Κορωνοϊός: Προειδοποίηση για κίνδυνο αύξησης διαταραχών και καταχρήσεων μετά την πανδημία

Μετά την πανδημία του κορωνοϊού, ο κόσμος δεν θα είναι ποτέ ίδιος. Αυτό το επισημαίνουν οι ειδικοί, σε όλους τους τόνους. Πώς θα επηρεάσει όμως τις κοινωνικές σχέσεις; Ο Βασίλης Παυλόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Ψυχολογίας του ΕΚΠΑ επιχειρεί να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα.

«Θα ήταν ουτοπικό να περιμένουμε ότι οι κοινωνικές συμπεριφορές των ανθρώπων δεν θα αλλάξουν, έπειτα από ένα παγκόσμιας εμβέλειας τραυματικό γεγονός», είπε ο κ. Παυλόπουλος μιλώντας στο ΑΠΕ.

«Θεμελιώδεις κανόνες υγιεινής, όπως το πλύσιμο των χεριών, καθιερώθηκαν σε συνθήκες υγειονομικής κρίσης. Δημοφιλή κοινωνικά σενάρια, όπως η χειραψία και το φιλί, δηλώνουν υψηλό βαθμό εμπιστοσύνης ότι οι άνθρωποι μπορούν να μοιραστούν τα μικρόβιά τους, γι' αυτό υποχώρησαν σε προηγούμενες επιδημίες. Ίσως αυτό συμβεί ξανά. Επειδή όμως πρόκειται για ισχυρούς οικουμενικούς συμβολισμούς συναισθημάτων (π.χ. αγάπη) και ιδανικών (π.χ. ειρήνη), είναι θέμα χρόνου να κυριαρχήσουν ξανά...», συμπλήρωσε.

Η πανδημία δεν μας κάνει απαραίτητα καλύτερους

«Η πανδημία δεν θα μας κάνει απαραίτητα καλύτερους ανθρώπους», τόνισε ακόμη ο Βασίλης Παυλόπουλος, σημειώνοντας ότι η ιστορία μας διδάσκει πως δεν υπάρχει τέτοιου είδους συλλογική μάθηση.

«Με άλλα λόγια, η αντίληψη περί γραμμικής εξέλιξης του πολιτισμού είναι μία πλάνη. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι θα γίνουμε οπωσδήποτε χειρότεροι!», πρόσθεσε και σημείωσε ότι μετά την κρίση του κορωνοϊού, το διακύβευμα δεν είναι στα «μικρά», αλλά στα «μεγάλα» πράγματα.

«Θα κάνουμε κάτι για τις απίστευτες ανισότητες που δημιούργησε ο παγκόσμιος καπιταλισμός ή θα αφήσουμε ξανά τις ευάλωτες ομάδες να πληρώσουν το τίμημα; Θα διεκδικήσουμε πίσω τα δικαιώματα που εκχωρήσαμε πρόθυμα στο όνομα της ασφάλειας και της προστασίας ή θα δεχτούμε να εξουσιάζουν τις ζωές μας 2-3 πολυεθνικές;», σχολίασε σχετικά.

Πώς θα αντιδράσουμε στην άρση των μέτρων

Ο Βασίλης Παυλόπουλος εξέφρασε την εκτίμησή του και για το πώς θα αντιδράσει ο κόσμος, όταν αρθούν τα μέτρα περιορισμού που έχουν επιβληθεί για τον κορωνοϊό.

«Φαντάζομαι ότι την αρχική άρνηση και το επακόλουθο σοκ του εγκλεισμού θα ακολουθήσει η ανακούφιση, η εκδραμάτιση του καταπιεσμένου συναισθήματος, η προσπάθεια για λήθη και επιστροφή σε μια "κανονικότητα" που δεν θα είναι βέβαια ίδια επειδή εμείς δεν θα είμαστε ίδιοι», ανέφερε ο αναπληρωτής καθηγητής του ΕΚΠΑ.

«Σε ατομικό επίπεδο, έχει σημασία αν κανείς υπέστη πλήγματα από την πανδημία, π.χ. αν νόσησε ή αν έχασε κάποιο αγαπημένο πρόσωπο. "Ομολογώ πως υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο να πεινάω εγώ ο ίδιος και στο να ζω σε τόπο όπου ο κόσμος πεινάει" σημειώνει ο Μπρεχτ. Για να καταλήξει ωστόσο: "...στο κάτω-κάτω για τους άλλους δεν έχει τόση σημασία αν εγώ πεινάω, έχει όμως μεγάλη σημασία ότι είμαι εναντίον της πείνας". Αυτό το πρότυπο της κοινωνικής αλληλεγγύης θα είναι το στοίχημα των κοινωνιών στη μετα-COVID-19 εποχή. Εξάλλου, όπως διαπιστώνουν οι κοινωνικοί ανθρωπολόγοι, είναι η φροντίδα -όχι η τεχνολογία, η θρησκεία ή οτιδήποτε άλλο- το πιο πρώιμο ίχνος του ανθρώπινου πολιτισμού», σημείωσε ακόμη.

