ΑΝΤΙΟ ΔΙΟΝΥΣΗ

Edmund White (1940-2025): Αρχή και τέλος όταν δεν υπάρχει τέλος

EDMUND WHITE (1940-2025) ΑΡΧΗ ΚΑΙ ΤΕΛΟΣ ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΕΛΟΣ Facebook Twitter
«Καταπιεσμένοι το πενήντα, απελεθευρωμένοι το εξήντα, δοξολογημένοι το εβδομήντα και εξολοθρευμένοι το ογδόντα»... O Edmund White στο διαμέρισμά του στη Νέα Υόρκη
0

Το έργο του Edmund White χαρτογραφεί το τέλος μιας ολοκληρης εποχής, όπως άρχισε στην κλειστοφοβική κοινωνία της μεταπολεμικής Αμερικής και μετασχηματίστηκε στις πλουραλιστικές και πολυεστιακές κοινότητες της σημερινής παγκοσμιοποιημένης πραγματικότητας. Κανείς δεν θα περίμενε πως ένα επαρχιωτόπουλο από το Σινσινάτι του Οχάϊο, παιδί μιας διαλυμενης οικογένειας, θα έχτιζε σιγά σιγά και με μεγάλες ανατροπές στην ίδια του τη ζωή μια διεθνή καριέρα με λογοτεχνική και κοινωνική επίδραση σε όλο τον δυτικό κόσμο.

Τον συναντησα μια φορά στο Σύδνεϋ, όταν κατήλθε στους αντίποδες να παρουσιάσει την βιογραφία του Jean Genet, αν θυμάμαι καλά, το 1994. Δεν περπατούσε στην αίθουσα του βιβλιοπωλείου.  Σχεδόν πετούσε και έρρεε σαν ένας χορευτής, τρέχοντας με χάρη και τσαχπινιά ανάμεσα στο πλήθος, φλερτάροντας με τους ωραίους νεαρούς και κάνοντας αστεία με εμάς τους μεγαλύτερους που αποτολμούσαν να του κάνουν ερωτήσεις.

Για κάποιο λόγο βρεθήκαμε πρόσωπο με πρόσωπο και μετά τις σύντομες συστάσεις, άρχισε να λέει εις επήκοον όλων την μεγάλη επίδραση που είχε ο Καβάφης στο έργο του. For me, he is the ultimate example of a gay life, είπε καθώς έφευγε. Οι φράσεις του ήταν γεμάτες από σαρδόνειο χιούμορ μιλώντας ταυτόχρονα για πολλά ζητήματα, και παρεπιπτόντως σχολιάζοντας τα άλλα μεγάλα ονόματα της Αμερικής εκείνης της εποχής, τον Larry Kramer, τον Armistead Maupin, τον Andrew Holleran  και βέβαια τον Gore Vidal, τον Truman Capote και τον  James Baldwin. Έλεγε πολλά κακεντρεχή σχόλια για την δύσμοιρη Susan Sontag, για λόγους που ποτέ δεν κατάλαβα. Ο τρόπος που μιλούσε μου θύμιζε την ειρωνεία του Γιώργου Ιωάννου και την ορμητικότητα του Κώστα Ταχτσή.

Το μεγαλύτερο επίτευγμα της γραφής του ωστόσο είναι ότι απελευθέρωσε και απολύτρωσε τους gay αναγνώστες του από κάθε αίσθημα μίσους εναντιον του εαυτού τους, και κάθε ίχνους αυτοϋποτίμησης και αυτοτιμωρίας. Οι έρωτες στα βιβλία του, όπως και οι έρωτες στην ζωή του, ακόμα και οι πιο παραταιροι, φαίνονται αναμενομένοι και αυτοπόδεικτοι, που δεν χρειάζονται απολογία ή δικαιολόγηση.

Το βιβλίο για τον Genet ήταν μόνο το επιστέγασμα της βαθειάς του αγάπης για την γαλλική κουλτούρα και το Παρίσι, όπως και το βιβλίο του The Flaneur: a stroll through the paradoxes of Paris (2000) αλλά και το πολύ ενδιαφέρον και πειραματικό βιβλίο που συνεγραψε με τον τότε σύντροφό του, τον Hubert Sorin Our Paris: sketches from memory (1994). Οι βιογραφίες του Marcel Proust (1998) και του Arthur Rimbaud (2008) μολονότι έχουν πολλά κενά και πολλαπλές υπερερμηνείες διαβάζονται ευχάριστα εξ αιτίας της πυκνής συντομίας τους και της μεγάλης ικανότητας του White να βρίσκει την χαρακτηριστική λεπτομέρεια στην ιστορία μιας ζωής που κάνει όλη την διαφορά. Οι επαφές του με τον Foucault στο Παρίσι, όπου μετοίκησε από το 1983 για δέκα περίπου χρόνια, υπήρξαν πολυ ενδιαφερουσες. Ο φιλόσοφος τον  κατηγόρησε ως πουριτανό όταν συζήτησαν για τον καρκίνο των ομοφυλοφίλων.

