Der Spiegel: Η «σκιά» του Τραμπ και του Ερντογάν πίσω από το τεράστιο τραπεζικό σκάνδαλο της Halkbank στην Τουρκία

«Η Bad Bank του Ερντογάν» απασχολεί το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel που εστιάζει στην περίπλοκη υπόθεση της τουρκικής τράπεζας Halkbank.

«Μία δίκη στη Νέα Υόρκη καλείται να διαλευκάνει ένα διεθνές πολιτικό και οικονομικό θρίλερ: Συμμετείχε η τουρκική τράπεζα Halkbank στην παράκαμψη κυρώσεων κατά του Ιράν; Στην υπόθεση φαίνεται να έχουν εμπλακεί βαθιά ο πρόεδρος Ερντογάν και ο Ντόναλντ Τραμπ».

Εάν καταδικαστεί, η Halkbank απειλείται στη χειρότερη περίπτωση με πρόστιμο ύψους έως 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων ή με αποκλεισμό από το διεθνές διατραπεζικό σύστημα Swift. «Μία από τις μεγαλύτερες τουρκικές τράπεζες δεν θα μπορούσε πλέον να συμμετέχει στις διεθνείς συναλλαγές. Αυτό θα ήταν το τέλος της» σχολιάζει το γερμανικό περιοδικό.

Όμως η υπόθεση ίσως αποδειχτεί πιο σοβαρή για την Τουρκία αφού στην παρούσα συγκυρία η τουρκική οικονομία βρίσκεται σε κρίση. «Μία χρεοκοπία της Halkbnak θα μπορούσε να είναι η οριστική ταφόπλακα».

«Εκατοντάδες χιλιάδες καταθέτες στην Τουρκία θα έχαναν τις οικονομίες τους. Η λίρα θα συνέχιζε να διολισθαίνει. Οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι για τo τουρκικό χρηματοπιστωτικό σύστημα αυτή θα ήταν η μεγαλύτερη κατάρρευση από το 2001, όταν μέσα σε μία νύχτα εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά είχαν οδηγηθεί στην πτώχευση».

Οι αμερικανικές κυρώσεις στο Ιράν, η Halkbank και ο χρυσός της Τουρκίας 

Οι σκληρές κυρώσεις των ΗΠΑ κατά Τεχεράνης, έφεραν τις χώρες που συναλλάσσονταν με το Ιράν μπροστά στο δίλημμα της συμμόρφωσης ή της «ανυπακοής», και η Τουρκία παρά την μακροχρόνια αντιπαλότητά της με το Ιράν, έχει σχέση εξάρτησης για πολύτιμους πόρους όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.

Κατά το παρελθόν η Τουρκία είχε προσπαθήσει να ελιχθεί σε ό,τι αφορά τις κυρώσεις κατά του Ιράν. Το 2012 περιόρισε τις εμπορικές σχέσεις της με την Ισλαμική δημοκρατία από τα 22 δισ. δολάρια ετησίως στα 14 δισ. δολάρια το 2014. 

Αυτό δημιούργησε εμπόδια στις επενδύσεις μεταξύ των δυο χωρών, αν και η Τουρκία βρήκε τρόπους να συνεχίσει να συναλλάσσεται για τα προϊόντα του Ιράν, χρησιμοποιώντας για παράδειγμα την ανταλλαγή προϊόντων-υπηρεσιών ή πληρώνοντας με τοπικό νόμισμα.

Παράλληλα εξακολούθησε την εισαγωγή φυσικού αερίου από το Ιράν, αφού αυτές οι αγορές δεν ήταν αντικείμενο των κυρώσεων - ένας διακανονισμός που έδωσε στο Ιράν την απαραίτητη πρόσβαση σε ξένο συνάλλαγμα.

Η Άγκυρα κατέβαλε τις πληρωμές για το φυσικό αέριο μέσω της Halkbank, μιας τότε μεγάλης τουρκικής τράπεζας και, με τη σειρά του, το Ιράν αγόραζε με αυτά τα χρήματα τουρκικό χρυσό, τον οποίον στη συνέχεια αντάλλαζε με συνάλλαγμα μέσω άλλου ιδρύματος - ένα σύστημα που έγινε γνωστό ως πρόγραμμα ανταλλαγής αερίου με χρυσό.

