Μια εξαίσια κατασκευή

Μια εξαίσια κατασκευή Facebook Twitter
0

Η παράσταση του μολιερικού Αμφιτρύωνα, όπως τη σκηνοθέτησε ο μοναδικός Λευτέρης Βογιατζής για το μεγάλο θέατρο της Επιδαύρου, μου προκάλεσε το ίδιο ερώτημα με μια άλλη παράσταση, κλειστού χώρου αυτή, που είδαμε το φετινό καλοκαίρι στο Φεστιβάλ Αθηνών. Αναφέρομαι στη Δεσποινίδα Ζιλί που σκηνοθέτησε για τη βερολινέζικη Schaubühne η Κέιτι Μίτσελ. Και η μία και η άλλη παράσταση, τόσο διαφορετικές μεταξύ τους, πρότειναν τη μετακίνηση της προσοχής μας από το έργο και τις ερμηνείες στηνκατασκευή της παράστασης και ως εκ τούτου στο όραμα (ας μου συγχωρεθεί η χρήση μιας τόσο κακοποιημένης λέξης) του σκηνοθέτη.

Είναι και οι δύο παραστάσεις σκηνοθέτη, όχι έργου και ηθοποιών. Η δομή της παράστασης αναδεικνύεται σε βασικό πλεονέκτημά της – μια ριψοκίνδυνη επιλογή.

Εξηγούμαι: κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα εκδηλώθηκε με πολλούς τρόπους η ανάγκη να ξεφύγει η πρόσληψη λογοτεχνικών και δραματικών έργων από τις συνήθως επιφανειακές φιλολογικές προσεγγίσεις και το ηθικοδιδακτικό πρίσμα ερμηνείας που εστίαζε στην υπόθεση, στο θέμα, και αγνοούσε τη δομή, τη μορφή.

Σταδιακά, οι εξελίξεις στην τέχνη του λόγου και της σκηνής οδήγησαν στην παραδοχή ότι μορφή και περιεχόμενο αποτελούν αδιαχώριστα στοιχεία ταυτότητας και αυθεντικότητας του έργου, και συνεπώς δεν μπορεί κάποιος να το απολαύσει στην καλλιτεχνική του πληρότητα, αν είναι ανίκανος να εκτιμήσει τη μορφολογική/δομική αρτιότητα ή μοναδικότητά του.

Ειδικά στο θέατρο η ενασχόληση με το κλασικό ρεπερτόριο, με τις μορφολογικές ιδιαιτερότητες έργων που γράφτηκαν και παρουσιάστηκαν άλλες εποχές (ακόμη και πολλούς αιώνες πριν), πολυπαιγμένων και μη, ώθησε αρκετούς σκηνοθέτες να εστιάσουν την προσοχή τους από την υπόθεση, που υποτίθεται είναι γνωστή σε όλους, στην κατασκευή της νέας σκηνικής ερμηνείας. Που σημαίνει ότι αν, δουλεύοντας την παράσταση, απευθύνονταν σ’ ένα νοερό σύνολο θεατών, αυτοί προφανώς ανήκαν στους λίγους που έχουν τόσο καλή και βαθιά σχέση με το θέατρο, ώστε να προσέρχονται σ’ αυτό για να δουν τη σκηνοθετική σύλληψη και πραγμάτωση.

Εκπληκτική στη σύλληψη, με αδυναμίες στη σκηνική υλοποίηση, η Δεσποινίς Ζιλί, όπως την είδε η Κέιτι Μίτσελ, ήταν μια επίδειξη σκηνοθετικής πρωτοτυπίας στην κατασκευή. Τόσο τα πρόσωπα του έργου όσο και οι ηθοποιοί, εξαφανίστηκαν. Κάτι ανάλογο συνέβη και με τον Αμφιτρύωνα του Βογιατζή, κατά τη γνώμη μου. Η παράστασή του ήταν μια εξαίσια κατασκευή, που διεκδικούσε διαρκώς την προσοχή του θεατή και δεν επέτρεψε στους ηθοποιούς να αφηγηθούν άμεσα και απευθείας την κωμικοτραγική ιστορία δύο ηρώων που βρέθηκαν ξαφνικά χωρίς ταυτότητα, χωρίς ζωή, θύματα της άνωθεν, χωρίς ίχνος ηθικού ενδοιασμού, βίας των θεών.

