Κατάσκοπος - Μυθιστοριογράφος - Λόγιος: Ο Ρόμπερτ Λίτελ μας μυεί στον κόσμο του Κιμ Φίλμπυ

Κατάσκοπος - Μυθιστοριογράφος - Λόγιος: Ο Ρόμπερτ Λίτελ μας μυεί στον κόσμο του Κιμ Φίλμπυ Facebook Twitter
Ο ευρυμαθής συγγραφέας Ρόμπερτ Λίτελ (Νέα Υόρκη, 1935) και βαθύς γνώστης των λαβυρίνθων της κατασκοπείας.
0

Τριπλό παιχνίδι. Έγιναν διαβόητοι ως «οι κατάσκοποι του Κέιμπριτζ» και το διπλό, ακόμα και τριπλό παιχνίδι τους (όπως μάλλον συμβαίνει στην περίπτωση του Κιμ Φίλμπυ) ενέπνευσε πλήθος συγγραφέων, σεναριογράφων και σκηνοθετών. Τα κόλπα της κατασκοπείας είναι πάντα γοητευτικά, ιδίως αν τα παρακολουθείς από την ασφάλεια του γραφείου όπου διαβάζεις μυθιστορήματα γι' αυτά ή όταν τα βλέπεις στην οθόνη. Όταν τα ζεις, ενίοτε διαπιστώνεις ότι μικρό είναι το ποσοστό της σαγήνης και της περιπέτειας, ενώ δυσανάλογα μεγάλο είναι αυτό της τυπολατρικής τήρησης των ιδιαίτερων κανόνων της κατασκοπείας, καθώς και εκείνο της καθημερινής ρουτίνας. Ο Χάρολντ Έιντριαν Ράσσελ Φίλμπυ (1912-1988), γνωστός τοις πάσι ως Κιμ Φίλμπυ, υπήρξε ένας από τους διψασμένους για περιπέτεια, (αλλά και για κοινωνική δικαιοσύνη, ανώτερα ιδεώδη, υπέρβαση της υποκρισίας) νεαρούς του Κέιμπριτζ που στρατολογήθηκαν από τις μυστικές υπηρεσίες της Σοβιετικής Ένωσης και έδρασαν επί δεκαετίες ως κατάσκοποι. Οι άλλοι τρεις ήσαν ο Ντόναλντ Μακλίν (1913-1983), το αδιανόητο πλάσμα που άκουγε στο όνομα Γκάι Μπέρτζες (1911-1963) και ο σερ (!) Άντονι Μπλαντ (1907-1983). Ο ευρυμαθής συγγραφέας Ρόμπερτ Λίτελ (Νέα Υόρκη, 1935), βαθύς γνώστης των λαβυρίνθων της κατασκοπείας, και πατέρας του πασίγνωστου ήδη από το πρώτο του μυθιστόρημα, τις Ευμενίδες, Τζόναθαν Λίτελ (1967), επιχειρεί να μας μυήσει στην ψυχονοητική ιδιοσυστασία του Κιμ Φίλμπυ, να χαρτογραφήσει το φαινομενικό χάος της δράσης του, να διερευνήσει το πώς και το γιατί επιλέγει κανείς να γίνει ένας αφανής παίκτης στη σκοτεινή σκακιέρα των συγκρούσεων που ταλανίζουν εκατομμύρια ανθρώπους. Με το μυθιστόρημά του Φίλμπυ - Πορτραίτο του κατασκόπου σε νεαρά ηλικία (μτφρ. Ανδρέας Αποστολίδης, εκδ. Άγρα), που ήδη ο τίτλος του παίζει με τον τίτλο του Τζέιμς Τζόις, Πορτρέτο του καλλιτέχνη σε νεαρά ηλικία, καταφέρνει να τέρψει και να πληροφορήσει, να διασκεδάσει και να διδάξει.

2.

