Γη δύο λαών και τριών θρησκειών και τόπος των ιερότερων μνημείων μουσουλμάνων, εβραίων και χριστιανών, το Ισραήλ γίνεται συχνά θέατρο αιματηρών συγκρούσεων.
Τα πολύνεκρα επεισόδια που συγκλονίζουν τη μικρή, διαιρεμένη εθνοτικά και θρησκευτικά, γωνιά στην ανατολική εσχατιά της Μεσογείου, είναι τα τελευταία σε μια σύγκρουση που μετρά δεκαετίες και χωρίς διαφαινόμενη «ημερομηνία λήξης».
Ένα αιωνόβιο ζήτημα
Ήταν η Βρετανία που πήρε τον έλεγχο της περιοχής, γνωστής ως Παλαιστίνης, από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, μετά την ήττα της στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η γη κατοικείτο από Άραβες κατά πλειοψηφία και μια εβραϊκή μεινότητα.
Η ένταση μεταξύ των δύο λαών άρχισε να κλιμακώνεται όταν η διεθνής κοινότητα ανέθεσε στη Βρετανία να δημιουργήσει μια «εθνική εστία» στην Παλαιστίνη για τους Εβραίους. Για τους Εβραίους ήταν τα πατρογονικά εδάφη τους, και τους Παλαιστινίους η πατρίδα τους.
Μεταξύ 1920 και για τις επόμενες δύο δεκαετίες, ολοένα και περισσότεροι εβραίοι κατέφευγαν εκεί, φυγή που έλαβε μαζικό χαρακτήρα λόγω του πογκρόμ στην Ευρώπη και μετά το Ολοκαύτωμα.
Η βία εντεινόταν όχι μόνο μεταξύ εβραίων και Αράβων, αλλά και μεταξύ αυτών κατά της βρετανικής αρχής.
Το 1947, τα Ηνωμένα Έθνη ψήφισαν υπέρ της διάσπασης της Παλαιστίνης σε δύο κράτη, το αραβική και το εβραϊκό, σχέδιο που προέβλεπε, ειρήσθω εν παρόδω μια «διεθνή» Ιερουσαλήμ. Το σχέδιο έγινε αποδεκτό από τους Εβραίους ηγέτες, αλλά απορρίφθηκε από την αραβική πλευρά και τελικά δεν υλοποιήθηκε ποτέ.
Η δημιουργία του κράτους του Ισραήλ και η «Νάκμπα»
Ανήμποροι να επιλύσουν το πρόβλημα, οι Βρετανοί αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν, το 1948, οπότε και οι εβραίοι ηγέτες ανακήρυξαν την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ.
Οι Παλαιστίνιοι αντέδρασαν. Ακολούθησε ο πρώτος πόλεμος, με στρατεύματα των γειτονικών αραβικών κρατών να εισβάλουν στη χώρα.
Εκατοντάδες χιλιάδες ήταν οι Παλαιστίνιοι που ξεριζώθηκαν τότε, στην περιβόητη «Νάκμπα», την «Καταστροφή», όταν περίπου το 85% του αραβικού πληθυσμού (πάνω από 700.000 άνθρωποι) εξαναγκάστηκε σε βίαιη φυγή από τις πατρογονικές εστίες του, καταφεύγοντας σε Λίβανο, Συρία και Ιορδανία - όπου έζησαν και πέθαναν σε προσφυγικούς καταυλισμούς.
Με την κατάπαυση του πυρός, το επόμενο έτος, το Ισραήλ είχε πάρει στον έλεγχό του σχεδόν το σύνολο των εδαφών. Η Ιορδανία κατέλαβε τη γη που έγινε γνωστή ως Δυτική Όχθη και η Αίγυπτος τη Γάζα. Η Ιερουσαλήμ χωρίστηκε στα δύο, με το Ισραήλ να καταλαμβάνει το δυτικό μισό της και την Ιορδανία το έτερον ανατολικό ήμισυ.