Στο βάθος της σκηνής κυριαρχεί η απλή κορνίζα μιας αυλαίας υπόλευκης, αραχνοΰφαντης, που, φωτιζόμενη από πίσω, επέτρεπε να ξεχωρίζουν τα σχήματα των αρχαίων ερειπίων.

Άλλοτε, πάλι, ανακαλούσε το Θέατρο Σκιών, με τους ηθοποιούς να παίζουν προφίλ σαν μαύρες σκιές.

Στη μέση της ορχήστρας ένα παλιό, σκεβρωμένο γαϊτανάκι είναι το σκηνικό αντικείμενο που καθορίζει τη σκηνοθετική σύλληψη - με τον ίδιο τρόπο που στο καρουζέλ χτυπούσε η καρδιά του Ερωτόκριτου του Λιβαθινού.

Η καλαίσθητη σκηνογραφία της Εύας Μανιδάκη υπηρέτησε τη σκηνοθετική άποψη ιδανικά. Η παράσταση του Βογιατζή ήταν ένας ύμνος στο θέατρο, στην τέχνη που στηρίχτηκε στην αρχετυπική στον άνθρωπο ανάγκη για παιχνίδι και μίμηση. Ίσως γι’ αυτό οι πρώτοι ήχοι που έβγαλαν οι ηθοποιοί δεν ήταν λέξεις αλλά «προγλωσσικές» εκφράσεις, φωνούλες σαν ζώων. Όχι λόγος, όχι αλεξανδρινός δωδεκασύλλαβος με ομοιοκαταληξία ή χωρίς, όχι κλασικιστικός ορθολογισμός! Αντ’ αυτού, ένα σκηνικό άθυρμα για τις δυνάμεις που παράλογα καθορίζουν τις ζωές μας.

Ο Ερμής εισέρχεται και είναι ο Χρήστος Λούλης σε ξυλοπόδαρα - ποιος νοιάζεται τι λέει. Μπαίνει η Νύχτα (Στεφανία Γουλιώτη), και είναι κι αυτή ένα θεατρικό πλάσμα έξω από το έργο, έξω από τους περιορισμούς της δραματουργίας.

Θα ανεβεί στην κορυφή του γαϊτανακίου και από εκεί (αργότερα κινούμενη και στην ορχήστρα) θα παρακολουθεί από το δακτυλόγραφο την εξέλιξη του έργου. Ενίοτε διορθώνοντας τους ηθοποιούς, ώστε με τη γνωστή μπρεχτική μεθόδευση να αποκλειστεί κάθε περίπτωση βυθίσματος των θεατών στη σκηνική ψευδαίσθηση.

Το γαϊτανάκι θα γίνει το σημείο αναμονής των υπόλοιπων προσώπων όποτε δεν συμμετέχουν στη σκηνική δράση. Κινούνται σαν ανδρείκελα, είναι σχήματα ανθρώπων, όχι χαρακτήρες με ήθος. Που σημαίνει ότι αν κάποιοι θεατές πήγαν για να απολαύσουν την υποκριτική της Μουτούση στον ρόλο της Αλκμήνης, μάλλον θα απογοητεύτηκαν. Η Μουτούση με τη γνωστή αυταπάρνησή της εξαφανίστηκε πίσω από την κατά Βογιατζή σύλληψη του ρόλου: ήταν μια ομιλούσα πορσελάνινη κούκλα, που δεν καταλαβαίνει πολλά, δεν νιώθει πολλά.

Αναλόγως λειτούργησαν και οι υπόλοιποι ηθοποιοί, θέτοντας εαυτόν στην υπηρεσία του σκηνοθέτη. Παρά το αυστηρό πλαίσιο, κάποιοι έλαμψαν (η Εύη Σαουλίδου), κάποιοι απομονώθηκαν στις αμφιβολίες τους (ο Δημήτρης Ήμελλος, σ’ έναν ρόλο που θέλει έναν ενστικτώδη, τύπο μπούφου, ηθοποιό, δηλαδή κάποιον με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά από τα δικά του).

