Ο Καουάκα Πετάια κατηύθυνε τη μηχανοκίνητη βάρκα του έξω από τη λιμνοθάλασσα του Τουβαλού με την αυγή, αναζητώντας μαζί με τον ανιψιό του το πολυτιμότερο αγαθό της χώρας τους: τον τόνο.
Έπειτα από δύο ώρες αναζήτησης στον απέραντο Ειρηνικό, βρήκαν τελικά ένα κοπάδι, αλλά η ψαριά ήταν πενιχρή. Μόλις οκτώ τόνοι. Πολύ λιγότεροι απ' ό,τι στο παρελθόν.
«Πρέπει να πηγαίνουμε πιο μακριά και να μένουμε περισσότερες ώρες για να τους βρούμε», λέει ο 48χρονος. «Δεν ξέρω αν θα έχει μείνει καθόλου τόνος όταν φτάσω στην ηλικία του θείου μου», προσθέτει ο 22χρονος ανιψιός του.
Ο τόνος αποτελεί θεμέλιο ζωής στα νησιά του Ειρηνικού. Για αιώνες, οι κάτοικοι διακινδύνευαν στη θάλασσα για να θρέψουν τις οικογένειές τους. Σήμερα, χώρες όπως το Τουβαλού, με μόλις 10.000 κατοίκους, εξαρτώνται οικονομικά από τα δικαιώματα αλιείας που πωλούν σε διεθνείς στόλους. Τα νερά τους προσφέρουν έως και το 1/3 της παγκόσμιας παραγωγής τόνου.
Αλλά η κλιματική αλλαγή απειλεί να μετακινήσει τα κοπάδια προς την ανοιχτή θάλασσα, εκτός των εθνικών τους υδάτων, εκεί όπου μεγάλοι στόλοι από την Κίνα, την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα και τις ΗΠΑ θα ψαρεύουν χωρίς να πληρώνουν τέλη.
«Είναι ειρωνικό: η θάλασσα που μας θρέφει είναι πλέον απειλή», δηλώνει ο πρωθυπουργός του Τουβαλού, Φελέτι Τεό. Περίπου 60% των εσόδων του κράτους προέρχονται από τις άδειες αλιείας. Τα τελευταία πέντε χρόνια, τα έσοδα αυτά έχουν μειωθεί κατά 40%, με συνέπεια να μειωθεί ο κρατικός προϋπολογισμός κατά σχεδόν 6%.
Η επιστημονική μοντελοποίηση δείχνει ότι έως το 2050, το Τουβαλού θα μπορούσε να χάσει το 25% των τόνων του. Οι 14 νησιωτικές χώρες της περιοχής προσπαθούν να διεκδικήσουν αποζημίωση — και έλαβαν πρόσφατα πάνω από 100 εκατ. δολάρια από το Πράσινο Ταμείο για το Κλίμα (GCF) για να προσαρμοστούν.
Η αύξηση της θερμοκρασίας δεν επηρεάζει μόνο τον τόνο. Τα τοπικά κοράλλια λευκαίνουν, μειώνοντας τα ψάρια των υφάλων, βασική πηγή τροφής. Η αποδόμηση των κοραλλιών αφαιρεί και τη φυσική προστασία από τα κύματα. Το Τουβαλού βρίσκεται μόλις 1,5 μέτρο πάνω από τη στάθμη της θάλασσας. Τα νερά ανεβαίνουν κατά περίπου 2,5 εκατοστά κάθε πέντε χρόνια — ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο. Ένα πρόγραμμα αναχώματος στη λιμνοθάλασσα της Φουναφούτι αντλεί άμμο για να επεκτείνει τεχνητά το έδαφος. Παράλληλα, η χώρα έχει τροποποιήσει το σύνταγμά της ώστε να προστατεύσει την κρατική υπόσταση ακόμα και αν χάσει κάθε σπιθαμή γης. Έχει επίσης ανακοινώσει την ψηφιακή της «κλωνοποίηση» στο metaverse.
Το 2023, η Αυστραλία δημιούργησε ειδικές βίζες για 280 πολίτες του Τουβαλού τον χρόνο, στο πλαίσιο σχεδίου κλιματικής μετεγκατάστασης. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, πάνω από 8.750 άτομα —πάνω από το 80% του πληθυσμού— έχουν ήδη αιτηθεί. «Αυτός είναι ο μόνος μας πόρος», λέει ο επιθεωρητής αλιείας Laitailiu Seono, καθαρίζοντας έναν τόνο. «Αν χαθεί, χάνουμε και τη δουλειά μας. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο.»
Η κυβέρνηση Τραμπ αφαίρεσε 60 εκατ. δολάρια ετησίως από τη συμφωνία για την αλιεία στον Ειρηνικό, ενώ επέτρεψε την εμπορική αλιεία σε προστατευόμενες περιοχές. Η κυβέρνηση Μπάιντεν υποσχέθηκε να διπλασιάσει τα κονδύλια, αλλά το Τουβαλού ακόμα περιμένει 7 εκατ. δολάρια. «Αν οι ΗΠΑ αποσυρθούν από τον Ειρηνικό, κάποιος άλλος θα πάρει τη θέση τους», προειδοποιεί ο Τεό. «Και ξέρουμε ποιος ανυπομονεί: η Κίνα.»
Όταν ο Πετάια επέστρεψε στη στεριά, τον περίμενε ο 27χρονος γιος του. Δεν σκοπεύει να γίνει ψαράς. Θα μεταναστεύσει στην Αυστραλία για να δουλέψει σε εργοστάσιο συσκευασίας κρέατος. «Μέχρι το 2030 ή το 2050», λέει, «δεν ξέρω αν το ψάρεμα τόνου θα υπάρχει καν στο Τουβαλού».
Με πληροφορίες από Washington Post