Ο Πόλεμος των Έξι Ημερών
Στις αρχές Ιουνίου του 1967, το Ισραήλ κατάφερε μέσα σε έξι μέρες να κατατροπώσει τρεις αραβικούς στρατούς (Αιγύπτου, Συρίας, Ιορδανίας) και να τριπλασιάσει τα εδάφη του με την προσάρτηση της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, της Δυτικής Όχθης, της Λωρίδας της Γάζας, της Χερσονήσου του Σινά και των Υψωμάτων του Γκολάν.
Τα αγκάθια επίλυσης του Παλαιστινιακού
Στον αιώνα αυτόν συγκρούσεων, οι προστριβές, η αδιαλλαξία, οι πόλεμοι δημιούργησαν νέα τετελεσμένα που έμελλε να ματαιώσουν πολλές φορές τα χρόνια που ακολούθησαν τις όποιες διαπραγματεύσεις και ελπίδες για επίλυση.
Ένα από τα βασικά αγκάθια της πολυκαιρισμένης σύγκρουσης, ο εβραϊκός εποικισμός σε εδάφη που οι Παλαιστίνιοι λογαριάζουν ως δικό τους μελλοντικό κράτος. Πρόκειται για οικισμούς -σύμφωνα με το διεθνές Δίκαιο, παράνομα- χτισμένους σε εδάφη που προσαρτήθηκαν στον Πόλεμο των Έξι Ημερών, κοινώς Δυτική Όχθη, Υψίπεδα του Γκολάν, ανατολική Ιερουσαλήμ (και παλιότερα και στη Λωρίδα της Γάζας, απ'όπου οι ισραηλινές δυνάμεις και έποικοι αποχώρησαν από την περιοχή, στο πλαίσιο του προγράμματος μονομερούς απεμπλοκής).
Βάσει της απόφασης 2334 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, «οι ισραηλινοί οικισμοί σε κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη δεν έχουν νομική ισχύ και συνιστούν κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου».
Στις κοπιώδεις και έως τώρα ατελέσφορες διαπραγματεύσεις, ένα από τα ακανθώδη πεδία συζήτησης είναι εκείνο της Ιερουσαλήμ. Αμφότερες οι πλευρές τη διεκδικούν ως πρωτεύουσα του κράτους τους. Τα Ηνωμένα Έθνη έθεσαν την πόλη, το 1949, λίγο μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, σε καθεστώς «corpus separatum» – ξεχωριστή οντότητα, δηλαδή, υπό διεθνή έλεγχο – κάτι που ποτέ δεν εφαρμόστηκε.
Επιπλέον, παραδοσιακό πεδίο αντιπαράθεσης στις κατά καιρούς διαπραγματευτικές διαδικασίες μεταξύ των δύο πλευρών, έχει ο επαναπατρισμός των Παλαιστίνιων προσφύγων που εκδιώχθηκαν το '48, κάτι που αξιώνει η παλαιστινιακή πλευρά, αλλά αποκλείει το Ισραήλ.
Αντιστοίχως, αγκάθι παραμένει και το μέλλον των Παλαιστίνιων κρατουμένων σε φυλακές του Ισραήλ.
Η κλιμάκωση του τελευταίου μήνα
Πριν ένα μήνα, κατά την έναρξη του ιερού μήνα του Ραμαζανιού, Παλαιστίνιοι διαμαρτυρήθηκαν για τους «αχρείαστα αυστηρούς περιορισμούς» της ισραηλιής αστυνομίας που εμπόδιζε τη συγκέντρωσή τους στα σκαλιά έξω από την Πύλη της Δαμασκού στην Παλιά Πόλη - μια ανεπίσημη παράδοση, μετά τις βραδυνές προσευχές.
Μετά από μέρες εντάσεων και επεισοδίων, η κατάσταση κορυφώθηκε στα τέλη Απριλίου όταν εκατοντάδες ακροδεξιοί Ισραηλινοί διαδήλωσαν στους δρόμους της πόλης, φωνάζοντας συνθήματα όπως «θάνατος στους Άραβες».