Για μένα η παράσταση ήταν μια απολαυστική εμπειρία, και γιατί επιβεβαίωσε ότι δεν υπάρχει στη χώρα μας άλλος σκηνοθέτης που να δοξάζει την ιδιότητα του σκηνοθέτη (εκπαιδεύοντας την ίδια στιγμή τους θεατές) με τον τρόπο του Λευτέρη Βογιατζή. Ωστόσο, καταλαβαίνω κι αυτούς που γκρίνιαζαν ότι το έργο δεν τους είπε τίποτε, και τι κωμωδία ήταν αυτή, και τι ξεπερασμένο το χιούμορ του. Οι άνθρωποι, στη μεγάλη πλειονότητά τους, δεν πηγαίνουν στο θέατρο για να δουν τη σκηνοθετική άποψη -τουλάχιστον δεν είναι αυτός ο πρωτεύων λόγος τους. Ειδικά σε μια εποχή δύσκολη και σκοτεινή, όσο αυτή που ζούμε.

Θέατρο
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΓΙΑ 28 ΜΑΙΟΥ Elena Souliotis: Η Ελληνίδα που θα γινόταν η επόμενη Κάλλας 

Θέατρο / Elena Souliotis: Η Ελληνίδα που θα γινόταν η επόμενη Κάλλας 

Σαν σήμερα, το 1943, γεννήθηκε η Ελληνίδα σοπράνο που διέπρεψε για μια ολόκληρη δεκαετία στην Ευρώπη και την Αμερική, αλλά κάηκε εξαιτίας μιας σειράς ιδιαίτερα απαιτητικών ρόλων, τους οποίους ερμήνευσε πολύ νωρίς. Ο κόντρα τενόρος Άρης Χριστοφέλλης, ένας από τους λίγους στην Ελλάδα που γνωρίζουν σε βάθος την πορεία της, περιγράφει την άνοδο και την πτώση της.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Δημήτρης Καπουράνης: «Το αόρατο νήμα που ενώνει τα παιδιά μεταναστών είναι το πένθος»

Θέατρο / Δημήτρης Καπουράνης: «Το αόρατο νήμα που ενώνει τα παιδιά μεταναστών είναι το πένθος»

Από τους Αγίους Σαράντα της Αλβανίας μέχρι τη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, η ζωή του βραβευμένου ηθοποιού, τραγουδιστή και σεναριογράφου είναι μια διαρκής προσπάθεια συμφιλίωσης με την απώλεια. Η παράσταση «Μια άλλη Θήβα» τον καθόρισε, ενώ ο ρόλος του στο «Brokeback Mountain» τού έσβησε κάθε ομοφοβικό κατάλοιπο. Δηλώνει πως αυτό που τον ενοχλεί βαθιά είναι η αδράνεια απέναντι σε όσα συμβαίνουν γύρω μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μιχαήλ Μαρμαρινός: Το έπος μάς έμαθε να αναπνέουμε ΟΙ ΥΠΟΛΟΙΠΟΙ ΑΡΚΕΤΟΙ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ

Θέατρο / Μιχαήλ Μαρμαρινός: «Από μια κοινωνία της αιδούς, γίναμε μια κοινωνία της ξεδιαντροπιάς»

Με τη νέα του παράσταση, ο Μιχαήλ Μαρμαρινός επιστρέφει στην Οδύσσεια και στον Όμηρο και διερευνά την έννοια της φιλοξενίας. Αναλογίζεται το «απύθμενο θράσος» της εποχής μας, εξηγεί τη στενή σχέση του έπους με το βίωμα και το θαύμα που χάσαμε και παραμένει σχεδόν σιωπηλός για τη νέα του θέση ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
13 λόγοι για να πάμε φέτος στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Θέατρο / 13 λόγοι για να πάμε φέτος στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου

Τέχνη με φαντασία, αστείρευτη δημιουργία, πρωτοποριακές προσεγγίσεις: ένα επετειακό, εορταστικό, πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα για τα 70 χρόνια του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου μέσα από 83 επιλογές από το θέατρο, τη μουσική και τον χορό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κυνηγώντας τον χαμένο χρόνο σε ένα έργο για την εξουσία

Θέατρο / «Δελφίνοι ή Καζιμίρ και Φιλιντόρ»: Ένα έργο για τη μόνιμη ήττα μας από τον χρόνο

Ο Θωμάς Μοσχόπουλος σκηνοθετεί και γράφει ένα έργο-παιχνίδι, εξετάζοντας τις σχέσεις εξουσίας, τον δημιουργικό αντίλογο και τη μάταιη προσπάθεια να ασκήσουμε έλεγχο στη ζωή.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ ΧΛΟΗ ΟΜΠΟΛΕΝΣΚΙ: Σκηνογράφος-ενδυματολόγος του θεάτρου και της όπερας