EDMUND WHITE (1940-2025) ΑΡΧΗ ΚΑΙ ΤΕΛΟΣ ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΕΛΟΣ Facebook Twitter
EDMUND WHITE (1940-2025) ΑΡΧΗ ΚΑΙ ΤΕΛΟΣ ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΕΛΟΣ Facebook Twitter
Φωτογραφημένος στο σπίτι του, σε μια από τις τελευταίες συνεντεύξεις του στο Interview Magazine

Το έργο και η συμβολή του στα διαμόρφωση της σεξουαλικής ταυτότητας των gay δεν μπορεί να κατανοηθεί  χωρίς την βαριά ατμόσφαιρα που δημιούργησε η επιδημία του AIDS. Μια ολόκληρη γενιά δημιουργών χάθηκαν σε λιγότερο από δέκα χρόνια, ακόμα και ο ίδιος ο Foucault που δεν μπορούσε να πιστέψει την ύπαρξη της ασθένειας. Στην αυτοβιογραφικη μυθιστορία The Farewell Symphony(1997)  έγραψε την φράση που συγκεφαλαίωσε την ιστορική πορεία της γενιάς του. «Καταπιεσμένοι το πενήντα, απελεθευρωμένοι το εξήντα, δοξολογημένοι το εβδομήντα και εξολοθρευμένοι το ογδόντα».  Η φράση αυτή θα πρέπει να συνδυαστεί με εκείνη που διαβάζουμε στην αυτοβιογραφία του City Boy, πως άρχισε να γράφει μετά το 1968 και τα επεισόδια του Stonewall, στην Νεα Υόρκη, στα οποία συμμετείχε. «Μέχρι εκείνη την στιγμή, γράφει, όλοι σκεφτόμαστε πως η ομοφυλοφιλία ήταν ένας ιατροπαθολογικός όρος. Ξαφνικά είδαμε ότι μπορούσε να είναι μια μειονοτική ομάδα, με δικαιώματα, με κουλτούρα, με διεκδικήσεις».

Σημερα όλα αυτά μοιάζουν παρελθόν, αλλά τότε ήταν η εποχή του  Charles Socarides και της σχολής που διατείνονταν ότι μπορούσαν να θεραπεύσουν την ομοφυλοφιλία. Ο White πήγαινε τακτικά σε ψυχίατρο για να θεραπευθεί από το «πρόβλημα», αλλά μάλλον απέτυχε. Φαντάζομαι για να γιατρευτεί συνέγραψε με έναν άλλο ψυχαλυτή, τον Charles Silverstein το The Joy of Gay Sex (1977) ένα βιβλίο που με εικόνες και λόγους απενοχοποίησε το ομοφυλόφιλο σεξ χωρίς εξωραϊσμούς ή χυδαιότητες. Η φιληδονία και η σεξουαλική του αδηφαγία φαίνεται να τον συνόδευσαν σε όλη του τη ζωή, ακόμα και όταν συζούσε με τους συντρόφους του. Ακόμα και σε προχωρημένη ηλικία συμμετείχε σε ιστοσελίδες γνωριμιών, όπου χωρίς φόβο και πάθος εξετίθετο γεγυμνωμένος και εν θερμώ.

Η ζωή του του βέβαια υπήρξε περιπετειώδης εφόσον από το 1985 διαγνώστηκε με τον ιό του AIDS σε μη εξελισσόμενη μορφή. Μολοντούτο είδε πολλούς φίλους να χάνονται από τον ιό και αυτήν η μάχη με τον ίδιο μας το σώμα, η σύγκρουση επιθυμίας και εγκαρτέρησης γεμίζει τις σελίδες με οργή, ένταση και ένα γόνιμο υπαρξιστικό στοχασμό πάνω στον έρωτα και τον θάνατο.

EDMUND WHITE (1940-2025) ΑΡΧΗ ΚΑΙ ΤΕΛΟΣ ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΕΛΟΣ Facebook Twitter
Με τον Hubert Sorin, σύντροφό του επί σειρά ετών και ήρωα του «Τhe Married Man», τo 1990

Η συμβολή του White οφείλεται στην μεγάλη και βαθειά τομή που έφεραν τα έργα του μέχρι το τελευταίο του βιβλίο The Loves of My Life: A Sex Memoir (2025) αφού δημιούργησαν και διέπλασαν ένα δικό τους αναγνωστικό κοινό, ιδιάιτερα gay νέων, που μέσα από το έργο του βρήκαν σύμβολα της σύγκρουσης με την σεμνότυφη κοινωνία αλλά και ίχνη των δικών τους εσωτερικών φόβων.

