Μια νέα, επαναστατική θεραπευτική επιλογή για την πρόληψη του HIV/AIDS έλαβε το τελικό «πράσινο φως» από τις αμερικανικές ρυθμιστικές αρχές, σηματοδοτώντας μια ιστορική καμπή στην πορεία αντιμετώπισης του ιού που επηρεάζει σχεδόν 40 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.
Πρόκειται για το φάρμακο λενακαπαβίρη (lenacapavir), ένα αντι-ιικό σκεύασμα που χορηγείται ανά έξι μήνες με ενέσιμη μορφή, προσφέροντας σχεδόν 100% προστασία από τον HIV, σύμφωνα με τα αποτελέσματα κλινικών δοκιμών. Το φάρμακο ανήκει στην κατηγορία των αναστολέων καψιδίου, αναστέλλει τη δράση του ιού στο αρχικό στάδιο πολλαπλασιασμού και, μέχρι πρόσφατα, χρησιμοποιούνταν μόνο για ασθενείς με ανθεκτικά στελέχη HIV που δεν ανταποκρίνονταν στις κλασικές θεραπείες.
Η νέα απόφαση της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) αφορά την προληπτική χρήση της λενακαπαβίρης σε υγιή άτομα που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο έκθεσης στον ιό, επεκτείνοντας σημαντικά τις θεραπευτικές επιλογές στον τομέα της προφύλαξης (PrEP).
Η επικεφαλής του προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για τον HIV/AIDS (UNAIDS), Ουίνι Μπιανίμα, χαρακτήρισε την έγκριση ως «ορόσημο», καλώντας την παρασκευάστρια εταιρεία Gilead Sciences να διασφαλίσει ευρεία και οικονομικά προσβάσιμη διάθεση του φαρμάκου παγκοσμίως. Στις ΗΠΑ, το κόστος της θεραπείας ανέρχεται σήμερα στα 28.000 δολάρια ανά έτος, ποσό που καθιστά αδύνατη την εφαρμογή της σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, όπου εντοπίζονται τα περισσότερα από τα 1,3 εκατομμύρια νέα κρούσματα HIV κάθε χρόνο.
Σε απάντηση των πιέσεων, η Gilead ανακοίνωσε ότι παραχωρεί άδεια παραγωγής γενοσήμων σε έξι φαρμακοβιομηχανίες, ώστε να καταστεί δυνατή η διάθεση της θεραπείας σε 120 αναπτυσσόμενες χώρες, χωρίς καταβολή πνευματικών δικαιωμάτων. Μέχρι την κυκλοφορία των γενοσήμων, η εταιρεία δηλώνει ότι θα διαθέτει το φάρμακο χωρίς κέρδος στις πιο φτωχές χώρες.
Παρόλα αυτά, το UNAIDS υπογραμμίζει ότι το κόστος παραμένει τροχοπέδη. Επικαλούμενο πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στην ιατρική επιθεώρηση The Lancet HIV, τονίζει ότι η ετήσια τιμή της λενακαπαβίρης θα μπορούσε να μειωθεί ακόμη και στα 25 δολάρια, καθιστώντας την προσιτή και ρεαλιστική για τα δημόσια συστήματα υγείας των αναπτυσσόμενων χωρών.
Ελπίδα για τον παγκόσμιο αγώνα κατά του HIV
Η λενακαπαβίρη ανακηρύχθηκε το 2024 ως «επιστημονικό επίτευγμα της χρονιάς» από το περιοδικό Science, αναγνωρίζοντας τη δυνητική της συμβολή στην πρόληψη μιας από τις μακροβιότερες και θανατηφόρες επιδημίες των τελευταίων δεκαετιών.
Καθώς ο ιός HIV παραμένει ενεργός σε πολλές περιοχές του πλανήτη και με χιλιάδες νέα κρούσματα καθημερινά, η διάθεση ενός μακράς διάρκειας και υψηλής αποτελεσματικότητας προληπτικού φαρμάκου ενδέχεται να αλλάξει τα δεδομένα στη δημόσια υγεία — εφόσον η ισότητα στην πρόσβαση μετατραπεί από σύνθημα σε πραγματικότητα.