Οι Αθηναίοι / Χλόη Ομπολένσκι: «Τι είναι ένα θεατρικό έργο; Οι δυνατότητες που δίνει στους ηθοποιούς»

Ξεκίνησε την καριέρα της ως βοηθός της Λίλα ντε Νόμπιλι, υπήρξε φίλη του Γιάννη Τσαρούχη, συνεργάστηκε με τον Κάρολο Κουν και τον Λευτέρη Βογιατζή, δούλεψε με τον Φράνκο Τζεφιρέλι και, για περισσότερο από 20 χρόνια, με τον Πίτερ Μπρουκ. Η διεθνούς φήμης σκηνογράφος και ενδυματολόγος Χλόη Ομπολένσκι υπογράφει τα σκηνικά και τα κοστούμια στην «Τουραντότ» του Πουτσίνι και αφηγείται τη ζωή της στη LiFO.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Φάουστ» του Άρη Μπινιάρη, ένα μιούζικαλ από την Κόλαση

Θέατρο / Φάουστ: Ένα μιούζικαλ από την κόλαση

«Ζήσε! Μας λέει ο θάνατος, ζήσε!», είναι το ρεφρέν του τραγουδιού που επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά, εν μέσω ομαδικών βακχικών περιπτύξεων – Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για την παράσταση «Φάουστ» του Γκαίτε σε σκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη στο Εθνικό Θέατρο.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Η Αριάν Μνουσκίν τα βάζει με τους δράκους της Ιστορίας

Θέατρο / Η Αριάν Μνουσκίν τα βάζει με τους δράκους της Ιστορίας

Η μεγάλη προσωπικότητα του ευρωπαϊκού θεάτρου Αριάν Μνουσκίν επιστρέφει στο Φεστιβάλ Αθηνών με το Θέατρο του Ήλιου για να μιλήσουν για τα τέρατα της Ιστορίας που παραμονεύουν πάντα και απειλούν τον ελεύθερο κόσμο. Με αφορμή την παράσταση που αποθεώνει τη σημασία του λαϊκού θεάτρου στην εποχή μας μοιραζόμαστε την ιστορία της ζωής και της τέχνης της, έννοιες άρρηκτα συνδεδεμένες, που υπηρετούν με πάθος την πρωτοπορία, την εγγύτητα που δημιουργεί η τέχνη και τη μεγαλειώδη ουτοπία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ ΤΙΤΛΟΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ Νίκος Χατζόπουλος

Νίκος Χατζόπουλος / «Αν σκέφτεσαι μόνο το ταμείο, κάποια στιγμή το ταμείο θα πάψει να σκέφτεται εσένα»

Ο Νίκος Χατζόπουλος έχει διανύσει μια μακρά πορεία ως ηθοποιός, σκηνοθέτης, μεταφραστής και δάσκαλος υποκριτικής. Μιλά στη LIFO για το πόσο έχει αλλάξει το θεατρικό τοπίο σήμερα, για τα πρόσφατα περιστατικά λογοκρισίας στην τέχνη, καθώς και για τις προσεχείς συνεργασίες του με τον Γιάννη Χουβαρδά και τον Ακύλλα Καραζήση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τι θα δούμε φέτος στο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας;

Χορός / Τι θα δούμε φέτος στο Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας;

Maguy Marin, Χρήστος Παπαδόπουλος, Damien Jalet, Omar Rajeh και άλλα εμβληματικά ονόματα του χορού πρωταγωνιστούν στις 20 παραστάσεις του φετινού προγράμματος του 31ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, που θα πραγματοποιηθεί από τις 18-27 Ιουλίου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Μια άλλη Θήβα»: Η πιο αθόρυβη επιτυχία της θεατρικής Αθήνας

The Review / «Μια άλλη Θήβα»: Η παράσταση-φαινόμενο που ξεπέρασε τους 100.000 θεατές

O Χρήστος Παρίδης συνομιλεί με τη Βένα Γεωργακοπούλου για την θεατρική παράσταση στο Θεάτρο του Νέου Κόσμου, σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου, που διανύει πλέον την τρίτη της σεζόν σε γεμάτες αίθουσες. Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας της; Το ίδιο το έργο ή οι δύο πρωταγωνιστές, ο Θάνος Λέκκας και ο Δημήτρης Καπουράνης, που καθήλωσαν το κοινό;
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Διαβάζοντας Ευριπίδη καταλαβαίνεις πού πάτησε η ακροδεξιά»

