― Πώς λέγεται και τι ακριβώς έκανε ο εν λόγω στρατιώτης;
Ονομάζεται Βαντίμ Σισιμαρίν, ήταν διοικητής τανκς και ομολόγησε την ενοχή του για τη δολοφονία ενός άοπλου 62χρονου πολίτη στην πρώτη δίκη για εγκλήματα πολέμου.
― Τι ακριβώς ομολόγησε;
Ότι πυροβόλησε εναντίον ενός άοπλου άνδρα στις 28 Φεβρουαρίου, τέσσερις μόλις ημέρες μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής.
― Ποιός ήταν μάρτυρας;
Η σύζυγος του 62χρονου κατέθεσε στο δικαστήριο ότι άκουσε πυροβολισμούς από μακριά και φώναξε τον σύζυγό της. «Έτρεξα στον σύζυγό μου, ήταν ήδη νεκρός. Πυροβολημένος στο κεφάλι. Ούρλιαξα, ούρλιαξα τόσο πολύ», περιέγραψε. Είπε πως ήταν άοπλος και φορούσε πολιτικά ρούχα.
― Ο ίδιος ο Ρώσος στρατιώτης παραδέχτηκε το έγκλημα;
«Παραδέχομαι την ευθύνη μου… σας ζητώ να με συγχωρέσετε» είπε ο 21χρονος, απευθυνόμενος στη χήρα του θύματός του. Αλλά σε δίκες στις οποίες κάποιος σύρεται αιχμάλωτος, καταλαβαίνεις ότι κανένας δεν θα τολμούσε να πει κάτι διαφορετικό
― Τι διαφοροποιεί τα εγκλήματα πολέμου από το κοινό έγκλημα;
Δεν παραγράφονται. Μπορούν να ασκηθούν διώξεις και να τιμωρηθούν ανά πάσα στιγμή ανεξάρτητα από το πόσος χρόνος έχει παρέλθει από τότε που σημειώθηκαν. Αποτελούν την κορωνίδα των εγκλημάτων διεθνούς δικαίου και θεωρούνται θηριωδίες κατά της ανθρωπότητας.
― Γιατί επανέρχονται στη διεθνή ατζέντα;
Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τις αυξανόμενες μαρτυρίες για δολοφονίες, βιασμούς και βαναυσότητες εναντίον αμάχων το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, διάφορα όργανα των Ηνωμένων Εθνών και κυβερνήσεις απ’ όλον τον κόσμο έχουν ζητήσει άπλετο φως και διεξαγωγή ερευνών σχετικά με τη συμπεριφορά των Ρώσων στρατιωτών εναντίον Ουκρανών αμάχων.
― Πότε άλλαξε ο τρόπος προσδιορισμού των εγκλημάτων πολέμου;
Ας πάμε λίγο πίσω στον χρόνο: πριν από τις εκτεταμένες καταστροφές που προκάλεσε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, οι φρικαλεότητες και οι θηριωδίες που διαπράττονταν κατά τη διάρκεια μίας πολεμικής σύγκρουσης θεωρούνταν συνηθισμένες. Ωστόσο, κατά τον Β’ Παγκόσμιο η έκταση των απωλειών αμάχων και ο συστηματοποιημένος βασανισμός και τα μέσα εξόντωσής τους, άλλαξαν τον τρόπο που προσδιοριζόταν και αντιμετωπιζόταν η εγκληματική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια εμπόλεμης περιόδου.
Ακόμα και έτσι όμως, η έννοια των εγκλημάτων πολέμου προσδιορίστηκε επακριβώς προς το τέλος του 19ου αιώνα, βάσει και του αρχειακού υλικού των Ηνωμένων Εθνών. Εκείνη την περίοδο πρακτικά κωδικοποιήθηκε και το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, γνωστό και ως δίκαιο των ενόπλων συγκρούσεων.
― Από πότε ακριβώς προστατεύονται οι άμαχοι;
Με τη σύμβαση της Γενεύης το 1964 και με μία σειρά από μεταγενέστερες Συμβάσεις, η προσοχή επικεντρώνεται στην προστασία ανθρώπων που δεν εμπλέκονται ή συμμετέχουν σε μάχες και εχθροπραξίες. Τόσο το Δίκαιο της Χάγης όσο και το Δίκαιο της Γενεύης χαρακτηρίζουν αρκετές από τις παραβιάσεις των κανόνων τους, αν και όχι όλες, ως εγκλήματα πολέμου. Μάλιστα και σύμφωνα με τον ΟΗΕ, δεν υπάρχει ένα μόνο έγγραφο στο διεθνές δίκαιο που να κωδικοποιεί όλα τα εγκλήματα πολέμου. Ωστόσο, κατάλογοι με το τι συνιστά έγκλημα πολέμου υπάρχουν στις συνθήκες του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και του διεθνούς ποινικού δικαίου και στο διεθνές εθιμικό δίκαιο.
― Οπότε, τι ακριβώς συνιστά έγκλημα πολέμου;
Σύμφωνα με το Καταστατικό της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, τα εγκλήματα πολέμου είναι, εξ ορισμού, σοβαρές παραβιάσεις των Συμβάσεων της Γενεύης του 1949, κυρίως των ακόλουθων πράξεων (κατά ανθρώπων ή περιουσίας που προστατεύονται από τις διατάξεις της Σύμβασης) και ορίζονται ως εξής:
-Δολοφονία εκ προθέσεως
-Βασανιστήρια ή απάνθρωπη μεταχείριση, συμπεριλαμβανομένων των βιολογικών πειραμάτων (το προηγούμενο των Χιτλερικών πειραμάτων αποτελεί το αξεπέραστο προηγούμενο σε αυτή την κατηγορία).
