής, ο Marden ασχολήθηκε με τα πλέγματα και τα μοτίβα. Ψάχνοντας να απελευθερώσει το έργο του χωρίς να εγκαταλείψει την τάξη, βρήκε έμπνευση στην κινεζική καλλιγραφία.
Σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του ο Marden αποδείχθηκε ανήσυχος και καινοτόμος επανεξετάζοντας την τέχνη και ανανεώνοντας την τεχνική του ξανά και ξανά.
Οι τιμές των έργων του Brice Marden στην αγορά είναι εξαιρετικά υψηλές. Στις 10 Ιουλίου 2020 ο αφηρημένος πίνακάς του Complements (2004-2007) πωλήθηκε στον οίκο Christie´s για 30.920.000 δολάρια.
Με πληροφορίες από: Gagosian, Artnetnews, MoMA