Αλληλουχία αφηγήσεων. Το μυθιστόρημα συντίθεται σαν μια αλληλουχία αφηγήσεων, σε πρώτο ενικό, των προσωπικοτήτων που ενέχονταν στην ιστορία του Φίλμπυ, από τη Γιελένα Μοντίνσκαγια, αναλύτρια των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών, και τον Γκάι Μπέρτζες, τον ιδιοφυή αλκοολικό, ομοφυλόφιλο και απρόβλεπτο ταραξία σύντροφο του Φίλμπυ, έως τον Τέοντορ Στεπάνοβιτς Μάλυ, γνωστό ως Όττο, και τον Ανατόλυ Γκόρσκι, που υπήρξαν οι καθοδηγητές και σύνδεσμοι του Φίλμπυ. Στο τέλος, ο Λίτελ κάνει μια υπόθεση εργασίας, σύμφωνα με την οποία ενδέχεται ο Φίλμπυ να ήταν όχι διπλός, αλλά τριπλός κατάσκοπος, και να ξεγέλασε τους Σοβιετικούς, παραπληροφορώντας από την αρχή τη Μόσχα. Το πράγμα περιπλέκεται από στοιχεία που έρχονται στο φως με τα χρόνια, ιδίως μετά την κατάρρευση του Ανατολικού Μπλοκ. Τα στοιχεία οδηγούν σε μυθιστορήματα, αυτά με τη σειρά τους σε κινηματογραφικές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, εν συνεχεία νέα στοιχεία προκαλούν αμφιβολίες και επανεξέταση των παλαιών, ακολουθούν νέα μυθιστορήματα, κι άλλες ταινίες, και πάει λέγοντας, ώσπου ο λαβύρινθος γίνεται έρημος, όπως στο γνωστό αφήγημα του Μπόρχες, για να έρθουν και πάλι οι μυθιστοριογράφοι να αρδεύσουν την έρημο. Ο πολύς Τζον Μπάνβιλ, φέρ' ειπείν, έρχεται να μας προσφέρει τη δική του εκδοχή των «κατασκόπων του Κέιμπριτζ» με το μυθιστόρημα Ο αδιάφθορος (μτφρ. Κατερίνα Τζωρίδου, εκδ. Καστανιώτης), με τη διαφορά ότι εδώ δεν πρωταγωνιστεί ο Κιμ Φίλμπυ αλλά ο σερ Άντονι Μπλαντ, υπό το όνομα Βίκτορ Μάσκελ. Και ο Μπάνβιλ, όπως και ο Λίτελ, πασχίζει να συλλάβει πώς οδηγείται ένας λαμπρός νέος στον ζόφο της κατασκοπείας, στο απόλυτο βδέλυγμα: την προδοσία.

3.

Ο κληρικός της προδοσίας. Εκεί όπου σταματούν οι μυθιστοριογράφοι, αρχίζουν οι δοκιμιογράφοι. Και αντιστρόφως. Τόσο τα γεγονότα όσο και οι λογοτεχνικές εκδοχές τους ώθησαν τον Τζορτζ Στάινερ (Παρίσι, 1929) να καταπιαστεί ακριβώς με το αίνιγμα της κατασκοπείας, με τις περιπλοκές της προσωπικότητας που προχωρεί στην προδοσία, με τους ιδιότυπους κανόνες που ορίζουν αυτό το παιχνίδι της σκιάς και του καθρέφτη, της φωτογραφικής μηχανής και του ρεβόλβερ, της λεπταίσθητης ευφυΐας και της κτηνώδους βίας. Αυτός ο σημαντικότατος στοχαστής, ίσως ο σπουδαιότερος εν ζωή, συνέθεσε ένα πολυσέλιδο δοκίμιο με αφορμή τις αποκαλύψεις σχετικά με τον σερ Άντονι Μπλαντ που αναστάτωσαν τη Μεγάλη Βρετανία και υποχρέωσαν την τότε πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ να μιλήσει ανοιχτά για όλα όσα πολλοί αποκάλυπταν και διέδιδαν, αλλά χωρίς ακλόνητα χαρτιά. Στον πολύτιμο τόμο Περί λόγου, τέχνης, και ζωής (μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος, εκδ. Πατάκης), ο Στάινερ παραδίδει έξοχα μαθήματα συγγραφής δοκιμίων, καθώς συνδυάζει μια αχανή ευρυμάθεια με μια μοναδική οξύνοια, διαποτισμένη από σπάνια ηθική. Στον τόμο αυτό δεσπόζει το κείμενο Ο κληρικός της προδοσίας, μια εκτενής προσπάθεια συγκροτημένων απαντήσεων στα σκληρά ερωτήματα που έθεσε το σκάνδαλο Μπλαντ.

