Αφού υφάνουν τον λεπτό, σχεδόν διάφανο ιστό τους, κάποιες αράχνες φαίνεται πως δεν σταματούν εκεί. Η λεγόμενη σφαιροποιός αράχνη (orb weaver) συχνά προσθέτει «διακοσμητικά στοιχεία», φτιαγμένα κυρίως από μετάξι, αλλά μερικές φορές και από υπολείμματα εντόμων ή απορριμμένους εξωσκελετούς άλλων ζωυφίων.
Παρότι οι περισσότεροι ιστοί των αραχνών είναι λεπτοί και δυσδιάκριτοι, οι σφαιροποιές συνηθίζουν να προσθέτουν έντονα, ορατά μοτίβα, γνωστά ως stabilimenta, δηλαδή διακοσμητικά σχέδια από μετάξι. Άλλοτε έχουν σχήμα ζιγκ-ζαγκ, άλλοτε θυμίζουν κυκλικό δίσκο γεμάτο κλωστές, ή ακόμη ένα μεγάλο «Χ» στο κέντρο του ιστού.
Μια νέα έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό PLOS One επιχειρεί να δώσει μια διαφορετική εξήγηση για το γιατί οι αράχνες πλέκουν αυτά τα περίεργα σχέδια: «Είναι ένα θέμα για το οποίο οι επιστήμονες φαίνεται να απολαμβάνουν να διαφωνούν» λέει ο Gabriele Greco, φυσικός στο Σουηδικό Πανεπιστήμιο Αγροτικών Επιστημών και συγγραφέας της μελέτης. «Κι εγώ ήμουν αρκετά ανόητος για να ασχοληθώ μαζί του», προσθέτει χαμογελώντας.
Αράχνες: Πώς υφαίνουν τον ιστό τους
Υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι τα διακοσμητικά σχέδια αποσπούν την προσοχή πουλιών ή σφηκών που κυνηγούν αράχνες. Οι αράχνες, γνωστές για την ικανότητά τους να δονούν τον ιστό τους και να θολώνουν έτσι το σχέδιο, μπορούν να διαφύγουν μέσα από μικρές τρύπες ή πηδώντας μακριά.
Άλλες θεωρίες υποστηρίζουν ότι τα stabilimenta συλλέγουν νερό ή παραπλανούν τα έντομα αντανακλώντας υπεριώδες φως.
Μπορεί να μην είναι ακόμη σαφές αν οι αράχνες το κάνουν για προστασία ή για αισθητική, αλλά ένα είναι βέβαιο: όπως σχολιάζουν οι New York Times, λίγοι «εσωτερικοί διακοσμητές» της φύσης έχουν τόσο ιδιαίτερο γούστο.
Η σφηκοειδής αράχνη
Ο δρ. Gabriele Greco εξεπλάγη όταν ανακάλυψε πως δεν υπήρχαν πολλές επιστημονικές έρευνες σχετικά με το πώς τα «διακοσμητικά σχέδια» επηρεάζουν τη δομή, την κίνηση και τις δονήσεις των ιστών των αραχνών. Έτσι, μαζί με την ερευνητική του ομάδα, αποφάσισαν να μελετήσουν τους ιστούς της λεγόμενης «σφηκοειδούς αράχνης» (wasp spiders) στο νησί της Σαρδηνίας.
Ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης, ο Ιταλός φυσιοδίφης Luigi Lenzini, πέρασε δύο χρόνια καταγράφοντας τα μοτίβα αυτών των αραχνοειδών. Περίπου το 50% των ιστών που παρατήρησε είχαν διακοσμητικά μοτίβα: άλλοτε νήματα σε σχήμα ζιγκ-ζαγκ ανάμεσα σε δύο ακτίνες του ιστού, κι άλλοτε μια συμπαγής «πλατφόρμα» από πυκνές, μπερδεμένες ίνες στο κέντρο.
Οι αράχνες μπορούν να αντιλαμβάνονται τη λεία τους μέσω των δονήσεων, που μεταδίδονται κατά μήκος των νημάτων. Επίσης, ρυθμίζουν την τάση του μεταξιού, αλλάζοντας έτσι τον τρόπο που τα κύματα δόνησης ταξιδεύουν στον ιστό. Η ομάδα του δρ. Greco υπέθεσε ότι τα μοτίβα αυτά, ίσως επηρεάζουν την ταχύτητα και την απόσταση που διανύουν αυτά τα σήματα.
Για να το ελέγξουν, χρησιμοποίησαν ένα πρόγραμμα υπολογιστικής προσομοίωσης, δημιουργώντας εικονικούς ιστούς με και χωρίς stabilimenta. Αρχικά, δεν παρατήρησαν σημαντικές διαφορές στον τρόπο που οι δονήσεις μεταδίδονταν. «Περιμέναμε να βρούμε κάτι πιο ξεκάθαρο» παραδέχθηκε ο ερευνητής.
Στη συνέχεια, ένας από τους επιτηρητές της έρευνας πρότεινε στην ομάδα να δοκιμάσει μοντέλα όπου οι δονήσεις ξεκινούν πλάγια, και όχι κάθετα, ως προς τα σπειροειδή νήματα. Σ’ αυτή την περίπτωση, τα μοντέλα έδειξαν ότι όταν υπάρχει stabilimentum στο κέντρο του ιστού, σαν μια πυκνή μάζα μεταξιού, ορισμένες δονήσεις που υπό άλλες συνθήκες θα χάνονταν, μπορούν να μεταδοθούν στην απέναντι πλευρά του ιστού, όπου η αράχνη μπορεί να τις ανιχνεύσει. Με απλά λόγια, το «διακοσμητικό σχέδιο» βελτιώνει και τη «συνδεσιμότητα» του ιστού.
Αυτό, όπως σχολιάζει ο Todd Blackledge, βιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Akron, επανέρχεται σε μια παλιά θεωρία για τα stabilimenta, ότι επηρεάζουν τη σταθερότητα και άλλες μηχανικές ιδιότητες του ιστού, και τη φέρνει στη σύγχρονη εποχή. Ωστόσο, τονίζει ότι δεν είναι σαφές κατά πόσο οι προσομοιώσεις αποτυπώνουν την πραγματική συμπεριφορά των ιστών, αφού οι εικονικοί ιστοί ήταν τέλεια κυκλικοί, ενώ οι πραγματικοί είναι συνήθως ασύμμετροι και πιο μακρόστενοι στη βάση.
Ο Fritz Vollrath, εξελικτικός βιολόγος του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, που δεν συμμετείχε στην έρευνα, πρόσθεσε: «Το παράδοξο των stabilimenta δεν έχει ακόμη λυθεί».
Οι συγγραφείς της μελέτης δηλώνουν ότι ετοιμάζουν πλέον πειράματα πεδίου, για να δοκιμάσουν στην πράξη τους ιστούς, προκαλώντας δονήσεις και μετρώντας τα αποτελέσματα.
Με πληροφορίες από New York Times
