Την επικράτηση του εθνικιστή Καρόλ Ναβρότσκι στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στην Πολωνία χαιρέτισαν με ενθουσιασμό Ευρωπαίοι ηγέτες της ακροδεξιάς, όπως ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν και η πρόεδρος του γαλλικού Εθνικού Συναγερμού, Μαρίν Λεπέν. Ο Ναβρότσκι έλαβε το 50,89% των ψήφων, έναντι 49,11% του φιλελεύθερου δημάρχου της Βαρσοβίας και στενού συμμάχου του Ντόναλντ Τουσκ, Ράφαλ Τρζασκόφσκι.
Η εκλογή του 42χρονου συντηρητικού ιστορικού –και πρώην ερασιτέχνη πυγμάχου– αποτελεί σοβαρό πλήγμα για την ευρωπαϊκή και μεταρρυθμιστική ατζέντα του πρωθυπουργού Τουσκ και καθιστά τη συγκυβέρνησή του ιδιαίτερα εύθραυστη ενόψει των βουλευτικών εκλογών του 2027.
«Συγχαρητήρια στον πρόεδρο @NawrockiKn για τη φανταστική του νίκη», έγραψε στο X (Twitter) ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, δηλώνοντας πως ανυπομονεί να συνεργαστεί μαζί του. Από την πλευρά της, η Μαρίν Λεπέν έκανε λόγο για «καλά νέα» και «αποδοκιμασία της ολιγαρχίας των Βρυξελλών και της ομοσπονδιακής επιβολής της σε βάρος της λαϊκής βούλησης».
Ο Ναβρότσκι, που στηρίχθηκε από το δεξιό εθνολαϊκιστικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS), δεν έχει ποτέ του εκλεγεί σε δημόσιο αξίωμα. Ωστόσο, ως πρόεδρος διαθέτει ουσιαστικές αρμοδιότητες στην εξωτερική πολιτική και τη δυνατότητα να ασκεί βέτο σε νομοθετικές πρωτοβουλίες – κάτι που η κυβέρνηση Τουσκ, χωρίς κοινοβουλευτική πλειοψηφία 60%, δεν μπορεί να υπερβεί.
Οι πρώτες δημοσκοπήσεις εξόδου έδειχναν οριακή επικράτηση του Τρζασκόφσκι, ωστόσο τα επίσημα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν την επικράτηση Ναβρότσκι. Ο φιλελεύθερος υποψήφιος αναγνώρισε την ήττα του και συνεχάρη τον αντίπαλό του για μια «νίκη με τεράστια ευθύνη σε ιδιαίτερα δύσκολους καιρούς».
Η προεκλογική εκστρατεία ήταν σφοδρή, με τους δύο υποψηφίους να εκπροσωπούν διαμετρικά αντίθετες οπτικές για το μέλλον της Πολωνίας:
- Ο Τρζασκόφσκι στήριξε την απελευθέρωση του νόμου για τις αμβλώσεις και την αναγνώριση των πολιτικών δικαιωμάτων των LGBTQ+ ζευγαριών.
- Ο Ναβρότσκι, υπέρμαχος των καθολικών αξιών, αναμένεται να μπλοκάρει οποιαδήποτε τέτοια μεταρρύθμιση.
Η εκλογή Ναβρότσκι ουσιαστικά αποσταθεροποιεί περαιτέρω την κυβέρνηση Τουσκ, η οποία ήδη αντιμετωπίζει εσωτερικές εντάσεις. Ο καθηγητής Αλεξ Στσέρμπιακ του Πανεπιστημίου του Σάσεξ σχολίασε ότι η προεδρία Ναβρότσκι πιθανότατα θα μετατρέψει τον Τουσκ σε «πρωθυπουργό-κουτσό πάπια», περιορίζοντας τη δυνατότητα για ουσιαστική νομοθέτηση.
«Και θα είναι χειρότερο απ’ ό,τι με τον προκάτοχό του, τον Άντρζεϊ Ντούντα», σχολίασε, καθώς η νίκη Ναβρότσκι λειτούργησε στην πράξη ως δημοψήφισμα κατά της κυβέρνησης.
Σύμφωνα με τον Πρζεμισλάβ Τσαρνέκ, κορυφαίο στέλεχος του PiS, το κόμμα του προτίθεται να επιχειρήσει διάσπαση της κυβερνητικής πλειοψηφίας και συγκρότηση νέας δεξιάς κυβέρνησης, δηλώνοντας: «Ίσως όχι αύριο, αλλά από την Τρίτη ξεκινάμε να εργαζόμαστε ενεργά για να δώσουμε στον πολωνικό λαό το επόμενο δώρο: το τέλος της κυβέρνησης Τουσκ».
Πίσω στις σκιές της ιστορίας – και στις ρωγμές της Ευρώπης
Ο Ναβρότσκι υπήρξε επικεφαλής του Ινστιτούτου Εθνικής Μνήμης, κρατικού φορέα που έχει κατηγορηθεί για αναθεωρητική ανάγνωση της ιστορίας με εθνικιστικό προσανατολισμό. Η καμπάνια του έτυχε στήριξης από το κίνημα MAGA του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ – γεγονός που, σύμφωνα με τον πολιτικό αναλυτή Κριστόφ Ιζντέμπσκι, «προσδίδει στον Τραμπ μεγαλύτερο βάρος στη νέα πολιτική σκηνή της Πολωνίας».
Η εκλογή του αναμένεται να αποδυναμώσει την πρόσφατη ενίσχυση της Πολωνίας ως δύναμης σταθερότητας εντός Ε.Ε., με ενδεχόμενο να δώσει ώθηση σε άλλους ευρωσκεπτικιστές, όπως ο Αντρέι Μπάμπις στην Τσεχία.
Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε πεπεισμένη ότι η συνεργασία με την Πολωνία μπορεί να συνεχιστεί, ενώ ο πρόεδρος της Γερμανίας Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ έστειλε «θερμά συγχαρητήρια», επισημαίνοντας την ανάγκη για κοινή δράση «για μια Ευρώπη ελευθερίας, ασφάλειας και ευημερίας».
Ωστόσο, η έκβαση των εκλογών θεωρείται από πολλούς ευρωπαίους αξιωματούχους ως καμπή που ενισχύει τη διάσπαση εντός της Ένωσης, ιδίως ενόψει των πιέσεων από τις ΗΠΑ και του πολέμου στην Ουκρανία.
Με πληροφορίες από Guardian