To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

100 βιβλία που ξεχωρίσαμε για αυτό το καλοκαίρι

Βιβλίο / 100 βιβλία να διαβάσεις κάτω από ένα αρμυρίκι ή στην πόλη με το κλιματιστικό στο φούλ

Κλασική λογοτεχνία, σύγχρονοι συγγραφείς, δοκίμια, ιστορία, αυτοβελτίωση, βιβλία για το «μικρό» να μην είναι όλη την ώρα στο iPad. Kάτι για όλους για να περάσει όμορφα, ήσυχα και ποιοτικά το καλοκαίρι.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Βιβλίο / Κι όμως, πέρασε μισός αιώνας από την αυγή των Talking Heads

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, το γκρουπ έκανε το ντεμπούτο του στην σκηνή του θρυλικού κλαμπ CBGB στη Νέα Υόρκη, κι ένα νέο βιβλίο ακολουθεί την πορεία τους από τις πρώτες τους ημέρες μέχρι το είδος εκείνο της επιτυχίας που συνήθως έρχεται με τα δικά της προβλήματα
THE LIFO TEAM
Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Βιβλίο / Η βιογραφία του Μίλαν Κούντερα κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά

Η Γαλλίδα κριτικός λογοτεχνίας της «Monde», Φλοράνς Νουαβίλ, στο «Μίλαν Κούντερα: Γράψιμο... Τι ιδέα κι αυτή!», αποκαλύπτει καίριες στιγμές και συγγραφικές αλήθειες του καλού της φίλου, αναιρώντας όλες τις κατηγορίες που συνδέονταν με το όνομά του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάουλο Σκoτ

Βιβλίο / Πάουλο Σκoτ: «Στη Βραζιλία ο ρατσισμός είναι παντού, στη λογοτεχνία, στους στίχους της σάμπα»

Πότε ρεαλιστικό, πότε στρατευμένο, πότε αστυνομικής υφής, πότε μια τρελή και ξεκαρδιστική σάτιρα. Οι «Φαινότυποι» του Πάουλο Σκοτ είναι ένα αξιοσημείωτο βιβλίο. Μιλήσαμε με τον Βραζιλιάνο συγγραφέα για τη λογοτεχνία, την κατάσταση στη Βραζιλία και την αξία των λογοτεχνικών βραβείων.
ΒΕΝΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Κώστας Σπαθαράκης, εκδότης.

Κώστας Σπαθαράκης / Κώστας Σπαθαράκης: «Δεν έχουμε αφηγήσεις για τις ερωτικές μας σχέσεις, για τα νιάτα μας»

Για τον άνθρωπο πίσω από τις εκδόσεις αντίποδες, το μεγαλύτερο όφελος ήταν ότι, ενώ του άρεσε να είναι χωμένος μέσα στα βιβλία – μια μοναχική και ίσως ναρκισσιστική συνήθεια –, στην πορεία έμαθε να τη μετατρέπει σε εργαλείο κοινωνικότητας και επαφής με τους γύρω του.
M. HULOT
Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού

Βιβλίο / Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες: «Ζούμε το τέλος του ανθρωπισμού»

Ο πολυβραβευμένος Κολομβιανός συγγραφέας μιλά στη LiFO για τη βία που στοιχειώνει τη χώρα του, τη δύναμη της λογοτεχνίας να ανασύρει όσα κρύβει η Ιστορία, αλλά και για την αρχαιοελληνική φιλοσοφία ως σταθερή επιρροή του.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
H Gen Z όχι μόνο διαβάζει αλλά συγχρόνως αλλάζει και την ίδια την έννοια της ανάγνωσης

Βιβλίο / Η Gen Z δεν διαβάζει απλώς· επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση

Οι εκπρόσωποι αυτής της γενιάς λατρεύουν την απόδραση, παίρνουν την λεγόμενη fan fiction τόσο σοβαρά όσο και τη λίστα Booker, αναβιώνουν κλασικά βιβλία από την Τζέιν Όστεν έως τον Ντοστογιέφσκι και μοιράζονται ιστορίες στις δικές τους κοινότητες.
THE LIFO TEAM
Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Βιβλίο / Γιατί ο Πέρσιβαλ Έβερετ πήρε το Πούλιτζερ με το «James»

Ο Πέρσιβαλ Έβερετ έγραψε ένα άκρως επίκαιρο, δεδομένων των τελευταίων ημερών, βιβλίο, που ταυτόχρονα φιλοδοξεί να καταστεί κλασικό, για τον ρατσισμό και τη χαμένη ανθρωπιά, και κέρδισε το Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας των ΗΠΑ και το Πούλιτζερ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη, κιθαρίστα και σκιτσογράφο Κώστα Μπέζο, που ξαναγράφει την ιστορία της Ελλάδας πριν από το 1940

Βιβλίο / «Πάμε στη Χονολουλού»: Ένα βιβλίο για τον μποέμ ρεμπέτη Κώστα Μπέζο

Τη δεκαετία του ’30 άνθισε στην Ελλάδα ένα μουσικό είδος «διαφυγής» από τη σκληρή πραγματικότητα, οι χαβάγιες. Ο Κώστας Μπέζος, αινιγματική μορφή μέχρι πρόσφατα και σημαντικός ρεμπέτης και σκιτσογράφος, έγραψε μια ανείπωτη ιστορία, διαφορετική από αυτή που η επίσημη ιστορία έχει καταγράψει για την εποχή του Μεσοπολέμου.  
M. HULOT
Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Βιβλίο / Εύα Μπαλταζάρ: «Η αγάπη που σε φυλακίζει δεν είναι αγάπη»

Η Καταλανή συγγραφέας, που έχει εξελιχθεί σε σημείο αναφοράς της σύγχρονης queer λογοτεχνίας, μεταφράζεται παγκοσμίως και τη θαυμάζει ο Αλμοδόβαρ, μιλά στη LiFO για το τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Βιβλίο / Φάνη, ψηλά το κεφάλι!

Το πρώτο βιβλίο του Φάνη Παπαδημητρίου είναι μια συγκινητική εξομολόγηση για το ατύχημα στα 19 του που τον καθήλωσε σε αμαξίδιο, την πάλη του με τον τζόγο και τον αγώνα που έδωσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του «μετά το τσουνάμι που ήρθε και τα σάρωσε όλα».
M. HULOT
«Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Το πίσω ράφι  / «Τι ωραίο πλιάτσικο!»: Όταν η «αργόσχολη» τάξη εργάζεται σκληρά για το Κακό

Πιστή στην κλασική μορφή του μυθιστορήματος, αλλά ταυτόχρονα ανατρεπτική και μεταμοντέρνα, η καυστική σάτιρα του Τζόναθαν Κόου για τη βρετανική άρχουσα τάξη των αρχών της δεκαετίας του ’90 διαβάζεται μονορούφι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