Φόβος για αύξηση διαταραχών και κακοποίησης

Ο Βασίλης Παυλόπουλος εξέφρασε τον φόβο ότι μετά την πανδημία, θα αυξηθούν οι διαταραχές, οι καταχρήσεις, αλλά και οι μορφές κακοποίησης.

«Το βραχυπρόθεσμο αποτύπωμα θα είναι σίγουρα αυτό του τραύματος. Οι επιπτώσεις από την παρατεταμένη έκθεση στο στρες δεν φαίνονται τόσο στην κρίσιμη περίοδο που ο οργανισμός επιστρατεύει το σύνολο των δυνάμεών του για να ανταπεξέλθει, όσο αφού υποχωρήσει ο πιεστικός παράγοντας», σημείωσε.

«Ψυχοσωματικά συμπτώματα, διαταραχές συναισθήματος, κατάχρηση ουσιών, αλλά και διάφορες μορφές κακοποίησης φοβάμαι ότι θα αυξηθούν. Γι' αυτό είναι σημαντικό να υπάρξει σοβαρή ενίσχυση των δομών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης. Εξάλλου, αν κάτι θα μπορούσε να μας διδάξει αυτή η πανδημία, είναι η σημασία ενός ανθρωποκεντρικού συστήματος πρόνοιας και η ανάγκη για επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό και ρωμαλέες δημόσιες υποδομές υγείας. Είμαι σίγουρος ότι αρκετοί θα προσπαθήσουν να ξεχάσουν αυτά τα διδάγματα γιατί απλώς κοστίζουν...», πρόσθεσε.

Γιατί κάποιοι αψηφούν τα μέτρα

Όσο όμως συνεχίζεται η καραντίνα, υπάρχουν και οι περιπτώσεις κάποιων ανθρώπων που αψηφούν τα περιοριστικά μέτρα. Ο κ. Παυλόπουλος επιχείρησε να ερμηνεύσει αυτή τη διαφορετική στάση.

«Τα κίνητρα για την εκδήλωση όμοιων συμπεριφορών μπορεί να είναι αρκετά διαφορετικά. Κάποιοι άνθρωποι πιστεύουν ότι επηρεάζονται λιγότερο από τον υποθετικό μέσο όρο της κοινωνίας: "αυτά συμβαίνουν στους άλλους", λένε. Συχνά μάλιστα οι "άλλοι" επενδύονται με αποκλίνοντα χαρακτηριστικά (π.χ. είναι σωματικά/ψυχικά ασθενείς ή μειονότητες) για να "θωρακιστούμε" από την πιθανότητα να τους μοιάζουμε και, άρα, να μας συμβούν τα ίδια άσχημα πράγματα», δήλωσε.

«Μια άλλη ερμηνεία εστιάζει στην άρνηση ως στρατηγική διαχείρισης αγχογόνων καταστάσεων. Ανάλογες -δυστυχώς, το ίδιο αναποτελεσματικές- στρατηγικές είναι η εκλογίκευση, η "μαγική" σκέψη ή η πίστη σε θεωρίες συνωμοσίας. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η πηγή του άγχους υποβαθμίζεται ή μετατίθεται σε εξωτερικούς παράγοντες (π.χ. αποδιοπομπαίους τράγους), ώστε να μειώσουμε την εσωτερική δυσφορία», συμπλήρωσε.

Η απειλή ωθεί σε εσωστρέφεια

Τα κοινά προβλήματα δεν συνεπάγονται απαραίτητα κοινή διαχείριση, δήλωσε ο αναπληρωτής καθηγητής Ψυχολογίας, το ερώτημα αν η παγκόσμια κοινότητα θα προετοιμαστεί ώστε να έχει κοινές δράσεις και απαντήσεις για ανάλογα φαινόμενα στο μέλλον.

«Η μέχρι τώρα εμπειρία δείχνει ότι το αίσθημα απειλής ωθεί τις κοινωνίες στην εσωστρέφεια. Διαπιστώνουμε ότι στην πανδημία του COVID-19 οι ηγέτες των ισχυρών κρατών έχουν δείξει ελάχιστο ενδιαφέρον για συνεργασία, ενώ ο ρόλος των διεθνών οργανισμών είναι περίπου συμβολικός. Εξάλλου, το κοινωνικο-δημογραφικό προφίλ των θυμάτων δείχνει εμφατικά ότι η απειλή της ασθένειας μπορεί να είναι παγκόσμια, αλλά η θεραπεία της έχει "ταξικό" πρόσημο. Εκτός από τους ηλικιωμένους και τους ανοσοκατεσταλμένους, οι ευάλωτες ομάδες περιλαμβάνουν φτωχούς, μειονότητες και άτομα με περιορισμένη πρόσβαση σε πόρους και φτωχές συνθήκες υγιεινής», συμπλήρωσε ο κ. Παυλόπουλος.

Με πληροφορίες από το ΑΠΕ