-Πρόκληση μεγάλων δεινών ή σοβαρών τραυματισμών στο σώμα ή την υγεία
-Εκτεταμένη καταστροφή και ιδιοποίηση περιουσίας, που δεν δικαιολογείται από στρατιωτική ανάγκη και πραγματοποιείται παράνομα και αναίτια
-Υποχρέωση αιχµαλώτου πολέµου ή άλλου προστατευόµενου προσώπου να υπηρετήσει στα τάγματα της εχθρικής δύναµης
-Εσκεμμένη στέρηση του δικαιώματος δίκαιης και κανονικής δίκης σε αιχμάλωτο πολέμου ή άλλο προστατευόμενο πρόσωπο
-Παράνομη απέλαση ή μεταφορά ή παράνομος εγκλεισμός
-Ομηρία
― Και τι γίνεται με τους βιασμούς άμαχων Ουκρανών γυναικών; Είναι ο βιασμός επισήμως έγκλημα πολέμου;
Μόλις το 2017 ο βιασμός αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά ως έγκλημα πολέμου από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Τότε είχε εκδώσει μία σημαντική καταδικαστική απόφαση σε βάρος ενός διοικητή, του Jean Pierre Bemba. Ο Bemba ήταν επικεφαλής του Κινήματος για την Απελευθέρωση του Κονγκό και πρώην Αντιπρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό. Τότε κρίθηκε ένοχος για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, μεταξύ των οποίων ο βιασμός και η λεηλασία. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που υπήρξε καταδίκη για «ευθύνη διοίκησης» (command responsibility). Ακόμα και ο ίδιος δεν είχε λάβει μέρος την τέλεση του εγκλήματος, ωστόσο καταδικάστηκε γιατί επέτρεψε την τέλεσή του. Προηγούμενο, λοιπόν, και σε επίπεδο Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου υπάρχει για να κρατά ανοιχτή την πόρτα για την καταδίκη εκατοντάδων σεξουαλικών θηριωδιών που από τον περασμένο Φλεβάρη έχουν λάβει χώρα στην Ουκρανία.
― Πώς διώκονται τα εγκλήματα πολέμου;
Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο «ερευνά και, όπου δικαιολογείται δικάζει άτομα που κατηγορούνται για τα σοβαρότερα εγκλήματα που απασχολούν τη διεθνή κοινότητα: γενοκτονία, εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και το έγκλημα της επίθεσης", σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα του. Αν και τα κράτη μπορούν να ασκούν δικαιοδοσία για τέτοια εγκλήματα, τις τελευταίες δεκαετίες, διεθνή δικαστήρια όπως το ΔΠΔ έχουν ασχοληθεί με τέτοιες υποθέσεις.
Το ΔΠΔ διεύρυνε τον κατάλογο των εγκλημάτων που συνιστούν εγκλήματα πολέμου σύμφωνα με την ιδρυτική του συνθήκη, το Καταστατικό της Ρώμης.
Διαβάζουμε σχετικά στην ιστοσελίδα του ΔΠΔ: "...τα εγκλήματα πολέμου είναι σοβαρές παραβιάσεις των συμβάσεων της Γενεύης στο πλαίσιο ένοπλης σύγκρουσης και περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, τη χρήση παιδιών-στρατιωτών, τη δολοφονία ή τα βασανιστήρια προσώπων, όπως αμάχων ή αιχμαλώτων πολέμου, τη σκόπιμη καθοδήγηση επιθέσεων εναντίον νοσοκομείων, ιστορικών μνημείων ή κτηρίων για τη θρησκεία, την εκπαίδευση, την Τέχνη, την επιστήμη ή προορισμένων για τη διενέργεια σε φιλανθρωπικούς πράξεων».
― Ποια η διαδικασία καταδίκης εγκληματιών πολέμου;
Μετά την τέλεση των εγκλημάτων, το ΔΠΔ διενεργεί προκαταρκτικές εξετάσεις υπό το Γραφείο του Εισαγγελέα, όπου διαπιστώνεται αν έχουν συγκεντρωθεί επαρκείς αποδείξεις για τα εγκλήματα και αν είναι επαρκούς βαρύτητας.
Εάν δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για να χαρακτηριστούν ως εγκλήματα πολέμου ή εάν η κατάσταση δεν εμπίπτει στη δικαιοδοσία του ΔΠΔ, τότε δεν μπορεί να διενεργήσει έρευνα.
Αφού συγκεντρώσει αποδεικτικά στοιχεία και προσδιορίσει έναν ή περισσότερους βασικούς υπόπτους, η Εισαγγελία ζητά από τους δικαστές του ΔΠΔ να εκδώσουν ένταλμα σύλληψης ή κλήση σε απολογία. Στη συνέχεια, κατά το στάδιο της προδικασίας, ο ύποπτος πραγματοποιεί μια πρώτη εμφάνιση όπου τρεις δικαστές προδικασίας επιβεβαιώνουν την ταυτότητα του υπόπτου και διασφαλίζουν ότι κατανοεί τις κατηγορίες. «Μετά την ακρόαση της κατηγορούσας αρχής, της υπεράσπισης και του νομικού εκπροσώπου των θυμάτων, οι δικαστές αποφασίζουν (συνήθως εντός 60 ημερών) αν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για να οδηγηθεί η υπόθεση σε δίκη. Εάν ο ύποπτος δεν συλληφθεί ή δεν εμφανιστεί, μπορούν να γίνουν νομικές παρατηρήσεις, αλλά δεν μπορούν να αρχίσουν οι ακροάσεις».
Με στοιχεία από Alarabiya.net, Politico, Guardian, UN.org
σχόλια