Ταυτόχρονα από το πρωτο του μυθιστόρημα Forgetting Elena (1973) και όσα ακολουθησαν Nocturnes for the King of Naples (1978), States of Desire (1980), A Boy's Own Story (1982), The Beautiful Room Is Empty (1988), και The Farewell Symphony (1997) διαγράφεται η πορεία διαμόρφωσης μια νέας υποκειμενικής δυνατότητας, ένας νεου τύπου σεξουαλικός εαυτός, που δεν απευθύνεται σε ένα ετεροφυλόφιλο κοινό αλλά κερδίζει σιγά σιγά την αυτοδυναμία και την αυτάρκεια να μιλήσει για τον εαυτό του και σε όσους ειναι καμωμένοι σαν κι εκείνον. «Αν ήμουν ετεροφυλόφιλος», έγραψε στο City Boy, «θα ήμουνα εντελώς διαφορετικός. Δεν θα είχα στραφεί στο γράψιμο με τον πύρινο πόθο να εξομολογηθώ, να καταλάβω, να δικαιώσω τον εαυτό μου στα μάτια των άλλων».

Οι συλλογές μελετών του The Burning Library (1994) και The Unpunished Vice: A Life of Reading (2018) επίσης καταγράφουν την βαθειά του ερμηνευτική πορεία ανάμεσα στα μεγαλα κείμενα του παρελθόντος αφού γενεαλογούν έναν λογοτεχνικό αντι-κανόνα που δεν εστιαζόταν στα μεγάλα έργα ή στις μεγάλες προσωπικότητες της υψηλής κουλτούρας αλλά στην σταδιακή συνειδητοποίηση της ερωτικής, ομοφυλόφιλης, επιθυμίας ως ενοποιητικής αισθητικής αρχής και υπαρξιακού ήθους. Από τις σελίδες τους αναδύεται μια διαφορετική ιστορία της λογοτεχνίας γραμμένη από ένα κοινωνικό περιθώριο που δεν υποστηρίζεται από καμια πολιτική ιδεολογία ή κομματικό φορέα αλλά που αυτοπροσδιορίζεται και αυτοπαρουσιάζεται.

Η γραφή του διαπότισε την νεότερη γενιά συγγραφέων όπως ο Garth Greenwell, ο Édouard Louis, ο Brandon Taylor, ο Alexander Chee και ο Ocean Vuong. Για τούτο και ονομάστηκε ο «νονός της κουήρ λογοτεχνίας» που σήμερα έχει πάρει νέους προσανατολισμούς και δυναμική. Ο ίδιος είχε δηλώσει από το 2009 πως είχαμε περάσει σε μια νέα εποχή αναπαράστασης της ομοφυλόφιλης επιθυμίας που την ονόμαζε post-gay, πράγμα που μπορούμε να το δούμε σήμερα με ριζοσπαστική γραφή συγγραφέων που ξεπερνάνε την διαμαρτυρία και την οργή και  καταγράφουν την ερωτική τους ταυτότητα χωρις φόβο ή μεμψιμοιρία αλλά με πάθος και ερωτισμό. «Από τότε που ήμουνα μικρός», έγραψε ο White, «πίστευα ότι η γραφή αποτύπωνε την αλήθεια» –και με αυτήν την δήλωση μπορούμε να κατανοήσουμε το κριτήριο της λογοτεχνικής γραφής που εισήγε ο White.

Με παρρησία και χωρίς ενοχή, ο White έδωσε στους gay «την γλώσσα, τις εικόνες, την νομιμοποίηση για να πουν ότι υπάρχουμε, αγαπάμε, κάνουμε έρωτα», όπως τον αποχαιρέτησε ο John Casey. Τό εργο του άνοιξε καινούργιους ορίζοντες, σε μια εποχή φόβου και πανικού περνώντας τους αναγνώστες του από τον τρόμο μιας αρρώστειας στους ανοιχτούς ορίζοντες ενός συνεχούς αυτοπροσδιορισμού (και των νέων ευθυνών που αυτός συνεπάγεται). Το μεγαλύτερο επίτευγμα της γραφής του ωστόσο είναι ότι απελευθέρωσε και απολύτρωσε τους gay αναγνώστες του από κάθε αίσθημα μίσους εναντιον του εαυτού τους, και κάθε ίχνους αυτοϋποτίμησης και αυτοτιμωρίας. Οι έρωτες στα βιβλία του, όπως και οι έρωτες στην ζωή του, ακόμα και οι πιο παραταιροι, φαίνονται αναμενομένοι και αυτοπόδεικτοι, που δεν χρειάζονται απολογία ή δικαιολόγηση. Ανηκουν όχι μόνο στη φύση του συγκεκριμένου ανθρωπου αλλά στην φυσική τάξη των πραγμάτων. Καβάφης και πάλι θα μου πείτε: Δεν εδεσμεύθηκα. Τελείως αφέθηκα κι επήγα. Στες απολαύσεις, που μισό πραγματικές, μισό γυρνάμενες μες στο μυαλό μου ήσαν, επήγα μες στην φωτισμένη νύχτα.  Κι ήπια από δυνατά κρασιά, καθώς που πίνουν οι ανδρείοι της ηδονής.