Θέατρο / «Διαβάζοντας Ευριπίδη καταλαβαίνεις πού πάτησε η ακροδεξιά»

Η Μαρία Πρωτόπαππα σκηνοθετεί την «Ανδρομάχη» στην Επίδαυρο, με άντρες ηθοποιούς στους γυναικείους ρόλους, εξερευνώντας τις πολιτικές και ηθικές διαστάσεις του έργου του Ευριπίδη. Η δημοκρατία, η ελευθερία, η ηθική και η ευθύνη ηγετών και πολιτών έρχονται σε πρώτο πλάνο σε μια πολιτική και κοινωνική τραγωδία με πολυδιάστατη δομή.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η «Χρυσή Εποχή»

Αποστολή στο Νόβι Σαντ / Κωνσταντίνος Ρήγος: «Ήθελα ένα υπέροχο πάρτι όπου όλοι είναι ευτυχισμένοι»

Στη νέα παράσταση του Κωνσταντίνου Ρήγου «Χρυσή Εποχή», μια συμπαραγωγή της ΕΛΣ με το Φεστιβάλ Χορού Βελιγραδίου, εικόνες από μια καριέρα 35 ετών μεταμορφώνονται ‒μεταδίδοντας τον ηλεκτρισμό και την ενέργειά τους‒ σε ένα ολόχρυσο ξέφρενο πάρτι.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
CHECK Απόπειρες για τη ζωή της: Ψάχνοντας την αλήθεια για τις υπέροχες, βασανισμένες γυναίκες και τις τραγικές εμπειρίες τους

Θέατρο / Η βάρβαρη εποχή που ζούμε σε μια παράσταση

Ο Μάρτιν Κριμπ στο «Απόπειρες για της ζωή της» που ανεβαίνει στο Θέατρο Θησείον σκιαγραφεί έναν κόσμο όπου κυριαρχεί ο πόλεμος, ο θάνατος, η καταπίεση, η τρομοκρατία, η φτώχεια, ο φασισμός, αλλά και ο έρωτας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
To νόημα τού να ανεβάζεις Πλάτωνα στην εποχή του ΤikTok

Άννα Κοκκίνου / To νόημα τού να ανεβάζεις το Συμπόσιο του Πλάτωνα στην εποχή του tinder

Η Άννα Κοκκίνου στη νέα της παράσταση αναμετριέται με το «Συμπόσιο» του Πλάτωνα και τις πολλαπλές όψεις του Έρωτα. Εξηγεί στη LiFO για ποιον λόγο επέλεξε να ανεβάσει το αρχαίο φιλοσοφικό κείμενο, πώς το προσέγγισε δραματουργικά και κατά πόσο παραμένουν διαχρονικά τα νοήματά του.
M. HULOT
«Άμα σε λένε “αδελφή”, πώς να δεχτείς την προσβολή ως ταυτότητά σου;»

Θέατρο / «Άμα σε λένε “αδελφή”, πώς να δεχτείς την προσβολή ως ταυτότητά σου;»

Η παράσταση TERAΣ διερευνά τις queer ταυτότητες και τα οικογενειακά τραύματα, μέσω της εμπειρίας της αναγκαστικής μετανάστευσης. Μπορεί τελικά ένα μέλος της ΛΟΑΤΚΙΑ+ κοινότητας να ζήσει ελεύθερα σε ένα μικρό νησί;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Αντώνης Αντωνόπουλος από μικρός είχε μια έλξη για τα νεκροταφεία ή Όλα είναι θέατρο αρκεί να στρέψεις το βλέμμα σου πάνω τους ή Η παράσταση «Τελευταία επιθυμία» είναι ένα τηλεφώνημα από τον άλλο κόσμο

Θέατρο / «Ας απολαύσουμε τη ζωή, γιατί μας περιμένει το σκοτάδι»

Ο Αντώνης Αντωνόπουλος, στη νέα του παράσταση «Τελευταία Επιθυμία», δημιουργεί έναν χώρο όπου ο χρόνος για λίγο παγώνει, δίνοντάς μας τη δυνατότητα να συναντήσουμε τους νεκρούς αγαπημένους μας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