Εν μέσω διογκούμενης οργής, το ήδη τεταμένο κλίμα επιδείνωσε η δικαστική απόφαση που αναμενόταν να εκδοθεί από δικαστήριο του Ισραήλ την περασμένη Δευτέρα, για το αν οι αρχές θα προχωρούσαν σε έξωση σε δεκάδες Παλαιστινίους από τη συνοικία Σέιχ Τζάρα της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και θα παραχωρούσαν τα σπίτια τους σε εβραίους εποίκους.
Η Σέιχ Τζαρά
Εβραϊκές οικογένειες υποστηρίζουν πως έχασαν τη γη τους στη Σέιχ Τζαρά κατά τη διάρκεια του πολέμου που προέκυψε με τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ.
Δύο δεκαετίες μετά, στον πόλεμο των Έξι Ημερών, το Ισραήλ προσάρτησε την ανατολική Ιερουσαλήμ από τις ιορδανικές δυνάμεις. Υπό τον ισραηλινό νόμο, οι Εβραίοι που μπορούν να αποδίξουν πως κατείχαν τίτλους γης προ 1948, μπορούν να διεκδικήσουν τις τότε περιουσίες τους. Ο νόμος αυτός δεν ισχύει για τους Παλαιστινίους που έχασαν τα σπίτια τους στη Δυτική Ιερουσαλήμ.
Οι οικογένειες Παλαιστινίων κι εβραίοι έποικοι έχουν εμπλακεί σε μια μακρόσυρτη νομική μάχη. Η παλαιστινιακή ηγεσία κάνει λόγο για «εθνοκάθαρση» που στόχο έχει να «ιουδαιοποιήσει την ιερή πόλη», το Ισραήλ επιμένει πως πρόκειται για «νομική διένεξη μεταξύ ιδιωτών» καταγγέλλοντας την παλαιστινιακή πλευρά για υποκίνηση βίας.
Σημειώνεται πως οι Εβραίοι που έχουν γεννηθεί στην ανατολική Ιερουσαλήμ είναι Ισραηλινοί πολίτες, ενώ στους Παλαιστινίους της ανατολικής Ιερουσαλήμ διασφαλίζεται ένα καθεστώς μόνιμης διαμονής που μπορεί, ωστόσο, να ανακληθεί, αν ζήσουν εκτός πόλης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Έχουν το δικαίωμα να αιτηθούν υπηκοότητα, κάτι που η συντριπτική πλειονότητα επιλέγει να μην κάνει, όχι μόνο γιατί πρόκειται για μακρά και αβέβαιη διαδικασία, αλλά κυρίως γιατί δεν αναγνωρίζει τον έλεγχο του Ισραήλ.
Το Ισραήλ έχει χτίσει εβραϊκούς οικισμούς στην ανατολική Ιερουσαλήμ που στεγάζουν περίπου 220.000 ανθρώπους.
Η ισραηλινή οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων T'Tselem και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με έδρα τη Νέα Υόρκη καταγγέλλουν το Ισραήλ για πολιτική απαρτχάιντ στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, κάτι που το κράτος απορρίπτει, επιμένοντας πως όλοι οι κάτοικοι της Ιερουσαλήμ αντιμετωπίζονται ισότιμα.
Το μέλλον της σύγκρουσης
Διεθνείς αναλυτές και δημοσιογράφοι εκτιμούν πως δεν υπάρχει διαφαινόμενη λύση στην κατάσταση, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον.
Το πιο πρόσφατο ειρηνευτικό σχέδιο καταρτίστηκε από τις ΗΠΑ, επί προεδρίας Τραμπ και, αν και χαρακτηρίστηκε «συμφωνία του αιώνα» από τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, Μπενιαμίν Νετανιάχου, απορρίφθηκε ως μονομερές και άνισο από τους Παλαστινίους.
Με πληροφορίες από Guardian, Reuters, BBC, AP, CNN