Και αυτό είναι ο καλύτερος επιτάφιος για το θάνατο του Edmund White.

Βιβλίο
0

ΑΝΤΙΟ ΔΙΟΝΥΣΗ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Εντουάρ Λουί: Ο νεαρός συγγραφέας που έγινε η πιο μαχητική φωνή υπέρ της εργατικής τάξης στη Γαλλία

Συνεντεύξεις / Εντουάρ Λουί: Ο νεαρός συγγραφέας που έγινε η πιο μαχητική φωνή υπέρ της εργατικής τάξης στη Γαλλία

Ένας από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς της νέας γενιάς, ο 26χρονος Εντουάρ Λουί, σε μία συνέντευξη για τη σημασία του να είσαι διαφορετικός και να μεγαλώνεις σε ένα περιβάλλον απόλυτης φτώχειας και απομόνωσης
M. HULOT

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Στέφαν Τσβάιχ

Το πίσω ράφι / Σε πείσμα όσων περιφρόνησαν τα έργα του Τσβάιχ, η απήχησή τους ακόμα να κοπάσει

Οι ήρωες του Αυστριακού συγγραφέα ταλανίζονται συνήθως από μια αβάσταχτη εσωτερική πίεση, αντικατοπτρίζοντας τη δική του πεισιθάνατη διάθεση. Αυτήν ακριβώς την αίσθηση αποπνέει η συλλογή διηγημάτων του «Αμόκ».
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Marwan Kaabur: «Αγωνιζόμαστε και στον αραβικό κόσμο για δικαιώματα κι ελευθερίες, αλλά προκρίνουμε τον δικό μας τρόπο, στο πλαίσιο της δικής μας κουλτούρας»

Lgbtqi+ / Κι όμως υπάρχουν και «αραβικά καλιαρντά»!

Λίγο πριν από την αθηναϊκή παρουσίαση της αγγλόφωνης έκδοσης του «Queer Arab Glossary» μιλήσαμε με τον συγγραφέα του Marwan Kaabur, για τα «αραβικά καλιαρντά», την ομοφυλοφιλία και την queer συνθήκη στον αραβικό κόσμο, το «pink washing», αλλά και τη συχνά παρεξηγημένη πρόσληψή τους από τη Δύση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Βιβλίο / Tα συγκλονιστικά Ημερολόγια Καρκίνου της Όντρι Λορντ και άλλα 4 βιβλία που διαβάζουμε τώρα

Πέντε αποκαλυπτικά βιβλία για τις γυναίκες με καρκίνο, για τον κόσμο, τα σκουπίδια ακόμα και για τη μακρινή Ιαπωνία ξεχωρίζουν ανάμεσα στις εκδόσεις της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής καλύπτοντας ένα μεγάλο εύρος θεμάτων και ενδιαφερόντων.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Βιβλίο / Δύο άγνωστες φωτογραφίες του Ρεμπό από τη γαλλική Κομμούνα

Σαν σήμερα γεννήθηκε το 1854 ο Αρθούρος Ρεμπό. Ο ποιητής, μουσικός και μπλόγκερ Aidan Andrew Dun έπεσε τυχαία σε δύο εντελώς άγνωστες φωτογραφίες, βγαλμένες στην Place Vendôme, και βρέθηκε μπροστά σε μια μεγάλη έκπληξη: ο έφηβος Αρτίρ Ρεμπό, όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Θανάσης Τριαρίδης: Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι

Βιβλίο / Θανάσης Τριαρίδης: «Οι μετανάστες θα σώσουν τον κόσμο. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι»

Έγινε αντιρρησίας συνείδησης, γιατί πιστεύει ότι ο στρατός είναι μια δοξολογία εκμηδένισης του άλλου. Άφησε τη Θεσσαλονίκη επειδή τον έπνιγε ο εθνοφασισμός της. Στην Αντίς Αμπέμπα υιοθέτησε την κόρη του, Αργκάνε. Ο συγγραφέας της «Τριλογίας της Αφρικής», Θανάσης Τριαρίδης, αφηγείται τη ζωή του στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