Η εκστρατεία κατά της δωροδοκίας και της διαφθοράς που ανακοινώθηκε τον Απρίλιο στο κυριότερο χερσαίο συνοριακό πέρασμα της Ευρώπης με την Τουρκία φαίνεται να λειτουργεί περισσότερο ως ένα επιφανειακό μέτρο, σχεδιασμένο να δώσει το μήνυμα για πιο αυστηρό έλεγχο στα σύνορα προς τους εταίρους της ΕΕ, αποτυγχάνοντας όμως να αντιμετωπίσει τα συστηματικά προβλήματα.
Όπως ανέφεραν οι αρχές, σε μια ευρεία επιχείρηση επιβολής του νόμου συντονισμένη από τη Γενική Εισαγγελία της Εντιρνέ, συνελήφθησαν τον Απρίλιο 38 τελωνειακοί υπάλληλοι στο Πέρασμα Καπικουλέ, με τις κατηγορίες ότι ζητούσαν δωροδοκίες από ταξιδιώτες και οδηγούς φορτηγών που περνούσαν από ένα από τα πιο πολυσύχναστα χερσαία σύνορα της Ευρώπης.
Οι εφόδους, υποστηριζόμενες από μονάδες κατά της λαθρεμπορίας και της κατασκοπείας της Χωροφυλακής, ακολούθησαν μήνες παρακολούθησης που συμπεριέλαβαν κρυφές κάμερες εγκατεστημένες σε τελωνειακούς σταθμούς ελέγχου.
Οι εισαγγελείς υποστήριξαν ότι οι τελωνειακοί υπάλληλοι εξαναγκάζουν τακτικά εκβιαστικά πληρωμές από οδηγούς, ιδιαίτερα φορτηγών μεγάλων αποστάσεων που διασχίζουν τα σύνορα Τουρκίας‑Βουλγαρίας, με αντάλλαγμα την επιτάχυνση των ελέγχων διαβατηρίου και φορτίου, και σε πολλές περιπτώσεις, απλά επιτρέποντας τη μεταφορά του φορτίου χωρίς κανέναν έλεγχο.
Κατά την έρευνα στα σπίτια των υπόπτων βρέθηκαν σημαντικά ποσά μετρητών χωρίς να έχουν δηλωθεί, €21.325, $14.600 και περίπου 90.000 τουρκικές λίρες, τα οποία θεωρούνται συνδεδεμένα με παράτυπες πληρωμές. Έχουν επίσης εκδοθεί εντάλματα σύλληψης για πάνω από 300 οδηγούς που κατηγορούνται ότι πλήρωσαν δωροδοκίες, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων είναι φορτηγατζήδες από τη Βουλγαρία.
Όταν η υπόθεση οδηγήθηκε στα δικαστήρια, αρκετοί από τους 38 Τούρκους τελωνειακούς υπαλλήλους κρατήθηκαν υπό κράτηση με κατηγορίες για δωροδοκία. Άλλοι απελευθερώθηκαν υπό δικαστική επιτήρηση, με περιορισμούς ταξιδιού. Όμως καθώς προχώρησε η διαδικασία, πολλοί από τους κρατούμενους αφέθηκαν ελεύθεροι, με τους δικηγόρους υπεράσπισης να υποστηρίζουν ότι τα αποδεικτικά στοιχεία — κυρίως βιντεοληπτικό υλικό και αρχεία συναλλαγών — δεν αποδεικνύουν ότι υπήρξε πραγματική διακίνηση χρημάτων.
Στις ακροάσεις, οι συνήγοροι υπεράσπισης επισήμαναν κενά στην υπόθεση των εισαγγελέων. Υποστήριξαν ότι η ταχύτητα των ελέγχων διαβατηρίων, μερικές φορές ολοκληρώνονται σε μόλις 15 δευτερόλεπτα, δεν μπορεί να θεωρηθεί από μόνη της ως απόδειξη δωροδοκίας. Άλλοι τόνισαν ασυμφωνίες, παρατηρώντας ότι κάποιοι ύποπτοι φυλακίστηκαν ενώ συνάδελφοί τους με παρόμοιες κατηγορίες αφέθηκαν ελεύθεροι με εγγύηση.
Με το πέρασμα του χρόνου, ως το τέλος του καλοκαιριού, όλοι οι υπάλληλοι που εξακολουθούσαν να κρατούνται είχαν αφεθεί ελεύθεροι μετά από επιτυχείς εφέσεις. Το Ποινικό Δικαστήριο της Εντιρνέ αποφάσισε ότι τα στοιχεία ήταν ανεπαρκή για συνεχιζόμενη κράτηση, με αποτέλεσμα να μην παραμείνει κανένας τελωνειακός υπάλληλος στη φυλακή, παρά τη μεγάλη έκταση της έρευνας.
Ταυτόχρονα, τα εντάλματα για πάνω από 300 οδηγούς, σχεδόν όλοι Βούλγαροι υπήκοοι, παραμένουν κατά μεγάλο μέρος ανεφάρμοστα. Οι δικηγόροι υπεράσπισης είπαν ότι είναι απίθανο οι τουρκικές αρχές να συλλάβουν ποτέ τους ξένους οδηγούς που εμπλέκονται, γεγονός που θέτει ερωτήματα για την εφικτότητα και τη σοβαρότητα της ευρύτερης έρευνας.