Ο Ερντογάν ανησύχησε μετά τις έρευνες στις ΗΠΑ. «Και πρέπει να ήταν ξεκάθαρο σε αυτόν πως οι νομικές διαδικασίες κατά της Halkbak δεν ήταν απλώς ένα μικρό χτύπημα για την τουρκική οικονομία. Οι ισχυρισμοί του πως οι κατηγορίες ήταν απλώς προϊόν της γκιουλενικής προπαγάνδας ξαφνικά δεν έμοιαζαν ιδιαίτερα βάσιμη».

Το memo στον Τραμπ και η απόλυση του εισαγγελέα

«Οι ελπίδες του Ερντογάν αναπτερώθηκαν όταν ο Τραμπ μπήκε στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο του 2017» γράφει το περιοδικό Der Spiegel. Μόλις λίγες εβδομάδες μετά την ορκωμοσία του Τραμπ, ο Ρούντι Τζουλιάνι, που ήταν σύμβουλος του προέδρου εκείνη την περίοδο, πέταξε ως την Άγκυρα για να συζητήσει την υπόθεση της Halkbank με τον Ερντογάν. Λίγο αργότερα, ο Τραμπ απέλυσε τον εισαγγελέα Preet Bharara της Νέας Υόρκης που ηγείτο των ερευνών.

Ο πρώην σύμβουλος του Τραμπ σε θέματα εθνικής ασφάλειας Τζον Μπόλτον δήλωσε στον Spiegel πως στους μήνες που ακολούθησαν ήταν «σπάνιες οι περιπτώσεις που δεν προέκυπτε στη συζήτηση η υπόθεση» της Halkbank. Σύμφωνα με τους New York Times, η αμερικανική εταιρεία λόμπι Ballard έλαβε 4,6 εκατομμύρια δολάρια από την τουρκική κυβέρνηση εκ μέρους της Halkbank. 

Στο περιθώριο της G20 στο Μπουένος Άιρες το 2018, o Ερντογάν έδωσε στον Αμερικανό ομόλογό του ένα memo τη νομικής εταιρείας King & Spalding που είχε αναλάβει την Halkbank.  Ο Μπόλτον μεταφέρει πως ο Τραμπ δεν διάβασε στ' αλήθεια το memo αλλά «διαβεβαίωσε τον Ερντογάν πως πίστευε στην αθωότητα της Halkbank». Σύμφωνα με τον Μπόλτον, ο Τραμπ είπε στον Ερντογάν ότι «θα το φροντίσει».

Τον Απρίλιο του 2019, ο τότε Αμερικανός πρόεδρος φέρεται να είπε στον Ερντογάν ότι είχε προσωπικά εμπιστευτεί το ζήτημα στον γενικό εισαγγελέα Γουίλιαμ Μπαρ και τον υπουργό οικονομικών Στίβεν Μνούτσιν. «Πλησιάζουμε κοντά στην επίλυση», φέρεται να είπε επί λέξει στον Ερντογάν κατά τη διάρκεια τηλεφωνικής επικοινωνίας. 

Σύμφωνα με πηγές που επικαλείται το Der Spiegel, ο Μπαρ φέρεται να πίεσε τον διάδοχο του Bharara στην εισαγγελία της Νέας Υόρκης, Geoffrey Berman, να αποφύγει να απαγγείλει κατηγορίες στην τράπεζα. Ο Berman όμως αρνήθηκε να συμμορφωθεί. Ο Μπαρ δεν ήταν διαθέσιμος για κάποιο σχόλιο. 

Σύμφωνα με τον Μπόλτον, το τραπεζικό ίδρυμα ήταν τόσο σίγουρο πως ο Τραμπ θα σταματούσε τη νομική διαδικασία που αρνήθηκε να έρθει σε οποιονδήποτε συμβιβασμό με Αμερικανούς αξιωματούχους.  Τώρα, τα στοιχεία σε βάρος της Halkbank φαίνεται πως είναι «πάρα μα πάρα πολλά» και η κατάρρευση είναι πιθανή. 

Με πληροφορίες από Der Spiegel, Deutsche Welle, New York Times