Κατάσκοπος - Μυθιστοριογράφος - Λόγιος: Ο Ρόμπερτ Λίτελ μας μυεί στον κόσμο του Κιμ Φίλμπυ

Κατάσκοπος - Μυθιστοριογράφος - Λόγιος: Ο Ρόμπερτ Λίτελ μας μυεί στον κόσμο του Κιμ Φίλμπυ Facebook Twitter
Ο ευρυμαθής συγγραφέας Ρόμπερτ Λίτελ (Νέα Υόρκη, 1935) και βαθύς γνώστης των λαβυρίνθων της κατασκοπείας.
0

Τριπλό παιχνίδι. Έγιναν διαβόητοι ως «οι κατάσκοποι του Κέιμπριτζ» και το διπλό, ακόμα και τριπλό παιχνίδι τους (όπως μάλλον συμβαίνει στην περίπτωση του Κιμ Φίλμπυ) ενέπνευσε πλήθος συγγραφέων, σεναριογράφων και σκηνοθετών. Τα κόλπα της κατασκοπείας είναι πάντα γοητευτικά, ιδίως αν τα παρακολουθείς από την ασφάλεια του γραφείου όπου διαβάζεις μυθιστορήματα γι' αυτά ή όταν τα βλέπεις στην οθόνη. Όταν τα ζεις, ενίοτε διαπιστώνεις ότι μικρό είναι το ποσοστό της σαγήνης και της περιπέτειας, ενώ δυσανάλογα μεγάλο είναι αυτό της τυπολατρικής τήρησης των ιδιαίτερων κανόνων της κατασκοπείας, καθώς και εκείνο της καθημερινής ρουτίνας. Ο Χάρολντ Έιντριαν Ράσσελ Φίλμπυ (1912-1988), γνωστός τοις πάσι ως Κιμ Φίλμπυ, υπήρξε ένας από τους διψασμένους για περιπέτεια, (αλλά και για κοινωνική δικαιοσύνη, ανώτερα ιδεώδη, υπέρβαση της υποκρισίας) νεαρούς του Κέιμπριτζ που στρατολογήθηκαν από τις μυστικές υπηρεσίες της Σοβιετικής Ένωσης και έδρασαν επί δεκαετίες ως κατάσκοποι. Οι άλλοι τρεις ήσαν ο Ντόναλντ Μακλίν (1913-1983), το αδιανόητο πλάσμα που άκουγε στο όνομα Γκάι Μπέρτζες (1911-1963) και ο σερ (!) Άντονι Μπλαντ (1907-1983). Ο ευρυμαθής συγγραφέας Ρόμπερτ Λίτελ (Νέα Υόρκη, 1935), βαθύς γνώστης των λαβυρίνθων της κατασκοπείας, και πατέρας του πασίγνωστου ήδη από το πρώτο του μυθιστόρημα, τις Ευμενίδες, Τζόναθαν Λίτελ (1967), επιχειρεί να μας μυήσει στην ψυχονοητική ιδιοσυστασία του Κιμ Φίλμπυ, να χαρτογραφήσει το φαινομενικό χάος της δράσης του, να διερευνήσει το πώς και το γιατί επιλέγει κανείς να γίνει ένας αφανής παίκτης στη σκοτεινή σκακιέρα των συγκρούσεων που ταλανίζουν εκατομμύρια ανθρώπους. Με το μυθιστόρημά του Φίλμπυ - Πορτραίτο του κατασκόπου σε νεαρά ηλικία (μτφρ. Ανδρέας Αποστολίδης, εκδ. Άγρα), που ήδη ο τίτλος του παίζει με τον τίτλο του Τζέιμς Τζόις, Πορτρέτο του καλλιτέχνη σε νεαρά ηλικία, καταφέρνει να τέρψει και να πληροφορήσει, να διασκεδάσει και να διδάξει.

2.

