Σε μια χώρα όπου το μετρητό «βασιλεύει», η φιλοδοξία του πρωθυπουργού Έντι Ράμα να καταργήσει τις συναλλαγές με χαρτονομίσματα έως το 2030 θα ανέτρεπε πλήρως την κοινωνία στην Αλβανία.
Στην περίπτωση όμως που ο Ράμα καταφέρει αυτό που επιδιώκει, η χώρα του θα μπορούσε να γίνει η πρώτη στον κόσμο με πλήρως ψηφιακή οικονομία, χωρίς μετρητά.
Ο βασικός λόγος πίσω από αυτήν την επιδίωξη είναι ότι σήμερα μεγάλο ποσοστό των συναλλαγών γίνεται «κάτω από το τραπέζι». Η εξάλειψη των μετρητών «είναι απόλυτη προτεραιότητα για χώρες με υψηλή αδήλωτη οικονομία και αποσταθεροποιητικά επίπεδα παράνομου χρήματος στο χρηματοπιστωτικό σύστημα», δήλωσε ο Selami Xhepa, καθηγητής οικονομικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Τιράνων.
Το πρόβλημα είναι ότι το τραπεζικό σύστημα και η κοινωνία γενικότερα μπορεί να μην είναι έτοιμα να κάνουν αυτό το άλμα.
Η πλειονότητα των Αλβανών προτιμά να διαχειρίζεται τις οικονομίες της εκτός του τραπεζικού συστήματος, κρύβοντας τα χαρτονομίσματα και επιμένοντας σε πληρωμές με φυσικό χρήμα όπου αυτό είναι δυνατό, αναφέρει το Politico.
Ακόμα και σε ταξιδιωτικούς οδηγούς για την Αλβανία, η φράση «τα μετρητά είναι βασιλιάς» εμφανίζεται συχνά ως συμβουλή προς τους επισκέπτες. Αν και τα μεγάλα καταστήματα ή τα εστιατόρια αλυσίδων δέχονται κάρτες, τα καφέ, τα κομμωτήρια, οι μπουτίκ, οι εταιρείες τηλεφωνίας και τα παντοπωλεία συνήθως δεν δέχονται.
Σε ένα κατάστημα ρούχων στο κέντρο των Τιράνων, όταν δημοσιογράφος του POLITICO προσπάθησε να πληρώσει με κάρτα, η ταμίας κοίταξε με απορία και ρώτησε: «Μετρητά;»
Το ίδιο συνέβη και σε ταξί και σε λεωφορείο.
Η κεντροαριστερή κυβέρνηση θέλει να απαλλάξει την Αλβανία από αυτό που η Έκθεση Χώρας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2024 περιγράφει ως «μεγάλη άτυπη οικονομία» που εμποδίζει την επιχειρηματικότητα και τον ανταγωνισμό (για να μην αναφέρουμε τη μείωση των φορολογικών εσόδων).
Οι εκτιμήσεις τοποθετούν την παραοικονομία - δηλαδή το τμήμα της οικονομίας που δεν καταγράφεται στις επίσημες στατιστικές - μεταξύ 29% και 50% του ΑΕΠ.
Ο γενικός γραμματέας της Ένωσης Τραπεζών Αλβανίας, δήλωσε στο POLITICO ότι η κυβέρνηση και οι θεσμοί πρόκειται να καταρτίσουν σχέδιο για τη μετάβαση στην οικονομία χωρίς μετρητά, με τα επόμενα βήματα να περιλαμβάνουν την επιβολή ανώτατου ορίου για πληρωμές με φυσικό χρήμα, την ένταξη στο σύστημα πληρωμών SEPA της ΕΕ έως τον Οκτώβριο, και την εφαρμογή των άμεσων πληρωμών SEPA σύντομα μετά.
Δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στις τράπεζες
Ένα από τα βασικά εμπόδια είναι ότι οι Αλβανοί απλώς δεν εμπιστεύονται τις τράπεζες. Μια πρόσφατη έρευνα από την Ένωση Τραπεζών Αλβανίας έδειξε ότι μόνο το 34% του πληθυσμού τις εμπιστεύεται. Η Παγκόσμια Τράπεζα ανέφερε ότι λιγότερο από το 50% των Αλβανών διαθέτει τραπεζικό λογαριασμό. Η Τράπεζα της Αλβανίας λέει ότι το 78% «έχει πρόσβαση» σε τραπεζικό λογαριασμό, ποσοστό χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 96%.
Δεν πείθονται όλοι ότι το σχέδιο έχει νόημα. Ο Genc Pollo, συνιδρυτής του αντιπολιτευόμενου Δημοκρατικού Κόμματος και πρώην αναπληρωτής πρωθυπουργός, μιλώντας στο POLITICO χαρακτήρισε την ιδέα «επίθεση στην προσωπική ελευθερία των νόμιμων κατόχων μετρητών».
Αν και συμφώνησε ότι οι αλβανικές τράπεζες μπορεί να είναι «αδέξιες και ακριβές», υποστήριξε ότι η εξυπνότερη ρύθμιση και ο περισσότερος ανταγωνισμός από διαδικτυακές πλατφόρμες πληρωμών και κρυπτονομίσματα θα ήταν καλύτερη λύση από την απαγόρευση των μετρητών. Είχε ελάχιστη ελπίδα ότι μια κοινωνία χωρίς μετρητά θα περιόριζε το ξέπλυμα χρήματος.
Ο Erald Kapri, νεοεκλεγείς βουλευτής του κεντροδεξιού κόμματος «Ευκαιρία», δήλωσε στο POLITICO ότι υποπτεύεται πως πρόκειται για πολιτικό αντιπερισπασμό. «Είναι απλώς μία από εκείνες τις ιδέες του Ράμα για να τραβήξει την προσοχή και να αποσπάσει από τα πραγματικά προβλήματα της χώρας, όπως η διαφθορά ή το υψηλό κόστος ζωής», είπε.