Το Πέρασμα Kapıkule, που συνδέει την επαρχία Εντιρνέ της Τουρκίας με τη Βουλγαρία, είναι το πιο πολυσύχναστο χερσαίο πέρασμα μεταξύ Τουρκίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ετησίως, εκατομμύρια επιβάτες και περισσότερα από ένα εκατομμύριο φορτηγά περνούν από τους ελέγχους του, καθιστώντας το βασική αρτηρία για τη διακίνηση μέσω οδού μεταξύ της Ανατολίας και της Ευρώπης.
Ως μέρος του Διαμεταφορικού Δικτύου Trans-European Transport Network (TEN‑T), το Kapıkule αποτελεί κεντρικό διάδρομο που συνδέει την Κωνσταντινούπολη και τη βιομηχανική καρδιά της Τουρκίας με τη Κεντρική και Δυτική Ευρώπη. Το πέρασμα διαχειρίζεται μεγάλο μέρος των εξαγωγών, από υφάσματα και μηχανήματα έως ανταλλακτικά αυτοκινήτων, με προορισμό τη Γερμανία, την Ολλανδία και άλλες οικονομίες της ΕΕ.
Το σύνορο είναι επίσης σημείο εστίασης για παράνομες ροές. Με τα χρόνια, το Kapıkule έχει χρησιμοποιηθεί επανειλημμένα για λαθρεμπόριο ναρκωτικών, πλαστών προϊόντων, όπλων και αφορολόγητων τσιγάρων προς την ΕΕ. Έρευνες δείχνουν ότι εγκληματικά δίκτυα εκμεταλλεύονται τη διαφθορά σε τελωνειακούς υπαλλήλους για να μεταφέρουν ηρωίνη και συνθετικά ναρκωτικά μέσω της Βαλκανικής διαδρομής. Το πέρασμα έχει επίσης εμπλακεί σε προσπάθειες ώστε παράνομοι μετανάστες και ύποπτοι τρομοκράτες να εισέλθουν στην Ευρώπη, συχνά κρυμμένοι σε φορτηγά.
Το περασμα Kapıkule διαδραματίζει ευαίσθητο ρόλο και στη διαχείριση της μετανάστευσης και στην πολιτική ασφάλειας. Ήταν βασικό σημείο κατά την προσφυγική κρίση του 2015‑2016, όταν χιλιάδες μετανάστες προσπάθησαν να περάσουν στην Ευρώπη. Τα κράτη-μέλη της ΕΕ βλέπουν το Kapıkule ως πρώτη γραμμή άμυνας κατά της παράτυπης μετανάστευσης, του λαθρεμπορίου και της εμπορίας, μια περιοχή πίεσης στις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις ΕΕ‑Τουρκίας για ασφάλεια συνόρων και απελευθέρωση θεωρήσεων.
Υπό αυτό το πρίσμα, το σκάνδαλο δωροδοκίας έχει βαθύτερες επιπτώσεις. Για τους Ευρωπαίους, οι κατηγορίες ότι τελωνειακοί υπάλληλοι εκβιάζουν συστηματικά οδηγούς ενισχύουν παλιές αμφιβολίες για την ικανότητα, ή μάλλον τη διάθεση, της Τουρκίας να ασφαλίσει τα σύνορά της με αξιοπρέπεια. Ενώ η Άγκυρα προβάλλει τις εφόδους του Απριλίου ως ένδειξη λογοδοσίας, η μετέπειτα κατάρρευση των διώξεων και η απελευθέρωση των υπόπτων υποδηλώνουν το αντίθετο.
Το επεισόδιο εντάσσεται επίσης σε ένα ευρύτερο μοτίβο υπό την κυβέρνηση του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του συμμάχου του, του ακροδεξιού Κόμματος Εθνικιστικής Κίνησης (MHP). Για χρόνια και τα δύο κόμματα δέχονται αξιόπιστες κατηγορίες ότι συνδέονται με εγχώριες και διεθνείς εγκληματικές οργανώσεις, αποκομίζοντας κέρδη από μεγάλες χρηματικές ροές που παράγονται από οργανωμένο έγκλημα, όπως διακίνηση ναρκωτικών και λαθραίων εμπορευμάτων.
Σε αυτό το ευμετάβλητο πολιτικό περιβάλλον, η τουρκική δικαστική εξουσία, στενά ελεγχόμενη από το εκτελεστικό, αποθαρρύνεται συστηματικά από την επίτευξη ή την τιμωρία των πραγματικών ηγετών αυτών των εγκληματικών δικτύων. Οι αρχές επιβολής νόμου, από την πλευρά τους, αποφεύγουν σε μεγάλο βαθμό την διάλυση των ισχυρών δικτύων λαθρεμπορίου και διακίνησης που συντονίζουν σημαντικά εγκλήματα, επικεντρώνοντας τις προσπάθειες σε χαμηλόβαθμους υπαλλήλους ή οργανώνοντας επιφανειακές επιχειρήσεις για να ικανοποιήσουν τη δημόσια γνώμη και τους διεθνείς εταίρους.
Για την ΕΕ, η υπόθεση αναδεικνύει τη διαρκή ευαλωτότητα των εξωτερικών συνόρων της προς τη διαφθορά. Για την Τουρκία, επισημαίνει το χάσμα μεταξύ των εντυπωσιακών εκστρατειών κατά της διαφθοράς και των βαθιά εμπεδωμένων δικτύων που επιτρέπουν σε αυτές τις πρακτικές να ευδοκιμούν. Όπως υποστήριξε ένας συνήγορος υπεράσπισης στην υπόθεση, οι κατηγορίες «δεν άντεξαν με τις αποδείξεις», υπενθυμίζοντας πόσο εύθραυστη παραμένει η λογοδοσία στο τουρκικό δικαστικό σύστημα.