Αλληλουχία αφηγήσεων. Το μυθιστόρημα συντίθεται σαν μια αλληλουχία αφηγήσεων, σε πρώτο ενικό, των προσωπικοτήτων που ενέχονταν στην ιστορία του Φίλμπυ, από τη Γιελένα Μοντίνσκαγια, αναλύτρια των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών, και τον Γκάι Μπέρτζες, τον ιδιοφυή αλκοολικό, ομοφυλόφιλο και απρόβλεπτο ταραξία σύντροφο του Φίλμπυ, έως τον Τέοντορ Στεπάνοβιτς Μάλυ, γνωστό ως Όττο, και τον Ανατόλυ Γκόρσκι, που υπήρξαν οι καθοδηγητές και σύνδεσμοι του Φίλμπυ. Στο τέλος, ο Λίτελ κάνει μια υπόθεση εργασίας, σύμφωνα με την οποία ενδέχεται ο Φίλμπυ να ήταν όχι διπλός, αλλά τριπλός κατάσκοπος, και να ξεγέλασε τους Σοβιετικούς, παραπληροφορώντας από την αρχή τη Μόσχα. Το πράγμα περιπλέκεται από στοιχεία που έρχονται στο φως με τα χρόνια, ιδίως μετά την κατάρρευση του Ανατολικού Μπλοκ. Τα στοιχεία οδηγούν σε μυθιστορήματα, αυτά με τη σειρά τους σε κινηματογραφικές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, εν συνεχεία νέα στοιχεία προκαλούν αμφιβολίες και επανεξέταση των παλαιών, ακολουθούν νέα μυθιστορήματα, κι άλλες ταινίες, και πάει λέγοντας, ώσπου ο λαβύρινθος γίνεται έρημος, όπως στο γνωστό αφήγημα του Μπόρχες, για να έρθουν και πάλι οι μυθιστοριογράφοι να αρδεύσουν την έρημο. Ο πολύς Τζον Μπάνβιλ, φέρ' ειπείν, έρχεται να μας προσφέρει τη δική του εκδοχή των «κατασκόπων του Κέιμπριτζ» με το μυθιστόρημα Ο αδιάφθορος (μτφρ. Κατερίνα Τζωρίδου, εκδ. Καστανιώτης), με τη διαφορά ότι εδώ δεν πρωταγωνιστεί ο Κιμ Φίλμπυ αλλά ο σερ Άντονι Μπλαντ, υπό το όνομα Βίκτορ Μάσκελ. Και ο Μπάνβιλ, όπως και ο Λίτελ, πασχίζει να συλλάβει πώς οδηγείται ένας λαμπρός νέος στον ζόφο της κατασκοπείας, στο απόλυτο βδέλυγμα: την προδοσία.

3.

Ο κληρικός της προδοσίας. Εκεί όπου σταματούν οι μυθιστοριογράφοι, αρχίζουν οι δοκιμιογράφοι. Και αντιστρόφως. Τόσο τα γεγονότα όσο και οι λογοτεχνικές εκδοχές τους ώθησαν τον Τζορτζ Στάινερ (Παρίσι, 1929) να καταπιαστεί ακριβώς με το αίνιγμα της κατασκοπείας, με τις περιπλοκές της προσωπικότητας που προχωρεί στην προδοσία, με τους ιδιότυπους κανόνες που ορίζουν αυτό το παιχνίδι της σκιάς και του καθρέφτη, της φωτογραφικής μηχανής και του ρεβόλβερ, της λεπταίσθητης ευφυΐας και της κτηνώδους βίας. Αυτός ο σημαντικότατος στοχαστής, ίσως ο σπουδαιότερος εν ζωή, συνέθεσε ένα πολυσέλιδο δοκίμιο με αφορμή τις αποκαλύψεις σχετικά με τον σερ Άντονι Μπλαντ που αναστάτωσαν τη Μεγάλη Βρετανία και υποχρέωσαν την τότε πρωθυπουργό Μάργκαρετ Θάτσερ να μιλήσει ανοιχτά για όλα όσα πολλοί αποκάλυπταν και διέδιδαν, αλλά χωρίς ακλόνητα χαρτιά. Στον πολύτιμο τόμο Περί λόγου, τέχνης, και ζωής (μτφρ. Γιώργος Λαμπράκος, εκδ. Πατάκης), ο Στάινερ παραδίδει έξοχα μαθήματα συγγραφής δοκιμίων, καθώς συνδυάζει μια αχανή ευρυμάθεια με μια μοναδική οξύνοια, διαποτισμένη από σπάνια ηθική. Στον τόμο αυτό δεσπόζει το κείμενο Ο κληρικός της προδοσίας, μια εκτενής προσπάθεια συγκροτημένων απαντήσεων στα σκληρά ερωτήματα που έθεσε το σκάνδαλο Μπλαντ.

