Παρά τη χαριτωμένη του όψη που παραπέμπει σε ακίνδυνο, αργό και νωθρό θηλαστικό, ο ιπποπόταμος είναι ένα από τα πιο εχθρικά πλάσματα του ζωικού βασιλείου και το πιο φονικό -μετά τα κουνούπια- της Αφρικής.
«Με εξαίρεση τα κουνούπια, οι ιπποπόταμοι είναι το πιο επικίνδυνο ζώο στην Αφρική, εκείνο που σκοτώνει τους περισσότερους ανθρώπους» εξηγεί ο Νικολά Ματεβόν, καθηγητής ζωικής συμπεριφοράς στο πανεπιστήμιο του Σεν-Ετιέν στη Γαλλία. «Οι άνθρωποι τούς υποτιμούν. Κολυμπούν πολύ γρήγορα και δε διστάζουν να επιτεθούν σε σκάφη. Βρίσκονται στο νερό την περισσότερη ώρα, αλλά μπορούν και εκτός νερού να κινηθούν πολύ γρήγορα. Μπαίνοντας στο έδαφός τους μπορεί να αποδειχτεί πολύ επικίνδυνο» προσθέτει.
Παρά την επικινδυνότητά τους, όμως, οι ιπποπόταμοι προειδοποιούν, κυρίως με ήχους, τους ξένους για τις απειλητικές τους διαθέσεις.
Ο δρ. Ματεβόν και οι συνεργάτες του επιχειρούν να καταγράψουν και να αποκωδικοποιήσουν τι σημαίνουν οι δυνατοί ήχοι των μεγάλων θηλαστικών. Τα ευρήματά τους, που δημοσιεύτηκαν την περασμένη Δευτέρα στην επιθεώρηση Current Biology, υποδεικνύουν πως οι ιπποπόταμοι μπορούν να ξεχωρίσουν τους φίλους από τους γνωστούς και τους γνωστούς από τους ξένους.
Οι ιπποπόταμοι και η κοινωνική δομή και οργάνωσή τους είναι ακόμη ελάχιστα κατανοητά και δύσκολα ερευνήσιμα για τους επιστήμονες. Τη νύχτα βγαίνουν την ξηρά για να τραφούν και την ημέρα επιστρέφουν στο νερό, συγκεντρωμένοι σε ομάδες με το κυρίαρχο αρσενικό να προστατεύει τα θηλυκά και τα νεότερα της αγέλης. Ωστόσο, ο δρ. Ματεβόν και η ομάδα του επέμειναν, μελετώντας τα ζώα του καταφυγίου Μαπούτο στη Μοζαμβίκη.
Οι ερευνητές, με προσοχή και από απόσταση περίπου 75 μέτρων, κατέγραψαν τους ιπποπόταμους σε επτά νερόλακους της περιοχής, με τη χρήση εξελιγμένου οπτικοακουστικού εξοπλισμού, σχεδιασμένου να ανιχνεύει και τους πιο απομακρυσμένους ήχους. Στη συνέχεια, αναπαρήγαγαν αυτούς τους ήχους στα μέλη της αγέλης, καταγράφοντας την αντίδρασή τους.
Διαπίστωσαν πως οι ιπποπόταμοι είναι πολύ θορυβώδεις και το επικοινωνιακό ρεπερτόριό τους περιλαμβάνει γρυλίσματα, μουγκρητά και τσιρίγματα. Οι δυνατοί ήχοι ξεφυσήματος θεωρείται πως χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν την παρουσία τους, αν και η κοινωνική τους λειτουργία δεν έχει αποσαφηνιστεί.
Σε δέκα μεμονωμένα πειράματα, οι επιστήμονες κατέγραψαν τις αντιδράσεις των ιπποπόταμων σε τρεις περιπτώσεις:
- αναπαράγοντας τη φωνή ενός ιπποποτάμου στο κοπάδι του,
- τη φωνή ενός ιπποποτάμου άλλης ομάδας στο αρχικό κοπάδι και
- τη φωνή ενός ξένου ιπποποτάμου από άλλο νερόλακο.
Τα ογκώδη θηλαστικά αντέδρασαν στους ήχους απαντώντας, προσπαθώντας να προσεγγίσουν την πηγή ήχου, ή μαρκάροντας την περιοχή τους αφοδεύοντας και περιστρέφοντας τη μικρή τους ουρά για να διασπείρουν τα περιττώματα.
Τα ζώα απάντησαν και στις τρεις περιπτώσεις των ηχογραφημένων ήχων. Η ένταση της απόκρισής τους ήταν η χαμηλότερη όταν πίστευαν πως άκουγαν μέλη της αγέλης τους και υψηλότερη για μακρινούς ξένους.
Στις συμπεριφοριστικές μελέτες, είναι δύσκολο να διατηρήσεις την αντικειμενικότητα, εξηγεί ο δρ. Ματεβόν. «Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να φανταστείς πράγματα που δεν υπάρχουν. Οπότε πρέπει να πάρεις κάποιες προφυλάξεις» τόσο στην τεχνική συγκέντρωσης στοιχείων όσο και στις μεθόδους ερμηνείας τους, προσθέτει ο ίδιος.
Πριν από κάθε ηχογράφηση, οι ερευνητές περίμεναν έως ότου τα ζώα ησυχάσουν πλήρως. Πέντε διαφορετικοί παρατηρητές έκαναν εκτιμήσεις και συνέκριναν τα αποτελέσματά τους. Οι ίδιοι οι ερευνητές που δεν ενεπλάκησαν στη διαδικασία της καταγραφής, εκτίμησαν τις απαντήσεις των ζώων σε μια κλίμακα τριών βαθμών και τριών κριτηρίων: την απόσταση από την πηγή ήχου, το βαθμό διασποράς κοπράνων και τον αριθμό κραυγών-απαντήσεων.
Η έρευνα ίσως συμβάλλει στην προστασία του είδους, καθώς οι πληθυσμοί ιπποπόταμων μειώνονται και η Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης (International Union for Conservation of Nature) τους κατατάσσει στα ευάλωτα είδη.
«Το εύρημα πως οι ιπποπόταμοι δείχνουν ισχυρότερες συμπεριφορικές αντιδράσεις στο κάλεσμα ενός άγνωστου ιπποποτάμου μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις προσπάθειες προστασίας» εκτιμά η Ντιάνα Ράις, ερευνήτρια στη συμπεριφορά ζώων και καθηγήτρια ψυχολογίας στο Κολέγιο Χάντερ της Νέας Υόρκης. «Ίσως αποδειχτεί σημαντικό και επωφελές για την εξοικείωση των ιπποποτάμων -που ίσως χρειαστεί να μεταφερθούν σε άλλες περιοχές για λόγους προστασίας- στα καλέσματα άγνωστων ομοειδών τους που θα συναντήσουν στις νέες τους τοποθεσίες».
Η έρευνα, μεταξύ άλλων, υπογραμμίζει πως υπολείπεται πολλή ακόμη έρευνα για την πλήρη κατανόηση της συμπεριφοράς και της κοινωνικής αλληλεπίδρασης των μεγάλων θηλαστικών.
Με πληροφορίες από New York Times
