Στον παγωμένο κόσμο της Ανταρκτικής, οι πιγκουίνοι αποτελούν ένα από τα αγαπημένα και πιο ενδιαφέροντα πλάσματα της επιστήμης.
Μία από τις συμπεριφορές που κάνει τους πιγκουίνους να ξεχωρίζουν, είναι οι δεσμοί αφοσίωσης των ζευγαριών.
Οι εικόνες με θηλυκούς και αρσενικούς πιγκουίνους να στέκονται πλάι πλάι μέσα στο χιόνι ή να προστατεύουν μαζί ένα μικρό αυγό έχουν καλλιεργήσει την ιδέα ότι οι πιγκουίνοι «μένουν μαζί για πάντα». Κληθείσα να απαντήσει στο «εάν οι πιγκουίνοι είναι μονογαμικοί», η επιστήμη δείχνει μια πιο σύνθετη που θυμίζει την ανθρώπινη πραγματικότητα.
Σύμφωνα με το National Geographic, τα περισσότερα είδη πιγκουίνων πράγματι σχηματίζουν μακροχρόνιους δεσμούς. Επιστρέφουν στην ίδια αποικία κάθε χρόνο και συχνά αναζητούν τον ίδιο σύντροφο με τον οποίο είχαν ήδη επιτυχία στην αναπαραγωγή. Αυτή η συμπεριφορά δεν πηγάζει τόσο από «ρομαντισμό», όσο από καθαρά οικολογική στρατηγική: η φροντίδα των αυγών και των νεοσσών είναι μια εξαιρετικά απαιτητική διαδικασία, που χρειάζεται τη συνεργασία και των δύο γονιών. Το θηλυκό και το αρσενικό εναλλάσσονται στη θέρμανση του αυγού και στην αναζήτηση τροφής· χωρίς αυτή τη συνεργασία, η επιβίωση του μικρού θα ήταν σχεδόν αδύνατη.
Ωστόσο, όπως επισημαίνουν οι ερευνητές της Encyclopaedia Britannica και αναλύσεις που είναι δημοσιευμένες στο Nature, η μονογαμία των πιγκουίνων είναι κοινωνική και όχι απόλυτα γενετική. Δηλαδή, τα ζευγάρια παραμένουν πιστά μεταξύ τους κατά τη διάρκεια μιας αναπαραγωγικής περιόδου, όμως δεν είναι σπάνιο να χωρίσουν ή να αλλάξουν σύντροφο την επόμενη χρονιά. Στο είδος των Emperor penguins, για παράδειγμα, μόλις το 15% των ενηλίκων επανενώνεται με τον ίδιο σύντροφο σε διαδοχικές περιόδους, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε το ScienceAlert. Στους King penguins, το ποσοστό αυτό πέφτει ακόμη περισσότερο, με περισσότερα από 80% των ζευγαριών να «χωρίζουν» μετά τη γέννα, όπως καταγράφει το Penguins International. Οι λόγοι δεν είναι συναισθηματικοί, αλλά πρακτικοί: αν το ταίρι δεν εμφανιστεί εγκαίρως στην αποικία ή αν η προηγούμενη αναπαραγωγή δεν ήταν επιτυχής, ο πιγκουίνος θα αναζητήσει νέο σύντροφο.
Είναι στρατηγική επιβίωσης;
Αυτό που κρατούν σταθερό οι επιστήμονες είναι πως η μονογαμία στους πιγκουίνους λειτουργεί ως στρατηγική επιβίωσης. Όσο πιο αποτελεσματική η συνεργασία και όσο μεγαλύτερη η επιτυχία στην ανατροφή των νεοσσών, τόσο πιο πιθανό είναι το ζευγάρι να ξανασμίξει. Μέσα στο αφιλόξενο περιβάλλον του Νότιου Ημισφαιρίου, η αφοσίωση δεν είναι ρομαντική επιλογή - είναι ο πιο λογικός δρόμος για να συνεχιστεί η ζωή.
«Η σύντομη απάντηση είναι όχι, οι πιγκουίνοι δεν είναι πραγματικά μονογαμικοί», έχει δηλώσει η Έμμα Μαρκς, συμπεριφορική οικολόγος στο Πανεπιστήμιο του Ώκλαντ στη Νέα Ζηλανδία, η οποία μελετά τη συμπεριφορά αναπαραγωγής και την επιλογή συντρόφου σε αποικιακά αναπαραγωγικά είδη - πουλιά που συγκεντρώνονται σε τεράστιες αποικίες για να φωλιάσουν. «Τα αποικιακά αναπαραγόμενα είδη, όπως οι πιγκουίνοι, μπορεί να είναι μονογαμικά, στο βαθμό που έχουν έναν σύντροφο με τον οποίο φωλιάζουν και μεγαλώνουν τα μικρά τους κάθε σεζόν», πρόσθεσε, μιλώντας στο Live Science. «Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν "εξωγαμιαίες δραστηριότητες"».
Τα ζευγάρια που σχηματίζονται και συνεργάζονται αποτελεσματικά στην ανατροφή των μικρών τους έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας - και άρα περισσότερες πιθανότητες να ξανασμίξουν την επόμενη περίοδο αναπαραγωγής. Οι πιγκουίνοι ζουν σε ακραία περιβάλλοντα, με χαμηλές θερμοκρασίες, δυνατούς ανέμους και περιορισμένη πρόσβαση σε τροφή. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, η συνεργασία των δύο γονιών είναι κρίσιμη.
Ο ένας μένει πίσω να προστατεύει το αυγό από το ψύχος, ενώ ο άλλος κολυμπά για μέρες στη θάλασσα αναζητώντας τροφή. Αυτό το σύστημα λειτουργεί μόνο όταν υπάρχει εμπιστοσύνη και «δεσμός» μεταξύ των δύο. Έτσι, η αφοσίωση στο ταίρι και η επανασύνδεση κάθε χρόνο δεν είναι ρομαντική σταθερά - είναι μηχανισμός επιβίωσης του είδους. Οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει ότι όσο πιο επιτυχημένη είναι η αναπαραγωγή ενός ζευγαριού, τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να ξαναενωθεί την επόμενη χρονιά. Η μονογαμία, λοιπόν, στους πιγκουίνους είναι βιολογική λογική: μέσα σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον, η σταθερότητα αυξάνει τις πιθανότητες της ζωής να συνεχιστεί.
Με πληροφορίες από National Geographic, ScienceAlert, Live Science