To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO

Βιβλίο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Μια «φόνισσα» εξομολογείται

Το πίσω ράφι / Η Hannah Kent έγραψε τη δική της «Φόνισσα», την Άγκνες που ζούσε στην Ισλανδία τον 19ο αιώνα

Η Αυστραλή συγγραφέας δεν πίστευε ποτέ ότι, χάρη στα «Έθιμα ταφής», οι κριτικοί θα την τοποθετούσαν δίπλα σε λογοτέχνες όπως η Μάργκαρετ Άτγουντ και ο Πίτερ Κάρεϊ.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Χριστίνα Ντουνιά: «Ο Καρυωτάκης μάς δίνει ελπίδα και μας παρηγορεί»

Βιβλίο / «Ο Καρυωτάκης άφησε "το αδέσποτο Τραγούδι" του να μας συντροφεύει»

Στο βιβλίο της «Το όνειρο και το πάθος», η Χριστίνα Ντουνιά, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας και συγγραφέας αποκαλύπτει αθέατες όψεις του ποιητή και νέα στοιχεία για τη σχέση του με τον Καβάφη μέσα από μια άγνωστη, ως τώρα, επιστολή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύ της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Βιβλίο / «Η Αποκάλυψη είναι μια συνεχής ετυμηγορία»: Η πολιτική ισχύς της άχρονης τέχνης του Κρασναχορκάι

Ο Ούγγρος κάτοχος του φετινού Νόμπελ λογοτεχνίας γράφει με μαγικό τρόπο για τις αποπνικτικές επιπτώσεις της πολιτικής καταπίεσης, περιφρονώντας την προθυμία των ανθρώπων να τις αποδεχτούν.
THE LIFO TEAM
Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Βιβλίο / Κωνσταντίνος Καβάφης: Η εξαίρετη βιογραφία του κυκλοφόρησε μόλις στα Ελληνικά

Οι καθηγητές Peter Jeffreys και Gregory Jusdanis συνεργάστηκαν και έγραψαν από κοινού τη βιογραφία του μεγάλου ποιητή που φέρει τον τίτλο «Κωνσταντίνος Καβάφης – Ο άνθρωπος και ο ποιητής». Ο Gregory Jusdanis μίλησε στη LifO για το βιβλίο και για τον ποιητή που ήταν «παραδοσιακός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, ο πρώτος “viral” ποιητής διεθνώς»
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

LiFO politics / Αλέξης Πατέλης: «Πατριωτικό είναι να κάνεις τη χώρα σου ισχυρή»

Ο Αλέξης Πατέλης, επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού την περίοδο 2019-2024, μιλά στη Βασιλική Σιούτη για την οικονομική πορεία της χώρας αυτά τα χρόνια, τις δύσκολες αποφάσεις αλλά και τις στιγμές δικαίωσης μέσα από την οπτική ενός τεχνοκράτη που βρέθηκε ξαφνικά στο επίκεντρο της πολιτικής.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Λάσλο Κρασναχορκάι: ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης βραβεύεται με Νόμπελ

Βιβλίο / Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, ο σκοτεινός προφήτης της Ευρώπης, κέρδισε το Νόμπελ

Φέτος, το βραβείο δόθηκε στον Ούγγρο συγγραφέα που κατά τη Σουηδική Ακαδημία αποτελεί ένα ελπιδοφόρο βήμα προς τον χαμένο ανθρωπισμό, την υψηλή λογοτεχνία και τη στοχαστική ακρίβεια.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Βιβλίο / Το ημερολόγιο ενός διαιτητή: «Ήμασταν σχεδόν γυμνοί και ο Κολίνα μας εξέταζε με το παγερό βλέμμα του»

Σε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του που έχει τίτλο “House of Cards”, ο Σουηδός πρώην διεθνής Γιόνας Έρικσον περιγράφει τις ταπεινωτικές μετρήσεις βάρους στα σεμινάρια διαιτητών της UEFA
THE LIFO TEAM
Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Το Πίσω Ράφι / Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος ήταν πάντα με τη μεριά της ζωής

Ο Έλληνας σκηνοθέτης μάζεψε από «το καλάθι των αχρήστων» όλες τις εμπειρίες του κι έφτιαξε την αυτοβιογραφία του, μια ζωντανή αφήγηση γεμάτη ιστορίες, συναντήσεις, αποφθέγματα και κρίσεις, λογοτεχνικές και σινεφίλ αναφορές.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: η ιστορία του underground περιοδικού «Ανοιχτή Πόλη»

Βιβλίο / «Ανοιχτή Πόλη»: Ένα από τα πιο επιδραστικά εναλλακτικά έντυπα της Ελλάδας

Οι δημιουργοί του Κώστας Μανδηλάς και Βλάσσης Ρασσιάς, καταγράφουν την πορεία του στο βιβλίο «Για τα περάσματα που δεν βρέθηκαν ποτέ: Η ιστορία του περιοδικού “Ανοιχτή Πόλη”».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει το διήγημα «Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ» της Πατρίσια Χάισμιθ

Lifo Videos / Η Ράνια Οικονομίδου διαβάζει ένα διήγημα της Πατρίσια Χάισμιθ

«Η μεγαλύτερη λεία του Μινγκ»: Μια ιστορία έρωτα, αγάπης, αφοσίωσης, ανταγωνισμού, μίσους και φόνου μεταξύ ενός ζευγαριού και ενός σιαμέζικου γάτου, ένα μυστηριώδες διήγημα της δημιουργού των πιο σαγηνευτικών αντιηρώων.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Βιβλίο / Οι μικρές αριστουργηματικές σειρές των εκδοτών

Ολοένα περισσότερο διευρύνεται η τάση έκδοσης κλασικών και σπάνιων κειμένων σε μικρό μέγεθος που τοποθετούνται δίπλα στο ταμείο και συνιστούν την προσπάθεια ενός εκδοτικού οίκου να φέρει σπουδαία έργα στο ευρύ αναγνωστικό κοινό.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Βιβλίο / I love Dick: Eίναι το βιβλίο της Κρις Κράους το πιο τολμηρό του αιώνα μας;

Η θεωρητικός, εικαστικός, κριτικός, συγγραφέας και εκδότρια Κρις Κράους μπορεί να μην άλλαξε τα δεδομένα στον αγγλόφωνο κόσμο εκδίδοντας τα βιβλία των Γάλλων θεωρητικών αλλά προκάλεσε άπειρες συζητήσεις με το πρωτότυπο φεμινιστικό βιβλίο της.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Βιβλίο / Η αρχή της ηδονής: Μια σουρεαλιστική, σέξι ιστορία στην καλοκαιρινή Ανάφη 

Ένα τολμηρό καλλιτεχνικό project έγινε η αφορμή για να κάνει ο εικαστικός René Habermacher ένα ταξίδι στη θάλασσα με πλήρωμα έξι ναύτες κι έναν καπετάνιο, απαθανατίζοντας μια σουρεαλιστική εμπειρία που κατέληξε σε ναυάγιο. Το βιβλίο «The Pleasure Principle» καταγράφει αυτό το ταξίδι μέσα από φωτογραφίες του René, κείμενα και εικαστικά έργα, σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση.
M. HULOT
Νίκος Μάντης «Το χιόνι του καλοκαιριού»

Το πίσω ράφι / Για τις απουσίες που μας κάνουν αργούς στα αισθήματα

Καλοκαίρι στην Πελοπόννησο, στη σκιά της δεκαετίας του ’80: ένα πληγωμένο παιδί, μια μητέρα που επιστρέφει αλλαγμένη και μυστικά που βαραίνουν τη σιωπή των ενηλίκων - αυτά ξετυλίγει ο Νίκος Α. Μαντής στο πρώτο του μυθιστόρημα.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